SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Miesięcznik ISSN 0033-2496, e-ISSN 2449-9951 - rok powstania: 1917
Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem.)

Zeszyt 2018-1

kup! (PDF) - 63.96 zł »

Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma

kup! - 12h za 73.80 zł »

kup! - 4h za 43.05 zł »

kup! - 1h za 24.60 zł »

Od redakcji

Andrzej Jan Szyprowski

Zaczynamy 101. rok historii naszego czasopisma w dosyć niepewnej ogólnej sytuacji polskiej nauki. Rozpoczęła się reforma instytutów naukowo-badawczych, w ok. 20 z nich odwołano dyrektorów wyłonionych w konkursach, niektórych po kilkunastu latach pracy na tym stanowisku i z wielkimi sukcesami. Na ich miejsce mają przyjść dyrektorzy nominowani przez Ministra Rozwoju, a o trybie ich wyłaniania nic jeszcze nie wiadomo. Podobne reformy czekają szkoły wyższe, które dla nas jako Redakcji też są bardzo ważne, bowiem ostatnio więcej u nas publikują wyższe szkoły techniczne niż instytuty naukowo-badawcze. Mają zostać zlikwidowane tzw. listy B i C czasopism naukowo- -technicznych, co powinno względnie wzmocnić pozycję naszego czasopisma znajdującego się na liście A. Jak już wspominałem we wcześniejszych felietonach, sytuacja w Polskiej nauce przejściowo się pogorszyła, bowiem stan przedłużającej się niepewności i braku decyzji nigdy nie sprzyja merytorycznej pracy badawczej, co akurat u nas przejawiło się spadkiem liczby publikacji zgłoszonych do druku. Do końca grudnia 2017 r. wpłynęło do redakcji tylko 396 prac. W 2016 r. było ich 487, a w 2015 r. 447. Ale w 2014 r. było tylko 367 prac, w 2013 r. 472, a w 2012 r. 367. Poza kilkoma publikacjami, które bardzo długo czekały na poprawienie przez Autorów, obecnie najdłużej oczekujące na druk prace datowane są na październik 2017 r., czyli "kolejka" jest stosunkowo krótka. Nie mamy wielu zap więcej »

Paryska umowa klimatyczna to wielkie oszustwo DOI:10.15199/62.2018.1.1

Ludwik M. Bednarz

United Nations Environment Programme (UNEP) opublikował w listopadzie 2017 r. raport The Emission Gap Report 2017, A UN Environment Synthesis Report. Jego opracowaniem kierował Erik Solheim, szef UNEP. W raporcie przypomniano główne ustalenia paryskiej umowy klimatycznej przyjętej przez 195 krajów (zawartej w grudniu 2015 r. podczas konferencji klimatycznej COP 21).Podstawowym zdefiniowanym w tej umowie zadaniem jest zatrzymanie globalnego ocieplenia poniżej 2°C w 2100 r. w porównaniu z poziomem przedindustrialnym oraz podjęcie wysiłku, by ograniczyć ocieplenie do 1,5°C w tymże roku. Raport podaje, że istnieje niebezpieczeństwo niezrealizowania celu tego porozumienia. A to dlatego, że dobrowolne zobowiązania krajów, tzw. Nationally Determined Contribiutions (NDC), które są fundamentem paryskiej umowy, pokrywają zaledwie jedną trzecią niezbędnego obniżenia emisji, by osiągnąć cel porozumienia, co jest, jak podaje raport, alarmująco niskie. Innymi słowy, cel umowy nie będzie osiągnięty. Na rys. 1 pokazano nierealność paryskiej umowy klimatycznej, a na rys. 2 faktyczne wielkości liczbowe, czyli Paris gap, a więc lukę nie do wypełnienia. Są to wielkości 11-13,5 Gt CO2 (eq) dla wariantu "niższego" (2°C) i 16-19 Gt CO2 (eq) dla wariantu "wyższego" (1,5°C). Oczekuje się, że w 2020 r. kraje, które podały zobowiązania zmniejszenia emisji do 2025 r., w drugiej rundzie podadzą nowe, skorygowane w górę zobowiązania. Kraje, które podały swoje zobowiązania do 2030 r. także mogą je skorygować. W raporcie nawołuje się, by państwa znacznie zwiększyły swe zobowiązania, w przeciwnym wypadku cel porozumienia nie będzie osiągnięty. W raporcie zaleca się przeprowadzenie takich kontrowersyjnych i nierealnych przed- Rys. 1. Wielkość emisji, po uwzględnieniu zgłoszonych przez kraje wielkości w stosunku do potrzeb, by osiągnąć hipotetyczne ocieplenie globu nie większe niż 1,5-2°C Źródło: UNEP sięwzięć, jak m.in. (i) zwiększenie udziału więcej »

Kwestie dotyczące patentów w obszarze nanotechnologii DOI:10.15199/62.2018.2.XX

Marcin Jurewicz

Nanotechnologia, z uwagi na swoje interdyscyplinarne przeznaczenie, umożliwia wytwarzanie innowacyjnych produktów, które mogą zapewnić wyższy poziom życia społeczeństwa. Na podstawie analiz ekonomicznych tendencji rynkowych oraz ich przydatności w rozwiązywaniu wyzwań społecznych, mikro- i nanoelektronikę, nanotechnologię, fotonikę, materiały zaawansowane, biotechnologię przemysłową oraz zaawansowane technologie produkcyjne określa się jako unijne kluczowe technologie wspomagające KET (key enabling technologies)1). Stosowanie tych technologii stanowi główny bodziec rozwoju różnych gałęzi przemysłu na świecie, powstawania nowych towarów i usług2). Pęd dotyczący patentów w obszarze nanotechnologii jest spowodowany ogromną wartością, jaką mogą posiadać patenty na wynalazki nanotechnologiczne oraz chęcią wynalazców i przedsiębiorstw, aby uzyskać wyłączność w tej dziedzinie3). Z kwestiami odnoszącymi się do patentów w dziedzinie nanotechnologii wiążą się jednak znaczące kontrowersje, na które należy zwrócić uwagę. Zdolność patentowa produktów nanotechnologii Według Konwencji4) patent europejski posiada w każdym umawiającym się państwie, dla którego został udzielony, ten sam skutek i podlega tym samym warunkom, co patent krajowy udzielony przez to państwo. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady5) wprowadzające wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej jest porozumieniem szczególnym w rozumieniu art. 142 Konwencji o udzielaniu patentów europejskich (art. 1 ust. 2); rozporządzenie to ustanawia patent europejski o jednolitym skutku, czyli taki który zapewnia jednakową ochronę oraz ma taki sam skutek we wszystkich uczestniczących państwach członkowskich (art. 3 ust. 2). Zgodnie z art. 52 ust. 1 Konwencji o udzielaniu patentów europejskich są one udzielane na wynalazki, które nadają się więcej »

Odpowiedzialność cywilna przedsiębiorców w obszarze nanotechnologii DOI:10.15199/62.2018.1.3

Marcin Jurewicz

Regulacja prawna odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców w obszarze nanotechnologii, zarówno kontraktowej, jak i deliktowej, napotyka znaczące problemy ze względu na wątpliwości natury naukowej w odniesieniu do wiedzy będącej podstawą tworzenia prawa - technik pomiarów nanomateriałów oraz ich potencjalnego działania toksycznego. Odpowiedzialność kontraktowa W polskim porządku prawnym do odpowiedzialności kontraktowej odnosi się art. 471 Kodeksu cywilnego (k.c.)1). Odpowiedzialność kontraktowa dotyczy niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Niewykonanie umowy oznacza brak zachowania dłużnika zgodnego z treścią zobowiązania, zaś nienależyte wykonanie polega na spełnieniu świadczenia, ale nie w sposób wynikający z umowy2). Odpowiedzialność kontraktowa jest najbardziej rozpowszechniona w przechodzeniu od etapu dostawcy do fazy produkcji i od etapu produkcji do etapu stosowania jako produktu pośredniego lub wykorzystania produktu nanotechnologicznego przez konsumentów3). Odpowiedzialność kontraktowa jest obszarem, w którym europejskie systemy prawne nie są jeszcze zharmonizowane, choć należy wskazać, że przepisy prawa kilku krajów kontynentalnych Europy (w tym Polski) są ze sobą ściśle powiązane od XIX w., kiedy wprowadzono Kodeks Napoleona4). W umowie, która dotyczy nanomateriałów istotne jest zwłaszcza szczegółowe oznaczenie świadczenia, czyli przedmiotu umowy, w jej treści. Każda umowa powinna zawierać określenie stron oraz świadczenia (świadczeń). Minimalna treść umowy to określenie przedmiotu sprzedaży i ceny. Umowa może obejmować również inne postanowienia2). W odniesieniu do nanomateriałów należy określić w umowie zarówno cechy produktu, jaki ma zostać dostarczony, jak i funkcję zgodnie z jego przeznaczeniem. Można również wskazać, w jaki sposób należy mierzyć daną właściwość w celu określenia zgodności z umową, ponieważ różne metody mogą dawać różne wyniki4). Odpowiedzialność deliktowa W polski więcej »

PERSONALIA

Mgr inż. Giuseppe SANTORO dnia 7 grudnia 2017 r. został powołany na stanowisko dyrektora zarządzającego Dow Polska. Pan G. Santoro ukończył studia z zakresu inżynierii chemicznej na Uniwersytecie w Pizie. Posiada także stopień MBA nadany przez brytyjską London Business School. Doświadczenie zawodowe: w 1999 r. dołączył do Dow we Włoszech, gdzie zajmował się sprzedażą, marketingiem, zarządzaniem produktem, rozwojem strategii oraz pozyskiwaniem nowych partnerów biznesowych; od 2015 r. był odpowiedzialny za opracowywanie i wdrażanie globalnej strategii fuzji i przejęć dla segmentu rozwiązań konsumenckich, realizował także projekty rozwojowe o kluczowym znaczeniu, współpracując z zewnętrznymi dostawcami nowoczesnych technologii; do grudnia 2017 r. pełnił funkcję Global New Business Development Director w obszarze produktów konsumenckich w europejskiej centrali spółki Dow w Horgen (Szwajcaria). Źródło: Inf. prasowa Dow Polska Sp. z o.o., 7 grudnia 2017 r. Mgr Tomasz KARUSEWICZ dnia 8 grudnia 2017 r. objął funkcję przewodniczącego Rady Nadzorczej Grupy Azoty SA. P więcej »

Aktualności

PKN Orlen zamierza przejąć czeski Unipetrol PKN Orlen, posiadający 62,9% akcji czeskiej spółki Unipetrol a.s., ogłosił wezwanie na akcje tej spółki. Oferta dojdzie do skutku pod warunkiem osiągnięcia przez PKN Orlen co najmniej 90-proc. udziału w akcjonariacie Unipetrolu. Docelowo PKN Orlen zamierza kupić wszystkie akcje Unipetrolu i wycofać spółkę z praskiej giełdy. Transakcja jest zgodna z przyjętą rok temu strategią Koncernu na lata 2017-2021, która przewidywała m.in. integrację aktywów rafineryjnych, wydłużenie łańcucha wartości w petrochemii i rozwój sieci detalicznej. Unipetrol a.s. to największy w Czechach koncern rafineryjno-petrochemiczny, obejmujący rafinerie w Litvinowie i Kralupach, największą sieć stacji paliwowych Benzina (400 stacji) oraz spółkę Spolana, producenta PVC i kaprolaktamu. Bardzo istotna jest część petrochemiczna Unipetrolu zlokalizowana w Litvinowie, gdzie obecnie realizowana jest największa w historii Czech inwestycja petrochemiczna, jaką jest wytwórnia polietylenu. - Obecna struktura własnościowa nie pozwala na osiąganie przez PKN Orlen pełnych korzyści z inicjowanych przez nas w Czechach działań, takich jak doskonalenie efektywności produkcyjnej, sprzedażowej, czy inwestycje w obszarze petrochemicznym. Dodatkowo, ze strony akcjonariuszy mniejszościowych pojawiają się odmienne oczekiwania w zakresie polityki dywidendowej. Dzięki przejęciu pełnej kontroli nad Unipetrolem będziemy mogli w przyszłości w znacznie większym stopniu wykorzystywać korzyści synergiczne realizowane poprzez projekty optymalizacyjne i wzmocnione zarządzanie segmentowe - powiedział Wojciech Jasiński, prezes zarządu PKN Orlen i przewodniczący Rady Nadzorczej Unipetrolu. Okres przyjmowania zapisów trwa do 30 stycznia 2018 r., a rozliczenie transakcji zaplanowane jest na 23 lutego 2018 r. PKN Orlen oferuje po 380 koron za każdą akcję Unipetrolu. Jest to cena zbliżona do obecnego kursu giełdowego spółki. Zakup 90% więcej »

Z ŻYCIA POLSKIEJ IZBY PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO

Innowacje w przemyśle chemicznym.Innowacyjność jest dla przedsiębiorstw chemicznych jednym z kluczowych kierunków rozwoju. Konkurencyjność sektora, wymagania regulacyjne, a także trendy rynkowe determinują konieczność rozwoju innowacyjności przemysłu chemicznego w Polsce. W odpowiedzi na aktualne wyzwania sektora Izba zorganizowała w dn. 30 listopada i 1 grudnia 2017 r. w Centrum Administracyjnym Anwil SA we Włocławku Konferencję Naukowo-Techniczną poświęconą innowacjom w przemyśle chemicznym. Konferencja ta umożliwiła przedstawienie nowatorskich rozwiązań o charakterze innowacyjnym, które mogą mieć istotny wpływ na funkcjonowanie i budowanie przewagi konkurencyjnej sektora chemicznego, sekto więcej »

Bezpieczeństwo chemiczne a ochrona zdrowia

W dniach 10 i 11 października 2017 r. na Wydziale Zarządzania Akademii Górniczo- Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie odbyła się Międzynarodowa Konferencja Naukowa pt. "Bezpieczeństwo chemiczne a ochrona zdrowia". Konferencję zorganizowały: Politechnika Częstochowska (Katedra Systemów Technicznych i Bezpieczeństwa - Wydział Zarządzania), Instytut Autostrada Technologii i Innowacji, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Techniczny Uniwersytet w Ostrawie (Katedra Służb Bezpieczeństwa - Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa), Uniwersytet Nauk Stosowanych Emden-Leer (Niemcy). Konferencję otworzył Pan prof. dr hab. inż. Jerzy Zwoździak (Akadaemia Wojsk Lądowych we Wrocławiu oraz Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu), który przywitał gospodarza prof. dr. hab. inż. Piotra Łebkowskiego, dziekana Wydziału Zarządzania AGH oraz podał patronów Konferencji i przywitał jej uczestników. Konferencja po raz pierwszy miała charakter międzynarodowy i organizatorzy planują kolejną jej edycję we Wrocławiu 2018, a następnie w Niemczech. Otwierając konferencję prof. J. Zwoździak zwrócił uwagę, że rozwój cywilizacji spowodował poważne szkody dla środowiska naturalnego, a trzeba im zapobiegać oraz rozwiązywać problemy, które już powstały. Pan prof. dr hab. inż. Tomasz Winnicki (PWSZ Kalisz i KPSW Jelenia Góra) przypomniał genezę Konferencji, współpracę z obecnymi na sali naukowcami i również przywitał uczestników. Powitania uczestników dokonali też prof. Piotr Łebkowski, prof. dr hab. Maria Nowicka-Skowron (Wydział Zarządzania Politechniki Częstochowskiej) i prof. dr hab. inż. Leszek Kiełtyka (Prezes Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa, Politechnika Częstochowska). I sesję konferencji prowadził prof. Tomasz Winnicki. Otwarło ją wystąpienie prof. Jerzego Zwoździaka, który mówił o inżynierii bezpieczeństwa w warunkach s więcej »

Postępy w technologii tworzyw polimerowych APT'17

Zofia Machowska

W dniach 14-16 listopada 2017 r. na terenie Centrum Wystawienniczego EXPO Silesia w Sosnowcu odbyła się 12. Międzynarodowa Konferencja APT’17, zorganizowana przez Instytut Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników (Instytut IMPiB), Oddział Zamiejscowy Farb i Tworzyw w Gliwicach. W konferencji uczestniczyło 97 osób, w tym 43 przedstawicieli z zagranicy (Austria, Belgia, Cypr, Francja, Holandia Niemcy, Słowacja, Szwajcaria i Ukraina). Uczestnicy zagraniczni reprezentowali 5 jednostek naukowych i 25 firm. Zebranych powitał Pan dr inż. Krzysztof Bortel, dyrektor gliwickiego Oddziału Farb i Tworzyw Instytutu IMPiB, oraz Pani Anna Pająk z tegoż Oddziału, przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego Konferencji. Tematykę Konferencji zgrupowano w 4 blokach tematycznych (10 sesji) obejmujących surowce do tworzyw sztucznych (polimery, pigmenty, napełniacze i nanokompozyty oraz środki pomocnicze i modyfikatory), technologie przetwórstwa tworzyw, maszyny i urządzenia, zastosowania oraz aspekty ekologiczne (środowiskowe) i wreszcie zagadnienia badawcze i pomiarowe. Podczas Konferencji wygłoszono 46 referatów i komunikatów oraz zaprezentowano 14 doniesień plakatowych. Sesjom przewodniczyli znakomici znawcy tematyki polimerowej i tworzyw sztucznych. Blok dotyczący surowców do tworzyw sztucznych podzielono na 4 sesje, którym kolejno przewodniczyli: Panowie dr Milan Kracalik, ass.-prof. (Johannes Kepler University Linz, Austria), prof. Marek Kowalczuk (Centrum Materiałów Polimerowych i Węglowych PAN), dr Cornelis Joziasse (Total Corbion PLA bv, Holandia) i Wolfgang Leberzipf (Shepherd International Austria). Pierwszy referat wygłosił prof. M. Kowalczuk na temat nowych bioaktywnych oligomerów z naturalnych polihydroksyalkanianów (PHA) i ich syntetycznych analogów. Ten interesujący materiał polimerowy po raz pierwszy otrzymano w II połowie XX w. we Francji w Instytucie Pasteura. Jest on kompostowalny. W reakcji transestryfik więcej »

Top Industry Summit

Teresa Kowalczyk

W dniu 29 listopada 2017 r. w warszawskim hotelu Sheraton odbył się VI Top Industry Summit. Szczyt ten został zorganizowany przez Executive Club we współpracy z PwC. Galę rozdania "Diamentów Top Industry", nagrody honorującej najlepsze inwestycje oraz najlepszych przedsiębiorców i firmy, które wyróżniły się innowacyjnością i przyczyniły się do rozwoju polskiej gospodarki, poprzedziły konferencje (debaty) panelowe, których tematyka dotyczyła 4. rewolucji przemysłowej. Gości zgromadzonych w sali obrad powitała Pani Beata Radomska, prezes Executive Club. Podziękowano organizatorom, wszystkim partnerom (partnerzy główni to Audi i Bank Polski, partner merytoryczny to MicroStrategy; partnerami Gali byli Erbud i Erbud Industry), oraz patronom i patronom medialnym przedsięwzięcia, wśród których był też Przemysł Chemiczny. Konferencję otwarło wystąpienie gościa specjalnego dr. Oktawiana Makowskiego, koordynatora projektów w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju, który przedstawił warunki dofinansowywania projektów badawczych. W ciągu ostatnich 10 lat Centrum wydało na ten cel 40 mld zł, przy czym w 2016 r. największymi beneficjentami były przedsiębiorstwa. Ich udział w wykorzystaniu środków wynosił 48,36%. Jako przykład wspierania projektów chemicznych prelegent przytoczył program Innochem, gdzie w I konkursie postawiono do dyspozycji 120 mln zł, a w II 180 mln zł. Inne konkursy NCBR w 2017 r. to RANB (340 mln zł) oraz Szybka ścieżka (dla firm nienależących do sektora MŚP 350 mln zł, dla MŚP 1 mld zł) i Projekty aplikacyjne (200 mln zł). W celu stworzenia efektywnego systemu wspierania innowacji NCBR prezentuje nowe podejście, obejmujące adresowanie potrzeb jasno zidentyfikowanego klienta, tworzenie kompleksowych programów badawczych z portfolio projektów oraz odejście od roli państwa jako dysponenta środków na B+R i przejście do jego roli jako gwaranta rynku. Pierwszy panel dyskusyjny, zatytułowany Chemicals 4.0, poświęco więcej »

Z półki księgarskiej - Praca zbiorowa (red. Zdzisław E. Sikorski, Hanna Staroszczyk) CHEMIA ŻYWNOŚCI. Tom 1. Główne składniki żywności, Tom 2. Biologiczne właściwości składników żywności

Praca zbiorowa (red. Zdzisław E. Sikorski, Hanna Staroszczyk) CHEMIA ŻYWNOŚCI. Tom 1. Główne składniki żywności, Tom 2. Biologiczne właściwości składników żywności Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017, ISBN 978-83-01-19625-7, 458 stron, cena 99 zł (tom 1), ISBN 978-83-01-19626-4, 343 strony, cena 99 zł (tom 2)Recenzowany dwutomowy podręcznik to obszerna praca zbiorowa, będąca bardzo aktualnym opracowaniem z dziedziny nauk o żywności, chemii, bromatologii, biologii, farmacji i nauk pokrewnych. W napisaniu tego podręcznika brali udział wybitni krajowi specjaliści z dziedziny chemii żywności. W tomie 1 znalazły się informacje dotyczące podstawowych składników żywności oraz substancji nadających cechy praktyczne produktom żywnościowym. Podręcznik, jak na swoje relatywnie niewielkie rozmiary (porównując go z zagranicznymi odpowiednikami), bardzo dobrze wyczerpuje tematykę. Procesy przemian zachodzących w żywności są przedstawione niezwykle zwięźle i zrozumiale. Autorzy nie epatują zbędnymi, choć bardzo widowiskowymi elementami mechanistycznymi. Jednak nie jest to pozycja dedykowana dla osób zupełnie pozbawionych p więcej »

Z prasy zagranicznej

Szybko rośnie zapotrzebowanie na propylen Hydrocarbon Processing 2017, nr 12, 11 W ciągu ostatnich 5 lat światowe zapotrzebowanie na propylen wzrastało z szybkością ok. 5% rocznie. W Chinach w latach 2012-2016 zapotrzebowanie to rosło z szybkością 15,5%, trzykrotnie przekraczającą światowy wzrost zapotrzebowania. Ponieważ tradycyjne źródła propylenu związane były z produkcją etylenu lub benzyny, gdzie wzrost nie był tak znaczny, konieczne stało się znalezienie nowych źródeł propylenu. Takim źródłem okazał się propan z gazów rafineryjnych, który poddawany jest katalitycznemu odwodornieniu w procesie PDH (propane dehydrogenation). W tej chwili na świecie pracuje już 26 wytwórni propylenu opartych na tym procesie, a 27. wytwórnia jest właśnie uruchamiana w Abu Dabi (Emiraty Arabskie). Powodem wzrostu zapotrzebowania na propylen są niedobory polipropylenu na rynku światowym. Najbardziej widoczne są one na rynku chińskim, gdzie zlokalizowano dziś 28% światowej zdolności wytwórczej propylenu. W 2016 r. światowe moce produkcyjne propylenu związane były nadal w 48% z rafineriami, w których propylen stanowi produkt uboczny przy produkcji etylenu w procesie krakingu parowego. Sytuacja zmieniła się po tym jak rafinerie przeszły na lżejsze surowce do krakingu (gdzie wydajność propylenu jest mniejsza), ale są one zainteresowane procesem PDH, w którym jako produkt uboczny powstaje wodór możliwy do zagospodarowania na miejscu w prowadzonych równolegle procesach hydroodsiarczania olejów naftowych. Koszt budowy instalacji PDH jest obecnie szacowany na poziomie 1,5 mld USD. Proces PDH został zdominowany przez rozwiązania technologiczne dwóch firm. To technologia Honeywell UOP Oleflex (60% nowych mocy produkcyjnych) oraz technologia CB&I Lummus Catofin. Jedna wytwórnia została oparta na technologii ThyssenKrupp Industrial Solutions’ Star. Większość tych wytwórni propylenu ma zdolność produkcyjną ok. 750 tys. t/r (w Chinach więcej »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii (wg Biuletynu Urzędu Patentowego nr 19, 20 i 21 z 2017 r.)

Zgł. nr 416416; C09J 7/02 ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIE, Szczecin Czech Z., Antosik A.K. Sposób wytwarzania jednostronnych taśm samoprzylepnych Przedmiotem zgłoszenia jest sposób wytwarzania jednostronnych taśm samoprzylepnych, przeznaczonych do łączenia ze sobą materiałów o różnej energii powierzchniowej. Sposób polega na wytworzeniu kleju, naniesieniu na nośnik i usieciowaniu i charakteryzuje się tym, że miesza się samoprzylepny klej silikonowy z samoprzylepnym klejem poliakrylanowym w proporcji masowej 1:4-4:1 oraz z dichloronadtlenkiem benzoilu w ilości 0,5-6% mas. w stosunku do masy polimerów silikonowego i poliakrylanowego. Następnie mieszaniną powleka się nośnik i sieciuje termicznie, uzyskując jednostronną taśmę samoprzylepną z silikono-akrylanowym samoprzylepnym klejem. (1 zastrzeżenie) Zgł. nr 416331; C10L 1/10 POLSKI INSTYTUT EKOENERGII SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ, Wrocław Jaworska E.B., Haller P., Kardasz P., Doskocz J. Uszlachetniacz paliwa Przedmiotem zgłoszenia jest dodatek do paliwa zawierający nanometryczne ziarna tlenku ceru(IV). Ponadto zgłoszenie zawiera sposób wytworzenia dodatku, który polega na zmieszaniu tlenku ceru(IV) z kwasem azotowym w naczyniu, gdzie tlenek ceru(IV) powinien stanowić 5-15% roztworu, a następnie dodaniu wcześniej przygotowanej mieszaniny z ropą naftową w ilości 1-2%. Kolejno w tym samym naczyniu umieszcza się olej napędowy z kwasem oleinowym i surfaktantem, dzięki czemu tworzą się dwie fazy. W warstwie dolnej znajduje się roztwór z mikrocząstkami tlenku ceru(IV), a w górnej roztwór z olejem napędowym. Zachodząca reakcja między fazami polega na przejściu nadtrawionych krystalitów tlenku ceru(IV) z warstwy dolnej do warstwy górnej. Po zakończonej reakcji warstwa górna zostaje zlana do innego naczynia i stanowi gotowy dodatek do oleju napędowego. (11 zastrzeżeń) Zgł. nr 416745; B01D 1/06 OKONIEWSKI DARIUSZ, Gdynia Okoniewsk więcej »

POLSKIE FIRMY CHEMICZNE W INTERNECIE Część XCIV Z

Zakłady Włókien Chemicznych Stilon S.A. ul. Walczaka 25 66-407 Gorzów Wielkopolski tel.: (95) 782 22 00 fax: (95) 782 23 04 info@stilon.com.pl www.stilon.com.pl Zakłady Wytwórcze Agro-Chemat Zakład Pracy Chronionej Sp. z o.o. ul. Turystyczna 8 05-462 Wiązowna tel./fax: (22) 789 03 16, 789 07 41 tel.: (22) 789 04 12, 780 30 40 achem@achem.com.pl achem@neostrada.pl www.a więcej » Czytaj za darmo! »

Analiza właściwości chemicznych i energetycznych wierzby wiciowej do przemysłowego spalania DOI:10.15199/62.2018.1.4

Bożena Niemczuka Aleksander Nieoczym Jacek Caban Andrzej Marczuk

Zapotrzebowanie na energię nieustannie rośnie wraz z rozwojem cywilizacji. Stale rosnące ceny konwencjonalnych surowców energetycznych (węgla kamiennego, ropy naftowej, gazu ziemnego) skłaniają do poszukiwania alternatywnych źródeł energii. Doskonałym zamiennikiem typowych nośników energii są obecnie odnawialne źródła energii (OZE), tj. energia z biomasy, energia słoneczna, wiatrowa, wodna i geotermalna. Ze względu na potrzebę intensyfikacji wytwarzania energii z OZE, a także konieczność upowszechnienia metod ograniczania emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, coraz większe znaczenie odgrywa produkcja i wykorzystanie biogazu w rolnictwie1). Uregulowania prawne obowiązujące w Polsce wymuszają na elektrowniach i elektrociepłowniach pozyskiwanie energii elektrycznej z OZE w rosnącym udziale od 7,5% w 2010 r. do 15% w 2020 r.2). Wdrożenie rozwiązań z branży OZE może poprawić stan środowiska oraz ograniczyć zużycie paliw kopalnych. Jednym z przykładów pozyskiwania energii w sposób nie zagrażający środowisku jest wykorzystanie biomasy jako podstawowego źródła energii odnawialnej. Niektóre gatunki roślin mogą być wykorzystywane w termochemicznych procesach konwersji energii (spalanie, współspalanie, piroliza, zgazowanie) lub w instalacjach, w których prowadzone są procesy biochemiczne (gorzelnie, w których produkowany jest bioetanol, lub biogazownie, gdzie powstaje biometan)3). Ich spalanie może zastąpić paliwa kopalne w kilku zastosowaniach4). Uprawami przeznaczonymi do produkcji ciepła są głównie szybko rosnące rośliny liściaste, takie jak wierzby (Salix spp.) i topole (Populus spp.) oraz miskant (Miscantus spp.)5, 6). W zakresie energetycznym biomasa pojmowana jest jako substancja organiczna nadająca się do spalenia w celu uzyskania energii elektrycznej, ciepła lub paliw transportowych do wykorzystania w procesach zaspokojenia potrzeb człowieka7). Biomasa roślinna (fitomasa) powstaje w procesie fotosyntezy, który konwertuje e więcej »

O zależności widm w podczerwieni zużytych olejów silnikowych od ich lepkości kinematycznej DOI:10.15199/62.2018.1.5

Marie Sejkorová Branislav Šarkan Jacek Caban Andrzej Marczuk

Rosnąca mobilność ludzi jest jednym ze wskaźników zamożności społeczeństwa i ekonomicznego sukcesu człowieka1). Ludzkość wykorzystuje silnikowe pojazdy samochodowe już od ponad 100 lat2). Ze względu na trwałość silników spalinowych bardzo istotne znaczenie ma prawidłowa obsługa techniczna i właściwie dobrane środki eksploatacyjne, w tym oleje i smary. Zadaniem oleju silnikowego jest zmniejszenie tarcia współpracujących elementów, smarowanie zespołów silnika w szerokim zakresie temperatur, chłodzenie silnika, zapobieganie korozji wewnętrznych części silnika, tłumienie drgań oraz ograniczanie zużycia części ruchomych silnika. W literaturze można znaleźć wiele prac3-10), których autorzy wskazują na duże znaczenie jakości oleju silnikowego w różnych stanach eksploatacji silników spalinowych i urządzeń mechatronicznych. W trakcie użytkowania środków transportu może dochodzić do bardzo dużych zmian lepkości oleju silnikowego8). Przyczyną wzrostu lepkości oleju podczas eksploatacji jest jego degradacja termiczna i oksydacyjna11), a w przypadku silników o zapłonie samoczynnym jeszcze dodatkowo przedostawanie się sadzy do oleju. W normalnych warunkach eksploatacji olej silnikowy w misce olejowej silnika pozostaje stabilny oksydacyjnie. W przestrzeni tłokowej silnika olej poddany jest jednocześnie wysokiemu obciążeniu termicznemu i utleniającemu w obecności obcych substancji, które mogą katalitycznie wpłynąć na jego utlenianie. Na ściankach cylindra, tłoka i pierścieni tłokowych osiadają lepkie muły i lakiery osadowe oraz resztki pochodzące z procesów spalania. Stabilność oksydacyjna węglowodorów wzrasta w szeregu: nienasycone < aromatyczne < cykliczne nasycone (nafteny) < izoalkany12). 50 97/1(2018) Mgr inż. Jacek CABAN - notkę biograficzną i fotografię Autora drukujemy w bieżącym numerze na str. 45. Prof. dr hab. Andrzej MARCZUK - notkę biograficzną i fotografię Autora drukujemy w bieżącym numerze na str. 45. Zatem gorsza stabilność więcej »

Wpływ chemicznie zróżnicowanych form siarki na wielkość plonów roślin uprawnych DOI:10.15199/62.2018.1.6

Jolanta Kozłowska-Strawska Aleksandra Badora Janusz Igras

Siarka jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego rozwoju organizmów żywych. Jest ona składnikiem wielu ważnych związków, których niedobór powoduje zakłócenia w rozwoju roślin oraz schorzenia u ludzi i zwierząt1-4). Pełni również ważną funkcję fizjologiczną,chroni rośliny przed chorobami i szkodnikami oraz zwiększa odporność roślin na stres5). Pomimo tak dużego znaczenia, aż do początku lat osiemdziesiątych XX w. siarce w krajach europejskich nie poświęcano zbyt wiele uwagi. Wiązało się to w głównej mierze z tym, że na przeważającym obszarze kontynentu bilans siarki był dodatni. Wpływ na to zjawisko miała głównie emisja SO2 do atmosfery w procesie spalania węgla kamiennego i brunatnego oraz ropy naftowej. Skala zniszczeń spowodowanych emisją SO2 była w przypadku lasów i niektórych upraw tak duża, że podjęto działania proekologiczne mające na celu obniżenie tej emisji zanieczyszczeń1, 6, 7). Efektem tych działań było wyraźne obniżenie depozytu siarki z atmosfery. Spowodowało to wystąpienie makroskopowych objawów niedoboru siarki i potrzebę uzupełniania tego pierwiastka w produkcji roślinnej. Dodatkowo spadek ilości tego składnika pokarmowego wprowadzanego wraz z nawozami mineralnymi doprowadził do wystąpienia niedoborów siarki w rolniczej przestrzeni produkcyjnej8, 9). Deficyt siarki w glebach wystąpił nie tylko w krajach zachodniej i północnej Europy, ale również w niektórych regionach Polski5, 7, 10, 11). Dlatego ważnym zagadnieniem staje się uzupełnienie niedoborów tego pierwiastka w produkcji roślinnej, poprzez stosowanie różnych form nawozów mineralnych zawierających w swoim składzie siarkę. Badania literaturowe12, 13) wskazują, że deficyt siarki w środowisku wzrostu i rozwoju rzepaku jarego prowadzi do wielu negatywnych zmian w obrębie metabolizmu roślin. Rośliny narażone na niedobór siarki w glebie nie wykorzystują w pełni innych składników pokarmowych, w tym również azotu. Efektem tego może być nawet 50-proc. zmniejs więcej »

Zastosowanie ilościowych metod statystycznych do śledzenia jakości surowców DOI:10.15199/62.2018.1.7

Sona Hurna Katarina Teplicka Martin Straka

Strategia poprawy parametrów jakości procesów oparta jest na różnicy pomiędzy zmianami ewolucyjnymi w okresie żywotności produktu a wprowadzeniem nowego produktu (zmiana rewolucyjna). Optymalizacja procesu jest odzwierciedlona we wskaźnikach kosztów. Zmniejszenie kosztów stanowi kluczowy czynnik dla konkurencyjności każdego biznesu. Koszty jakości wpływają na kierunek i intensywność w zakresie wartości dodanej w aspekcie łańcucha wartości. Śledzenie jakości procesów dotyczących surowców ma znaczący wpływ na zadowolenie klientów. Certyfikacja The strategy for improving quality parameters of processes is based on the difference between evolutionary changes in the product life cycle and the introduction of a new product by a revolutionary change. Process optimization is reflected in cost indicators. Reducing costs is a key factor for competitiveness of every business. Quality costs influence direction and intensity on the added value in the aspect of value chain. Quality monitoring in the raw material process has a significant impact on customer’s satisfaction. Company certification under market economy conditions is today a tool to acquire the status of a "world class business" or to gain competitiveness. Significance of ISO certification is the quality of production, the quality of the processes, and the quality of the products1). The worldwide trend is to increase productivity, to increase product quality, to reduce costs, to increase flexibility firmy w gospodarczych warunkach rynkowych stanowi obecnie narzędzie pozwalające na uzyskanie statusu "biznesu światowej klasy" lub zyskania konkurencyjności. Certyfikacja ISO ma istotne znaczenie ze względu na jakość produkcji, jakość procesów oraz jakość produktów1). Światowa tendencja polega na zwiększaniu produktywności, zwiększaniu jakości produktów, zmniejszaniu kosztów, zwiększaniu elastyczności oraz odpowiadaniu na potrzeby rynku. Zmiany w gospodarce światowej zmuszają firm więcej »

Analiza efektywności procesów logistycznych naturalnego 2-fenyloetanolu DOI:10.15199/62.2018.1.8

Waldemar Izdebski Wojciech Tanaś Katarzyna Dąbrowska Jacek Skudlarski Mariusz Szymanek

Procesy logistyczne dla związku chemicznego są bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na jego cenę i dostępność w sieciach sprzedaży. Dlatego też analiza efektywności procesów logistycznych oparta na wybranych kryteriach jest bardzo istotnym elementem poprawy efektywności jego produkcji i sprzedaży. Dokonano analizy efektywności procesów logistycznych związanych z dystrybucją wybranego produktu chemicznego, jakim jest naturalny 2-fenyloetanol. Przeprowadzono analizę efektywności dystrybucji 2-fenyloetanolu z oszacowaniem kosztów potrzebnych do realizacji określonych działań składających się na wszystkie procesy logistyczne. Opracowana logistyka 2-fenyloetanolu obejmuje ciąg działań mających na celu jego efektywną dystrybucję od momentu wyprodukowania aż do momentu przekazania odbiorcy. Aby system logistyczny był efektywny, muszą być efektywne jego poszczególne elementy. Sposób dystrybucji produktu może być prosty, ale także może być złożony. Zależy to od wielu czynników. Przy efektywnym sposobie dystrybucji produkt chemiczny może dotrzeć do większej liczby klientów. Dzięki sprawnej logistyce możliwe jest efektywne nawiązanie relacji producenta z nabywcami zarówno pośrednimi, jak i bezpośrednimiw zależności od rodzaju występujących w niej kanałów dystrybucji. Nawiązanie takiej relacji możliwe jest dzięki udostępnieniu, w określonych warunkach, nowo wytworzonego produktu, spełniając określone i założone wcześniej kryteria. Najważniejsze jest, aby wytworzony produkt dystrybuować w precyzyjnie określonym i wybranym miejscu w takim czasie, w którym istnieje na niego zapotrzebowanie oraz w takiej ilości, aby móc w stanie spełnić wymagania, a także oczekiwania potencjalnych nabywców1). W całym systemie logistycznym danego przedsiębiorstwa produkcyjnego, dystrybucja powiązana jest ze sprzedażą oraz dostarczeniem danych produktów do nabywców końcowych2). Dawniej efektywność logistycznych procesów dystrybucji odnosiła się do badań związa więcej »

Badania porównawcze składu osadów na wtryskiwaczach paliwa w silnikach z zapłonem samoczynnym DOI:10.15199/62.2018.1.9

Zbigniew Stępień Wojciech Krasodomski

Systematycznie zaostrzane przepisy w zakresie ograniczenia wielkości zużycia paliwa oraz szkodliwych składników spalin emitowanych do atmosfery przez tłokowe spalinowe silniki samochodowe wymuszają zmiany konstrukcyjne i technologiczne w budowie coraz bardziej technicznie zaawansowanych układów wtrysku paliwa silników z zapłonem samoczynnym ZS. W konsekwencji, dążąc do poprawy jakości rozpylenia paliwa i sterowania zainicjowaniem oraz przebiegiem procesu spalania w komorach spalania silników, a także wspomaganiem procesów następczej obróbki spalin, wprowadzono układy wysokociśnieniowego wtrysku paliwa, takie jak HPCR (high 70 97/1(2018) pressure common rail) z podziałem dawki paliwa na części. Znaczne zwiększenia ciśnienia wtrysku paliwa (do 250-300 MPa), miniaturyzacja i podwyższenie precyzji wykonania elementów roboczych układów HPCR oraz wprowadzenie bezpośredniego wtrysku paliwa spowodowało zwiększenie ryzyka degradacji paliwa i tworzenia szkodliwych osadów zwłaszcza na i we wtryskiwaczach paliwa, ale także na elementach wewnętrznych pomp paliwowych wysokiego ciśnienia. Związane jest to przede wszystkim z wysokim ciśnieniem i temperaturą, jakim poddawane jest paliwo w procesie wtrysku do komór spalania paliwa. Innym niekorzystnym czynnikiem jest też środowisko chemiczne, w jakim pracują końcówki wtryskiwaczy w komorach spalania oraz wprowadzenie paliw praktycznie nie zawierających siarki o dużej zawartości różnorodnych, nie zawsze w pełni kompatybilnych ze sobą, składników pakietów dodatków uszlachetniających. Powstające obecnie w układach HPCR różnorodne szkodliwe osady, zarówno częściowo, jak i w pełni organiczne, a także nieorganiczne oraz mieszane mogą formować się zarówno jako osady zewnętrzne na końcówkach wtryskiwaczy i w kanalikach wylotowych paliwa, jak i osady wewnętrzne IDID (internal Diesel injector deposits) na wewnętrznych elementach roboczych wtryskiwaczy i pomp wysokiego ciśnienia (rys. 1). Osady te dzielą więcej »

Analiza rynku pozyskania olejów przepracowanych z ciągników rolniczych w aspekcie ochrony środowiska przyrodniczego DOI:10.15199/62.2018.1.10

Sławomir Juściński

Jednym z istotnych problemów w zakresie ochrony środowiska jest wzrastająca ilość zużytych olejów, które każdego roku stanowią odpad powstający m.in. w wyniku eksploatacji pojazdów mechanicznych1-3). Rynek olejów smarowych w Polsce osiągnął w 2016 r. poziom 223,4 Gg. W strukturze sprzedaży dominują oleje smarowe dla motoryzacji (57%), a pozostałą część stanowią oleje przemysłowe. W 2016 r. sprzedano w Polsce 104,7 Gg olejów silnikowych4). Oleje silnikowe to zaawansowane technologicznie produkty przemysłu chemicznego, składające się z bazy olejowej i pakietu dodatków. Wszyscy producenci olejów mają opracowane własne procesy blendowania składników, ponieważ od ich przebiegu zależy końcowa jakość oleju. Produkcja nowoczesnego oleju silnikowego (np. Castrol EDGE) wymaga zblendowania ok. 40 różnych składników z zachowaniem odpowiednich ich proporcji (wymagana jest dokładność nawet na poziomie kilkudziesięciu ppm). Dodatki uszlachetniające oleje silnikowe przedstawiono w tabeli. Oleje silnikowe jako substancje ropopochodne należą do zanieczyszczeń antropogenicznych. Skład chemiczny olejów przepracowanych (zużytych) w wyniku zmian zachodzących podczas eksploatacji silnika jest złożony5, 6). W ich składzie jest wiele pierwiastków toksycznych, które reagując między sobą, tworzą niebezpieczne związki kancerogenne7). W wyniku kontaktu z częściami silnika o wysokiej temperaturze olej i dodatki ulegają stopniowej degradacji8, 9). Powstają m.in. węglany wapnia, magnezu i baru oraz wytwarzane są siarczki, tiofosforany i tlenki metali. Olej utrzymując czystość silnika, pobiera i transportuje do filtra zanieczyszczenia stałe, czyli sadzę oraz opiłki powstające w wyniku ścierania się współpracujących ze sobą części metalowych, stąd w oleju obecność m.in. kadmu, ołowiu, arsenu, baru i chromu, cynku, miedzi oraz żelaza10, 11). Skażenie gleby substancjami ropopochodnymi powoduje jej degradację12- 16) . Skażona gleba w wyniku deficytu tlenowego jest więcej »

Dysocjacja węglanów i krzemianów alkalicznych w procesie redukcji tlenku żelaza DOI:10.15199/62.2018.1.11

Petr Besta Kamila Janovská Andrea Sikorová

Redukcja tlenków żelaza stanowi podstawę produkcji żelaza i ma miejsce w atmosferze redukującej wielkiego pieca. Występują tam również szkodliwe pierwiastki, które mogą negatywnie wpłynąć na cały ten proces. Należą do nich metale alkaliczne i metale ciężkie. Wodorotlenki metali alkalicznych występują w procesie wielkopiecowym przeważnie w postaci związków kompleksowych, takich jak (K)Na2O·SiO2, (K)Na2O·Al2O3·xSiO2 i (K)Na2O·Fe2O3, oraz, w niewielkim stopniu, jako (K)Na2CO3 lub (K)NaCl1). Same Na2O i K2O wykazują również wysoce negatywny wpływ nie tylko na przebieg procesu wielkopiecowego, lecz także na ostateczną jakość surówki. Ich wpływ na procesy metalurgiczne jest porównywalny z wpływem większości metali ciężkich. Wodorotlenki zwiększają reaktywność koksu, powodują przedwczesne uplastycznienie wsadu rudy, rozpad spieku i degradację granulek. Ponadto są przyczyną tworzenia się osadów na wymurówce wielkiego pieca i przyspieszają jej zużycie2). Przedostają się one do wielkiego pieca wraz ze składnikami wsadu, zwłaszcza jeśli jako surowce stosuje się koks lub produkty procesu spiekania i granulowania (spieki, granulaty) o niskiej jakości. Węglany alkaliczne również wykazują negatywny wpływ na przebieg procesu wielkopiecowego, a także na spiekanie rudy. W przypadku procesu wielkopiecowego większe zawartości tych składników zakłócają technologiczny proces produkcji oraz zmniejszają ilość wyprodukowanego metalu. Większość firm meta-The reduction of iron oxides is a basic principle in the production of iron and takes place in the reducing atmosphere of blast furnace. There are a number of harmful elements here that can negatively affect the entire process. A large group consists of alkalis and heavy metals. Alkalis usually enter the blast furnace process in the form of complex compounds, such as (K)Na2O·SiO2, (K)Na2O·Al2O3·xSiO2, (K)Na2O·Fe2O3, and, to a small extent, also as (K)Na2CO3 or (K)N więcej »

Metody zwiększania aktywności i stabilności enzymów w procesach prowadzonych z udziałem cieczy jonowych DOI:10.15199/62.2018.1.12

Anna Szelwicka Anna Chrobok

W związku z pojawiającymi się nowymi, restrykcyjnymi przepisami dotyczącymi ochrony środowiska1) coraz większy nacisk kładzie się na to, aby procesy przemysłowe były bezpieczne, niskoodpadowe, efektywne energetycznie i spełniały założenia zielonej chemii. Prowadzenie procesów w sposób klasyczny, często przy dużych nakładach energetycznych i surowcowych, z wykorzystaniem znacznych ilości rozpuszczalników, jest coraz mniej uzasadnione ekonomicznie. Intensyfikowane są więc prace nad znalezieniem nowych, bezpiecznych i przyjaznych środowisku, ale jednocześnie efektywnych dróg prowadzenia procesów chemicznych. Przykładem takich rozwiązań są badania nad wykorzystaniem cieczy jonowych jako medium bioprocesów. Opisano procesy prowadzone z wykorzystaniem cieczy jonowych stosowanych zarówno jako rozpuszczalniki, jak i czynniki zwiększające stabilność enzymów. Ciecze jonowe Ciecze jonowe IL (ionic liquids) definiuje się jako związki całkowicie jonowe, o temperaturze topnienia niższej niż 100°C2). Składają się one z organicznego kationu i organicznego lub nieorganicznego anionu Politechnika Śląska, Gliwice Anna Szelwicka, Anna Chrobok* Methods for increasing activity and stability of enzymes in processes carried out in presence of ionic liquids Metody zwiększania aktywności i stabilności enzymów w procesach prowadzonych z udziałem cieczy jonowych DOI: 10.15199/62.2018.1.12 Dr hab. inż. Anna CHROBOK, prof. nadzw. Pol. Śl., w roku 1996 ukończyła studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach. W 2001 r. uzyskała stopień doktora nauk technicznych, a w 2011 r. stopień doktora habilitowanego na tym samym wydziale. Obecnie jest zatrudniona na stanowisku prodziekana ds. nauki i współpracy z zagranicą. Specjalność - technologia chemiczna organiczna. Katedra Technologii Chemicznej Organicznej i Petrochemii, Wydział Chemiczny, Politechnika Śląska, ul. Krzywoustego 4, 44-100 Gliwice, tel.: (32) 237-29-17, fax: (32) 237-10-32, e więcej »

Metoda obniżania zawartości rtęci w węglu kamiennym DOI:10.15199/62.2018.1.13

Tadeusz Dziok

Węgiel kamienny stosowany jest powszechnie w procesach spalania, koksowania, zgazowania i upłynniania w celu wytwarzania energii elektrycznej, ciepła, koksu, paliw ciekłych i gazowych oraz surowca do syntez chemicznych. Efektem ubocznym tych procesów jest generowanie popiołów i żużli oraz emitowanie zanieczyszczeń, do których należy zaliczyć pierwiastki ekotoksyczne. Do najbardziej toksycznych pierwiastków ekotoksycznych należy rtęć, której emisja stanowi realne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego1). Użytkowanie węgla stanowi główne źródło antropogenicznej emisji rtęci na świecie2). W przypadku Polski sektory gospodarki wykorzystujące węgiel odpowiadają za blisko 98,3% rocznej emisji rtęci, w tym procesy spalania 93,4%, hutnictwo żelaza i stali 4,6% i koksowanie 0,3%3). Z tego też powodu w Unii Europejskiej w ostatnich latach prowadzono działania legislacyjne mające na celu ograniczenie emisji rtęci z procesów spalania. Ich efektem było ustalenie limitów emisyjnych. W dniu 31 lipca 2017 r. decyzją Komisji Europejskiej przyjęte zostały konkluzje BAT dla dużych obiektów energetycznego spalania4). W przypadku węgla kamiennego dla obiektów o mocy poniżej 300 MW limit emisji rtęci został ustalony na poziomie 3 μg/m3 (w warunkach normalnych) dla instalacji nowych oraz 9 μg/m3 dla instalacji istniejących. Dla obiektów o mocy 300 MW i wyższej limit emisji rtęci jest bardziej restrykcyjny i wynosi 2 μg/m3 dla nowych oraz 4 μg/m3 dla istniejących instalacji. Operatorzy istniejących instalacji mają czas do 16 sierpnia 2021 r., by dostosować się do stawianych w konkluzjach wymogów. Należy również spodziewać się, że takie limity mogą zostać wprowadzone dla innego typu instalacji stosujących węgiel, np. pieców koksowniczych lub instalacji zgazowania. Wprowadzenie limitów wymusi stosowanie metod pozwalających na ich spełnienie. Emisja rtęci z obiektów spalania może zostać obniżona poprzez stosowanie zaawansowanego układu oczy więcej »

Modyfikacja asfaltu naftowego polimerami, pyłem gumowym i koloidalną krzemionką DOI:10.15199/62.2018.1.14

Edwin Makarewicz Olha Marshalok Magdalena Tworek Karina Mroczyńska Irina Shyychuk Dorota Ziółkowska

Wyroby bitumiczne są stosowane do wyrobu powłok odpornych na działanie wody oraz roztworów kwasów, zasad i soli. Powłoki te są jednak nieodporne na promieniowanie ultrafioletowe i działanie większości rozpuszczalników organicznych. Bitumy modyfikowane olejami, żywicami naturalnymi lub syntetycznymi mają zmienioną budowę koloidalną i właściwości reologiczne. Tworzą one błony dobrze przyczepne do różnych powierzchni. Mają lepsze właściwości fizyczno-mechaniczne i większą odporność chemiczną. Najczęściej są stosowane do zabezpieczania obiektów przemysłowych, aparatury, instalacji i urządzeń produkcyjnych1). Edwin Makarewicz*, Olha Marshalok, Magdalena Tworek, Karina Mroczyńska, Irina Shyychuk, Dorota Ziółkowska 102 97/1(2018) Mgr inż. Karina MROCZYŃSKA w roku 2011 ukończyła studia na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej Uniwersytetu Technologiczno- -Przyrodniczego w Bydgoszczy. Od 2012 r. pracuje na stanowisku samodzielnego chemika w Wydziałowym Laboratorium Doświadczalnym. Jest również doktorantką tego Wydziału. Specjalność - chemia analityczna. Mgr inż. Magdalena TWOREK w roku 2009 ukończyła studia na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej Uniwersytetu Technologiczno- -Przyrodniczego w Bydgoszczy. Pracuje na stanowisku chemika specjalisty w Zakładzie Technologii Polimerów i Powłok Ochronnych. Specjalność - technologia polimerów. Obecnie szeroko prowadzone są badania polegające na zmianie właściwości asfaltów i bitumów. Nowe właściwości wyrobom bitumicznym nadaje się przez wprowadzenie do nich różnego rodzaju polimerów. Mimo poprawy ich właściwości, wciąż występują liczne wady i ograniczenia. Większość metod i sposobów fizycznej i chemicznej modyfikacji asfaltów i bitumów została przedstawiona w pracy wykonanej przez ten sam zespół autorów2). Na podstawie przedstawionych w niej danych doświadczalnych stwierdzono, że w wielu przypadkach otrzymany kompozyt asfaltowo-polimerowy charakteryzował się lepszymi param więcej »

Zmiany barwy drewna wenge po obróbce chemicznej i naświetlaniu DOI:10.15199/62.2018.1.15

Agata Stachowiak-Wencek Magdalena Zborowska Bogusława Waliszewska Włodzimierz Prądzyński

Drewno jest materiałem powszechnie stosowanym w przemyśle meblarskim i wyposażenia wnętrz. Jego barwa i rysunek często są cechami, które wpływają na preferencję odbiorcy i decydują o jego wyborze. Barwa drewna, podobnie jak jego skład chemiczny, zależą od wielu czynników, m.in. od gatunku drewna, wieku oraz miejsca pozyskania1). Barwa drewna niektórych gatunków może się różnić, np. drewno dębu może mieć barwę od piaskowej, poprzez brunatną, brązową do czerwonej. Tak zróżnicowana barwa niektórych gatunków jest konsekwencją warunków klimatycznych i siedliskowych, w jakich rosną drzewa. Zawartość podstawowych składników (celuloza, lignina i hemicelulozy) jest charakterystyczna dla danego gatunku drewna, a różnice w zabarwieniu różnych gatunków wynikają z obecności specyficznych substancji, głównie substancji ekstrakcyjnych, barwników i garbników. Barwa drewna zmienia się pod wpływem różnych czynników. Jedną z przyczyn zmian barwy są procesy degradacyjne (starzeniowe), którym drewno ulega jako materiał naturalny. Powodowane one są przez wiele czynników, m.in. przez wilgoć, światło słoneczne, zmiany temperatury, chemikalia, a także czynniki biologiczne2). Istotnym czynnikiem degradacyjnym powodującym przebarwianie się drewna jest światło. Pod wpływem ekspozycji świetlnej zachodzą w drewnie różne reakcje, w tym reakcje fotolityczne, foto-oksydacyjne i termo-oksydacyjne3, 4). Stopień tych zmian uzależniony jest od intensywności padającego światła, długości fali oraz od gatunku drewna5). Zmiany powodowane działaniem światła są zróżnicowne: od przebarwienia powierzchni drewna aż po pogorszenie jego właściwości mechanicznych6). Zmiany barwy drewna odzwierciedlają zmiany zachodzące w jego budowie chemicznej5). Większość składników drewna jest w stanie pochłaniać takie ilości światła widzialnego i UV, że mogą one zainicjować reakcje fotochemiczne. Najważniejsze zmiany fotochemiczne zachodzą w ligninie7, 8). Lignina i substancje polifenolow więcej »

Badanie i optymalizacja procesu koksowania w piecu dwuproduktowym z wykorzystaniem modelowania numerycznego DOI:10.15199/62.2018.1.16

Rafał Buczyński

Ze względów ekonomicznych i ekologicznych technologia dwuproduktowa typu HR (heat-recovery) staje się obecnie konkurencyjna dla baterii konwencjonalnych. Koksownie dwuproduktowe pracują w warunkach podciśnienia, dlatego substancje szkodliwe dla środowiska i człowieka nie są emitowane do otoczenia, a dopalane wewnątrz pieca. Spalanie tworzącego się gazu surowego wewnątrz komór koksowniczych powoduje, że nie ma konieczności budowy instalacji oczyszczania gazu koksowniczego, co jest korzystne z punktu widzenia opłacalności procesu technologicznego. Następną istotną zaletą technologii dwuproduktowej jest większa, w porównaniu z koksowniami konwencjonalnymi, swoboda doboru mieszanki węglowej. Koksownie typu HR są bardziej odporne na ciśnienie generowane podczas koksowania niektórych typów węgli. Ponadto, koks wytwarzany w tej technologii charakteryzuje się zazwyczaj wyższą jakością1-5). Technologia HR ma jednak kilka wad. W porównaniu z koksowniami konwencjonalnymi baterie dwuproduktowe (o tej samej wydajności) wymagają większej o ok. 40% powierzchni pod zabudowę, przy tym czas koksowania jest ok. 3 razy dłuższy3). Ponadto, produkcja koksu w koksowniach dwuproduktowych jest bardziej skomplikowana ze względu na konstrukcję baterii i zasadę ich działania. Sterowanie tego typu piecami wymaga ogromnego doświadczenia i wiedzy. 116 97/1(2018) Zasada działania pieców w technologii dwuproduktowej Porównując technologię dwuproduktową z konwencjonalną, można dostrzec kilka różnic. Oba typy pieców różnią się zarówno budową, jak i sposobem działania. W piecu typu HR (rys. 1) wsad węglowy jest umieszczany poziomo (horyzontalnie) w dużej komorze koksowniczej i wypełnia tylko dolną jej część. Typowa wysokość wsadu to 1 m, szerokość 3-4 m, a długość 13-15 m. Ciepło potrzebne do przeprowadzenia procesu karbonizacji pochodzi z utylizacji surowego gazu koksowniczego i lotnych produktów koksowania, które wydzielane są podczas nagrzewania wsadu więcej »

Algorytm obliczania współczynników dyfuzji Maxwella i Stefana w wieloskładnikowych mieszaninach gazów gęstych DOI:10.15199/62.2018.1.17

Bolesław Tabiś

Do ilościowego opisu dyfuzji wieloskładnikowej można użyć alternatywnie dwóch formalizmów: uogólnionego modelu Ficka i modelu Maxwella i Stefana (M-S)1). W obydwu ujęciach występują współczynniki dyfuzji odpowiadające danemu formalizmowi. Współczynniki dyfuzji Ficka i M-S są sobie równe i nie zależą od składu mieszaniny jedynie dla dyfuzji w gazach doskonałych. W każdym innym przypadku (w gazach rzeczywistych i w cieczach) obserwuje się wyraźną zależność między wartościami współczynników dyfuzji a składem mieszaniny, w której dyfuzja następuje. Zachodzi zatem potrzeba wiarygodnego wyznaczenia wartości tych współczynników. Model M-S posiada wiele zalet, które zadecydowały o jego zastosowaniu nie tylko do opisu dyfuzji w gazach, dla których pierwotnie został stworzony, ale i do opisu dyfuzji w cieczach i w materiałach porowatych. Do podstawowych zalet modelu M-S należą trzy użyteczne cechy: współczynniki dyfuzji M-S mają właściwość symetrii Dij = Dji, której nie mają współczynniki dyfuzji Ficka; liczba wymaganych współczynników dyfuzji M-S dla dyfuzji wieloskładnikowej (gdy K > 2) jest zawsze mniejsza niż liczba współczynników dyfuzji Ficka, przy czym K jest liczbą składników roztworu; w roztworach K-składnikowych wymaganych jest (K-1)2 współczynników dyfuzji Ficka i tylko 0,5K⋅(K-1) współczynników dyfuzji M-S. Ponadto współczynniki dyfuzji M-S są znacznie mniej podatne na zmiany składu mieszaniny niż współczynniki dyfuzji Ficka. Przedstawiono sposób obliczania współczynników dyfuzji M-S, zarówno dla mieszanin granicznie rozcieńczonych, jak i dla stężonych mieszanin gazów rzeczywistych. Opis ma charakter algorytmiczny, co ma na celu ułatwienie jego zastosowania przy tworzeniu kodów programowych. 97/1(2018) 133 Współczynniki dyfuzji w granicznie rozcieńczonych mieszaninach gazów rzeczywistych Uogólnione równanie Ficka dla dyfuzji w roztworze K-składnikowym ma postać (1): (1) w której J oznacza wektor gęstości strumien więcej »

Biologiczne oczyszczanie ścieków zawierających kaprolaktam. Przegląd literatury DOI:10.15199/62.2018.1.18

Tomasz Baczyński Monika Gruszka

Kaprolaktam (cykliczny amid kwasu 6-aminoheksanowego) jest obecnie jednym z najszerzej wykorzystywanych półproduktów przemysłu chemicznego. Światowe moce produkcyjne tego związku są szacowane na ok. 8 mln t/r1). Największym polskim producentem kaprolaktamu jest Grupa Azoty, wytwarzająca go w ilości ok. 170 tys. t/r, co czyni ją jednym z największych producentów tego związku w Europie2). Niemal cała produkcja kaprolaktamu jest wykorzystywana do wytwarzania poliamidu-6 (polikaprolaktamu) w formie włókien lub żywic. Lista wytwarzanych z niego artykułów jest bardzo obszerna i obejmuje m.in. różne rodzaje przędzy tekstylnej i technicznej (m.in. ubrania sportowe, żyłki, torby, namioty), artykuły stosowane w przemyśle elektrycznym, elektronicznym i motoryzacyjnym (części, konektory, obudowy, opony) oraz przedmioty gospodarstwa domowego. Kaprolaktam jest także stosowany w produkcji folii, opakowań, farb, lakierów, sztucznych ścięgien i kości3).Synteza samego kaprolaktamu, jak i poliamidu-6 generuje ścieki zawierające kaprolaktam i związki pokrewne. Wymagają one oczyszczania także ze względu na szkodliwe oddziaływanie tej substancji. Jest ona szybko wchłaniana zarówno przy wdychaniu, jak i po połknięciu. Dawki śmiertelne dla szczura wynoszą: LC50 (2 h) 450 mg/dm3 oraz LD50 1155-1660 mg/kg. Efekty chroniczne obejmowały zakłócenia funkcjonowania układu nerwowego, oddechowego i rozrodczego. W przypadku pracowników narażonych na kontakt stwierdzano podrażnienia skóry, błon śluzowych i górnych dróg oddechowych4). Kaprolaktam hamuje także wzrost wielu bakterii występujących w glebach i ściekach5). Polskie przepisy6) wyznaczają dopuszczalne stężenie kaprolaktamu w odprowadzanych ściekach na 10 mg/dm3. W literaturze światowej od czasu ukazania się artykułu Shama i Wase7) brak jest pozycji podsumowującej badania nad oczyszczaniem ścieków zawierających kaprolaktam. W piśmiennictwie krajowym również nie natrafiono na podobną publikację. W prezent więcej »

Substancje i preparaty chemiczne wykorzystywane do inaktywacji fosforu w ekosystemach jeziornych DOI:10.15199/62.2018.1.19

Małgorzata Gałczyńska Marta Buśko

Na świecie od dłuższego czasu prowadzi się działania, których celem jest ograniczenie skutków złej jakości wód powierzchniowych1-3). Jest to związane z potrzebą zabezpieczenia zasobów wody pitnej i zachowania dobrego stanu ekologicznego wód. O wadze problemu decyduje fakt, że chociaż 70% powierzchni Ziemi zajmują wody powierzchniowe, to wód zdatnych do picia jest jedynie ok. 1%4). W wielu krajach niewystarczająca ilość wody pitnej zmusza do kilkakrotnego używania tej samej wody, ale po jej podczyszczeniu2, 5). W krajach o wysokim wzroście gospodarczym, jak np. Chiny, proces eutrofizacji jezior dotyczy już ponad 66% badanych zbiorników wodnych6). Zanieczyszczenie wód ogranicza ich możliwości użytkowania (gospodarcze, rekreacyjne, sportowe i turystyczne), jak również bytowania w nich wielu organizmów7). Procesy zachodzące w jeziorach w naturalny sposób dążą do wypłycenia zbiornika w wyniku odkładania się obumarłych szczątków roślin i zwierząt (osady denne) i jego zanikania. Wzrost liczby ludności na świecie wpływa na zwiększenie ilości zanieczyszczeń komunalno-bytowych oraz przemysłowych odprowadzanych do wód, które gwałtownie przyspieszają te procesy. W związku z tym, w krótkim czasie w zbiorniku dochodzi do przenawożenia, inaczej zwanego hipereutrofizacją8). Najbardziej groźne są zrzuty nieoczyszczonych ścieków (bytowych, przemysłowych) bogatych w związki azotu, fosforu i węgla9, 10). Równie niebezpieczne mogą być zanieczyszczenia pochodzące z terenów rolniczych11, 12), ponieważ stosowane przez rolników nawozy mineralne są wymywane z pól przez opady atmosferyczne i trafiają do zlewni13, 14). Nadmiar składników odżywczych stymuluje zakwity fitoplanktonu15), co sprzyja również powstawaniu warunków beztlenowych, w których organiczny materiał jest remineralizowany16) i dochodzi do uwolnienia fosforu zgromadzonego w osadach dennych (wewnętrzne zasilanie)17). Negatywne efekty eutrofizacji jezior (toksyczne zakwity glonów, warunki beztl więcej »

Wykorzystanie odpadowych materiałów ceramicznych oraz żywic poliestrowych do wytwarzania kompozytów syntetycznych o cechach betonów konstrukcyjnych stosowanych w budownictwie DOI:10.15199/62.2018.1.20

Paweł Ogrodnik Bartosz Zegardło

Ustawodawstwo Unii Europejskiej nakazuje, by każdy wytworzony produkt miał opracowaną technologię przetwórstwa i recyklingu, uwzględniającą zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska1). Wymóg ten jest wdrażany od niedawna, zatem istotne jest opracowanie technologii utylizacji wielu produktów, które do tej pory nie podlegały wtórnemu zagospodarowaniu. Masowa produkcja oraz popularność produktów ceramicznych generuje powstawanie dużych ilości odpadów. Zalety produktów z ceramiki, głównie wytrzymałość oraz odporność na warunki środowiskowe, stają się poważną wadą w odniesieniu do produktu odpadowego. Rozkład odpadowych produktów ceramicznych w środowisku naturalnym szacuje się bowiem na ok. 4 tys. lat. Tak długi okres degradacji automatycznie wymusza opracowanie metod wtórnego wykorzystania takich odpadów. Obecnie odpady ceramiki trafiają na przyzakładowe i komunalne wysypiska śmieci, które z roku na rok ulegają powiększeniu i już teraz stanowią poważny problem ekologiczny. Powodami tego są niska odpłatność za składowanie odpadów oraz brak wdrożonej praktycznej i ekonomicznej metody ich wykorzystania. Zakres produkcji wyrobów ceramicznych jest bardzo rozległy. Z wypalanych glin wytwarza się zarówno wielkogabarytowe materiały budowlane, jak i niewielkich rozmiarów elementy ozdobne. Używane surowce można podzielić na podstawowe składniki mas i składniki pomocnicze, które są dodawane w niewielkich ilościach. Jako składnika plastycznego używa się surowców ilastych, głównie glin, tworzących masy plastyczne po dodaniu wody. Składniki schudzające to najczęściej substancje krzemionkowe (np. piasek). Są one dodawane w celu zmniejszenia plastyczności, a tym samym skurczliwości w czasie suszenia i wypalania. Topniki (surowce skaleniowe topiące się w czasie wypalania) są używane dla zmniejszenia porowatości. Prawidłowe dozowanie składników oraz właściwe przeprowadzenie wszystkich etapów produkcji wyrobów ceramicznych jest procese więcej »