Czasopismo | GOSPODARKA WODNA | Rocznik 2024 - zeszyt 9

Modernizacja zabudowy hydrotechnicznej rzeki Meszny jako przykład działań w celu zwiększenia możliwości retencyjnych w zlewniach małych rzek nizinnych

Meszna River hydro-engineering structures modernisation as an example of actions aimed at increasing the retention capacity of small lowland river basins

10.15199/22.2024.9.2

nr katalogowy: 150502
10.15199/22.2024.9.2

Streszczenie

Artykuł przedstawia koncepcję odbudowy zdewaluowanej zabudowy hydrotech nicznej rzeki Meszny w powiecie słupeckim, we wschodniej Wielkopolsce. Omó wiono rozwiązania zaadoptowania istniejących jazów kozłowych i zasuwowych do obecnych warunków hydrologicznych oraz ich wpływ na środowisko. Zaznaczono, że retencja korytowa w połączeniu z retencją zbiornikową może znacząco spo wolnić odpływ wód ze zlewni małej rzeki nizinnej. Efektywne zarządzanie wodą poprzez regulację jej odpływu na urządzeniach poprawi warunki gruntowo-wod ne w dolinie rzeki, ograniczy wystąpienie skrajnych niżówek hydrologicznych oraz w dłuższej perspektywie zwiększy odnawialność zasobów wód podziemnych na całym obszarze alimentacyjnym tej rzeki.

Abstract

The article present the recovery concept for the devalued hydro-engineering struc tures on the Meszna River, Słupsk Poviat, eastern Wielkopolska region. It discusses solutions that could adapt the existing needle weirs and gate-controlled weirs to the current hydrological conditions as well as their impact on the environment. The authors point out that the riverbed retention, combined with reservoir reten tion, might significantly slow down the outflow of water from small lowland river basins. The effective management of water through regulation of its outflow on the structures will improve the soil and water conditions in the river valley, limit the occurrence of extreme low-water periods and, in a longer perspective, increase the groundwater resources recovery capacity in the entire river supply area.

Słowa kluczowe

Keywords

Bibliografia

[1] Decyzja SR.6341.1.16.2014 z dnia 16.09.2014 r. Starosty Słupeckiego w sprawie wy dania pozwolenia wodnoprawnego na szczególne korzystanie z wód, obejmujące piętrzenie korytowe rzeki Meszny oraz stabilizację wód Jeziora Powidzkiego przy pomocy jazu w km 23+820 rzeki Meszny. Słupca.
[2] Fiszer J., Dąbrowski S., Orion-Jędrysek M., Derkowska-Sitarz M., Straburzuńska--Janiszewska M., Rynarzewski W., Zachaś J., Matusiak M., Janiszewska B., Pawlak A. 2009. Numeryczny model hydrogeologiczny dla KWB Konin w zasięgu oddzia ływania systemu odwadniania wraz z bilansem wodnogospodarczym. Wrocław: Archiwum Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej.
[3] Habel M., Nowak B., Szadek P. 2023. „Evaluating indicators of hydrologic alteration to demonstrate the impact of open-pit lignite mining on the flow regimes of small and medium-sized rivers”. Ecological Indicators 157: 111295. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4478706
[dostęp: sier pień 2024].
[4] Ilnicki P. 1996. „Wpływ drenażu odkrywek węgla brunatnego na walory rekre acyjne Pojezierza Gnieźnieńskiego”. Aura 11: 10–12.
[5] Ilnicki P. 2008. „Ratowanie jezior Powidzkiego Parku Krajobrazowego”. Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski 14(16): 48–65.
[6] Ilnicki P., Górecki K., Szczepański M. 2017. „Accelerated peatland disappearance in the vicinity of the Konin brown coal strip mine”. Journal of Water and Land Development 35(10–12): 83–93.
[7] Ilnicki P., Orłowski W. 2006a. Ocena oddziaływania odwodnienia odkrywek w re jonie Kleczewa prowadzonych przez Kopalnię Węgla Brunatnego „Konin” S.A. w Kleczewie na poziomy wody w jeziorach położonych przy wododziale rzeki No teci i rzeki Warty. Poznań: Polskie Towarzystwo Rybackie (praca niepublikowana).
[8] Ilnicki P., Orłowski W. 2006b. „Klęska ekologiczna w Powidzkim Parku Krajobra zowym”. Aura 10: 11–14.
[9] Ilnicki P., Orłowski W. 2011. „Rezygnacja z retencjonowania wody na wododzia le Noteci i Warty sprzeczna z zasadą zrównoważonego rozwoju”. Gospodarka Wodna (8): 322–328.
[10] Instrukcja Gospodarowania Wodą Jeziora Powidzkiego i rzeki Meszny Zbiornika Słupca, 1–16. 2014. Biuro Projektów Diament (praca niepublikowana).
[11] Instrukcja Gospodarowania Wodą Zbiornika Słupca, 1–19. 2014. Biuro Projektów Diament (praca niepublikowana).
[12] Kędziora A. 2008. „Bilans wodny krajobrazu konińskich kopalni odkrywkowych w zmieniających się warunkach klimatycznych”. Roczniki Gleboznawcze 59(2): 104–118.
[13] Krajowy Program Renaturyzacji Wód Powierzchniowych. 2020. Warszawa: Pań stwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie.
[14] Machowiak W. 2004. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50000. Arkusz Słupca (511). Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny.
[15] Marszelewski W., Radomski B. 2008. Quantitative degradation of water resources of the lakes in the eastern part of the Gniezno Lakeland. W Bajkiewicz-Grabows ka E., Borowiak D. (red.). Anthropogenic and natural transformations of lakes 2: 119–122. Gdańsk: Polskie Towarzystwo Limnologiczne.
[16] Nowak B. 2018. Rola jezior w kształtowaniu zasilania i drenażu wód podziem nych na Pojezierzu Gnieźnieńskim w warunkach naturalnych i antropopresji hydrodynamicznej
[Praca doktorska]. Poznań: Instytut Geologii UAM (praca niepublikowana).
[17] Nowak B. 2019a. „Znikające jeziora”, Obserwator, zima 2019/2020: 22–25.
[18] Nowak B. 2019b. Reżim hydrologiczny Jeziora Powidzkiego oraz jego znaczenie w lokalnych i regionalnych systemach wodonośnych. W Nowak B. (red.) Jezioro Powidzkie wczoraj i dziś, 37–48. Warszawa: IMGW-PIB.
[19] Nowak B. 2021. Raport roczny z Zadania DS.-6.3/2020 pt. Ryzyko zaniku jezior w Polsce środkowo-zachodniej – ocena stopnia i czynników odpowiedzialnych. Poznań: IMGW-PIB (praca niepublikowana).
[20] Nowak B., Jawgiel K., Nadolna A. 2019. Morfometria Jeziora Powidzkiego. W Nowak B. (red.) Jezioro Powidzkie wczoraj i dziś, 31–36. Warszawa: IMGW-PIB.
[21] Nowak B., Lawniczak-Malinska A. E. 2019. „The influence of hydrometeorological conditions on changes in littoral and riparian vegetation of a meromictic lake in the last half-century”. Water 11: 2651. DOI: 10.3390/w11122651.
[22] Nowak B., Mielcarek M. 2016. Water resources of Powidzkie Lake and its catchment. W Klimaszyk P., Marszelewski W., Rzymski P. Books of abstracts. International Conference „Lakes, Reservoirs and Ponds Impacts – Threats – Conservation”, Iława (Poland), 31.05–03.06.2016, 163–168. Toruń: Polish Lim nological Society.
[23] Nowak B., Nadolna A., Stanek P. 2018. „Evaluation of the potential for the use of lakes in restoring water resources and flood protection, with the example of the Noteć Zachodnia River catchment (Gniezno Lakeland, Poland)”. Meteorolo gy Hydrology and Water Management 6(2): 45–58. DOI: 10.26491/mhwm/90604.
[24] Nowak B., Przybyłek J. 2020. „Recharge and drainage of lakes in Powidzki Land scape Park in the conditions of increased anthropogenic and environmen tal pressure (Central-Western Poland)”. Geological Quarterly 64(1): 205–219. DOI: 10.7306/gq.1524.
[25] Nowak B., Ptak M. 2018. „The effect of a water dam on Lake Powidzkie and its vicinity”. Bulletin of Geography. Physical Geography Series 15: 5–13. DOI: 10.2478/ bgeo-2018-0011.
[26] Nowak B., Ptak M. 2019. „Natural and anthropogenic conditions of water level f luctuations in lakes – Powidzkie Lake case study (Central-Western Poland)”. Journal of Water and Land Development 40(I–III): 13–25. DOI: 10.2478/jwld 2019-0002.
[27] Nowak B., Ptak M., Bartczak J, Sojka M. 2022a. „Hydraulic structures as a key component of sustainable water management at the catchment scale – case study of the Rgilewka River (Central Poland)”. Buildings 12: 675. DOI: 10.3390/ buildings12050675.
[28] Nowak B., Ptak M., Sojka M. 2022b. „Monitoring of the technical condition and optimisation of the functioning of small hydraulic structures in Poland: The case study of the Oświecim weir”. Buildings 12: 1527. DOI: 10.3390/build ings12101527.
[29] Nowak B., Szadek P., Rosa J. 2022c. „Analiza możliwości przyspieszenia odbudowy zasobów wodnych w rejonie górnej Noteci i zalewanego wyrobiska końcowego odkrywki Lubstów (Polska środkowo-zachodnia)”. Gospodarka Wodna (8): 4–17. DOI: 10.15199/22.2022.8.1.
[30] Nowak B., Szadek P., Szymański K., Lawniczak-Malinska A. 2023. „Concept and implementation of solutions improving water relations in the area of the flood ed opencast lignite mine Kazimierz Północ in the East Wielkopolska Region (Central-West Poland)”. Water 15: 706. DOI: 10.3390/w15040706.
[31] Nowak B., Szadek P., Widera M., Kruczyńska E. 2024. Przyrodnicze i gospodarcze wyzwania związane z eksploatacją i rekultywacją konińskich odkrywek węgla brunatnego. W Rotnicka-Dłużewska J. (red.) Przewodnik do wycieczek tereno wych. IV Polski Kongres Geologiczny, Poznań, 10-14 czerwca 2024 r., 105–135.
[32] Nowak B., Władczyk J. 2022. „Działania Wód Polskich poprawiających retencję na Pojezierzu Wielkopolsko-Kujawskim”. Gospodarka Wodna (2): 12–19. DOI: 10.15199/22.2022.2.2.
[33] Odbudowa jazów na rzece Mesznie – dokumentacja projektowa. 2023. Wrocław: PBW Inżynieria Sp. z o.o. (praca niepublikowana).
[34] Orłowski W., Ilnicki P. 2007. „Problemy gospodarowania wodą w otoczeniu Ko palni Węgla Brunatnego Konin”. Gospodarka Wodna (9): 383–386.
[35] Piasecki A, Marszelewski W. 2013. Krótkookresowe zmiany zasobów wodnych jezior w zlewni Kanału Ostrowo-Gopło. Saarbrücken: Wydawnictwo Bezkresy Wiedzy.
[36] Piasecki A., Skowron R. 2014. „Changing the geometry of basins and water resources of Lakes Gopło and Ostrowskie under the influence of anthropopres sure”. Limnological Review 14(1): 33–43. DOI: 10.2478/limre-2014-0004.
[37] Przybyłek J. 2020. „Środowiskowe uwarunkowania skutków eksploatacji odkryw kowej węgla brunatnego na Pojezierzu Gnieźnieńskim”. Przegląd Geologiczny 68(8): 645–654.
[38] Przybyłek J. 2021. Stan i możliwości odbudowy stosunków wodnych na Pojezierzu Gnieźnieńskim po zakończeniu odkrywkowej eksploatacji węgla brunatne go. W Krogulec E. (red.) Wybrane zagadnienia hydrogeologiczne oraz różne aspekty związane z eksploatacją wód podziemnych, 11–25. Częstochowa: PZITS. DOI: 10.18778/8220-655-5.02.
[39] Przybyłek J., Dąbrowski S., Nowak B., Straburzyńska-Janiszewska R., Dąbrowska M., Farat R., Machowiak W., Flieger-Szymańska M., Wesołowski K., Pawlak A., Szy mański K. 2021. Ekspertyza obejmująca analizę aktualnego stanu środowiska gruntowo-wodnego oraz wód powierzchniowych, ich bilansu wodnego, bilansu wodnego elementów sztucznego drenażu oraz bilansu klimatycznego w ob szarze oddziaływania eksploatowanej odkrywki węgla brunatnego Tomisła wice i rekultywowanej odkrywki węgla brunatnego Lubstów, Etap III. Poznań: Hydroconsult Sp. z o.o. Biuro Studiów i Badań Hydrogeologicznych i Geofizycz nych (praca niepublikowana).
[40] Przybyłek J., Gąbka M., Kamiński W., Wiliński R. 2020. Analiza możliwości zasilania jezior Powidzkiego Parku Krajobrazowego zasobami wodnymi rzeki Warty oraz szczytowego stanowiska kanału Ślesińskiego. Poznań: Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego.
[41] Przybyłek J., Nowak B. 2011. „Wpływ niżówek hydrogeologicznych i odwodnień górniczych na systemy wodonośne Pojezierza Gnieźnieńskiego”. Biuletyn PIG 445. Seria Hydrogeologia XII(2): 513–527.
[42] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 16 listopada 2022 r. w spra wie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry. Dz.U. 2023 r. poz. 335.
[43] Sawicki J. 2000. Zmiany naturalnej infiltracji opadów do warstw wodonośnych pod wpływem głębokiego, górniczego drenażu. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej.
[44] Sydow S., Machowiak W. 2004. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50000. Arkusz Witkowo (475). Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny.
[45] Zbiornik Słupca – Operat hydrotechniczny do dochodzeń wodno-prawnych. 1968. Poznań: Centralne Biuro Studiów i Projektów Wodno-Melioracyjnych w Warsza wie, Oddział w Poznaniu (praca niepublikowana).
[46] Zbiornik Słupca i Jez. Powidzkie – Operat hydrotechniczny do dochodzeń wod no-prawnych. 1971. Poznań: Biuro Projektów Wodnych Melioracji w Poznaniu (praca niepublikowana).

Jeśli masz wykupiony/przyznany dostęp - zaloguj się. Skorzystaj z naszych propozycji zakupu!

Publikacja


GOSPODARKA WODNA- e-publikacja (pdf) z zeszytu 2024-9 , nr katalogowy 150502 licencja: Osobista Produkt cyfrowy Nowość	10.00 zł

Zeszyt


GOSPODARKA WODNA- e-zeszyt (pdf) 2024-9 licencja: Osobista Produkt cyfrowy Nowość	38.00 zł

Prenumerata

GOSPODARKA WODNA - prenumerata cyfrowa
licencja: Osobista

Produkt cyfrowy
Nowość

384.00 zł

GOSPODARKA WODNA - papierowa prenumerata roczna + wysyłka
licencja: Osobista

Szczegóły pakietu

Nazwa
GOSPODARKA WODNA - papierowa prenumerata roczna	432.00 zł brutto 400.00 zł netto 32.00 zł VAT (stawka VAT 8%)
GOSPODARKA WODNA - pakowanie i wysyłka	42.00 zł brutto 34.15 zł netto 7.85 zł VAT (stawka VAT 23%)

474.00 zł

GOSPODARKA WODNA - PAKIET prenumerata PLUS
licencja: Osobista

Szczegóły pakietu

Nazwa
GOSPODARKA WODNA - PAKIET prenumerata PLUS (Prenumerata papierowa + dostęp do portalu sigma-not.pl + e-prenumerata)	582.00 zł brutto 538.89 zł netto 43.11 zł VAT (stawka VAT 8%)

582.00 zł

Zeszyt

2024-9

Twój Koszyk

Publikacja

Zeszyt

Prenumerata

Zeszyt

Czasopisma