Czasopismo | PRZEMYSŁ CHEMICZNY | Rocznik 2018 - zeszyt 8

Moja droga do poliuretanów

10.15199/62.2018.8.2

Zygmunt Wirpsza

nr katalogowy: 115491
10.15199/62.2018.8.2

Poliuretany (PUR) to względnie nowa grupa polimerów, choć reakcja alkoholi z izocyjanianami znana była już od 1849 r. (A. Wurtz)1). Pierwszy patent na wytwarzanie PUR pochodzi z 1942 r. (O. Bayer) i udzielony został na rzecz IG Farbenindustrie (Frankfurt am Main)1). Dziś wyroby z PUR są powszechnie stosowane w budownictwie (izolacja termiczna), meblarstwie, motoryzacji, sporcie, gospodarstwie domowym, produkcji lakierów i klejów, przemyśle odzieżowym i obuwniczym. W 2017 r. roczna produkcja PUR w Polsce wynosiła 11,5 tys. t (PCC Rokita, BASF Polska)2), podczas gdy produkcja światowa wynosiła ok. 27 mln t/r.3). Z poliuretanami zetknąłem się po raz pierwszy jako student Politechniki Wrocławskiej (1952 r.), ale moja droga do nich zaczęła się od mocznika, początkowo stosowanego przeze mnie do tłoczyw i żywic mocznikowych, a później przez izocyjaniany do poliuretanów i polimoczników4). Mocznik po raz pierwszy syntetycznie otrzymał w 1928 r. F. Wöhler przez izomeryzację cyjanianu amonu (1): NH4OCN ↔ NH2CONH2 (1) W przemyśle mocznik otrzymuje się z amoniaku i ditlenku węgla w reakcji (2)5): CO2 + 2NH3 → NH2COONH4 → → NH2CONH2 + H2O (2) Na świecie produkuje się rocznie ponad 184 mln t mocznika6), z czego ok. 1,4 mln t w Polsce7). Jest to tani związek chemiczny (840-1300 zł/t)8). W podwyższonej temperaturze rozkłada się on z powrotem do amoniaku i cyjanianu amonu (soli słabej zasady i słabego kwasu), a następnie do amoniaku i wolnego kwasu cyjanowego. Kwas cyjanowy znajduje się w równowadze z kwasem izocyjanowym (3): O HCN ↔ HNCO (3) Kwas izocyjanowy jest najprostszym izocyjanianem R-NCO, w którym R = H. Przyłączony do monomerów z wiązaniami nienasyconymi (np. izobutylen, metylostyren) tworzy izocyjaniany. Z izocyjanianów otrzymuje się PUR i polimoczniki (PMo)9-12). Izocyjaniany w przemyśle produkuje się zwykle przez fosgenowanie amin. Fosgen jest gazem bojowym, a operowanie nim jest trud[...]

Bibliografia

[1] D. Braun, Kleine Geschichte der Kunststoffe, Hanser, München 2013.
[2] Anonim, Polimery 2018, 63, nr 6, 467.
[3] Anonim, Przem. Chem. 2017, 96, nr 8, 1652.
[4] Z. Wirpsza, J. Brzeziński, Aminoplasty, WNT, Warszawa 1970.
[5] S. Maciaszek, Mocznik, WNT, Warszawa 1967.
[6] https://www.ceresana.com/en/market-studies/ chemicals/urea/.
[7] http://www.chemiaibiznes.com.pl/aktualnosc/ rynek-nawozow-azotowych-w-pierwszym- polroczu-2016-r.
[8] E. Śmigiera, Z. Machowska, Przem. Chem. 2000, 79, nr 6, 183.
[9] Z. Wirpsza, Mat. Kongresu PIPOC 2001, Oleochemical Conference, Kuala Lumpur (Malezja), 1991, Paper 2.
[10] Z. Wirpsza, Pat. pol. 67754 (1973), Pat. niem. 1 944343, Pat. włoski 877848, Pat. bryt. 1 243291, Pat. jap. 625 655.
[11] Z. Wirpsza, Poliuretany. Chemia, technologia, zastosowanie, WNT, Warszawa 1991.
[12] Z. Wirpsza, Polyurethanes. Chemistry, technology and applications, Ellis Horwood, Prentice Hall, London 1993.
[13] Z. Wirpsza, Chemia i technologia poliuretanów, WSI w Radomiu, 1989.
[14] Z. Wirpsza, L. Horyl, Pat. pol. 133 938 (1986).
[15] Z. Wirpsza, Przem. Chem. 2016, 95, nr 4, 735.
[16] Z. Wirpsza, Vysokomol. Soed. 1970, 12B, 195.
[17] Z. Wirpsza, K. Kowalski, Pat. pol. 134 618 (1984), Pat. USA 4 481 346 (1984).
[18] Z. Wirpsza, Mat. Pat. Int. Conf., UTECH-94, Haga 1994, 58.
[19] Z. Wirpsza, K. Kowalski, Przem. Chem. 1983, 63, 697.
[20] Z. Wirpsza, Polimery 1987, 32, nr 11/12, 429.
[21] Z. Wirpsza, M. Piotrowska, Polimery. Tworzywa Wielkocząsteczkowe 1968, 13, 99.
[22] Z. Wirpsza, prace niepublikowane.
[23] Z. Wirpsza, Polimery 1996, 41, nr 7/8, 456.
[24] Z. Wirpsza, N. Pietruszka, Polimery 1997, 42, nr 9, 538.
[25] Z. Wirpsza, M. Kucharski, J. Lubczak, J. Appl. Polym. Sci. 1998, 87, 1039.
[26] M. Bakar, A. Białkowska, M. Kostrzewa, M. Lenartowicz, J. Polym. Eng. 2015, 35, nr 7, 637.
[27] Z. Wirpsza, Pat. pol. 172 434 (1993).
[28] Z. Wirpsza, S. Banasiak, Pat. pol. 210 779 (2004).
[29] Z. Wirpsza, Polimery 1996, 46, nr 7/8, 456.
[30] Z. Wirpsza, W. Śmiech, M. Pietkiewicz, Zesz. Nauk. WSI w Radomiu, Materiałoznawstwo. Chem. Technol. Obuwia 1981, nr 1, 135.
[31] Z. Wirpsza, Przem. Chem. 2016, 95, nr 9, 1676.

Zeszyt


PRZEMYSŁ CHEMICZNY - e-zeszyt (pdf) 2018-8 licencja: Osobista Produkt cyfrowy	55.00 zł

Prenumerata

PRZEMYSŁ CHEMICZNY - prenumerata cyfrowa
licencja: Osobista

Produkt cyfrowy
Nowość

762.00 zł

PRZEMYSŁ CHEMICZNY - prenumerata PLUS
licencja: Osobista

Szczegóły pakietu

Nazwa
PRZEMYSŁ CHEMICZNY - PAKIET prenumerata PLUS (Prenumerata papierowa + dostęp do portalu sigma-not.pl + e-prenumerata)	1002.00 zł brutto 927.78 zł netto 74.22 zł VAT (stawka VAT 8%)

1002.00 zł

PRZEMYSŁ CHEMICZNY - papierowa prenumerata roczna + wysyłka
licencja: Osobista

Szczegóły pakietu

Nazwa
PRZEMYSŁ CHEMICZNY - papierowa prenumerata roczna	960.00 zł brutto 888.89 zł netto 71.11 zł VAT (stawka VAT 8%)
PRZEMYSŁ CHEMICZNY - pakowanie i wysyłka	42.00 zł brutto 34.15 zł netto 7.85 zł VAT (stawka VAT 23%)

1002.00 zł

Open Access

Zeszyt

2018-8

Twój Koszyk

Zeszyt

Prenumerata

Open Access

Zeszyt

Czasopisma