Wydany w serii "Biblioteka Logistyka" poradnik przeznaczony jest dla osób zarządzających magazynami, w których składowane są niebezpieczne substancje i ich mieszaniny oraz dla pracowników tych magazynów. Pozycja ta może być również przydatna dla studentów kierunku towaroznawstwa, a także dla uczestników kursów oraz szkoleń z zakresu zarządzania magazynem.Niezwykle cenne w recenzowanym poradniku jest zebranie i opisanie przepisów prawnych zgodnych z Rozporządzeniem CLP, które odnoszą się do klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, a także przepisów związanych z transportem towarów niebezpiecznych określonych w Umowie ADR. Do magazynu towary niebezpieczne dostarczane są środkami transportu zewnętrznego w jednostkach ładunkowych 1326 91/7(2012) i opakowaniach transportowych wykonanych, zabezpieczonych i oznakowanych zgodnie z wymaganiami określonymi w umowie ADR. W magazynie następuje ich przejęcie i przepakowanie zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia CLP. Taka konstrukcja poradnika pozwala więc na uwzględnienie całokształtu zagadnień związanych z magazynowaniem substancji niebezpiecznych, nie ograniczając się tylko do wy[...]

  Dnia 24 lipca 2012 r. została opublikowana dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady1), nazwana Dyrektywą Seveso III. Po raz pierwszy dyrektywa dotycząca przeciwdziałania poważnym awariom nie została zmieniona po katastrofach przemysłowych. Patrząc chronologicznie, przygotowanie i opublikowanie w 1982 r. pierwszej dyrektywy miało miejsce po awarii w Seveso (1976 r.) i od nazwy tej miejscowości we Włoszech dyrektywę nazwano Dyrektywą Seveso I. Po awariach w Mexico City (1984 r.) oraz w Bhopalu (1984 r.), które wstrząsnęły rozmiarami strat, została przygotowana Dyrektywa Seveso II2). Następnie po awariach w Baia Mare w styczniu 2000 r., w Enschede również w 2000 r. oraz rok później w Tuluzie, Dyrektywa Seveso II została zmieniona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady3). Obecnie obowiązująca Dyrektywa Seveso II powiązana jest z dyrektywą dotyczącą klasyfikacji niebezpiecznych substancji chemicznych (dyrektywa 67/548/EWG) oraz dyrektywą dotyczącą klasyfikacji niebezpiecznych preparatów (dyrektywa 1999/45/WE) kryteriami kwalifikacyjnymi. Dlatego bezpośrednim czynnikiem inicjującym konieczność zmiany Dyrektywy Seveso II było tym razem wejście w życie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)4) (tzw. Rozporządzenia CLP), zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE. Rozporządzenie to wprowadziło na terenie Unii Europejskiej jednolity, zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów GHS. Zmiana systemu klasyfikacji substancji i mieszanin niebezpiecznych spowodowała konieczność modyfikacji, opartych na tym systemie, kryteriów kwalifikacyjnych Dyrektywy Seveso II stanowiących podstawę systemu przeciwdziałania poważnym awariom. W związku z koniecznością zmiany zapisów dyrektywy, Komisja Europejska po przeanalizowaniu Dyrektywy Seveso II podjęła decyzję o niewprowadzaniu dyrektywy zmieniającej, tylko zastąpieniu jej Dyrektywą Seveso III. Takie rozwiązanie sugerowało, że nie ty[...]

  Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady1) (Rozporządzenie CLP) wprowadziło na terenie Unii Europejskiej globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów GHS (globally harmonised system)2). Rozporządzenie jest systematycznie dostosowywane do postępu naukowo-technicznego. Jednocześnie zasady przewozu towarów i ładunków niebezpiecznych nadal reguluje umowa międzynarodowa ADR3) z 1957 r., nowelizowana w cyklu dwuletnim. Oba te akty prawne mają kluczowe znacznie w odniesieniu do klasyfikacji substancji niebezpiecznych. Zgodnie z definicją ujętą w rozporządzeniu1) nadtlenki organiczne to ciekłe lub stałe substancje organiczne, które zawierają dwuwartościową strukturę -O-O- i którą można uznać za pochodną nadtlenku wodoru, w którym jeden lub oba atomy wodoru zastąpiono rodnikami organicznymi. Pod pojęciem nadtlenku należy rozumieć nie tylko czysty nadtlenek organiczny, ale także mieszaniny nadtlenków zawierające co najmniej jeden nadtlenek organiczny. Umowa ADR wprowadza następującą definicję: nadtlenki organiczne są substancjami organicznymi, które zawierają dwuwartościową strukturę -O-O- i mogą być uważane za pochodne nadtlenku wodoru, w którym jeden lub dwa atomy wodoru zostały zastąpione przez rodniki organiczne. Obie definicje są zbieżne. Jednak nie każdy nadtlenek organiczny powinien zostać zaklasyfikowany zgodnie z Rozporządzeniem CLP i umową ADR jako nadtlenek organiczny. Obie regulacje prawne są w tym przypadku zgodne. Kryterium kwalifikacji jest udział tlenu aktywnego i nadtlenku wodoru w nadtlenku organicznym. W obu aktach określono dwa warianty wykluczeń: dla nadtlenków zawierających nie więcej niż 1,0% tlenu aktywnego z nadtlenku organicznego przy zawartości nadtlenku wodorunie większej niż 1,0% oraz dla nadtlenków zawierających więcej niż 0,5% tlenu aktywnego z nadtlenku organicznego przy zawartości nadtlenku wodoru większej niż 1%, ale nie większej niż 7%. Zawartość tlenu aktywnego w mieszan[...]

  krótką charakterystykę przepisów dotyczących przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym i ograniczania ich skutków, począwszy od braku jednolitych, kompleksowych wymagań w latach osiemdziesiątych XX w., poprzez wprowadzenie wymagań odnoszących się do nadzwyczajnych zagrożeń środowiska wprowadzonych w 1997 r., a zakończywszy na podejściu mającym na celu przeciwdziałanie poważnym awariom i ograniczaniu ich skutków wprowadzonym w 2001 r. Opisano wpływ dyrektyw Unii Europejskiej na kształt przepisów polskich w ostatnich 18 latach, a także zmiany w liczbie zakładów o zwiększonym i dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii w ostatnich latach. W 1996 r. Polska została członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Oznaczało to, że w Polsce powinny mieć zastosowanie zasady zapobiegania awariom chemicznym, przygotowanie na wypadek awarii oraz zasady działań ratowniczych i ograniczania lub likwidacji skutków awarii ustanowione przez Radę OECD w zaleceniach, decyzjach i wytycznych. Jednakże wówczas brak było w Polsce spójnego, jednolitego aktu prawnego oraz przepisów wykonawczych regulujących obszar przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym. Niektóre kwestie były częściowo ustanowione w różnych przepisach prawa polskiego, m.in. kwestie bezpieczeństwa technicznego i procesowego były uregulowane w aktach prawnych dotyczących Urzędu Dozoru Technicznego, w normach przywołanych w ustawach, w rozporządzeniach szczegółowych dotyczących bezpieczeństwa instalacji i bezpieczeństwa pracy, w Kodeksie pracy (dział X) oraz w ustawie o ochronie i kształtowaniu środowiska z 1980 r. Ogólne zasady polityki państwa dotyczące ochrony środowiska były sformułowane m.in. w Polityce ekologicznej Państwa przejętej przez Radę Ministrów w 1990 r. oraz zaakceptowanej przez Sejm i Senat w 1991 r., w uchwale Sejmu RP z dnia 24 maja 1991 r. w sprawie polityki ekologicznej Polski i w uchwale Senatu RP z dnia 24 maja 1991 r. w s[...]

Omówiono wybrane problemy związane z powstawaniem niebezpiecznych substancji chemicznych w trakcie poważnych awarii przemysłowych, nieobecnych w normalnych warunkach procesu. Przedstawiono opracowaną obliczeniową metodę prognozowania ilości kongenerów polichlorowanych dibenzodioksyn i dibenzofuranów, powstających w trakcie poważnej awarii przemysłowej w warunkach scenariuszy pożarowych. Opracowana metoda została wykorzystana do oceny ryzyka powstawania toksycznych kongenerów PCDDs/PCDFs w znaczących ilościach. Stwierdzono, że w warunkach procesów zachodzących podczas pożarowych scenariuszy poważnych awarii przemysłowych z udziałem substancji chemicznych uwolnionych z instalacji technologicznych lub zbiorników magazynowych, nie występują przesłanki fizykochemiczne stwarzające ryzyko utworzenia się toksycznych 17 kongenerów PCDDs/PCDFs w ilościach równych lub większych od ustalonej w przepisach dotyczących kryteriów kwalifikacyjnych wartości progowej 1 kg. A computational method for quant. prediction of formation of the congeners of polychlorinated dibenzodioxins and dibenzofurans in fire scenarios from thermodn. data was developed. The method was used for the resp. risk assessment. No risk of formation of the congeners of the toxic compds. in an amt. larger than 1 kg exists in industrial fires. Awaria w Seveso w 1976 r. i jej skutki były bezpośrednim bodźcem do opracowania i przyjęcia pierwszej Dyrektywy Seveso (82/501/EWG). Utworzenie się w wyniku niekontrolowanej reakcji i uwolnienie do otoczenia 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioksyny (2,3,7,8-TCDD), najbardziej toksycznej polichlorowanej dibenzo-pdioksyny, spowodowało zamieszczenie w przepisach tej dyrektywy (a następnie Dyrektywy Seveso II (96/82/WE)1)) oraz także we wprowadzonych w latach 2001—2003 przepisach polskich2, 3), wymagań dotyczących obowiązku uwzględniania określonych w kryteriach kwalifikacyjnych substancji niebezpiecznych, które mogą powstać w t[...]

Analiza przebiegu awarii przemysłowych, w których powstały i zostały uwolnione do otoczenia znaczące ilości dioksyn wykazała, że ich przyczyną była reakcja niekontrolowana, związana z występowaniem 2,4,5-trichlorofenolu (TrCP) jako prekursora, który w określonych warunkach fizykochemicznych powoduje uprzywilejowane powstawanie 2,3,7,8- tetrachlorodibenzodioksyny (2,3,7,8-TCDD). Wyjaśniono fizykochemiczne uwarunkowania i określono możliwe przebiegi uprzywilejowanych reakcji niekontrolowanych tworzenia się toksycznych kongenerów PCDDs i PCDFs. Na tej podstawie opracowano model przebiegów reakcji uprzywilejowanych, jakie mogą zachodzić między dwoma cząsteczkami chlorofenoli (reakcje kondensacji i reakcje rodnikowe), który wykorzystano do określenia prekursorów dla wszystkich toksycznych kongenerów PCDDs i PCDFs. Zidentyfikowano schematy wszystkich możliwych przebiegów reakcji uprzywilejowanych dla prekursorów chlorofenolowych, które warunkują zaistnienie w przemyśle chemicznym realnych scenariuszy poważnych awarii o największym ryzyku powstawania dużych ilości toksycznych dioksyn oraz furanów. Zidentyfikowano 50 par prekursorów determinujących tworzenie się wskutek reakcji uprzywilejowanych toksycznych kongenerów PCDDs i PCDFs w ilościach stwarzających ryzyko poważnej awarii przemysłowej. Nine confirmed and probable industrial accidens resulting in formation of polychlorinated dibenzodioxines and dibenzofuranes were reviewed and commented. A model of privileged reaction course of formation of the toxic compas from isomeric di-, tri-, tetra- and pentachlorophenols was developed. Fifty pairs of the congeners were identified. Wykonana z wykorzystaniem opracowanej obliczeniowej metody prognozowania ocena ilości polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn (PCDDs) oraz polichlorowanych dibenzofuranów (PDCFs), które mogą powstawać w trakcie pożarowego scenariusza poważnych awarii przemysłowych1) wykazała, że w warunkach pożarów oraz [...]

  Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008, tzw. rozporządzenie CLP (classification, labelling, packaging) 1), które weszło w życie w dn. 20 stycznia 2009 r., wprowadziło na terenie całej Unii Europejskiej jednolity, zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów ONZ - GHS (global harmonized system). Zgodnie z postanowieniami art. 61 rozporządzenia CLP: (a) do 1 grudnia 2010 r. substancje były klasyfikowane, oznakowane i pakowane zgodnie z obowiązującymi dotychczas w UE przepisami (dyrektywa 67/548/EWG z późn. zm.), ale dopuszczalne było też stosowanie klasyfikacji zgodnej z rozporządzeniem CLP, (b) od 1 grudnia 2010 r. do 1 czerwca 2015 r. substancje klasyfikuje się, stosując przepisy zarówno CLP, jak i dyrektywy 67/548/EWG2) (dotychczasowa klasyfikacja); substancje są oznakowane i pakowane wyłącznie wg przepisów CLP, (c) do 1 czerwca 2015 r. mieszaniny klasyfikuje się, oznakowuje i pakuje zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami (dyrektywa 1999/45/WE3)), ale dopuszczalne jest też stosowanie klasyfikacji zgodnej z rozporządzeniem CLP, a (d) od 1 czerwca 2015 r. zarówno do substancji, jak i do mieszanin będzie się stosować wyłącznie przepisy CLP. Dyrektywa 67/548/EWG i dyrektywa 1999/45/WE (dotycząca preparatów) tracą moc z dn. 1 czerwca 2015 r. Rozporządzenie CLP wprowadziło nowe zasady klasyfikacji i kategorie (klasy) substancji i mieszanin, które w wielu kwestiach zasadniczo różnią się od dotychczasowego podejścia do tych spraw w UE i, w związku z tym, są odmienne od zasad klasyfikacji tych substancji zastosowanych w załączniku I do dyrektywy 96/82/WE Seveso II4), zmienionej w 2003 r. Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/105/WE5). W związku z tym zaistniała potrzeba dokonania zasadniczych zmian kryteriów kwalifikacyjnych Dyrektywy Seveso II4) w celu dostosowania ich do nowego systemu klasyfikacji substancji i mieszanin1). W wyniku kilkuletnich prac i działań[...]

  Zagrożenia poważnymi awariami występują nie tylko w zakładach sevesowskich (Seveso establishments) zaliczonych na podstawie przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska1) oraz Rozporządzenia Ministra Gospodarki2) do kategorii zakładów o zwiększonym (ZZR) oraz o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (ZDR), lecz także w zakładach niesevesowskich3, 4). W myśl polskich regulacji prawnych5), potencjalnymi sprawcami poważnej awarii mogą być nie tylko zakłady zwiększonego i dużego ryzyka. Potencjalnymi sprawcami poważnych awarii mogą również być zakłady posiadające na swoim terenie substancje niebezpieczne ujęte w kryteriach kwalifikacyjnych w ilościach mniejszych niż wartości progowe (tzw. zakłady podprogowe), a także zakłady posiadające substancje o właściwościach niebezpiecznych innych niż określone w kryteriach kwalifikacyjnych2), czyli zakłady niebędące ZDR ani ZZR, stwarzające jednak zagrożenie poważną awarią przemysłową. Oba zdefiniowane tutaj rodzaje zakładów nazwaliśmy zakładami niesevesowskimi. Na podstawie wyników analiz baz danych Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ) oraz Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej (KG PSP) wykazano3, 4), że skorygowany wskaźnik awaryjności, stanowiący iloraz liczby poważnych awarii przemysłowych (zdarzeń o znamionach poważnej awarii) występujących w zakładach sevesowskich lub w zakładach niesevesowskich oraz liczby odpowiednich zakładów kształtuje się w przypadku zakładów niesevesowskich na poziomie ok. 35%, podczas gdy dla instalacji ZZR wynosi on ok. 10%, a dla instalacji ZDR ok. 17%; średnio dla zakładów sevesowskich (ZZR + ZDR) 14,5%, co oznacza, że w przypadku zakładów niesevesowskich jest on ok. 2,5-krotnie(!) wyższy. Wskaźnik skorygowany uwzględnia szacowaną sumaryczną liczbę poszczególnych instalacji kategorii ZDR3, 4). Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na relatywnie dużą liczbę zakładów niesevesowskich w porównaniu z liczbą zakładów ZZR oraz[...]

  Ignition time, rate of heat secretion and total amt. of smoke were detd. by using a cone calorimeter for an cyanate, a polyol and a surfactant used for com. prodn. of polyurethanes. The ignition times were 23, 36 and 32 s, resp., and rates of heat secretion 247.7, 675.2 and 498.8 kW/m2, resp. The combustion of polyol released approx. 20 times less of smoke than combustion of other substrates. The chem. compn. of flue gases was detd. by IR spectrofotometry with Fourier transformation and gas chromatog. coupled with mass spectrometry. C oxides and H2O were main prods. of combustion. Some hydrocarbons were also present in trace amts. Podczas termicznego rozkładu i spalania zdecydowanej większości materiałów powstaje mieszanina gazów, par i areozoli, która stanowi jedno z największych zagrożeń dla ludzi w czasie pożaru. W pracy określono substancje toksyczne, które mogą powstawać podczas termicznej degradacji i spalania podstawowych substratów stosowanych do otrzymywania tworzyw poliuretanowych (PUR). Zastosowano analizator termiczny oraz piec Pursera. Połączenie chromatografii gazowej ze spektrometrią mas oraz spektrofotometrii w podczerwieni z transformatą Fouriera pozwoliło określić główne produkty emitowane podczas spalania trzech substratów tworzyw PUR: izocyjanianu (Ongronat 2800), poliolu (Petol 480) oraz surfaktantu (Niax L-6900). Dodatkowo do badań procesów spalania substratów PUR zastosowano kalorymetr stożkowy. Poliuretany (PUR) są grupą polimerów o wielu korzystnych właściwościach i bardzo szerokim wachlarzu zastosowań przemysłowych. Ich właściwości można regulować w bardzo dużym zakresie, zmieniając skład surowców i warunki przetwórstwa. Tworzywa te stosuje się w postaci sztywnej, półsztywnej i elastycznej z możliwością dowolnego i łatwego regulowania gęstości pozornej w granicach 12-1000 kg/m3, czego nie zapewnia żadne z dotychczas znanych tworzyw sztucznych. PUR znajdują więc szerokie zastosowanie prawie we [...]

  Jednym z istotnych zagro.e. dla .ycia i zdrowia cz.owieka w .rodowisku pracy, jak rownie. w otoczeniu zak.adow przemys.owych jest zagro.enie powa.n. awari. przemys.ow.. Zgodnie z prawodawstwem polskim oraz unijnym zak.ady zagra.aj.ce powa.n. awari. przemys.ow. zosta.y zobowi.zane do uwzgl.dniania, we wszystkich procedurach systemu przeciwdzia.ania powa.nym awariom, nowych substancji niebezpiecznych mog.cych powsta. podczas powa.nej awarii. Przedstawiono w skrocie otrzymywanie oraz zastosowanie najbardziej niebezpiecznych substancji nazwanych wymienionych w kryteriach kwalifikacyjnych Dyrektywy Seveso III, a tak.e prawdopodobne prekursory tych substancji chemicznych. We wszystkich procedurach systemu przeciwdzia.ania powa.nym awariom przemys.owym i ograniczania ich skutkow niezwykle istotne jest uwzgl.dnienie substancji o najbardziej niebezpiecznych w.a.ciwo.ciach. Kryterium zagro.enia stwarzanego przez dan. substancj., w odniesieniu do powa.nych awarii, jest jej warto.. progowa, czyli ilo.. substancji niebezpiecznej, ktora powoduje konieczno.. zaliczania zak.adu, w ktorym wyst.puje, do kategorii zak.adu o zwi.kszonym (ZZR) oraz o du.ym (ZDR) ryzyku wyst.pienia powa.nej awarii przemys.owej. Warto.. ta zosta.a ustanowiona w kryteriach kwalifikacyjnych zamieszczonych w Za..czniku 1 Dyrektywy Seveso III1). Kryteria kwalifikacyjne tej Dyrektywy obejmuj. (zgodne z klasyfikacj. substancji niebezpiecznych okre.lon. Rozporz.dzeniem CLP2)) kategorie substancji niebezpiecznych wraz z warto.ciami progowymi oraz substancje niebezpieczne wymienione z nazwy, dla ktorych ustano- wione zosta.y inne warto.ci progowe, ni. wynika to z ich w.a.ciwo.ci (tzw. tabela wyj.tkow). Na podstawie bazy danych3) o substancjach niebezpiecznych, sporz.dzonej wg nowych zasad klasyfikacji wynikaj.cych z Rozporz.dzenia CLP, dokonano identyfikacji substancji chemicznych o warto.ciach progowych przyj.tych na poziomie mniejszym ni. 1 t dla ZZR i [...]