270 Gospodarka Wodna nr 7/2011 i raportów technicznych wydanych w ramach Common Implementation Strategy oraz programów komputerowych opracowanych przez Komisję Europejską w 2009 r. na potrzeby raportowania. Podstawowym problemem jest ustalenie zakresu badań oraz sposobu uwzględnienia w metodzie wydzielonych typów abiotycznych rzek, kategorii rzek, wielkości ich zlewni oraz krajobrazów. Autorzy metody uznali, iż monitoring hydromorfologiczny winien obejmować jedynie całą długość głównych cieków wszystkich jednolitych części wód powierzchniowych. Oznacza to pomijanie drobnych bocznych dopływów rzek (rowów melioracyjnych) włączonych do jednolitych części wód i zmniejsza zakres prac z 111 000 km do ok. 75 000 km rzek. Ograniczenie badań do 500-metrowych odcinków rzeki, bezpośredniego sąsiedztwa istniejących punktów pomiarowo-kontrolnych monitoringu fizykochemicznego albo ograniczenie badań do wybranych jednolitych czy scalonych części wód i stosowanie zasady analogu uznano za niedopuszczalne, gdyż dotychczasowe badania w Polsce prowa- Tabela II. Wskaźniki i atrybuty uwzględniane przy ocenie punktowej stanu hydromorfologicznego rzek naturalnych i silnie zmienionych w metodzie MHR - Elementy I i II (Kod elementu hydromorfologia - ValueQE2 Hydromorphstatusorpotential) ELEMENT I: REŻIM HYDROLOGICZNY - QE2-1 Wskaźnik i jego kod Oceniany atrybut (skala 1-5 punktów) W-1 Przepływ wody QE2-1-1 zmiany SSQ w latach (1981-2000):(1961-1980) zagrożenie powodziowe: SSQ:SWQ lat 1981-2000 zagrożenie suszą: SNQ:SSQ lat 1981-2000 W-2 Charakter przepływu QE2-1-1-1 zaburzenia powodowane przez: zbiorniki retencyjne, pobory i przerzuty wody W-3 Połączenie z częściami wód podziemnych QE2-1-2 udział % odpływu podziemnego (tylko w ciekach nizinnych) zaburzenia połączenia wód powierzchniowych i podziemnych W-4 Pobór, przerzuty i retencjonowanie wody QE2-1-1-4 pobór wody powierzchniowej > 1m3·s-1 lub dla ponad 10 ha stawów pobó więcej » Czytaj za darmo! »

Adiunkt Wydziału Komunikacji Politechniki Warszawskiej, wicedyrektor Departamentu Techniki Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej, wieloletni wykładowca wytrzymałości materiałów i statyki budowli. Ur. 3 VIII 1911 r. w Warszawie, córka Stefana, urzędnika, i Bronisławy. Ukończyła Gimnazjum Związku Zawodowego Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich w Warszawie. W 1930 r. podjęła studia na Wydziale Inżynierii Wodnej Politechniki Warszawskiej, będąc cz więcej » Czytaj za darmo! »

Zbiorniki retencyjne Otmuchów i Nysa znacznie zredukowały wezbranie na Nysie Kłodzkiej w czerwcu 2009 r. Stosując jednak zasady gospodarki wodnej na zbiornikach kaskady Nysy Kłodzkiej, opracowane przez autora niniejszego artykułu, redukcję można by jeszcze zwiększyć.Wysokie opady deszczu występujące zazwyczaj latem (czerwiec-wrzesień) w Sudetach powodują powodzie w dolinie Nysy Kłodzkiej. Opady przekraczające 50 mm w ciągu kilku godzin w górach wywołują znaczny spływ wód przyborowych. Natomiast opad przekraczający w górnym dorzeczu Nysy Kłodzkiej 100 mm w ciągu 2 dni powoduje zwykle dużą powódź. Sytuacja powodziowa, która wystąpiła w dniach 22-29 czerwca 2009 r. w dorzeczu Nysy Kłodzkiej, miała inny charakter niż powodzie spowodowane opadami letnimi w 1997, 2001 i 2006 r. Przyczyną wezbrań, które wystąpiły na potokach i rzekach w zlewni Nysy Kłodzkiej, nie były długotrwałe deszcze nawalne, ale występujące punktowo, bardzo intensywne opady burzowe. Spowodowały one gwałtowne, lokalne wezbrania, głównie na niewielkich ciekach. Cechą charakterystyczną tych opadów był fakt, że były to nie tylko opady lokalne o dużym natężeniu, lecz również o nieregularnym rozkładzie czasowym i przestrzennym, trudne do przewidywania co do wielkości i lokalizacji. Opady, które spowodowały wezbrania w dorzeczu Nysy Kłodzkiej, rozpoczęły się 22 czerwca i występowały z przerwami do 10 lipca. Dłuższa 276 Gospodarka Wodna nr 7/2011 Q = 358.70 m3/s 27-6-09 19:00 pojemnosc zbiornika przy NPP V = 49.40 mln m3 pojemnosc zbiornika przy MaxPP V = 130.45 mln m3 Q = 150 m3/s 28-6-09 13:00 V = 88 . więcej »
 

Zbiornik Goczałkowice stanowi źródło zaopatrzenia ludności w wodę, dlatego konieczne jest badanie jego trofii, czyli żyzności zbiornika. Na podstawie indeksów Carslona: fosforowego i chlorofilowego, wykazano, że do lat 80. zbiornik był mezotroficzny, a po 1980 r. stał się eutroficzny. Klasyfikacja trofii wód zbiornika Goczałkowice - określona metodą Vollenweidera poprzez średnie stężenie fosforu ogólnego w okresie cyrkulacji wiosennej, na podstawie stężeń fosforanów i związków azotu oraz metodą jakościową - również potwierdza, że w latach 90. zbiornik Goczałkowice należał do eutroficznych. Analizując indeks chlorofilowy Carslona zauważono, ze trofia zbiornika w ostatnich latach znacząco spadła, co świadczy o poprawie jakości wód zbiornika Goczałkowice. Terminem trofia wód określa się produktywność biologiczną zbiorników wodnych. Pojęciem tym nazywa się także zespół czynników środowiskowych decydujących o żyzności zbiornika wodnego. Najczęściej trofię zbiornika utożsamia się z zawartością biogenów w wodzie i zdeponowanych w osadach dennych [21]. Dopływ pierwiastków biogennych do zbiorników zaporowych początkowo powoduje umiarkowany wzrost produkcji biologicznej, jednak z czasem sprzyja masowemu rozwojowi fitoplanktonu, w tym sinic [18]. Nadmierny rozwój fitoplanktonu powoduje wzrost, a następnie spadek stężenia tlenu w wodzie [10, 27], co w konsekwencji prowadzi do tego, że taka woda ma nieprzyjemny zapach 280 Gospodarka Wodna nr 7/2011 spowodowane dop.ywem sk.adnikow mineralnych i materii organicznej zasilaj.cymi zbiornik dop.ywami. Wraz ze wzrostem trofii wod zaczyna rownolegle wzrasta. ilo.. glonow, ktore z czasem tworz. coroczne zakwity wody. W tym etapie cz.sto grup. dominuj.c. w okresie letnich zakwitow s. sinice. Czwarty etap w zbiorniku Gocza.kowice trwa od po.owy lat siedemdziesi.tych [13] (b.d. osiemdziesi.tych [14]) a. do tej pory. ˇ Flora i fauna zbiornika na przestrzeni lat W pierwszyc więcej »
 

Rys. 1. Mapa hydrograficzna Wielkiego Kana.u Brdy [15] Gospodarka Wodna nr 7/2011 285 RYSZARD OKO.SKI, MAGDALENA URBAN, ANDRZEJ FRYDRYSZAK Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy Katedra In.ynierii Sanitarnej i Wodnej Wielki Kana. Brdy nawadniania pol uprawnych i ..k Borow Tucholskich. Projekt budowy Wielkiego Kana.u Brdy (rys. 1) oraz nieznacznie oddalonego Kana.u Czarnej Wody powsta. w ci.gu sze.ciu lat. Sporz.dzony zosta. przez specjalnie powo.an. przez krola komisj.. G.ownym celem kana.u by.o nawadnianie ..k na wyznaczonych kompleksach, by uzyska. jak najlepsze pokosy traw przeznaczanych na siano. Budow. kana.u rozpocz.to w miejscu dawnego m.yna (dzisiejszego Mylofu), po uprzednim zatwierdzeniu przez krola Fryderyka Wilhelma III najlepszego projektu. Jako pierwsz. wybudowano zapor. w 138 km Brdy, ktora dawa.a pocz.tek uj.ciu wod do kana.u. Zapora zamkn..a zlewni. rzeki o powierzchni 1859 km2 i spi.trza.a wody do 12 m. Dzi.ki tak wysokiemu spi.trzeniu mo.na by.o uzyska. grawitacyjny sp.yw wod na ca.ej d.ugo.ci kana.u. Zapora w Mylofie mia.a dwa jazy, ktore regulowa.y rozprowadzenie wody mi.dzy kana.em a rzek.. Sta.a szeroko.. kana.u przy dnie wynosi.a 16 m, w koronie wa.ow 20 m, d.ugo.. 20,70 km. Kana. ko.czy si. w miejscowo.ci Bar.ogi, a trasa jest tak wytyczona, .e tylko 1/3 d.ugo.ci biegnie w nasypie. Wielki Kana. Brdy nie jest najkorzystniejszym teoretycznie modelem hydraulicznym. Jednak owcze.ni budowniczowie tak powi.zali sieci rz.dnych wysoko.ciowych, by od zapory na Brdzie prowadzi. kana. do planowanego uj.cia do rzeki Wdy z bardzo ma.ym spadkiem, co jest sztuk. i zas.uguje na uznanie. Nale.y zwroci. uwag. na to, i. wielki projekt nie zosta. wykonany w ca.o.ci, a mimo to doskonale spe.nia. sw. rol.. Wysoko.. terenow, przez ktore zaprojektowano i wykonano prace, kszta.towa.a si. na rz.dnej 119,000 m n.p.m. Zako.czenie kana.u stanowi basen Bar.ogi, od ktorego zaczyna si. rownie. uj. więcej »
 

Gospodarka Wodna nr 7/2011 291 stwow. s.u.b. hydrologiczno-meteorologiczn. i pa.stwow. s.u.b. hydrogeologiczn. (DzU 2008.225.1501), a dane niestandardowe to praktycznie wszystkie inne dane, niewymienione w tym rozporz.dzeniu, wytworzone przez pa.stwow. s.u.b. hydrologiczno- meteorologiczn. (PSHM), ktorej zadania wykonuje IMGW PIB. Jednocze.nie prawo wodne okre.la podmioty, ktorym dane udost.pniane s. nieodp.atnie. Wydane na podstawie art. 111 ust. 2 Prawa wodnego rozporz.dzenie Ministra .rodowiska z dnia 22 sierpnia 2007 r. w sprawie podmiotow, ktorym pa.stwowa s.u.ba hydrologiczno-meteorologiczna i pa.stwowa s.u.ba hydrogeologiczna s. obowi.zane przekazywa. ostrze.enia, prognozy, komunikaty i biuletyny, oraz sposobu i cz.stotliwo.ci ich przekazywania (DzU 2007.158.1114) zawiera szczego.owy wykaz podmiotow, ktorym IMGW PIB przekazuje dane nieodp.atnie. Prognozy nieodp.atnie przekazywane s.: 1. prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, 2. marsza.kowi Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, 3. marsza.kowi Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, 4. prezesowi Rady Ministrow, 5. ministrowi w.a.ciwemu do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej, 6. ministrowi w.a.ciwemu do spraw gospodarki morskiej, 7. ministrowi w.a.ciwemu do spraw ..czno.ci, 8. ministrowi w.a.ciwemu do spraw transportu, 9. ministrowi obrony narodowej, 10. ministrowi sprawiedliwo.ci, 11. ministrowi w.a.ciwemu do spraw pracy, 12. ministrowi w.a.ciwemu do spraw zabezpieczenia spo.ecznego, 13. ministrowi w.a.ciwemu do spraw rolnictwa, 14. ministrowi w.a.ciwemu do spraw rozwoju wsi, 15. mmini więcej »
 

294 Gospodarka Wodna nr 7/2011 Koszty realizacji projektu "System sygnalizacji ostrzegawczej przed niebezpiecznymi zjawiskami meteorologicznymi na Jeziorach Mazurskich": Dofinansowanie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - 5 150 000 zł. Środki RZGW w Warszawie - 38 000 zł. Koszt całkowity projektu - 5 188 000 zł. tj.: typ zjawiska, stopień zagrożenia oraz wagę ostrzeżenia. Cała procedura potrwa mniej niż minutę. Wyłączenie świateł nastąpi automatycznie, po wygaśnięciu ważności komunikatu. Pełny dostęp do wszystkich elementów systemu będzie miał jedynie uprawniony operator w RZGW w Warszawie. Zgodnie z projektem na system sygnalizacji będą składały się następujące elementy: serwer, modem GSM/GPRS, latarnie sygnalizacyjne, elektroniczny układ sterujący. Moduł sygnalizacyjny składa się z: obudowy modułu sygnalizacyjnego; modułu ste więcej »
 

Janów Podlaski…" Biskup Adam Naruszewicz z Orderem Orła Bia łego. Z książki "Gmina Janów Podlaski…" 261 262 GGoossppooddaarrkkaa WWooddnnaa nnrr 77//22001111 Targowickiej. Wrócił do Janowa i tu poświęcił się działalności biskupiej. Często zaszywał się latem w swojej ukochanej grocie, gdzie pracował. W rok po śmierci Ojczyzny, w 1796 r., zmarł jej wierny Syn, Wielki Polak. Miałem wielką przyjemność w czasie pisania pracy magisterskiej z okresu Oświecenia w Polsce częstego kontaktu z twórczością "naszego kochanego Narucha", jak go żartobliwie nazywał Jego Królewska Mość. Janów u schyłku Rzeczypospolitej Paradoksalnie pod koniec I RP stolica diecezji łuckiej nie tylko się odbudowała po straszliwej ruinie z czasów "Potopu", kiedy to Bogusław Radziwiłł8) zniszczył w 1656 r. siedzibę biskupią, ale w wieku XVIII wielka zaradność biskupów doprowadziła miasto do świetności, którą do dziś podziwiać możemy. I tak w 1685 r. biskup Witwicki buduje seminarium duchowne, w 1735 bp Rupniewski konsekruje wspaniałą Katedrę św. Trójcy, a w latach 80. bp Turski zbudował późnobarokowy pałac biskupi i otoczył go pięknym parkiem angielskim, do dziś cieszącym oczy. Po III rozbiorze do 1809 r. Janów był pod zaborem austriackim. Cała Lubelszczyzna należała do "Nowej Galicji". Zwycięska wojna przyniosła tę "Galicję" Księstwu Warszawskiemu, następnie Królestwu Kongresowemu w ramach imperium pod berłem Aleksandra I - przyjaciela Polaków, a tym bardziej Polek: w tych okolicach Neple z "biwakiem" i synkiem Cezarem Augustem, a tu w Janowie ze stadniną w Wygodzie. W 1818 r. diecezja wołyńska wróciła do Łucka, zaś Janów został stolicą diecezji podlaskiej. Ale po powstaniu listopadowym biskupi byli represjonowani, osadzani w więzieniach. Ważne i ciężkie dla Janowa były lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte XIX wieku. W styczniu 1863 r. Roman Rogiński tutaj koncentrował swoją "partyją"9). Wszyscy klerycy sformowali osobny oddział piechoty pod dowó więcej »
 

powin- Rys. 1. Rozmieszczenie znakow wielkiej wody w obr.bie Bydgoskiego W.z.a Wodnego 296 Gospodarka Wodna nr 7/2011 na zawiera. opis znaku i jego histori., a tak.e szkic sytuacyjny lokalizacji oraz fotografi. obiektu. Na podstawie powy.szych ustale. autorzy przeprowadzili badania terenowe, w trakcie ktorych zidentyfikowali na obszarze Bydgoszczy trzyna.cie znakow wielkiej wody (rys. 1, 2). ˇ Geneza powodzi w Bydgoszczy Ze wzgl.du na specyficzny uk.ad hydrograficzny w Bydgoszczy (w jego granicach znajduje si. uj.ciowy odcinek Brdy) zagro.enie powodziowe zwi.zane z wysokimi wezbraniami na Wi.le wykracza znacznie poza towarzysz.c. jej szerok. teras. zalewow. (osiedla ..gnowo, Pl.tnowo, Fordon-Pa.cz, Fordon-Zofin). Z analizy przebiegu historycznych wezbra. na Brdzie w Bydgoszczy wynika, i. na ogo. dochodzi.o do nich w.a.nie na skutek znacznego przyboru wody Rys. 2. Profil pod.u.ny dolnego odcinka Brdy wraz z lokalizacj. znakow powodziowych Fot. 1. Znak wielkiej wody z 1888 r. na pozosta.o.ciach dawnej .luzy miejskiej (po lewej obecny stan tablicy) w Wi.le, powoduj.cego podpi.trzenie Brdy, a w konsekwencji rozwoj cofki [4]. Dla opisywanego rejonu typowym okresem wyst.powania wezbra., pojawiaj.cych si. .rednio co 1.3 lata, jest prze.om marca i kwietnia [1, 2]; mo.liwe jest jednak wyst.pienie wysokich stanow spowodowanych .rodzimowymi odwil.ami oraz rozlewnymi opadami, czego dowodem jest kilkukrotne wyst.pienie cofki na Brdzie w maju 2010 r., maksymalnie si.gaj.cej ponad 12 km w gor. biegu rzeki . a. do .luzy miejskiej [5, 6]. Z analizy zmienno.ci stanow wody na Wi.le w rejonie Bydgoszczy w okresie ostatnich 90 lat wynika, i. mimo znacznego zainwestowania hydrotechnicznego, po.rednio i bezpo.rednio wp.ywaj.cego na warunki przemieszczania si. fali wezbraniowej, zarowno Wis.a, jak i Brda nadal charakteryzuj. si. znacznym potencja.em powodziowym [3]. ˇ Wyniki bada. Najbardziej znany znak wielkiej wod więcej »
 

Międzynarodową konferencję poświęconą nowoczesnym rozwiązaniom problemów uzdatniania wody zorganizowali: Petersburski Uniwersytet Techniczny (Państwowy Instytut Technologiczny) i Petersburskie Wodociągi ("Wodokanał St. Petersburga") oraz Europejskie Centrum Ekologiczne. Patronat honorowy nad konferencją objęła Narodowa Rada Zaopatrzenia w Wodę Federacji Rosyjskiej. Pierwsza część konferencji odbyła się w sali konferencyjnej gmachu Petersburskiego Uniwersytetu Technicznego, utworzonego w 1831 więcej »
 

1. Uczestnicy Ogólnopolskiego Sympozjum Hydrotechnika XIII’2011 zebrani w dniach 17-19 maja 2011 roku w Ustroniu wyrazili swoje stanowisko w sprawie projektu ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi, przyjętym przez Rząd RP w dniu 5 maja 2011 roku: □ Doceniono rozwiązanie zaproponowane w I części projektu ustawy dot. spraw związanych z usuwaniem skutków powodzi. □ Z wielkim niepokojem środowisko branżowe odnosi się do propozycji reorganizacji gospodarki wodnej zawartej w II części projektu ustawy i wynika to głównie z niżej wymienionych powodów: - zbyt ogólnie przedstawiony jest zakres reformy i więcej »
 

Piotr Libicki: Warta w Poznaniu Wyd. Kancelaria Prawna SWS, Poznań 2011 W połowie ubiegłego roku ukazał się w Poznaniu album pt. "Warta w Poznaniu", wydany przez Kancelarię Prawną SWS (Skoczyński-Wachowiak- -Strykowski). Autorem koncepcji, tekstu oraz wyboru ilustracji jest Piotr Libicki. Album nie jest (niestety) udostępniony w sprzedaży i choć jego wypuszczeniu na rynek towarzyszyła spora akcja medialna, to dotarcie do albumu wcale nie było oczywiste.Motyw wydania albumu nie jest dla recenzenta w pełni czytelny. Nie jest nim w żadnym razie sukces komercyjny, bo przecież brak sprzedaży, ani masowa popularyzacja, bo nakład chyba ograniczony (lecz nieznany). We wstępie co prawda czytamy, że "Jako kancelaria wywodząca się z Poznania chcemy włączyć się do dyskusji na temat możliwości zbliżenia Poznania do rzeki. Przecież to dzięki rzece powstało jedno z najpiękniejszych miast Polski". Jednakże niewiele to wyjaśnia, poza samą popularyzacją obrazów, dla ograniczonej jednak grupy odbiorców (bliżej niezdefiniowanych). Niewiele więcej wiadomo, można tylko snuć domysły. Być może ograniczenie do Warty w centrum starego Poznania i przedstawienie jednej tylko koncepcji przebudowy tego obszaru stanowi jakąś wskazówkę? Album podzielony został na trzy części. Pierwsza "Od czasów grodowych do połowy XIX wieku" zawiera 10 obrazów, w tym m.in. fragment mied więcej » Czytaj za darmo! »

Europejski Dzień Morza 2011 Uroczysty koncert w Filharmonii Bałtyckiej rozpoczął obchody czwartego Europejskiego Dnia Morza (18 do 22 maja w Gdańsku). Europejski Dzień Morza został ustanowiony na 20 maja, na mocy trójstronnej deklaracji Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego oraz Rady Unii Europejskiej. Uzasadnieniem tej decyzji była potrzeba zwiększenia świadomości i zauważenia znaczenia obszarów morskich, gospodarki morskiej oraz bogatego europejskiego dziedzictwa morskiego. Po raz pierwszy Europejski Dzień Morza obchodzono w 2008 r. w Brukseli. W kolejnych latach "ludzie morza" spotykali się w Rzymie (2009) oraz hiszpańskim Gijon (2010). Obchodom towarzyszyła międzynarodowa konferencja pod hasłem przewodnim "Polityka morska: Przede wszystkim ludzie". Podczas pierwszego oficjalnego dnia poruszono zagadnienia dotyczące realizacji europejskiej strategii dla regionu Morza Bałtyckiego, zapewnienia atrakcyjności miejsc pracy w sektorze morskim czy promocji transportu morskiego wobec zachodzących zmian klim więcej » Czytaj za darmo! »

XXIV Kongres Techników Polskich Łódź, 24-25 maja 2011 r. - W 1882 r. polscy inżynierowie przyjechali do Krakowa na I Zjazd Techników Polskich. Polska nie miała wtedy państwowości, ale w to, że odzyska niepodległość, nikt nie wątpił. Technicy wiedzieli, że cały zmieniający się świat trzeba zaszczepić w Polsce. Opracowywali plan budowy państwa polskiego pod kątem gospodarki i przemysłu. W naszych czasach, przez ostatnich 20 lat, Polska zmieniła się, ale nam potrzebny jest nowy impuls. Co przyniesie nam Kongres Techników Polskich? Pakt dla techników, innowacyjność - powiedziała w przemówieniu inaugurującym Kongres Ewa Mańkiewicz-Cudny, prezes SNT NOT, witając gości. Sala konferencyjna łódzkiego hotelu Andel’s była wypełniona po brzegi.tworze- FOTO EWA SKUPI.SKA Prezes Ewa Ma.kiewicz-Cudny Sala obrad . min. Olgierd Dzieko.ski (pierwszy z lewej) Stanis.aw Gaw.owski, Anna Wypych-Namiotko, Jadwiga Rotnicka, Janusz Racho., Andrzej Person Referat wyg.asza Tomasz Sowi.ski Sala obrad; przemawia Joanna Gustowska, dyrektor Dolno.l.skiego Zarz.du Melioracji i Urz.dze. Wodnych FOTO EWA SKUPI.SKA FOTO EWA SKUPI.SKA FOTO EWA SKUPI.SKA FOTO EWA SKUPI.SKA Gospodarka Wodna nr 7/2011 FAK TY Gospodarka Wodna nr 7/2011 267 nia prawa, wprowadzania istotnych dla gospodarki wodnej zapisow. .. Brak przyj.cia przez rz.d RP POLITYKI WODNEJ PA.STWA 2030 przed wprowadzeniem nowej organizacji w gospodarce wodnej. Dokument ten uzyska. aprobat. spo.eczn. i by. pozytywnie przyj.ty przez s.u.by administracji rz.dowej i samorz.dowej zwi.zane więcej »