SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma

Zmiany jakościowe oleju wytłoczonego z ozonowanych nasion rzepaku - DOI:10.15199/62.2018.10.29

Monika Sachadyn-Król Izabella Jackowska Monika Bojanowska

Metodą pozwalającą na zachowanie wysokiej jakości nasion rzepaku podczas przechowywania w silosach jest ozonowanie, którego celem jest ograniczenie niekorzystnych zmian zachodzących w nasionach w tym czasie. Ozon, działając na powierzchni, dezynfekuje okrywę nasienną, co w znacznym stopniu eliminuje problem pleśnienia. Dodatkowo rozkłada pozostałości pestycydów oraz wtórne produkty metabolizmu grzybów pleśniowych (mykotoksyny) i zapobiega ich ponownemu tworzeniu w czasie przechowywania. Brakuje doniesień na temat zmian zachodzących podczas prowadzenia procesu i ich wpływu na wartość odżywczą produktu, jakim jest olej. Nasiona rzepaku, ze względu na wysoką zawartość tłuszczu, są szczególnie narażone na niekorzystne i silnie utleniające właściwości ozonu, zatem jego stosowanie musi być ściśle kontrolowane, a efekty jego działania dokładnie zbadane1, 2). Stabilność oksydacyjna to bardzo ważny wyróżnik jakości oleju, określający jego przydatność do celów spożywczych3). Test Rancimat należy do grupy testów, które pozwalają określić w sposób zautomatyzowany aktywność przeciwutleniaczy zawartych w oleju i tym samym jego stabilność oksydacyjną. Na proces autooksydacji wpływa zawartość poszczególnych kwasów tłuszczowych oraz miejsce i rodzaj wiązań w nich występujących, a także skład jakościowy i ilościowy zawartych w oleju grup przeciwutleniaczy4, 5). Część doświadczalna Surowce Do badań wykorzystano nasiona rzepaku ozimego odmiany mieszańcowej Marsac MGC694 (odmiana 1) oraz DK Exquisite (odmia-na 2) o wilgotności 7%. Poziom zanieczyszczeń nieużytecznych w nasionach był w granicach normy stosowanej w zakładach przemysłu tłuszczowego (do 2%). Nasiona przechowywano w workach w temperaturze otoczenia (20-23°C). Ozon wytwarzano in situ, stosując ozonatory OZX-A7000B firmy ENALY o wydajności 7 g/h i ZY-H103 firmy Hong-Yi o wydajności 0,6 g/h, w zaprojektowanym na potrzeby doświadczenia pojemniku ze stali nierdzewnej. Metodyka badań We ws... »

Aktualności

PKN Orlen poważnie myśli o elektromobilności Chociaż główne zyski PKN Orlen pochodzą ze sprzedaży paliw ciekłych, to trwają tam przygotowania do rewolucji motoryzacyjnej. Właśnie zakończone zostało postępowanie przetargowe na dostawców stacji ładowania samochodów elektrycznych. W pierwszym etapie pilotażu, do końca 2019 r., zostanie uruchomionych ok. 50 ładowarek o mocy 50, 100 i 150 kW. Punkty ładowania będą obsługiwać wszystkie typy pojazdów elektrycznych oferowane na rynku europejskim i zostaną wyposażone w dwa złącza do ładowania pojazdu prądem stałym, z wtyczką CHAdeMO oraz CCS, a także w złącze Typ 2 do ładowania pojazdu prądem przemiennym. Producentami ładowarek będą firmy EkoEnergetyka i EFACEC. Finalizowane są także rozmowy z trzecim producentem. W najbliższych miesiącach wyłoniony zostanie dostawca systemu zarządzania infrastrukturą ładowania, obejmującą obsługę procesu ładowania i rozliczanie opłat z wykorzystaniem strony internetowej. W ramach programu pilotażowego pierwsza ładowarka działa już Płocku w pobliżu siedziby Koncernu. Obecnie kierowcy mogą korzystać z niej nieodpłatnie. Stacja ładowania o mocy 50 kW jest przeznaczona zarówno do pojazdów elektrycznych (EV), jak i hybrydowych (PHEV) i daje możliwość jednoczesnego ładowania 4 pojazdów. Moc dla każdego ze stanowisk jest dynamicznie przydzielana przez sterownika stacji w trakcie ładowania pojazdów, dzięki czemu możliwe jest znaczne skrócenie czasu ładowania. Wśród innych projektów związanych z paliwami alternatywnymi, na stacjach Grupy Orlen działają już punkty ładowania samochodów elektrycznych Tesla w Polsce, na stacji Orlen w Kostomłotach, Katowicach i Ciechocinku, oraz w Niemczech, w miejscowościach Grimmen w Meklemburgii-Pomorze Przednie i Uckerfelde w Branderburgii. W Czechach Koncern także planuje rozwój sieci punktów ładowania dostępnych na stacjach Benzina wspólnie z firmą CEZ. Obecnie działają tam trzy punkty, a w najbliższych lat... »

Otrzymywanie wodnych emulsji z utlenionych wosków polietylenowych stabilizowanych środkami niejonowymi - DOI:10.15199/62.2018.10.22

Blandyna Osowiecka Barbara Liszyńska Janusz Zieliński Łukasz Krysztofik Marcin Zakarzecki

... »

Konwersja odpadów żywnościowych na energię odnawialną poprzez fermentację beztlenową - DOI:10.15199/62.2018.10.19

Paweł Mikulski Daniel Borowiak Małgorzata Krzywonos

Odpady spożywcze to organiczne pozostałości pochodzące z różnych źródeł, włączając w to domowe kuchnie, kawiarnie, restauracje oraz zakłady produkujące żywność. Według danych FAO (Food and Agriculture Organization), ok. 1,3 mld t żywności (warzywa, owoce, mięso, pieczywo i produkty mleczne) jest tracone w łańcuchu wytwórczym i logistycznym. W przyszłości spodziewany jest wzrost produkcji odpadów spożywczych ze względu na przyrost populacji i bogacenie się społeczeństwa1). Prawidłowe przetwarzanie znacznej ilości odpadów jest niezbędne, aby zmniejszyć ich szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka i środowisko naturalne. Ten typ odpadów może służyć jako źródło energii, będące w zgodzie z coraz bardziej popularną filozofią “energia z odpadów"2). Odpady spożywcze stają się ważnym tematem światowych dyskusji. Wzrastające zainteresowanie ich zagospodarowaniem, od etapu produkcji żywności do finalnego konsumenta, spowodowało wypracowanie różnych dyrektyw i regulacji prawnych mających rozwiązać ten problem na poziomie europejskim i światowym3). Obecny stan prawny Unii Europejskiej włącza odpady spożywcze w większą grupę odpadów, tzw. odpadów ulegających biodegradacji, czyli beztlenowemu lub tlenowemu rozpadowi z udziałem mikroorganizmów. Do grupy tej oprócz odpadów spożywczych zostały zaliczone również odpady z ogrodów i parków, gospodarstw domowych, gastronomii, zakładów zbiorowego żywienia, jednostek handlu detalicznego, a także odpady z zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność4, 5). Zgodnie z przyjętym 2 grudnia 2015 r. przez Komisję Europejską pakietem dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym, wskazane zostały długoterminowe cele dla krajów UE dotyczące odpadów. Wskazano na ograniczenie ich składowania i zwiększenie recyklingu oraz ponownego wykorzystania. Komisja Europejska przyjęła plan działania wspierający gospodarkę odpadami i surowcami wtórnymi, które mogą być ponownie wykorzystane6). Koncepcja przetwar... »

Regeneracja odpadów gumowych z zastosowaniem inteligentnego systemu rozdrabniania - DOI:10.15199/62.2018.10.6

Andrzej Tomporowski Józef Flizikowski Janusz Wełnowski Zbigniew Najzarek Tomasz Topoliński Weronika Kruszelnicka Izabela Piasecka Sandra Śmigiel

... »

2018-9

Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma

Wpływ nadtlenku wodoru i odczynnika Fentona na eliminację bakterii Listeria monocytogenes z osadów ściekowych - DOI:10.15199/62.2018.9.42

Katarzyna Budzińska Bożena Szejniuk Magdalena Michalska

W Polsce dla małych i średnich oczyszczalni ścieków rolnicze wykorzystanie osadów jest najbardziej korzystne1), zwłaszcza w tych rejonach, w których w użytkowaniu rolniczym dominują gleby lekkie i ubogie w warstwę próchnicy2). W osadach ściekowych występują jednak liczne mikroorganizmy potencjalnie chorobotwórcze oraz patogenne, przy czym do najczęściej identyfikowanych bakterii należą: Salmonella spp., Shigella spp., Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Clostridium perfringens, Proteus vulgaris oraz Listeria monocytogenes2, 3). Analizy zachowania L. monocytogenes w ściekach i osadach przeprowadzili Garrec i współpr.4). Największą liczbę tych bakterii w osadzie stwierdzono w ilości 5,3·101-2,8·104 jtk/g suchej masy (s.m.) w 93% pobranych próbek. Liczba bakterii Listeria spp. kształtowała się na tym samym poziomie zarówno w zmieszanych, jak i odwodnionych osadach (11-35 jtk/g s.m.). W przypadku L. monocytogenes stwierdzono liczebność nie większą niż 4,3 jtk/g i jej obecność w 70% osadów zmieszanych oraz 73% odwodnionych. W niesprzyjających warunkach środowiska liczne bakterie patogenne, dzięki wstrzymaniu wzrostu i syntezy ściany komórkowej oraz poprzez spowolnienie przemian metabolicznych, uzyskują możliwość przetrwania i uaktywnienia się w bardziej korzystnym środowisku5). Szczególną oporność L. monocytogenes na warunki środowiska w porównaniu z innymi bakteriami stwierdzili Pourcher i współpr.6). Według niektórych autorów7, 8) u bakterii L. monocytogenes w niesprzyjających warunkach środowiskowych (m.in. w stresie głodowym) może występować zjawisko VBNC (viable but nonculturable). Istnieje pogląd, że stan ten jest genetycznie zaprogramowaną odpowiedzią bakterii na stresy środowiskowe, umożliwiającą przetrwanie w bardzo trudnych warunkach. Mimo pewnych rozbieżności dotyczących traktowania zjawiska VBNC przez różnych badaczy, pewne jest, że bakterie znajdujące się w tym stanie są ewidentnym zagrożeniem, ponieważ ... »

Wpływ katalizatora żelazowego na efektywność spalania oleju napędowego w silniku wysokoprężnym - DOI:10.15199/62.2018.9.24

Wilhelm J. Tic

Ograniczenie emisji lotnych związków organicznych oraz tlenku węgla(II) jest jednym z priorytetów ochrony atmosfery przed zanieczyszczeniem toksycznymi związkami chemicznymi. W praktyce oznacza to użycie takich rozwiązań, które umożliwiają w sposób ciągły konwersję lotnych związków organicznych (VOC) do ditlenku węgla i wody oraz CO do ditlenku węgla1). Jaroszek i Wieszała2) określili średnią emisję zanieczyszczeń dla pojazdów poruszających się po polskich drogach, uwzględniając stosunek liczby pojazdów benzynowych do liczby pojazdów z silnikiem wysokoprężnym oraz ich wiek. Pojazdy z silnikiem z zapłonem samoczynnym emitują o ok. 40% mniej trzech podstawowych zanieczyszczeń w porównaniu z silnikami z zapłonem iskrowym2), przy czym silniki z zapłonem samoczynnym emitują toksyczne dla środowiska cząstki stałe (PM). Normy emisji substancji szkodliwych dla nowych samochodów opracowywane przez Parlament Unii Europejskiej sukcesywnie z roku na rok stają się coraz bardziej restrykcyjne. Norma EURO VI3) została uchwalona przez Parlament Europejski w 2008 r. i weszła w życie w sierpniu 2014 r. Norma ta dotyczy poziomu zanieczyszczeń emitowanych przez ciężkie pojazdy samochodowe. Zgodnie z jej założeniami dopuszczalna wartość emisji tlenków azotu ma zostać zmniejszona o 80% w stosunku do normy EURO V4), a limity emisji cząstek stałych powinny zostać zmniejszone o 66%. W celu poprawy warunków spalania do paliw są dozowane różnego rodzaju kompozycje dodatków, których zadaniem jest oczyszczanie powierzchni wymiany ciepła oraz zmniejszenie emisji NOx, CO i SO2 5-7). Ważnym zadaniem katalizatorów jest też obniżenie ilości emitowanej do atmosfery sadzy8-10). Modyfikatory dodawane do paliw silnikowych mają na celu poprawę właściwości eksploatacyjnych paliwa. Często są to właściwości wynikające z wybranych aspektów pracy silnika (rozruch w niskich temperaturach, stan techniczny aparatury paliwowej). Znaczące są także właściwości przeciwmgiel... »

Od redakcji

Andrzej Jan Szyprowski

Zakończył się proces ustawowy reformy polskiej nauki na wyższych uczelniach. Prezydent Andrzej Duda 1 sierpnia 2018 r. podpisał ustawę zwaną "Konstytucja dla Nauki". Jest ona szumnie nazywana całościową reformą szkolnictwa wyższego. Najważniejsze zmiany, jakie wnosi ta ustawa to wprowadzenie na uniwersytetach nowego organu nadzorczego, czyli rady uczelni, zmiana modelu finansowania szkolnictwa, dwie ścieżki uzyskiwania stopnia doktora (przybywa tzw. doktorat wdrożeniowy) oraz zniesienie wymogu uzyskania habilitacji w osiem lat po doktoracie. Ustawa forsowana przez ministra nauki dr. Jarosława Gowina była przyczyną licznych protestów środowisk studenckich i naukowych. Ustawa wejdzie w życie 1 października br. Podano do wiadomości, że koszty opracowania, konsultacji i promocji idei ustawy wyniosły prawie 6 mln zł, co starczyłoby zapewne na realizację kilku projektów naukowych. Mimo że - jak to się mówi - "klamka zapadła", nie milkną dyskusje nad ustawą i wprowadzonymi przez nią zmianami. Kolejny głos krytyczny zabrzmiał w wywiadzie Aleksandra Temkina, filozofa z Uniwersytetu Warszawskiego, który był jednym z głównych krytyków ustawy (wywiad przeprowadził Rafał Woś, www.gazeta.pl, 6 sierpnia 2018 r.). A. Temkin zaistniał publicznie dzięki założeniu w 2013 r. Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej. Między innymi dzięki niemu nie wprowadzono opłat za studiowanie drugiego kierunku na uczelniach publicznych. Obecnie jest on członkiem Narodowej Rady Rozwoju przy prezydencie RP. W wywiadzie dla GW Pan A. Temkin twierdzi, że ustawa o nauce jest ni... »

Proekologiczne bazy olejowe wysokospecjalistycznych środków smarowych - DOI:10.15199/62.2018.9.30

Jolanta Drabik Rafał Kozdrach Marek Wolszczak Małgorzata Wrona

W ostatnich latach nastąpił wzrost zainteresowania olejami roślinnymi w aspekcie ich szerokiego stosowania jako proekologicznych środków smarowych. Pomimo realizacji wielu prac badawczych nadal nie wzrasta liczba nowych zastosowań przemysłowych dla tych środków i od wielu lat utrzymuje się ona na stałym poziomie nieprzekraczającym kilku procent produkowanych substancji smarowych. Głównymi zaletami olejów roślinnych są przede wszystkim korzystne właściwości smarne, jak również ich nietoksyczność oraz biodegradowalność w środowisku naturalnym1, 2). Wadą jest mała odporność na proces utleniania i hydrolizy ze względu na ich strukturę, a w szczególności występowanie wiązań podwójnych i wiązania estrowego w cząsteczce triglicerydów3-5). W warunkach tarcia oleje roślinne narażone są na zmienne temperatury wymuszeń mechanicznych i czynników atmosferycznych, co przyczynia się do intensyfikacji degradacji olejów i zmian jakości ograniczających zakres ich zastosowań6, 7). Jednym ze sposobów zwiększania trwałości eksploatacyjnej olejów roślinnych jest stosowanie dodatków poprawiających ich odporność oksydacyjną oraz właściwości funkcjonalne8-10). Szczególne wymagania w stosunku do użytkowanych środków smarowych występują w branżach przemysłu produkującego żywność11- 14). System zarządzania bezpieczeństwem żywności wg normy15) wprowadza konieczność stosowania bezpiecznych środków smarowych. W normie dotyczącej maszyn dla przemysłu spożywczego sprecyzowano zagrożenia, jakie dla wytwarzanej żywności mogą stanowić maszyny stosowane w tym przemyśle oraz warunki, jakie powinny spełnić środki smarowe, żeby były dopuszczone do kontaktu z żywnością, a także niezbędne przedsięwzięcia dla uniknięcia zanieczyszczenia żywności. Z analizy wymagań dotyczących produkcji i higieny żywności wynika, że smarowanie maszyn w przemyśle spożywczym wymusza stosowanie tylko i wyłącznie certyfikowanych środków smarowych, a wszystkie stosowane składniki do wytwarz... »

Wpływ krotności sieciowania UV na właściwości akrylanowych klejów samoprzylepnych - DOI:10.15199/62.2018.9.34

Karolina Mozelewska Paulina Bednarczyk Zbigniew Czech

Kleje samoprzylepne (PSA) są lepkimi, miękkimi substancjami, które pozostają kleiste, gdy rozpuszczalnik zostaje odparowywany w temperaturze pokojowej. Przywierają one do podłoża pod ciśnieniem i nie pozostawiają resztek na podłożu po usunięciu1-3). Jednym z rodzajów PSA są akrylanowe kleje samoprzylepne, które znane są od wielu lat i cechują się bardzo dobrymi właściwościami użytkowymi. Dzięki temu zyskały one przewagę w stosunku do innych materiałów polimerowych4-6). Kleje samoprzylepne można sieciować na różne sposoby, m.in. poprzez zastosowanie związków sieciujących (cyrkoniany lub acetyloacetonian glinu), jak również poprzez wykorzystanie promieniowania UV lub wiązki elektronów. Proces sieciowania klejów jest niezbędny, aby uzyskać zadowalające właściwości samoprzylepne i mechaniczne7-9). Sieciowanie klejów promieniowaniem UV ma mechanizm rodnikowy, w którym wolne rodniki powstają poprzez rozpad prekursorów i inicjują polimeryzację wiązań nienasyconych10, 11). Na właściwości fotosieciowanych klejów wpływa grubość stosowanego filmu klejowego, źródło promieniowania UV oraz odpowiednia jego dawka. Zakres spektralny źródła promieniowania powinien pokrywać się z zakresem absorpcji badanego układu polimerowego lub jego komponentów12). Okazuje się, że pożądane właściwości samoprzylepne kleju (duża kleistość (tack), silna adhezja przy jednocześnie wysokiej kohezji) można uzyskać ... »

2018-8

Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma

Ekstrakcja płynami w stanie nadkrytycznym jako technika izolowania związków biologicznie aktywnych z materiału roślinnego o znaczeniu przemysłowym - DOI:10.15199/62.2018.8.3

Olga Wrona Katarzyna Rafińska Cezary Możeński Bogusław Buszewski

W ostatnim dwudziestoleciu obserwuje się znaczący wzrost zainteresowania przemysłu farmaceutycznego, kosmetycznego i spożywczego pozyskiwaniem substancji biologicznie aktywnych przez ekstrakcję płynami w warunkach nadkrytycznych. Rośnie liczba doniesień literaturowych na temat rodzaju ekstrahowanych materiałów, jak również pogłębiany jest stan wiedzy o mechanizmie procesu oraz zależnościach fizykochemicznych, decydujących o jego powodzeniu1). Technika ta stosowana jest do izolowania wybranych grup związków biologicznie aktywnych z roślin, które pozyskiwane są w formie ekstraktu lub do oczyszczania surowca w celu uzyskania właściwej pozostałości poekstrakcyjnej. Przykładem tego może być dekofeinizacja kawy lub oczyszczanie materiałów z niepożądanych składników, np. pestycydów lub wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych2). Proces ekstrakcji w warunkach nadkrytycznych w skali ½-technicznej i przemysłowej, ze względu na złożoność zachodzących zjawisk fizykochemicznych, parametrów procesu, wymagań odnośnie czystości produktów, powinien być poprzedzony badaniami w mniejszej skali. Badania te mają na celu, m.in. znalezienie optymalnego obszaru parametrów, w którym separacja pożądanych substancji bioaktywnych zachodzi z największą wydajnością. Umiejętne przeniesienie warunków tych badań na skalę przemysłową pozwala na prowadzenie procesu przy możliwie najniższych kosztach. Ekstrakcja płynem w stanie nadkrytycznym, szczególnie ditlenkiem węgla jako rozpuszczalnikiem, jest techniką przyjazną środowisku, 97/8(2018) 1247 Prof. dr hab. Bogusław BUSZEWSKI w roku 1982 ukończył studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie. W 1986 r. uzyskał stopień doktora nauk na Słowackim Uniwersytecie Technicznym w Bratysławie. W 1992 r.obronił pracę habilitacyjną na tej samej uczelni, a w 1999 r. uzyskał tytuł profesora nauk chemicznych. Jest kierownikiem Katedry Chemii Środowiska i Bioanalityki Wydziału Chemi... »

Metale ciężkie w fosforytach stosowanych do produkcji nawozów fosforowych i ich oznaczanie za pomocą techniki ICP-OES - DOI:10.15199/62.2018.8.9

Jarosław Ostrowski Rafał Olchowski Joanna Dobrzyńska Anna Watros Ryszard Dobrowolski

Konieczność kontroli zawartości metali ciężkich w nawozach mineralnych wynika z ich ustawicznego wprowadzania do gleb i zatrzymywania niemobilnych form metali ciężkich w warstwie powierzchniowej. W efekcie obserwuje się nagromadzanie się metali ciężkich w glebach i wzrost ich zawartości w uprawianych roślinach. Problem kontroli zawartości metali ciężkich w nawozach mineralnych został nakreślony przez Europejski Komitet Normalizacyjny CEN (European Committee for Standardization), z zaleceniem szybkiego opracowania nowych procedur analitycznych pozwalających na monitoring zawartości wybranych metali toksycznych w stosowanych nawozach mineralnych, ze szczególnym uwzględnieniem metod spektrometrii atomowej, pozwalających na jednoczesną analizę wielopierwiastkową1- 3). Ważną grupę nawozów mineralnych stanowią nawozy fosforowe, które są otrzymywane w wyniku przemysłowego przetwarzania 97/8(2018) 1285 Dr Anna WATROS jest doktorem nauk rolniczych w zakresie ochrony i kształtowania środowiska, specjalność chemia środowiska. Kieruje Laboratorium Badawczym Instytutu Nowych Syntez Chemicznych w Puławach. Specjalizacja - analityka gleb i nawozów, krajowa i europejska legislacja nawozowa. Dr Joanna DOBRZYŃSKA od 2013 r. jest zatrudniona w Zakładzie Chemii Analitycznej i Analizy Instrumentalnej Wydziału Chemii UMCS w Lublinie, gdzie uzyskała stopień doktora. Specjalność - chemia analityczna ze szczególnym uwzględnieniem oznaczania pierwiastków śladowych techniką GF AAS oraz ich wzbogacania na modyfikowanych materiałach krzemionkowych. fosforytów i apatytów. Kopaliny fosforytowe zanieczyszczone są metalami ciężkimi, takimi jak Cd, Pb, Ni i Cr. Zawartość metali ciężkich w nawozach fosforowych jest ściśle uzależniona od pochodzenia minerału, wykorzystanego jako surowiec do produkcji nawozu oraz od technologii ich wytwarzania. Skały osadowe (fosforyty) charakteryzują się wyższą zawartością Cd (3-200 mg/kg) niż skały pochodzenia wulkaniczn... »

Ocena zgazowania frakcji gęstościowych węgla - DOI:10.15199/62.2018.8.31

Grzegorz Czerski Przemysław Grzywacz

Jednym ze sposobów zagospodarowania mułów i odpadów węglowych z procesu wzbogacania może być ich zgazowanie, które pozwoli na efektywny i ekologiczny sposób ich utylizacji1). Są to paliwa niskiej jakości, charakteryzujące się małą kalorycznością oraz wysoką zawartością wilgoci i substancji mineralnej2). Wysoką zawartość wilgoci można ograniczyć poprzez zastosowanie odpowiedniej technologii suszenia3). W celu optymalizacji pracy reaktorów zgazowania umożliwiającej odpowiednie wykorzystanie w nich paliwa, niezbędne jest poznanie zjawisk mających miejsce podczas tego procesu, w tym zwłaszcza ocena reaktywności paliwa4). Przebieg procesu zgazowania jest złożony, uzależniony od wielu czynników, w tym składu i ilości substancji mineralnej oraz sposobu wzbogacania węgla. Podczas procesów przeróbki węgla, substancja mineralna jest balastem, pogarszającym jakość surowca i powiększającym ilość składników szkodliwych, takich jak siarka, rtęć5, 6) lub inne pierwiastki ekotoksyczne7, 8). W przypadku procesu zgazowania oprócz ujemnego wpływu tej substancji, niektóre jej składniki katalizują przebieg reakcji węgla z parą wodną i tym samym pozytywnie oddziałują na szybkość procesu. Związki alkaliczne katalizują proces szczególnie dla węgli niskouwęglonych9). Pozytywnie wpływa również obecność tlenków żelaza, a tlenki glinu i krzemu są inhibitorami10). Znaczenie ma również rozmieszczenie tych składników w substancji organicznej, a ich stopień dyspersji ma wpływ na reaktywność11). Ponadto substancja mineralna wpływa na reaktywność węgli poprzez jej oddziaływanie na strukturę fizyczną (blokowanie dostępu do porów lub ich rozwój w trakcie pirolizy) i chemiczną (determinuje właściwości substancji organicznej węgla)12). W licznych badaniach potwierdzono katalityczny efekt dodatku pierwiastków występujących naturalnie w węglu, takich jak potas, sód, wapń, nikiel i żelazo na kinetykę zgazowania węgla parą wodną13-18), których aktywność uszeregowano nas... »

Polimery w medycynie

Jerzy Polaczek

Dnia 18 maja 2018 r. w Łodzi odbyła się I Ogólnopolska Konferencja Naukowa "Polimery w Medycynie", zorganizowana z inicjatywy łódzkiego Instytutu Biopolimerów i Włókien Naturalnych oraz Polskiego Towarzystwa Chitynowego. Badania w zakresie medycznych zastosowań polimerów prowadzone są w Polsce w wielu ośrodkach i potrzeba organizacji takiej cyklicznej Konferencji jest bezsporna, gdyż wydawany we Wrocławiu półrocznik Polimery w Medycynie drukuje w dużej mierze prace zagraniczne i przestał pełnić funkcję otwartej platformy dla krajowej branży. Otwarcia Konferencji dokonał dr Radosław Dziuba, dyrektor Instytutu Biopolimerów i Włókien Chemicznych (IBWCh), który przedstawił historię badań nad medycznymi zastosowaniami polimerów, zapoczątkowane w Instytucie przez prof. Henryka Struszczyka 30 lat temu. Sesji plenarnej Konferencji przewodniczył dr hab. inż. Dariusz Wawro, prof. IBWCh. W pierwszym referacie prof. Magdalena Kucharska z IBWCh omówiła prowadzone w Instytucie wielokierunkowe prace badawczo-rozwojowe dotyczące wykorzystania polimerów naturalnych do wytwarzania biomateriałów mających zastosowanie w m... »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii (wg Biuletynu Urzędu Patentowego nr 8, 9 i 10 z 2018 r.)

Zgł. nr 418781; C08L 91/08 POLWAX SPÓŁKA AKCYJNA, Jasło Robak I., Kubosz G. Wosk modelowy i sposób otrzymywania wosku modelowego Przedmiotem zgłoszenia jest wosk modelowy i sposób otrzymywania wosku modelowego przeznaczonego do produkcji modeli woskowych, zwłaszcza do produkcji odlewów precyzyjnych, wykorzystywanych w lotnictwie metodą traconego wosku. Wosk modelowy zawiera parafinę o temperaturze krzepnięcia 54-58°C w ilości 1,8-18,8% mas. i/lub parafinę o temperaturze krzepnięcia 62-66°C w ilości 3,0-11,0% mas. i/lub wosk mikrokrystaliczny o lepkości kinematycznej w 100°C w zakresie 12-20 mm/s2, temperaturze krzepnięcia 68-76°C w ilości 1,3-20,0% mas. i/lub wosk o temperaturze kroplenia 81-89°C w ilości 2,0-12,0% mas. i/lub wosk o temperaturze topnienia 78-95°C w ilości 0,1-3,0% mas. i/lub wosk z syntezy Fischera i Tropscha o temperaturze krzepnięcia 68-72°C w ilości 5,0-17,0% mas. i/lub kopolimer etylenu i octanu winylu (EVA) o temperaturze kroplenia 90-100°C w ilości 2,0-12,0% mas., żywicę syntetyczną o temperaturze mięknienia 95-105°C w ilości 4,0-32,0% mas., żywicę naturalną o temperaturze mięknienia 80-90°C w ilości 8,0-32,0% mas. i/lub wosk polietylenowy o temperaturze kroplenia 100-108°C w ilości 1,0-10,0% mas., barwnik o zawartości popiołu poniżej 0,05% w ilości 0,05-0,3% mas., wypełniacz polimerowy w postaci sieciowanego polistyrenu (XLPS) o gęstości względnej 1,02-1,05 i średniej wielkości cząstek 30-100 μm, pozostałości po spopielaniu poniżej 0,05% w ilości 33,0-42,0% mas. (2 zastrzeżenia) Zgł. nr 419346; A01N 37/36 UNIWERSYTET WARSZAWSKI, Warszawa Kiersztyn B. Sposób ochrony materiałów przeznaczonych do użytku w kontakcie z wodą oraz zastosowanie kwasu glikolowego do ochrony tych materiałów Przedmiotem zgłoszenia jest sposób ochrony materiałów przeznaczonych do użytku w kontakcie z wodą przed kolonizacją przez bakterie i/lub tworzeniem na ich powierzchni biofilmów bakteryjnych, w którym ... »

2018-7

Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma

Zastosowanie konsorcjów mikrobiologicznych do biologicznego oczyszczania ścieków pofermentacyjnych po biometanizacji osadów ściekowych i gnojowicy świńskiej - DOI:10.15199/62.2018.7.32

Małgorzata Hałat-Łaś Paweł Jedynak Przemysław Malec Jan Burczyk Alba Iglesias Vilches Paweł Kaszycki

Funkcjonowanie biogazowni wiąże się z powstawaniem dużej ilości masy pofermentacyjnej. Jej objętość, w zależności od wielkości biogazowni, może dochodzić do kilkudziesięciu tys. m3 rocznie1). Szczególna uciążliwość tego odpadu wiąże się z dużą zawartością azotu, występującego głównie w postaci jonu amonowego powstającego podczas amonifikacji w silnie alkalicznym i redukującym środowisku charakterystycznym dla procesu biometanizacji2, 3). Poferment, wylewany bezpośrednio z komór fermentacyjnych, charakteryzuje się niską zawartością suchej masy (3-6%)4). Wysokie uwodnienie masy pofermentacyjnej powoduje wzrost nakładów inwestycyjnych, związanych z koniecznością budowy zbiorników przeznaczonych na jej składowanie. Dlatego często stosowanym rozwiązaniem jest separacja wytworzonego odpadu na frakcję ciekłą i stałą5). Właściwości fizykochemiczne wydzielonych produktów różnią się między sobą. Znaczna część azotu przechodzi do frakcji ciekłej, co jest związane z wysoką rozpuszczalnością formy amonowej. Występujący w formie jonowej potas również dominuje w fazie ciekłej, natomiast magnez i fosfor, jako pierwiastki obecne głównie w połączeniach z materią organiczną, pozostają przede wszystkim we frakcji stałej6). Oddzielona część stała może zostać poddana spalaniu, procesowi suszenia, lub wykorzystana do użytkowania przyrodniczego jako odpad ekologicznie użyteczny (kod odpadu 19 06)7), a w szczególności do biologicznej rekultywacji terenów zdegradowanych i zamkniętych składowisk8, 9). Małgorzata Hałat-Łaśa, Paweł Jedynakb, Przemysław Malecb, Jan Burczykc, Alba Iglesias Vilchesa, Paweł Kaszyckia, * 1190 97/7(2018) Prof. dr hab. n. farm. Jan BURCZYK w latach 1965-1990 był pracownikiem naukowym Pracowni Biochemii Stosowanej w Instytucie Zootechniki w Gumnach koło Cieszyna, a w latach 1985-2009 pełnił funkcję kierownika Katedry i Zakładu Farmakognozji i Fitochemii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Wydziału Farmaceutycznego ... »

Zagrożenia zdrowotne związane z zanieczyszczeniami wody pitnej. Zalety i wady doczyszczania - DOI:10.15199/62.2018.7.17

Ewa Ochwanowska Małgorzata Czarny-Działak Edyta Laurman-Jarząbek Magdalena Florek-Łuszczki Barbara Gworek Jarosław Chmielewski

Woda jest najcenniejszym bogactwem naturalnym, czynnikiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest środowiskiem, w którym przebiegają wszystkie procesy życiowe, służy do transportu składników odżywczych i metabolitów, jest nośnikiem i rozpuszczalnikiem składników mineralnych, bierze udział w procesach termoregulacji. Dorosły człowiek może przeżyć bez wody zaledwie od 3 do 5 dni, bowiem dla zapewnienia prawidłowego przebiegu procesów życiowych niezbędne jest stałe dostarczanie płynów do organizmu na poziomie co najmniej 1,5 L dziennie. Szczególną wartością żywieniową charakteryzują się naturalne wody mineralne, stanowiąc cenne źródło makro- i mikroskładników mineralnych. Coraz więcej konsumentów wybiera wody butelkowane, w przekonaniu, że zawierają niezbędne dla organizmu związki mineralne, oraz że ich jakość i walory smakowe nie budzą tylu wątpliwości co woda wodociągowa. Intensywny rozwój cywilizacji, postępująca degradacja środowiska naturalnego, w tym ekosystemów wodnych, oraz wzrost zanieczyszczeń fizycznych, chemicznych i mikrobiologicznych, przyczyniają się do obniżenia walorów użytkowych wody w codziennym życiu człowieka, w tym również wody pitnej. Następstwem zanieczyszczenia wody jest obecność w jej składzie różnych związków chemicznych (metali ciężkich i związków organicznych) jak również wirusów, zarodników patogennych grzybów, zjadliwych bakterii i form inwazyjnych pasożytniczych pierwotniaków. Pogorszenie walorów użytkowych wody wodociągowej, czyli jej smaku, zapachu, barwy i stopnia twardości może być spowodowane wieloma czynnikami i często Ewa Ochwanowskaa,*, Małgorzata Czarny-Działaka, Edyta Laurman-Jarząbekc, Magdalena Florek- -Łuszczkid, Barbara Gworekb, Jarosław Chmielewskib 1124 97/7(2018) Dr hab. n. o zdr. Magdalena FLOREK-ŁUSZCZKI ukończyła studia z zakresu socjologii na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, tam też uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych. W 2016 r. ... »

KONGRES Polska Chemia

Zofia Machowska

W dniach 13 i 14 czerwca 2018 r. w Hotelu Lenart w Wieliczce na V Kongresie "Polska Chemia", zorganizowanym przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego, spotkało się ok. 400 przedstawicieli rządu, posłów, ekspertów i przedsiębiorców z sektora chemicznego, przedstawicieli uczelni, instytutów naukowo- -badawczych i branżowych, a także podmiotów współpracujących z sektorem chemicznym. Witając zebranych, Pan dr inż. Tomasz Zieliński, prezes zarządu Izby, podkreślił, że siłę sektora chemicznego tworzą wspólnie wielcy i mali przedsiębiorcy, dla których Kongres będzie miejscem wymiany doświadczeń, rozmów o perspektywach, zagrożeniach i szansach. - Polska chemia jest strategiczną gałęzią polskiej gospodarki. Gałęzią, bez której większość sektorów przemysłu nie może istnieć. Dla nas to powód do dumy, ale przede wszystkim do ogromnego poczucia odpowiedzialności za całą gospodarkę, miejsca pracy, środowisko naturalne. Podążamy za światowymi trendami, rozwijamy się, inwestujemy. Na co dzień nie potrzebujemy pomocy, potrzebujemy wsparcia i partnerów do rozmowy, którzy rozumieją nasze znaczenie i razem z nami będą szukać rozwiązań korzystnych nie tylko dla polskiej chemii, ale też dla całego kraju - powiedział Tomasz Zieliński. W sesji otwierającej Kongres wystąpili Goście Specjalni. Witając uczestników Kongresu Pan Cezary Kochalski, doradca Prezydenta RP, nawiązując do 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, wspomniał, że przemysł chemiczny odegrał ważną rolę w procesie odbudowy Rzeczpospolitej. Branża chemiczna to sektor, w którym szczególne znaczenie ma postęp techniczny, a w ekonomii traktowany jest jako kluczowy czynnik rozwoju gospodarki narodowej. Postęp techniczny związany jest z innowacjami, a te zawsze i nieodzownie wiążą się z ryzykiem. Ważne jest, aby branża chemiczna umiejętnie zarządzała tym ryzykiem. Następnie głos zabrał Pan Paweł Gruza, podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, który swoje krótk... »

Właściwości oraz zastosowanie pochodnych układów 1H-pirazolo[3,4-b]chinoksalin - DOI:10.15199/62.2018.7.2

Katarzyna Wojtasik

Azotowe związki heterocykliczne, takie jak pochodne pirazolu, chinoliny, chinoksaliny lub benzoksazolu budzą duże zainteresowanie ze względu na biologiczne i fotofizyczne właściwości. 1H-pirazolo[3,4-b]chinoksaliny (PQX) są układami heterocyklicznymi, znanymi od ponad stu lat. Pierwsze związki uzyskali Sachs i Becherescu1) w 1903 r. Od tamtego czasu prowadzono wiele badań nad metodami syntezy oraz właściwościami pochodnych PQX, a także możliwościami ich zastosowań. Najwięcej wyników uzyskano w zakresie właściwości biologicznych oraz ich wykorzystania w urządzeniach elektroluminescencyjnych i fotowoltaicznych. Metody syntezy układów PQX Najstarszą metodą syntezy układu PQX jest kondensacja 1,2-diaminobenzenu z 2,5-difenylo-3,4-dionem, opracowana przez Sachsa i Becherescu1) (rys. 1). Ta jednoetapowa metoda jest ograniczona do przypadków z niepodstawionym lub symetrycznie 4,5 - i 3,6-dipodstawionym 1,2-diaminobenzenem. W pozostałych przypadkach reakcja prowadzi do powstania mieszaniny izomerów, których rozdział jest bardzo trudny lub wręcz niemożliwy do przeprowadzenia, ze względu na bardzo zbliżone wartości czasów retencji.Inna najczęściej wykorzystywana synteza została zaproponowana przez Sallama i współpr.2) w 2000 r. Polega ona na ogrzewaniu 1,2-diaminobenzenu z nadmiarem fenylohydrazyny i cukru redukującego. Wynikiem tej reakcji są pochodne 1-fenylo-1H-pirazolo[3,4-b] chinoksaliny zmodyfikowane w pozycji 3, otrzymywane z wydajnościami ok. 45% (rys. 2). Sardonick i Linker3) w 2001 r. opracowali NH2 NH2 R CH3 + OH O H OH HO H H OH H OH + NH NH2 N N N N O CH3 HO OH O R NH2 R = H, Cl, Me Fig. 2. PQX synthesis method by Sallam et al.2) Rys. 2. Metoda syntezy PQX wg Sallam i współpr.2) metodę syntezy układów PQX wychodząc z oksymu 2-acetylochinoksalinowego i hydrazyny (wydajności 36-81%). Innym sposobem otrzymania układów PQX z bardzo dobrymi wydajnościami (80-98%) jest dobudowanie pierścienia pirazolowego do ... »

Stan i perspektywy rozwoju rynku aptecznego w Polsce - DOI:10.15199/62.2018.7.28

Waldemar Izdebski Mariusz Szymanek Wioleta Kulgawiuk Maciej Sprawka Wojciech Tanaś

Wartość sprzedaży polskiego rynku aptecznego od kilku lat ciągle wzrasta, w maju 2017 r. wyniosła prawie 2,7 mld zł, co oznacza wzrost o prawie 10% w stosunku do maja roku poprzedniego. Od początku 2017 r. liczba aptek z ważnym zezwoleniem wzrosła o 250 przedsiębiorstw, tendencję wzrostową przedstawiono na rys. 1. Dynamika zmian na rynku aptecznym w ostatnich latach wykazuje stabilny wzrost. Jest to skutek m.in. starzenia się społeczeństwa. Według prognozy GUS, w 2035 r. co czwarty mieszkaniec Polski będzie miał 60 lat lub więcej2). Oznacza to, że w najbliższych latach systematycznie będzie wzrastać zapotrzebowanie na leki i produkty farmaceutyczne. Analizując wartość sprzedaży (rys. 2) na rynku aptecznym, widać sezonowe wahania w okresie jesienno-zimowym, tzn. największego zapotrzebowania na farmaceutyki. Prowadzenie apteki wiąże się z wieloma ograniczeniami natury prawnej. Pomimo to, przedsiębiorca prowadzący działalność apteczną staje się bardzo niezależny. Produkty sprzedawane w aptece w dużej mierze nie mogą być sprzedawane np. w sklepie spożywczym, klient musi w wielu przypadkach posiadać receptę. Miejsce sprzedaży i preskrypcja produktu sprawiają, że apteka może być przedsiębiorstwem monopolowym na swoim obszarze działania3).W czerwcu 2017 r. Prezydent podpisał nowelizację Prawa farmaceutycznego. Dla aptek oznacza to bardzo wiele zmian, które mogą mieć wpływ na przyszły rynek branży aptecznej. Celem tej regulacji było ustanowienie zasad dotyczących równomiernego rozmieszczenia aptek i zagwarantowanie równego dostępu do usług farmaceutycznych. Najważniejsza regulacja, jaka wynika z nowelizacji ustawy to zmiana sposobu rozmieszczenia aptek. Liczba osób przypadających na jedną aptekę to 3 tys., dodatkowo odległość jednej apteki od drugiej to min. 0,5 km4). Biorąc pod uwagę skupienie wielu aptek w małych miejscowościach szczególnie w centrum, wydaje się, że rozwiązanie to powinno stymulować otwieranie aptek na obrzeżach miast,... »

2018-6

Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma

Geologiczne składowanie jako możliwość zmniejszenia emisji CO2 z zakładów chemicznych w Polsce - DOI:10.15199/62.2018.6.16

Barbara Uliasz-Misiak Joanna Lewandowska-Śmierzchalska Michał Maruta Rafał Matuła Łukasz Łukańko Jan Macuda Zbigniew Fąfara

Od początku ery przemysłowej zawartość CO2 w powietrzu wzrosła o 31% i w 2012 r. osiągnęła 400 ppm, zaś w lutym 2018 r. wynosiła 408,35 ppm1). Sektory, z których emitowana jest największa ilość ditlenku węgla to spalanie paliw w celach energetycznych oraz działalność przemysłowa. Gałęzie przemysłu emitujące największe ilości CO2 to m.in. produkcja żelaza i stali, przemysł cementowy oraz przemysł chemiczny2). W Polsce największa ilość ditlenku węgla pochodzi ze spalania paliw kopalnych (głównie węgla kamiennego i brunatnego). Pomimo obniżenia emisji Polska zajmuje 5. miejsce wśród krajów Unii Europejskiej pod względem ilości CO2 emitowanego do atmosfery. Konieczność dostosowania się do konwencji (m.in. protokół z Kioto) i umów międzynarodowych, w tym pakietu energetycznego, przyjętego przez UE w 2009 r., powoduje, że Polska jest zainteresowana zmniejszeniem emisji CO2. Prognozowany wzrost emisji ditlenku węgla w ciągu najbliższych lat oraz ograniczone możliwości technologiczne zmniejszenia emisji w powiązaniu ze sprzyjającymi warunkami geologicznymi powodują, że w warunkach polskich jedną z bardziej interesujących opcji obniżenia emisji tego gazu jest jego geologiczne składowanie3). Przedstawiono emisję ditlenku węgla z zakładów chemicznych w Polsce w aspekcie możliwości jej zmniejszenia poprzez składowanie CO2 w poziomach wodonośnych i złożach węglowodorów. Emisja ditlenku węgla w Polsce W 2015 r. emisja gazów wynosiła 385 840 Gg ekwiwalentu CO2 (bez sektora 4 "Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo"). Najwięcej emitowane jest CO2 (w 2015 r. ok. 80,5%). Antropogeniczna emisja CO2 w 2015 r. wyniosła 310 640 Gg (bez sektora 4), a przy uwzględnieniu sektora 4 było to 280 670 Gg. Udział pozostałych gazów był mniejszy i wynosił: metanu 12,2% (bez sektora 4), N2O 4,9% (bez sektora 4), a pozostałych gazów (z grupy HFC i grupy PFC oraz heksafluorek siarki i trifluorek azotu) 2,9%4). Emisja ditlenku węgla w latach... »

Przegląd przepisów prawnych dotyczących stosowania odpadów przemysłowych, budowlanych i komunalnych w budownictwie - DOI:10.15199/62.2018.6.25

Andrzej Barański Barbara Gworek* Jarosław Chmielewski

Wymagania dotyczące zapobiegania powstawaniu odpadów i gospodarki odpadami, zgodne z zasadami dotyczącymi ochrony środowiska, zrównoważonego rozwoju i zdrowia ludzi są ustanawiane przez ustawodawstwo każdego kraju Unii Europejskiej. W Polsce problem odpadów całościowo reguluje ustawa1), w tym również procesy ich odzysku i unieszkodliwiania. Problem klasyfikacji odpadów reguluje rozporządzenie w sprawie katalogu odpadów2). Przez unieszkodliwianie odpadów rozumie się proces niebędący odzyskiem, nawet jeżeli wtórnym skutkiem takiego procesu jest odzysk substancji lub energii. Z kolei przez odzysk odpadów rozumie się procesy, których głównym wynikiem jest użyteczne zastosowanie odpadów przez zastąpienie nimi innych materiałów, które w przeciwnym przypadku zostałyby użyte. Odzysk odpadów może odbywać się w instalacjach i urządzeniach lub poza nimi. Warunki odzysku odpadów w instalacjach i urządzeniach regulują przepisy ogólne dotyczące wpływu instalacji i urządzeń na środowisko, stanowiące treść rozporządzeń wykonawczych wynikających z ustawy3). Odzysk odpadów poza instalacjami i urządzeniami odbywa się na podstawie rozporządzenia4). Klasyfikacja odpadów Ogólne zasady klasyfikacji Odpady klasyfikuje się przez zaliczenie ich do odpowiedniej grupy, podgrupy i rodzaju odpadów, uwzględniając (i) źródło ich powstawania, (ii) właściwości powodujące, że są one odpadami niebezpiecznymi, określone w załączniku nr 3 do ustawy1) oraz (iii) składniki odpadów, dla których przekroczenie wartości granicznych stężeń substancji niebezpiecznych może powodować, że odpady są odpadami niebezpiecznymi. Te składniki określa załącznik nr 4 do ustawy1), która zawiera także definicję odpadów niebezpiecznych. Termin odpady niebezpieczne oznacza odpady wykazujące co najmniej jedną spośród właściwości niebezpiecznych. W załączniku nr 3 do ustawy1) wymienia się 15 takich właściwości, oznaczonych symbolami H1-H15 (tabela 1). Właściwości niebezpieczne odpadów H... »

Aktualności

Konsolidacja przemysłu rafineryjnego Temat fuzji Lotosu i Orlenu jest ciągle przedmiotem zainteresowania mediów. Obszernie pisze o tym w Rzeczpospolitej Maciej Stańczuk z Konfederacji Lewiatan. Jest on zdania, że - połączenie tych dwóch firm z czysto biznesowego i racjonalnego punktu widzenia jest uzasadnione - i źle byłoby - gdyby ten sensowny projekt rozbił się o różnice zdań między wpływowymi osobami, niekoniecznie kierującymi się rozsądkiem biznesowym. […] Transakcja będzie wymagać też zgody Komisji Europejskiej. Tutaj wątpliwości nie może być, gdyż rynek paliwowy nie powinien być postrzegany jako rynek krajowy, tylko jako regionalny, a przy takim podejściu pozycja rynkowa połączonego koncernu będzie w skali europejskiej nadal skromna. Wzrost wartości połączonego Orlenu z Lotosem byłby widoczny przy porównaniu z takimi firmami, jak węgierski MOL (15 mld USD aktywów) i austriacki OMV (36 mld USD majątku). W porównaniu z innymi dużymi europejskimi graczami już raczej nie. Dla przykładu, aktywa holenderskiego Royal Dutch Shell wynosiły 411 mld USD, brytyjskiego koncernu BP przekraczały 263 mld USD, francuskiego Totalu sięgały 231 mld USD, a we włoskim Eni osiągnęły wartość 140 mld USD. Nawet hiszpański Repsol, norweski Statoil czy rosyjski Lukoil były pod względem wartości majątku kilka razy większe niż Orlen. Dyskutowano również, jak ma się dokonać ta konsolidacja. Oficjalnie to Orlen pełni rolę przejmującego i nabędzie bezpośrednio lub pośrednio minimum 53% udziału w kapitale Lotosu. Ale prościej byłoby gdyby to Lotos wyemitował akcje, które objęliby udziałowcy płockiego koncernu. To pozwoliłoby łatwiej i szybciej połączyć firmy. Sprawę tę rozstrzygnął Krzysztof Tchórzewski, Minister Energii, który oficjalnie oświadczył, że - ostatecznym rezultatem konsolidacji PKN Orlen i Grupy Lotos będzie fuzja obu firm. Najpierw PKN Orlen w dwóch etapach przejmie 66% udziałów Grupy Lotos, ale to powoduje sytuację,... »

Występowanie jodu oraz bromu w solankach monokliny przedsudeckiej - DOI:10.15199/62.2018.6.17

Bogumiła Winid Katarzyna Chruszcz-Lipska Barbara Uliasz-Misiak Marek L. Solecki Zbigniew Fąfara Rafał Matuła

Wody zasolone i solanki występujące w głębokich strukturach geologicznych oprócz wysokich stężeń składników podstawowych, takich jak sód, potas, magnez i chlor charakteryzują się również podwyższonymi, w stosunku do zwykłych wód podziemnych, stężeniami mikroskładników. Na świecie z wód zasolonych pozyskiwane są m.in. brom i jod. W Polsce zasolone wody podziemne, do których należą wody złożowe, są problemem dla zakładów eksploatujących kopaliny, w tym węglowodory. Możliwości ich zagospodarowania są przedmiotem zainteresowania zarówno naukowców, jak i technologów zakładów górniczych1-4). Celem artykułu było przeanalizowanie zawartości jonów jodkowych i bromkowych w wodach występujących w utworach permu i mezozoiku monokliny przedsudeckiej, jednostki geologicznej rozpoznanej dużą ilością odwiertów5-7). Zawartość tych dwóch pierwiastków była analizowana pod kątem możliwości ich pozyskiwania. Perspektywiczne dla przemysłu chemicznego są wody zawierające brom w ilości przekraczającej 200 mg/L, a także wody zawierające jod w ilości co najmniej 15 mg/L8). Na obszarze monokliny przedsudeckiej występują solanki o różnej genezie i zróżnicowanym stopniu przeobrażenia9, 10).Charakteryzują się one podwyższoną mineralizacją, która w niektórych rejonach przekracza 300 g/L, podwyższonymi stężeniami jodu (do kilku mg/L) i bromu (do ponad 2 tys. mg/L) oraz innych mikroskładników7, 11). Na monoklinie przedsudeckiej działały i działają zakłady górnicze. Odwierty, którymi prowadzi się eksploatację węglowodorów, jak i te, w których została ona zaniechana mogłyby by+ć wykorzystane do pozyskiwania wód o podwyższonej zawartości cennych mikroskładników. Otrzymywanie i wykorzystanie bromu i jodu Brom jest pierwiastkiem wykorzystywanym w różnorodnych gałęziach przemysłu, m.in. farmaceutycznym, chemicznym, spożywczym, elektronicznym, w rolnictwie, a także w wiertnictwie. Brom ma zastosowanie w produkcji środków obniżających palność BFR (brominated flame reta... »

Porównanie kinetyki sorpcji wodoru w stopie metalicznym LaNi5 i wielościennych nanorurkach węglowych - DOI:10.15199/62.2018.6.26

Anna Pajdak Norbert Skoczylas

Sorpcja wodoru od wielu lat jest obszarem intensywnych badań. Wodór wykorzystany jako paliwo o zerowej emisji zanieczyszczeń podczas spalania, jest uważany za idealną alternatywę dla paliw kopalnych1). Prace nad rozwojem technologii efektywnego magazynowania wodoru i energetyki wodorowej trwają od lat. Rozwój technologiczny tego sektora jest silnie wspierany przez politykę rządów państw UE i USA. Opracowane rozwiązania technologiczne stanowią obiekt zainteresowania koncernów samochodowych, które dostosowują swoje usługi dla wciąż rozwijającego się segmentu samochodów elektrycznych i wodorowych. Zainteresowaniem objęte są tu zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie sposoby wykorzystania wodoru jako paliwa. Grupa Lotos zamierza rozwinąć ideę instalacji wykorzystujących energię odnawialną do produkcji wodoru, który po zmagazynowaniu mógłby być wykorzystany do wytworzenia energii elektrycznej. W połowie 2017 r. koncern Orlen S.A. uruchomił w Niemczech swój pierwszy punkt do zasilania samochodów wodorem2). Choć w Polsce energia wodorowa nie jest bezpośrednio uwzględniona ani w Planie Rozwoju Elektromobilności3), stworzonym w Ministerstwie Energii, ani w Ustawie o elektromobilności i paliwach alternatywnych4), zgodnej z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/94/UE, wciąż trwają badania naukowe w tym kierunku, wspierane przez projekty europejskie i ogólnoświatowe. Wyniki badań wskazują na coraz efektywniejsze energetyczne i ekonomiczne wykorzystanie tego paliwa5-7). Perspektywa powszechnego wykorzystania wodoru w aspekcie jego pozyskiwania, magazynowania i dystrybucji stanowi jednak wciąż duży problem. Metody magazynowania ciekłego wodoru w obniżonej temperaturze, zbliżonej do temperatury ciekłego azotu i pod znacznie podwyższonym ciśnieniem, są wątpliwym rozwiązaniem z punktu widzenia bezpieczeństwa stosowania. Magazynowanie wodoru w niektórych metalach (Pd, Ni), związkach metalicznych, nieorganicznych i stopach metali (TiNi,... »

2018-5

Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma

Skład chemiczny sproszkowanego miąższu dyni i jego wykorzystanie do celów spożywczych - DOI:10.15199/62.2018.5.21

Marian K. Panasiewicz Jacek Mazur Paweł Sobczak Kazimierz Zawiślak Kinga Kraśnicka Karol Kupryaniuk

Odmiany dyni różnią się od siebie kształtem, rozmiarem, barwą, składem chemicznym oraz możliwością wykorzystania. Dynia (jej pestki i miąższ) często przewyższa swoimi walorami żywnościowymi i technologicznymi inne warzywa1). Świeża masa owocu dyni składa się z łupiny 16-17%, miąższu 73-79,6% oraz nasion (pestek) 4,4-10%. Miąższ dyni, w zależności od gatunku i odmiany, ma mocno zróżnicowany skład chemiczny1, 2). Obecnie obserwuje się wzrost zapotrzebowania na nowe surowce rolno-spożywcze i półprodukty, zwłaszcza te pozyskiwane nowatorskimi metodami przetwarzania3, 4). W Polsce wzrasta zainteresowanie uprawą dyni na skalę przemysłową. Spowodowane jest to m.in. wzrastającym zapotrzebowaniem na miąższ dyni przez przemysł kosmetyczny, farmaceutyczny i spożywczy, gdzie wykorzystywany jest on jako naturalny dodatek do wielu kosmetyków, preparatów farmaceutycznych oraz produktów żywnościowych. Szczególne zastosowanie znalazł on jako naturalny barwnik i dodatek do odżywek dla dzieci oraz składnik wyrobów kosmetycznych i farmaceutycznych. Z danych literaturowych jednoznacznie wynika, że dynia zasługuje na większe rozpowszechnienie wynikające z wysokiej wartości odżywczej5, 6). Dynia jest jednym z warzyw, które spełnia wymagania dotyczące zdrowego odżywiania7-9). Jest warzywem niskokalorycznym i lekkostrawnym ze względu na niską wartość energetyczną. Posiada ona także wiele łatwo przyswajalnych składników odżywczych i dlatego jest cennym komponentem diet odchudzających10, 11). Jednym ze sposobów zwiększenia konsumpcji miąższu dyni jest tworzenie nowych, trwałych jego postaci np. w formie proszku, tabletek i peletów, dzięki czemu możliwe jest jego szersze wykorzystanie12). Dzięki sproszkowaniu miąższu dyni możliwe będzie uniezależnienie się od sezonowości produkcji. Ze względu na znaczący wzrost zainteresowaniem uprawą, konsumpcją i przetwórstwem owocu dyni oraz rosnące zapotrzebowanie na ten surowiec, ważnym czynnikiem jest zdobycie wied... »

Ocena energetycznych właściwości odchodów zwierzęcych cow dung - DOI:10.15199/62.2018.5.19

Grażyna Łaska Aneta Szymajda

Europa zmierza w kierunku zwiększenia udziału energii odnawialnej do poziomu 20% w 2020 r. i do poziomu 40% w 2030 r. Realizacja celów Unii Europejskiej narzuciła Polsce obowiązek produkcji energii z odnawialnych źródeł od 3,1% w 2005 r. do 15% w 2020 r. Elektrownie w tym celu poczyniły znaczne inwestycje. Dla wsparcia rozwoju energetyki odnawialnej wdrożono w Polsce, w 2005 r. system "zielonych certyfikatów", które miały rekompensować podwyższone koszty zielonej energii. Gwałtowny spadek wartości zielonych certyfikatów w 2013 r., który trwa do chwili obecnej, nie daje możliwości rekompensowania kosztów produkcji energii z OZE. Fakt ten istotnie wpłynął na zaprzestanie lub znaczne ograniczenie odbioru zielonej biomasy przez koncerny energetyczne. Istnieje więc potrzeba szukania nowych odnawialnych surowców opałowych, które będą miały niską, konkurencyjną cenę, a zarazem wysoką wartość opałową. Przykładem takiego surowca jest biomasa cow dung. Rosnące zapotrzebowanie na energię i konieczność zmniejszenia emisji tzw. gazów cieplarnianych powodują, że polityka energetyczna Polski zmierza do zastępowania energii uzyskiwanej z paliw kopalnych energią z odnawialnych źródeł, w tym z biomasy1, 2). Biomasa pochodzenia zwierzęcego to odpady zwierzęce stałe (obornik) i płynne (gnojowica) o średniej zawartości ok. 77% wody (H2O), 0,45-0,69% azotu (N), 0,12-0,87% fosforu (P2O5), 0,42-0,7% potasu (K2O), 0,14-0,27% magnezu (MgO) i 20-27% substancji organicznych3). Są one wykorzystywane w wielu regionach świata jako nawóz, paliwo, izolator termiczny i materiał budowlany4). Od wielu lat produkcja i pozyskiwanie różnego rodzaju biomasy są nowymi kierunkami działalności rolniczej5, 6). Biopaliwa stałe należą do grupy najważniejszych źródeł energii odnawialnej1) . 750 97/5(2018) biomasy w pierwotnej formie, należy ją wysuszyć przed spaleniem12). Spalanie biomasy w tradycyjnych kotłach wymaga zmniejszenia jej wilgotności poniżej 15%10). Wartość... »

Organizacja przestrzeni składowania dla potrzeb magazynowania środków ochrony roślin - DOI:10.15199/62.2018.5.6

Arkadiusz Gola Antoni Świć Łukasz Sobaszek

Postępujący rozwój cywilizacyjny spowodował, że substancje i produkty chemiczne w coraz większym stopniu są obecne, a niejednokrotnie wręcz niezbędne, w codziennym życiu człowieka i w działalności przedsiębiorstw1). Dotyczy to również środków ochrony roślin powszechnie używanych w gospodarstwach rolniczych zarówno dużych, jak również mniejszych. Niestety, szybkie tempo zmian w gospodarce oraz wzrastająca konkurencja determinują konieczność wprowadzania innowacyjnych rozwiązań nie tylko w obszarze produkcji, ale też obrotu produktami chemicznymi2). Do czynników decydujących o konkurencyjności należą jakość i cena produktu, ale też jego ciągła dostępność lub możliwość jego dostarczenia do odbiorcy w jak najkrótszym czasie3). Zapewnienie stałej dostępności produktu nakłada konieczność skracania łańcuchów dostaw, a tym samym tworzenia punktów składowania towarów w możliwie najmniejszej odległości od rynków zbytu. W konsekwencji rodzi to wyzwania w zakresie definiowania lokalizacji punktów sprzedaży oraz zarządzania obrotem i zapasami produktów i towarów. Biorąc pod uwagę wysokość kosztów związanych z utrzymywaniem zapasu towarów (koszty budowy lub wynajęcia magazynu, amortyzacja infrastruktury magazynowej, płace pracowników magazynowych, środki ulegające zamrożeniu podczas magazynowania) kluczową kwestią pozostaje umiejętność zarządzania zapasami, która z jednej strony ma zapewnić dostępność określonego asortymentu w danym momencie, a z drugiej zmniejszać koszty magazynowania poprzez eliminację zapasu zbędnego (nadmiernego). Szczególną grupę produktów stanowią różnego typu środki chemiczne (w tym środki ochrony roślin), które mają zarówno określone terminy 97/5(2018) 691 Mgr inż. Łukasz SOBASZEK w roku 2011 ukończył studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lubelskiej, gdzie obecnie realizuje pracę doktorską. Od 2013 r. jest asystentem w Zakładzie Systemów Złożonych i Technologii Informacyjnych w Instytucie Technologicznych... »

Wpływ obróbki ultradźwiękowej na stabilność i aktywność antyoksydacyjną kwasu galusowego - DOI:10.15199/62.2018.5.13

Zbigniew Kobus Leszek Rydzak Kamil Wilczyński Rafał Nadulski Tomasz Guz Kazimierz Zawiślak

Ekstrakcja ultradźwiękowa jest nową i wydajną metodą pozyskiwania wielu substancji chemicznych z matrycy ciała stałego. Do głównych jej zalet należą niskie koszty, krótki czas obróbki, przyjazność dla środowiska oraz duża efektywność w porównaniu z tradycyjnymi metodami ekstrakcji. Z tego powodu technika ta jest skutecznie wykorzystywana do pozyskiwania substancji naturalnych, takich jak polisacharydy, polifenole, flawonoidy, wanilina, karotenoidy1-4) oraz inne substancje czynne5). Pole akustyczne indukuje wiele zjawisk fizycznych, które niszczą ściany komórkowe, zmniejszają wymiary cząsteczek oraz intensyfikują transfer masy. Najważniejsze efekty wywoływane przez ultradźwięki to kawitacja, efekty cieplne oraz mikroprzepływy6). Szczególnie istotne znaczenie w procesie ekstrakcji ultradźwiękowej ma kawitacja. Polega ona na tworzeniu się, a następnie zapadaniu tzw. pęcherzyków kawitacyjnych pod wpływem gwałtownych zmian ciśnienia spowodowanych oddziaływaniem pola ultradźwiękowego. Towarzyszy temu powstawanie fali uderzeniowej, która z kolei intensyfikuje przebieg reakcji chemicznych oraz wywołuje wtórne efekty fizyczne. Dodatkowo kawitacja może prowadzić do powstawania silnych strumieni akustycznych, dużych naprężeń ścinających przy ścianach pęcherzyków kawitacyjnych, do tworzenia się mikroprzepływów wokół powierzchni cząstek ciała stałego oraz generowania bardzo aktywnych wolnych rodników7). Substancje organiczne zawarte w ekstrahowanym roztworze mogą reagować z wolnymi rodnikami i w wyniku tego oddziaływania ulegać degradacji. Z tego względu zjawisko kawitacji akustycznej niekiedy wykorzystuje się do rozkładu wybranych substancji chemicznych8-10). Ostatnio dużo uwagi poświęca się wykorzystaniu ekstrakcji ultradźwiękowej do pozyskiwania substancji biologicznie czynnych, w tym zwłaszcza polifenoli. Większość badań prowadzi się w kierunku optymalizacji parametrów operacyjnych, takich jak czas ekstrakcji, częstotliwość i natężenie ... »

Wpływ dodatku środka spieniającego na właściwości pianek skrobiowych - DOI:10.15199/62.2018.5.4

Maciej Combrzyński Arkadiusz Matysiak Agnieszka Wójtowicz Tomasz Oniszczuk Karol Kupryaniuk Katarzyna Żelizko Maciej Kuboń Jakub Mazurkiewicz Marcin Mitrus

Pod pojęciem polimerowe materiały spienione rozumie się tworzywa polimerowe o strukturze bąbelkowych porów, ale tym terminem określa się także materiały o strukturze siatkowej. W powszechnym słownictwie tworzywa spienione nazywa się piankami (foams).Wytwarzane na bazie polimerów charakteryzują się obecnością różnych związków gazowych w porach, podobnie jak w kompozytach polimerowych i innych materiałach, w których gaz jest umieszczany celowo. Polimery spienione stosowane są m.in. w produkcji tworzyw termizolacyjnych1-3). Polimerowe materiały spienione to przede wszystkim poliuretany (PU), polistyren (PS), poli(chlorek winylu) (PVC), polietylen (PE) i żywice mocznikowo-formaldehydowe (UF). Do spienianych tworzyw należą również fenoplasty (PF), żywice epoksydowe (ER), żywice krzemoorganiczne (OS), octany celulozy oraz poli(metakrylan metylu) (PMMA). W ciągu ostatnich lat zaczęto spieniać również polipropylen (PP), poliwęglany (PC), poli(tetrafluoroetylen) (PTFE) oraz poliamidy (PA)4-8). Polimerowe materiały spienione, dzięki swojej komórkowej strukturze i bardzo dobrym właściwościom izolacyjnym, znalazły szerokie zastosowanie w budownictwie, chłodnictwie oraz opakowalnictwie9, 10). Dobór odpowiednich zabezpieczeń przeciwwstrząsowych uzależniony jest od rodzaju stosowanego opakowania, kształtu i masy wyrobu, jego wrażliwości na mechaniczne uszkodzenia oraz od możliwych utrudnień w trakcie transportu i przemieszczania produktu. Na rynku dostępnych jest wiele grup produktów, które należy zabezpieczać przed uszkodzeniami mechanicznymi. Spienione tworzywa sztuczne są bardziej wytrzymałe niż opakowania tekturowe i odporne na wiele negatywnych zjawisk11-13). Intensyfikacja procesu wytwarzania wyrobów wrażliwych na uszkodzenia mechaniczne przyczyniła się do zwracania większej uwagi na właściwe ich pakowanie i stosowanie spienionych materiałów opakowaniowych na bazie polimerów. W Stanach Zjednoczonych dużą ilość materiałów spienionych wy... »

2018-4

Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma

Dioksyny w kompostach wytworzonych z komunalnych i przemysłowych osadów ściekowych

Barbara Gworek Marta Zakrzewska Wojciech Stępień Marta Kijeńska Justyna Wrzosek

Dioksyny nie są związkami celowo wytwarzanymi. Powstają jako niepożądany produkt uboczny w procesach technologicznych. Związki te emitowane są głównie przez przemysł chemiczny, cementowy, produkcję żelaza i stali, metali nieżelaznych i przemysł celulozowo- -papierniczy. Poważnym źródłem emisji dioksyn do środowiska stały się spalarnie odpadów komunalnych, przemysłowych i szpitalnych, szczególnie w urządzeniach do tego nieprzystosowanych1). W bilansie uwalniania dioksyn do środowiska nie można pominąć ich naturalnych źródeł, którymi są wybuchy wulkanów i pożary lasów. Dioksyny obejmują dwie klasy związków: polichlorowane dibenzodioksyny (PCDD), stanowiące grupę 65 związków oraz polichlorowane dibenzofurany (PCDF). Teoretyczna liczba dioksyn (PCDD/F) wynosi 135. Charakteryzują się one wybitnie lipofilnymi właściwościami i charakteryzują się małą rozpuszczalnością w wodzie, co powoduje, że są to związki zdolne do kumulacji w organizmach żywych.W związku z przyrodniczym, w tym rolniczym, wykorzystaniem osadów ściekowych różnego pochodzenia do celów nawozowych bądź rekultywacyjnych, jak i kompostów z nich wytwarzanych, oznaczanie zawartości dioksyn w tym materiale stało się koniecznością związaną z uniknięciem ryzyka wprowadzania ich do środowiska. W trzecim projekcie dyrektywy dotyczącej przyrodniczego stosowania osadów ściekowych jest propozycja wyznaczenia dopuszczalnej zawartości dioksyn w osadach ściekowych przeznaczonych do wykorzystania w rolnictwie na poziomie ekwiwalentu toksyczności TEQ 100 ng/ kg suchej masy (s.m.) a odpady zawierające dioksyny w ilości TEQ powyżej 15 μg/kg s.m. wymagają unieszkodliwienia2, 3). Jako źródła pochodzenia PCDD i PCDF w osadach ściekowych opisuje się depozycję atmosferyczną suchą i mokrą, dopływ wraz ze ściekami i procesy zachodzące podczas oczyszczania ścieków, a także spływ powierzchniowy4, 5). Podobnie same osady mogą być źródłem dioksyn na skutek zachodzenia w nich procesów enzymatycz... »

Kompozyty na bazie nienasyconej o-ftalowej żywicy poliestrowej napełnione kruszywem szklanym z wyeksploatowanych bocznych szyb samochodowych - DOI:10.15199/62.2018.4.17

Bartosz Zegardło Tomasz Drzymała Jerzy Nitychoruk

Jednym z priorytetów obecnej gospodarki jest dbałość o tzw. bezpieczeństwo ekologiczne. Za terminem tym kryje się wiele działań, których celem jest zminimalizowanie występowania zagrożeń powodujących pogorszenie się stanu środowiska naturalnego. W tym aspekcie, coraz częściej pojawia się konieczność zagospodarowywania zużytych wyrobów. Ze względu na fakt podniesienia się komfortu życia oraz łatwą dostępność dóbr, wiele nowych wyrobów staje się odpadem jeszcze przed ich technicznym wyeksploatowaniem. Przyczynami są tu np. względy estetyczne. Przykładem tego rodzaju wyrobów są pojazdy samochodowe. Odzysk surowców wtórnych z pojazdów i zagospodarowanie ich jako surowców do produkcji nowych wyrobów koncentruje się głównie na materiałach metalowych. Stal i inne metale odzyskane w procesie demontażu pojazdów są ekonomicznie konkurencyjne wobec tych, wydobywanych ze złóż rud metali. Z tego powodu huty chętnie korzystają z materiałów odpadowych. Nie wszystkie jednak materiały używane w produkcji aut poddawane są wtórnemu wykorzystaniu. Na przykład recykling elementów ze szkła napotyka na pewne ograniczenia. Wyroby szklane są materiałem, który technologicznie dzięki swojej specyficznej budowie podlegać może wielokrotnemu wtórnemu wykorzystaniu. Proces przetapiania szkła prowadzony w odpowiednich warunkach nie prowadzi do pogorszenia właściwości materiału. Problem zagadnienia pojawia się jednak wówczas, gdy produkty szklane różnią się składem chemicznym i właściwościami. Procesy przetopu szkła z luster różnią się od tych, jakie prowadzi się dla szyb lub lamp, co wymaga prowadzenia przed przetapianiem bardzo szczegółowej segregacji. Technologia przygotowania szkła do recyklingu jest skomplikowana i obwarowana wieloma obostrzeniami. Wyróżnia się tu etapy czyszczenia wstępnego, segregacji ze względu na barwę, usuwania nadruków, rozdrobnienia oraz ponownego oczyszczenia. Dla uzyskania pełnej wartości produktu finalnego wymaga się, aby ilość... »

70 lecie Oddziału Wrocławskiego SITPChem

Andrzej Puszyński

Dnia 15 marca 2018 r. w Domu Technika NOT we Wrocławiu świętowano jubileusz 70-lecia Wrocławskiego Oddziału SITPChem. Patronat Honorowy nad uroczystością objęli: prof. dr hab. Jacek Kijeński, prezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, mgr inż. Tadeusz Nawracaj, prezes Wrocławskiej Rady Federacji Naukowych Organizacji Technicznych NOT, prof. dr hab. Andrzej Trochimczuk, prorektor Politechniki Wrocławskiej, prof. dr hab. Andrzej Ożyhar, dziekan Wydziału Chemicznego Politechni... »

Aspekty zdrowotne w krótkookresowym narażeniu na ołów

Marta Boroń Michał Dobrakowski Jarosław Chmielewski Barbara Gworek Ilona Korzonek-Szlacheta Jacek Kiełtucki Monika Szpringer Sławomir Kasperczyk

Przewlekłe narażenie na ołów było przedmiotem wielu badań, jednak nie obejmowały one przypadków narażenia ostrego. Z uwagi na rozwój mechanizmów adaptacyjnych w narażeniu przewlekłym, analiza parametrów układu antyoksydacyjnego oraz wartości morfologii krwi w narażeniu ostrym jest uzupełnieniem obecnej wiedzy w tym zakresie. Ołów jest jednym z lepiej poznanych metali ciężkich pod względem zagrożenia, jakie stanowi na stanowisku pracy oraz dla środowiska aInstytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego, Sosnowiec, bŚląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Wydział Lekarski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, cInstytut Ochrony Środowiska-Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa, dSzkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa, eŚląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, fSamodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej, Staszów, gUniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce Health aspects of an acute exposure to lead Aspekty zdrowotne w krótkookresowym narażeniu na ołów DOI: 10.15199/62.2018.4.22 Dr hab. n. med. Michał DOBRAKOWSKI ukończył studia lekarskie, a następnie doktoranckie na Wydziale Lekarskim z Oddziałem Lekarsko- -Dentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. W 2017 r. uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego nauk medycznych oraz specjalisty radiologii i diagnostyki obrazowej. Pracuje na stanowisku adiunkta w Katedrze i Zakładzie Biochemii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Specjalność - toksykologia, biochemia, radiologia i diagnostyka obrazowa. Dr n. o zdr. Jarosław CHMIELEWSKI - notkę biograficzną i fotografię Autora drukujemy w bieżącym numerze na str. 562. Prof. dr hab. Barbara GWOREK - notkę biograficzną i fotografię Autorki drukujemy w bieżącym numerze na str. 562. Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego, ul. Kościelna 13, 41-200 Sosnowiec, tel.: (32) 634-12-95, e-mail: marta.boron@wp.pl Dr n. med. Marta BOROŃ... »

Z prasy zagranicznej

Nowe inwestycje w europejskiej chemii CHEManager 2018, nr 3-4, 2 i 3 Przemysł chemiczny w krajach rozwiniętych charakteryzuje się bardzo dużą intensywnością inwestowania, mającego na celu zarówno zaspokajanie rosnącego zapotrzebowania klientów na produkty dotychczas wytwarzane, jak również generowanie nowych kierunków rozwoju w innych dziedzinach przemysłu (elektronika, inżynieria materiałowa). Stąd też w prasie fachowej stale pojawiają się informacje o budowie nowych wytwórni różnorodnych chemikaliów. Ostatnio prasa doniosła, że firmy Shell Manufacturing i ITM Power rozpoczynają budowę wytwórni wodoru Refhyne, opartej po raz pierwszy na procesie elektrolizy wody, prowadzonej w technologii PEM (polymer- -electrolyte-membrane). Wytwórnia ta została zlokalizowana w Wesseling (Nadrenia, Niemcy) i będzie dostarczała wodór do rafinerii ropy naftowej Shell Rheinland, zaspokajając częściowo jej zapotrzebowanie na wodór, które wynosi 180 tys. t/r. Wytwórnia będzie zasilana prądem elektrycznym pochodzącym ze źródeł odnawialnych (10 MW) i jej produkt można będzie określać jako "zielony wodór". Nakłady inwestycyjne wyniosą ok. 20 mln euro. Wytwórnia rozpocznie pracę w 2020 r. Firma Arlanxeo rozbudowuje swoją wytwórnię kauczuku chloroprenowego w Dormagen (Niemcy). W I kw. 2019 r. jej produkcja powinna osiągnąć 70 tys. t/r. Światowe zapotrzebowanie na kauczuk chloroprenowy rośnie rocznie o 4%. Produkty Arlanxeo trafiają na rynek pod marką Baypren i są wykorzystywane do produkcji odpornych na promieniowanie nadfioletowe i oleje osłon kablowych, taśm przenośnikowych, odzieży przeciwdeszczowej oraz klejów lateksowych. Wzrośnie również podaż metylenodifenylodiizocyjanianu (MDI), surowca do produkcji poliuretanów. Firma Covestro zamierza do 2022 r. kosztem 200 mln euro zwiększyć zdolność produkcyjną swojej wytwórni MDI w Tarragonie (Hiszpania) z 50 tys. t/r do ok. 220 tys. t/r. W planie firmy jest również zwiększenie zdolności... »

2018-3

Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma

Charakterystyka parametrów wybuchowych i palnych wybranych poeksploatacyjnych syntetycznych sorbentów substancji ropopochodnych - DOI:10.15199/62.2018.3.12

Maciej Celiński Monika Borucka Kamila Sałasińska Agnieszka Gajek

Najczęstszymi przyczynami zanieczyszczeń środowiska naturalnego są niezwykle uciążliwe rozlewy olejowe powstające wskutek nieszczelności, awarii rurociągów oraz awarii transportowych. W ich wyniku substancje organiczne przedostają się do wód powierzchniowych lub na powierzchnie dróg i autostrad. Substancje ropopochodne bardzo szybko rozprzestrzeniają się na powierzchni wody, tworząc warstewkę filmu ograniczającego dostęp tlenu do górnych warstw wody i powodując zamieranie flory i fauny wodnej oraz hamując proces biodegradacji. Z kolei ropa naftowa rozlana na powierzchni gleby ulega sorpcji na jej cząstkach. Woda deszczowa może wymywać składniki olejowe i przenosić je w głębsze warstwy gruntu oraz do wód podziemnych. Ponadto substancje ropopochodne przedostające się w głąb gleby blokują kanały, którymi transportowana jest woda i powietrze, co pociąga za sobą zmiany w składzie biologicznym gleb. Rozlewy substancji ropopochodnych likwiduje się poprzez ich zebranie metodami mechanicznymi, w których stosowane są sorbenty sypkie pochłaniające kontaminanty. Sorbentami tymi są zazwyczaj ciała stałe o rozwiniętej powierzchni, pochłaniające niebezpieczne Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa Maciej Celiński, Monika Borucka, Kamila Sałasińska Agnieszka Gajek* Characterization of explosive and combustible parameters of selected after-exploitation synthetic sorbents used for petroleum substances Charakterystyka parametrów wybuchowych i palnych wybranych poeksploatacyjnych syntetycznych sorbentów substancji ropopochodnych DOI: 10.15199/62.2018.3.12 Dr inż. Monika BORUCKA - notkę biograficzną i fotografię Autorki drukujemy w bieżącym numerze na str. 398. Dr inż. Maciej CELIŃSKI w roku 2010 ukończył studia na Wydziale Nowych Technologii i Chemii Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie. W 2014 r. uzyskał stopień doktora nauk chemicznych. Pracuje na stanowisku asystenta w Zakładzie Zagrożeń Chemicznyc... »

Wpływ pola magnetycznego na zawartość 5-hydroksymetylofurfuralu, aktywność diastazy oraz zmiany w widmach ATR-FTIR w świeżych miodach gryczanych - DOI:10.15199/62.2018.3.8

Monika Kędzierska-Matysek Arkadiusz Matwijczuk* Mariusz Florek Krzysztof Kornarzyński Alicja Matwijczuk Anna Wolanciuk Joanna Barłowska Bożena Gładyszewska

Miód gryczany to cenny produkt wytwarzany przez pszczoły z nektaru kwiatów gryki zwyczajnej (Fagopyrum esculentum Moench). W 2014 r. powierzchnia upraw gryki w Polsce wynosiła 62 710 ha1), a ok. 1/3 tej powierzchni stanowiły plantacje w województwie lubelskim. Duże zagęszczenie plantacji gryki w tym regionie umożliwia pozyskiwanie jednoodmianowego miodu gryczanego. Produkt ten jest szczególnie bogaty w enzymy, żelazo i magnez, ponadto zawiera duże ilości witaminy C i witamin z grupy B, wykazuje również silne właściwości bakteriostatyczne oraz wysoką aktywność antybiotyczną2). Jednym z najważniejszych kryteriów jakości miodów pszczelich jest zawartość 5-hydroksymetylofurfuralu (5-HMF), która nie powinna być wyższa niż 40 mg/kg3). 5-HMF jest związkiem furanowym, powstającym w kwaśnym środowisku miodu, nawet w niskich temperaturach. Związek ten może być niebezpieczny zarówno dla pszczół, jak i dla ludzi. Przy wysokim stężeniu działa bowiem cytotoksycznie, podrażnia oczy, górne drogi oddechowe, skórę oraz błony śluzowe4). Oferowany konsumentom miód w opakowaniach jednostkowych ma zazwyczaj upłynnioną postać skrystalizowanego wcześniej produktu. Proces dekrystalizacji miodu wymaga przestrzegania granicznej temperatury nie wyższej niż 42°C5), do której może być on podgrzewany. Ogrzewanie miodu do wyższych temperatur powoduje zwiększenie zawartości 5-HMF6). Kolejnym wskaźnikiem jakości miodu jest aktywność enzymatyczna wyrażona jako LD, która nie powinna być niższa niż 8 (wg skali Schade’a)3). Enzym α-amylaza występuje naturalnie w miodzie, katalizując hydrolityczny rozkład skrobi i innych wielocukrów, a β-amylaza katalizuje dalszy rozpad cukrów do maltozy. Enzymy te są wrażliwe na podwyższoną temperaturę, co prowadzi do ich stopniowej inaktywacji. Przyjmuje się, że wysoka wartość LD oraz niska zawartość 5-HMF są gwarancją wysokiej jakości miodów. Ogrzewanie miodów wzmaga proces powstawania 5-HMF, obniżając jednocześ... »

Emisja substancji organicznych podczas spalania wybranych środków ochrony roślin z grupy fungicydów triazolowych - DOI:10.15199/62.2018.3.11

Monika Borucka

Jedną z powszechnie stosowanych grup środków ochrony roślin są fungicydy. Ich mechanizm działania polega na bezpośrednim wpływie na procesy życiowe grzybów: hamowaniu procesów oddychania, hamowaniu biosyntezy białek i kwasów nukleinowych oraz powodowaniu zaburzeń w wymianie substancji chemicznej pomiędzy komórką grzyba a otoczeniem1). Większość chorób grzybowych roślin jest trudna w leczeniu, dlatego też fungicydy często są stosowane kilkakrotnie w ciągu sezonu lub nawet przez kilka sezonów. Tak powszechne używanie środków grzybobójczych może stanowić zagrożenie dla środowiska naturalnego, głównie gleb, poprzez akumulację i migrację toksycznych substancji w ekosystemach2-6). Oprócz toksyczności samych środków ochrony roślin, bardzo duże znaczenie mają również toksyczne produkty uwalniane w trakcie spalania fungicydów lub biomasy poddanej ich działaniu. Substancje chemiczne uwalniane podczas tych procesów mogą powodować negatywne skutki dla środowiska i zdrowia ludzi, a nawet katastrofalne w skutkach klęski ekologiczne7-9). W literaturze naukowej można znaleźć prace poświęcone tematyce termicznego rozkładu pestycydów, w tym środków z grupy fungicydów, nie dotyczą one jednak aktualnie stosowanych preparatów. Prace te poświęcone są fungicydom z grupy sulfonoamidów (kaptan, folpet i kaptafol)10-17) i karbaminianów (tiuram)10, 18). Przeprowadzone badania wskazują, że termiczny rozkład i spalanie środków ochrony roślin może stanowić potencjalne źródło emisji szkodliwych produktów rozkładu, m.in. polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn i dibenzofuranów19), które należą do grupy trwałych zanieczyszczeń, wykazujących właściwości rakotwórcze i zdolność do biokumulacji. Jednocześnie, podczas gdy pomiary emisji tlenków węgla (COx), tlenków azotu (NOx) czy ditlenku siarki (SO2) są przedmiotem powszechnych badań na całym świecie20), to emisja fenoli, aldehydów oraz węglowodorów, w tym szczególnie niebezpiecznych wielopierścieniowych węglowodorów... »

Koszty energii w przemyśle chemicznym w świetle reformy EU ETS

Dnia 9 lutego br. odbyło się posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Przemysłu Chemicznego, na którym rozpatrzono temat kosztów energii w przemyśle chemicznym w świetle reformy systemu EU ETS oraz tzw. pakietu zimowego. W posiedzeniu udział wzięli m.in. poseł Piotr Cieśliński, przewodniczący Zespołu, posłanka Jolanta Hibner, członek Zespołu, Michał Kurtyka, podsekretarz stanu w Ministerstwie Energii, Piotr Zabadała, naczelnik Wydziału Regulacji Przemysłowych w Departamencie Innowacji w Ministerstwie Przedsiębiorczości i Technologii, dr inż. Tomasz Zieliński, prezes Izby, Krzysztof Kidawa, ekspert ds. regulacyjno-prawnych w PKN Orlen, Beata Wittmann, dyrektor korporacyjny ds. energii w Grupie Azoty SA, oraz Renata Auchimik i Marcin Sekuła, eksperci Izby. Michał Kurtyka przedstawił krótko stan prac nad pakietem zimowym oraz kwestie reformy systemu EU ETS (ceny uprawnień oraz ich ilość, które wpłyną na koszty dla przedsiębiorców). W zapisach pakietu ... »

Kierunki rozwoju technologii wytwarzania bezołowiowych benzyn lotniczych - DOI:10.15199/62.2018.3.16

Bezpośrednie emisje z lotnictwa cywilnego stanowią ok. 3% całkowitej emisji gazów cieplarnianych w UE1). Substancje zanieczyszczające powietrze wytwarzane w sektorze lotniczym pochodzą głównie ze spalania paliwa lotniczego i benzyny lotniczej, wykorzystywanych do napędu statków powietrznych. Benzyna lotnicza wykorzystywana jest jako paliwo do małych samolotów i śmigłowców wyposażonych w silniki tłokowe. Główne produkty spalania paliw lotniczych2) to CO2, tlenki azotu NOx, para wodna, CH4, CO, tlenki siarki SOx, niemetanowe lotne związki organiczne NMVOCs oraz cząstki stałe PM. W celu ograniczania uciążliwości dla środowiska sektora lotniczego jedną z pierwszych inicjatyw podjętych w UE było przedsięwzięcie Czyste Niebo, ustanowione na podstawie rozporządzenia3). Cele tego przedsięwzięcia przedstawiono w tabeli 1. Kolejne działania UE objęły uruchomienie w 2011 r. wspólnego programu European Advanced Biofuels Flightpath, w który zaangażowana została Komisja Europejska, Airbus oraz przedstawiciele przemysłu lotniczego i biopaliwowego4). Działanie to przewiduje osiągnięcie w 2020 r. wykorzystania 2 mln t zrównoważonych biopaliw w sektorze lotnictwa cywilnego UE. Strony przedsięwzięcia podkreśliły potrzebę współpracy w celu promowania produkcji, dystrybucji, magazynowania i wykorzystania biopaliw certyfikowanych w zakresie kryteriów zrównoważonego rozwoju i specyfikacji technicznych. W tym celu konieczne byłoby połączenie sił w ustanowienie wspierających i skutecznych mechanizmów finansowych. W szczególności działanie to ma koncentrować się na wykonaniu zadań, które przedstawiono w tabeli 2. Wytyczone cele ochrony środowiska i zdrowia człowieka przy optymalizacji nakładów wspierają kolejne działania legislacyjne, takie jak rozporządzenie5). Powstało ono na kanwie wspólnej inicjatywy technologicznej Czyste Niebo3), a także Komunikatu Komisji6). Przedsięwzięcie to realizuje cele polegające na stymulowaniu nowych badań naukowych w ra... »

2018-2

Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma

Racjonalizacja zużycia materiału w chemiczno-technologicznym procesie formowania - DOI:10.15199/62.2018.2.3

Kristina Zgodavova Maria Mihalikova Sona Hurna Martin Straka Vojtech Miklos

Kształt materiału na wejściu może ulec zmianie podczas obróbki plastycznej z wykorzystaniem narzędzia formującego bez tworzenia się odpadów w postaci wiórów. Głównym czynnikiem mającym wpływ na jakość procesu formowania na zimno jest deformacja plastyczna obrabianych stopów lub czystych metali, która umożliwia modyfikację ich mechanicznych, fizycznych oraz chemicznych właściwości. Właściwości materiału zmieniają się w wyższych temperaturach. W szczególności, zmniejsza się odporność materiału na ciągłe zmiany kształtu. Formowanie na gorąco przeprowadza się w temperaturach powyżej temperatury rekrystalizacji metalu, gdzie trwałość materiału zanika podczas samego procesu lub tuż po nim. Tematem badań było formowanie na zimno metali. Podczas tego formowania wytrzymałość na rozciąganie oraz trwałość metali wzrasta, a wydłużenie zmniejsza się ze względu na małą plastyczność materiałów. Podczas procesu formowania występuje The shape of input material can be changed during its plastic working by using a forming tool without formation of any waste chips. The main factor affecting the quality of cold forming processes is plastic deformation of pure metals and alloys processed, which results in modification of their mechanical, physical and chemical characteristics. At elevated temperature, the material characteristics are changed. In particular, the resistance of the material against permanent shape changes decreases. Hot forming is carried out at temperatures above the metal recrystallization temperature where the material solidity vanishes during the process itself or immediately after it. The cold forming of metals was topic of the study. Tensile and hardness of the metals rise while their elongation decreases during the cold forming. A low plasticity of materials is a proof of that. Deformation of the material structure and anisotropy of mechanical characteristics take place during this process. Rationalisation of the manufacturing ... »

Analiza zjawiska powstawania kropel w dyszach stosowanych w procesach granulacji

Analysis of droplet formation in nozzles used in granulation processes

Zagadnienie dostarczania cieczy w postaci kropel do innych mediów dotyczy wielu technologii i procesów, takich jak absorpcja gazu lub jego odpylanie w skruberach, nawilżanie powietrza i suszenie rozpryskowe. W szczególności ma ono decydujący wpływ na granulację bezciśnieniową aglomeracyjną prowadzoną w aparatach typu bębnowego1-3), talerzowego4-7), mieszalnikowego8, 9) oraz wibracyjnego10). Poddając analizie procesy granulacji bezciśnieniowej, Kapur i Fuerstenau11) wyodrębnili trzy zasadnicze etapy powstawania granulek: etap zarodkowania, etap wzrostu kulistej granulki oraz etap przejściowy. Podobne wnioski zaprezentowali Sastry i Fuerstenau12), którzy wyodrębnili tworzenie zarodków, nawarstwianie granulek, koalescencję, przenoszenie cząstek przez ścieranie i przyłączanie okruchów granulek. Wielu autorów uważa, że granulacja jest kombinacją nawilżania i nukleacji, zagęszczania i koalescencji oraz ścierania i kruszenia13-16). Badanie tych mechanizmów w kontekście parametrów nawilżania sprowadza się zwykle do analizy mechanizmu powstawania pierwszych mikrogranul, czyli zarodków granulacji. Mogą one powstawać podczas granulacji prowadzonej w granulatorach z wcześniej nawilżonego materiału (dostarczanego z innego aparatu) lub być konsekwencją kontaktu kropel cieczy nawilżającej z ziarnami surowca, który ma miejsce wewnątrz talerza lub bębna. Zarodkowanie (nukleacja) polega więc na tworzeniu się drobnych, wilgotnych aglomeratów w wyniku zderzania się oraz przylegania do siebie wilgotnych cząstek surowca. Nawilżanie i wynikająca z niego nukleacja są procesami zachodzącymi wskutek kontaktu cieczy wiążącej z suchym proszkiem wraz z równoczesnym rozprowadzaniem cieczy wewnątrz złoża materiału sypkiego. Etapowi temu może towarzyszyć występowanie innych mechanizmów granulacji, takich jak obtaczanie, koalescencja i ścieranie. Dlatego analiza procesu nukleacji jest utrudniona, a rozmiar powstających zarodków zależy również od pozostałych mec... »

Nadtlenki organiczne. Substancje stwarzające zagrożenie poważną awarią przemysłową. Cz. I - DOI:10.15199/62.2018.2.19

Agnieszka Gajek

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady1) (Rozporządzenie CLP) wprowadziło na terenie Unii Europejskiej globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów GHS (globally harmonised system)2). Rozporządzenie jest systematycznie dostosowywane do postępu naukowo-technicznego. Jednocześnie zasady przewozu towarów i ładunków niebezpiecznych nadal reguluje umowa międzynarodowa ADR3) z 1957 r., nowelizowana w cyklu dwuletnim. Oba te akty prawne mają kluczowe znacznie w odniesieniu do klasyfikacji substancji niebezpiecznych. Zgodnie z definicją ujętą w rozporządzeniu1) nadtlenki organiczne to ciekłe lub stałe substancje organiczne, które zawierają dwuwartościową strukturę -O-O- i którą można uznać za pochodną nadtlenku wodoru, w którym jeden lub oba atomy wodoru zastąpiono rodnikami organicznymi. Pod pojęciem nadtlenku należy rozumieć nie tylko czysty nadtlenek organiczny, ale także mieszaniny nadtlenków zawierające co najmniej jeden nadtlenek organiczny. Umowa ADR wprowadza następującą definicję: nadtlenki organiczne są substancjami organicznymi, które zawierają dwuwartościową strukturę -O-O- i mogą być uważane za pochodne nadtlenku wodoru, w którym jeden lub dwa atomy wodoru zostały zastąpione przez rodniki organiczne. Obie definicje są zbieżne. Jednak nie każdy nadtlenek organiczny powinien zostać zaklasyfikowany zgodnie z Rozporządzeniem CLP i umową ADR jako nadtlenek organiczny. Obie regulacje prawne są w tym przypadku zgodne. Kryterium kwalifikacji jest udział tlenu aktywnego i nadtlenku wodoru w nadtlenku organicznym. W obu aktach określono dwa warianty wykluczeń: dla nadtlenków zawierających nie więcej niż 1,0% tlenu aktywnego z nadtlenku organicznego przy zawartości nadtlenku wodorunie większej niż 1,0% oraz dla nadtlenków zawierających więcej niż 0,5% tlenu aktywnego z nadtlenku organicznego przy zawartości nadtlenku wodoru większej niż 1%, ale nie większej niż 7%. Zawartość tlenu aktywnego w mieszan... »

Stabilność oksydacyjna olejów napędowych zawierających biokomponenty. Cz. I. Wpływ dodatku detergentowo-dyspergującego - DOI:10.15199/62.2018.2.11

Grażyna Żak Michał Wojtasik Magdalena Żółty Celina Bujas

Stosowanie paliw zawierających biokomponenty jest wynikiem m.in. wymagań dyrektyw1-3). Stosowane w olejach napędowych biokomponenty to prawie wyłącznie estry metylowe kwasów tłuszczowych (FAME) wytwarzane w procesie katalitycznej transestryfikacji naturalnych triglicerydów4- 10). Stosowanie FAME może powodować wiele problemów eksploatacyjnych związanych m.in. z pogorszonymi właściwościami niskotemperaturowymi, wyższą lepkością, większą podatnością na korozję, słabą stabilnością termiczną i odpornością na utlenianie, trudnościami w przechowywaniu oraz niską wartością energetyczną11-19).Proces utleniania paliwa prowadzi do tworzenia się różnego rodzaju osadów, żywic i kwasów. Produkty te mogą uszkadzać pompy paliwowe i blokować filtry oraz przewody paliwowe, a osadzając się na końcówkach wtryskiwaczy, mogą zaburzać proces wtrysku paliwa. Kwaśne produkty utleniania przyczyniają się do degradowania elementów silnika, powodując zwiększoną korozję oraz szybkie niszczenie uszczelnień14, 19-26). Najbardziej skuteczną metodą zapobiegania utlenianiu FAME jest stosowanie dodatków przeciwutleniających. Przeciwutleniacze pierwotne (pierwszorzędowe), takie jak α-tokoferol, 2,6-bis(1,1- -dimetyloetylo)-4-metylofenol (BHT) i galusany, są potencjalnymi akceptorami wolnych rodników, dzięki czemu są one zdolne do przerywania procesu autooksydacji na etapach inicjacji i propagacji reakcji rodnikowych. Cząsteczki przeciwutleniaczy ulegają przy tym przemianie do rodników, które charakteryzują się niską reaktywnością i nie ujawniają zdolności do udziału w reakcjach łańcuchowych27). Przeciwutleniacze pierwotne wykazują również zdolność do dezaktywacji rodników nadtlenkowych i alkoksylowych ora... »

KONFERENCJE Ochrona Środowiska

W dniach 8-10 listopada 2017 r. w Domu Wypoczynkowym "Jawor" w Jaszowcu odbyła się XVIII Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Techniczna Ochrona Środowiska. Konferencję zorganizował Oddział Gliwicki Stowarzyszania Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego oraz Sekcja Ochrony Środowiska przy Zarządzie Głównym SITPChem wspólnie z Wydziałem Chemicznym Politechniki Śląskiej i Polską Izbą Przemysłu Chemicznego. Konferencję otworzyli Panowie mgr inż. Jerzy Kropiwnicki, sekretarz generalny ZG SITPChem, i prof. dr hab. inż. Jacek Kijeński, prezes ZG SITPChem. Pierwszy referat wygłosiła Pani prof. dr hab. inż. Beata Cwalina (Politechnika Śląska), a jego tematem była teledetekcja w monitoringu środowiska. Referat rozpoczęła informacją o czarnej dziurze zaobserwowanej w 2017 r. przez japońskiego satelitę. Z wykonanego przez tego satelitę zdjęcia w podczerwieni wynika, że wnętrze kosmicznej czarnej dziury jest zimne, czyli pochłania ona energię, ale jej nie magazynuje. Jest to obserwacja, która może stanowić przełom w naszym rozumieniu budowy wszechświata. Istnieją dwa systemy nawigacji satelitarnej: GPS (system armii amerykańskiej) oraz Glonas (rosyjski). Istnieją też satelity komunikacyjne (najbardziej popularne) i środowiskowe, służące monitorowaniu obszarów lądów i mórz. Wokół Ziemi krąży ponad 7000 satelitów, z których tylko 1200 jest aktywnych. Zdjęcia satelitarne są wykorzystywane w planowaniu przestrzennym, ocenie szkód po klęskach żywiołowych, ewidencji emisji zanieczyszczeń, planowaniu oprysków pól i terminów nawożenia. Ze zdjęć tych można wyodrębnić 40 różnych klas terenów, np. lasy liściaste i iglaste, łąki, wody, zabudowa, tereny rolnicze. Do odróżniania rodzaju terenu stosuje się filtry spektralne, które pozwalają np. wyróżnić obszary o większej zawartości wody, a nawet rodzaje roślin na danym terenie (z obecnych w liściach barwników). Technika skanowania laserowego z satelity typu LIDAR pozwala rozróżnić wyso... »

2018-1

Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma