Czasopismo | PRZEGLĄD GEODEZYJNY | Rocznik 2023 - zeszyt 5

Analiza dokumentów katastralnych jako metoda badania przekształceń własnościowych w Tatrach na przykładzie Hali Jaworzyna Rusinowa

Analysis of cadastral documents as a method of studying ownership transformations in the Tatra Mountains on the example of the Jaworzyna Rusinowa pastures

10.15199/50.2023.05.3

Piotr Bąk

nr katalogowy: 143070
10.15199/50.2023.05.3

Streszczenie

Turystom zwiedzającym Tatry góry jawią się jako królestwo pierwotnej i dzikiej przyrody. Tymczasem w Tatrach już kilkaset lat temu obecne były górnictwo, hutnictwo, gospodarka leśna i pasterstwo wysokogórskie. Sołtysi z podhalańskich wsi na podstawie przywilejów królewskich otrzymywali prawa do korzystania z pastwisk na tatrzańskich halach. Autor wykorzystując archiwalne dokumenty katastralne i sądowe ustalił granice i obszar hali Jaworzyna Rusinowa, opisał użytkowanie gruntów i przemiany własnościowe na jej terenie w XIX i XX wieku. Udało się określić obszar objęty dawnymi uprawnieniami serwitutowymi zniesionymi w drugiej połowie XIX w. Dokonane wtedy rozstrzygnięcia nigdy nie zostały zaakceptowane przez właścicieli hali i stały się powodem sporów ciągnących się przez kilka pokoleń. Autor prześledził również proces likwidacji własności prywatnej na badanym terenie zakończony wywłaszczeniem w 1969 r. Zastosowanie nowoczesnych technik kartograficznych i narzędzi GIS zwiększyło efektywność wykorzystania informacji zawartych w operacie katastru austriackiego oraz umożliwiło łatwe odszukanie śladów przeszłości w terenie. Życie na halach było kolebką i sercem podhalańskiej kultury. Poznanie historii własności sołtysiej pozwala lepiej zrozumieć źródła góralskiej tożsamości oraz uwarunkowania w jakich ona się kształtowała. Walka o prawo do korzystania z hal, polan i lasów była ważnym, a w literaturze historycznej często niedocenianym składnikiem góralskiej tożsamości.

Abstract

For tourists visiting the Tatras, the mountains appear as a kingdom of primeval and wild nature. Meanwhile, mining, metallurgy, forestry and high-mountain pastoralism were present in the Tatra Mountains several hundred years ago. On the basis of royal privileges, sołtyses from Podhale villages received the right to use pastures in the Tatra pastures. The author, using archival cadastral and court documents, determined the boundaries and area of the Jaworzyna Rusinowa, described the changes of land use and ownership in its area in the 19th and 20th centuries. It was possible to determine the area covered by the old servitude rights which were abolished in the second half of the 19th century. The decisions made at that time were never accepted by the owners of the pastures and became the cause of disputes lasting for several generations. The author also traced the process of liquidation of private property in the area of study, which ended with expropriation in 1969. The use of modern cartographic techniques and GIS tools increased the efficiency of the use of information contained in the Austrian cadastre report and made it possible to easily find traces of the past in the current situation. The pastures were the cradle and heart of Podhale culture. Getting to know the his- tory of the property of the sołtys allows us to better understand the sources of the highlander identity and the conditions in which it was shaped. The fight for the right to use pastures, glades and forests was an important, and in the historical literature often underestimated, component of highlander identity.

Słowa kluczowe

Keywords

Jeśli masz wykupiony/przyznany dostęp - zaloguj się. Skorzystaj z naszych propozycji zakupu!

Publikacja


PRZEGLĄD GEODEZYJNY- e-publikacja (pdf) z zeszytu 2023-5 , nr katalogowy 143070 licencja: Osobista Produkt cyfrowy Nowość	10.00 zł

Zeszyt


PRZEGLĄD GEODEZYJNY- e-zeszyt (pdf) 2023-5 licencja: Osobista Produkt cyfrowy Nowość	32.00 zł

Prenumerata

PRZEGLĄD GEODEZYJNY - prenumerata cyfrowa
licencja: Osobista

Produkt cyfrowy
Nowość

342.00 zł

PRZEGLĄD GEODEZYJNY - papierowa prenumerata roczna + wysyłka
licencja: Osobista

Szczegóły pakietu

Nazwa
PRZEGLĄD GEODEZYJNY - papierowa prenumerata roczna	384.00 zł brutto 355.56 zł netto 28.44 zł VAT (stawka VAT 8%)
PRZEGLĄD GEODEZYJNY - pakowanie i wysyłka	42.00 zł brutto 34.15 zł netto 7.85 zł VAT (stawka VAT 23%)

426.00 zł

PRZEGLĄD GEODEZYJNY - PAKIET prenumerata PLUS
licencja: Osobista

Szczegóły pakietu

Nazwa
PRZEGLĄD GEODEZYJNY - PAKIET prenumerata PLUS (Prenumerata papierowa + dostęp do portalu sigma-not.pl + e-prenumerata)	516.00 zł brutto 477.78 zł netto 38.22 zł VAT (stawka VAT 8%)

516.00 zł

Zeszyt

2023-5

Twój Koszyk

Publikacja

Zeszyt

Prenumerata

Zeszyt

Czasopisma