Można zapytać o to, jaki sens ma zajmowanie się dorobkiem rękodzieła papierniczego w zakresie wyrobu papierów trwałych? Można przecież wątpić w to, by dzisiaj, w dobie tak ogromnego postępu wiedzy o p[...]

Dedykuję Dyr. Bożenie Schweizer-Makowskiej i współpracownikom z Muzeum Papiernictwa, na jubileusz 400-lecia Dusznickiego Młyna, wraz z najlepszymi życzeniami Bukiet komentarzy do 1900. rocznicy wynala[...]

Kolejny, już 27., Kongres Międzynarodowego Stowarzyszenia Historyków Papieru (IPH) obradował w tym roku w Polsce, przy czym pierwsza jego część (3-7 września) odbyta się w Dusznikach Zdroju, z sesjami[...]

Według Huntera (1), pierwsze udokumentowane użycie wypełniacza (kaolinu) w europejskim papiernictwie miało miejsce w Anglii około roku 1807. Do 1870 r. ta metoda "obciążania" papieru stała się powszechną praktyką. Wypełnianie lub obciążanie papieru drobno sproszkowanymi białymi minerałami pozostaje w powszechnym użyciu podczas wyrobu papierów białych, chociaż początkowo uważano je za fałszow[...]

  W Warszawie trwają już prace ziemne na drugiej linii metra, ale - jak dotychczas - autorowi nie udało się jednoznacznie ustalić, w jakim wariancie technicznym będzie realizowana budowa tej linii. Na pierwszej linii jeszcze przed wkopaniem symbolicznej łopaty podjęto decyzję o przyjęciu wariantu ochrony przeciwporażeniowej w formie dwóch ziem odniesienia i (możne nie w pełni świadomie) wynikających z tego faktu konsekwencji dla ochrony antykorozyjnej. W roku 2008 ukazał się artykuł "Dwie czy trzy ziemie odniesienia na drugiej linii metra warszawskiego" [1]. Poniższy materiał jest nawiązaniem do tego artykułu oraz referatu [2] wygłoszonego w Zakopanem na Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Trakcji Elektrycznej SEMTRAK’2008. Wystąpienie warstwy elektrycznie izolującej konstrukcję korpusu stacji i tuneli od elektrolitu glebowego, jaki występuje w ziemi na głębokości ułożenia danej linii metra, powoduje, że mamy do czynienia z trzema ziemiami odniesienia - potencjałami względem napięcia elektrycznego, występującego np. w stosunku do sieci powrotnej metra:  ziemią zewnętrzną (ZZ - ziemia na zewnątrz konstrukcji tuneli oraz stacji i znajdujące się w niej uziomy sieci zasilających prądu przemiennego średniego napięcia oraz metalicznie połączone z tymi uziomami urządzenia metalowe, a także rurociągi i inne podziemne konstrukcje metalowe nie mające połączeń z tunelami i stacjami metra - ich zbrojeniem),  ziemią tunelu metra (ZT - połączone ze sobą metalicznie pręty zbrojenia żelbetowego tunelu oraz stacji wraz z przyłączonymi do nich innymi elementami metalowymi, a w przypadku innej konstrukcji tunelu - przewodzące połączenie odcinków tunelu),  ziemią szyn metra znajdujących się wewnątrz konstrukcji (ZS - połączone ze sobą metaliczne szyny torów metra i przyłączone do nich przewody powrotne, łączniki szynowe oraz międzytorowe i inne elementy metalowe lub obudowy urządzeń elektrycznych w pobliżu szyn, ni[...]

  Jubileusz czterdziestolecia Muzeum Papiernictwa w Dusznikach- Zdroju pobudził do refleksji na temat historii tego śląskiego młyna papierniczego, w którym muzeum usytuowano. Bo młyn to sławny, a w historii papiernictwa znany przede wszystkim pod niemiecką nazwą, jako młyn w Reinerz (die Reinerzer Papiermühle, die Papiermühle in Reinerz). Natomiast w czeskich badaniach, także istotnych dla poznania dziejów tego młyna, występuje on pod czeską nazwą, jako papiernia w mieście Dušníky (papírna v Dušníkách). Utworzenie Muzeum Papiernictwa doprowadziło do zagospodarowania dusznickiego młyna papierniczego w sposób jak najbardziej celowy. Jednakże jeszcze przed r. 1939 powstał zamysł urządzenia w tym młynie muzeum regionalnego1 wraz z kolekcją zabytkowych papierów zebranych przez dr Weissa (die Papiersammlung von Dr. Weiß2), ale nie doczekał się on realizacji. Celem niniejszego opracowania jest omówienie kilku kwestii związanych z historią tego młyna, o których wiemy niewiele, względnie tych, które nadal są przyczyną nieporozumień. Przedstawiono je pod następującymi hasłami: - Nikolaus Kretschmer z Saksonii i początki dusznickiego młyna papierniczego; - Przywilej cesarski nadający herb z klejnotem braciom Kretschmerom, a ich nobilitacja; - Herb Kretschmerów von Schenkendorf jako motyw filigranu w papierach czerpanych w dusznickim młynie; - "Nieśmiertelny" papier Kretschmerów; - Drugi młyn papierniczy założony w ówczesnym Reinerz; - Młyn papierniczy założony w 1810 r. w zachodnim Ohio. Powyższe hasła są w większej części związane z braćmi Gregorem i Georgiem Kretschmerami, budowniczymi oraz twórcami sławy tego młyna papierniczego. W omówieniu czterech z tych haseł zacytowałem wypowiedzi podczas Konferencji Jubileuszowej (10.X.2008) Teresy Windyki, kierującej Działem Historii 1 Friedrich von Hössle, Alte Papiermühlen der Provinz Schlesien, Der Papier- Fabrikant, H. 35 (1935), s. 293-296, tu s. 296. 2 Dr. Karl Theodor Weiß (1872-1945)[...]

  Sieć powrotna zelektryfi kowanego prądem stałym miejskiego transportu szynowego jest źródłem prądów błądzących. Rozwój energoelektroniki umożliwił technicznie realizację rekuperacji energii kinetycznej pojazdu w czasie hamowania na sieć zasilającą lub zasobniki, które mogą być rozmieszczone w wybranych miejscach sieci zasilającej albo na samym pojeździe. Omówiono skutki wprowadzenia do eksploatacji w takim istniejącym systemie taboru z rekuperacją w zależności od sposobu wykorzystania zwrotu energii. Zwrócono uwagę, że tabor ten wpływa na poziomy napięć szyny - ziemia, a także na zmiany w rozmieszczeniu stref anodowych i katodowych. Wymaga to od służb technicznych podziemnej infrastruktury metalowej kontroli przydatności zainstalowanej aktywnej ochrony katodowej, dobranej wcześniej dla taboru bez rekuperacji. Słowa kluczowe: korozja, prądy błądzące, szynowy transport miejski Infl uence of energy recuperation in city transport system for corrosion risk of undregroung infrastructure Return circuit of rail city transport system, which was electrifi ed, direct current is a source of stray currents. Electronics development enable vehicle energy recuperation. Energy is bringing back to feeding system or to energy storages when wehicle brakes. Storages are located in particular places of feeding system or on the vehicle. We made the review of putting into commision the rolling stock with recuperation results in existing city transport system according to energy recovery. We paid attention that the rolling stock have an infl uence on track-ground voltage level. The rolling stock with recuperation have also an infl uence at location of cathode/anode zones. The technical staff have to control active cathode protection system which was chosen for rolling stock without recuperation. Keywords: corrosion, stray currents, rail city transport ochrona przed korozja 8/2011 1. Wstęp Wymagania dotyczące nie tylko oszczędności energii, ale również [...]

  Przywilej cesarski nadający herb z klejnotem braciom Kretschmerom a ich nobilitacja Przywilej wydany przez cesarza Rudolfa II 13 sierpnia 1607 r. w Pradze, stolicy Czech, nadający braciom Gregorowi i Georgowi Kretschmerom herb z klejnotem, był często interpretowany w literaturze niemieckiej (a następnie w polskiej) jako przywilej podnoszący ich do godności szlacheckiej. 27. Kongres IPH, starannie zorganizowany w 2004 r. przez Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju, m.in. stanowił okazję do omówienia treści tego przywileju, a także do przedstawienia tego pergaminowego dokumentu na wystawie w Archiwum Państwowym we Wrocławiu (upamiętnionej okolicznościowym folderem1), obok innych cennych śląskich archiwaliów wydanych na pergaminie i papierze, które tam eksponowano. Oryginalny zapis tego dokumentu w języku niemieckim oraz jego kolorową fotografię, z dobrze widocznym rysunkiem tego herbu z klejnotem, opublikowała Chmielewska2, wykazując, iż ten przywilej z 1607 r. nie był nobilitacją braci Kretschmerów. Prawdopodobnie sprawcą tego nieporozumienia był Wilhelm Hohaus, który w swym często cytowanym opracowaniu - zatytułowanym "Der Papierfabrikation in der Grafschaft Glatz" (1886/87) - wzmiankował (jak podała Tomaszewska3) o nobilitacji Kretschmerów i nadaniu im przydomka "von Schenkendorf" przez cesarza Rudolfa II jakoby właśnie w tym przywileju wydanym w Pradze 13 sierpnia 1607 r. Jego błędną informację później często powtarzano, jakkolwiek ów przywilej z 1607 r. nadawał braciom Kretschmerom jedynie herb z klejnotem. Tego rodzaju dokument (Wappenbrief) zazwyczaj poprzedzał przywilej nobilitacji (Adelsbrief), do czego w przypadku braci Kretschmerów mogło dojść nie wcześniej niż w 1612 r., o czym wspomniała Chmielewska, dodając, iż taka praktyka przysparzała cesarzowi dochodu z tytułu wysokich opłat za każdy z tych przywilejów4. 1 State Archive in Wrocław, Silesian Archival Materials on Parchment and Paper, 12-19th c., Exhibition,[...]

  "Nieśmiertelny" papier Kretschmerów Wzmiankując papier "nieśmiertelny" ("unsterbliches Papier") i odporny na mole (widerstandsfähig gegen Motten), jakoby wyrabiany przez Gregora Kretschmera, von Hössle1 wspomniał, iż miało się to przyczynić do nobilitacji papiernika, a poinformował przy tym o tradycji, w myśl której uważano wodę ze źródła odkrytego przez Gregora Kretschmera i zastosowaną przez niego w procesie czerpania papieru za nadającą papierowi te niezwykłe właściwości. Od siebie von Hössle dodał, że stosowanie w rękodziele szmat pierwszorzędnej jakości oraz starannie prowadzony proces produkcji decydowały o trwałości papieru. A są to stwierdzenia fachowca papiernika, bowiem von Hössle (fot. 1) nie był historykiem. Urodzony w Augsburgu (na południu Bawarii), od młodych lat związał się z przemysłem celulozowo-papierniczym, a jego pierwszą ważniejszą funkcją było stanowisko szefa technicznego (od 1875 r.) wytwórni masy celulozowej w Kösliner Papierfabrik (czyli na terenie dzisiejszego Koszalina). W 1893 r. von Hössle podjął poszukiwania w zakresie historii papiernictwa, a po zakończeniu pracy zawodowej poświęcił się całkowicie tym badaniom, prowadząc je aż do śmierci2 w 1935 r. Zarówno von Hössle, jak i Zuman3 czerpali te informacje o "nieśmiertelnym" papierze, jakoby wyrabianym w dusznickim młynie, i nobilitacji braci Kretschmerów z publikacji Hohausa4, przy czym Zuman wiedział, iż ten przywilej z 1607 r. nadawał Kretschmerom jedynie herb z klejnotem - o czym już wzmiankowałem5. Natomiast Eineder6, powołując się na Thiela, przedstawił zapis, z którego można sądzić, iż w latach 1576-1588 Georg Kretschmer wyrabiał "nieśmiertelny" papier w młynie usytuowanym w (cytuję): "Ohlau near Brieg". Idzie tu o młyn w Oławie (między 1 Friedrich von Hössle, Alte Papiermühlen der Provinz Schlesien, Der Papier-Fabrikant, H. 35 (1935), s. 293-296, tu s. 293. 2 Friedrich von Hößle , Der Papier-Fabrikant, H. 51/52 (1935), s. 446. 3 [...]

  Drugi młyn papierniczy założony w ówczesnym Reinerz Jak pisał von Hössle1, Anton Heller, który nabył papiernię dusznicką w 1706 r., założył w 1709 r. drugi młyn papierniczy w ówczesnym Reinerz, w tzw. dolnym młynie, w którym uprzednio mieściła się kuźnica. W tym drugim młynie jedynie przygotowywano ze szmat tzw. półmasę (Halbstoff). Oznacza to, że pocięte na skrawki szmaty rozwłókniano tam w stępie wyposażonej w stępory okute gwoździami, co intensyfikowało przebieg procesu rozwłókniania, dawniej określanego mianem "mielenia na pół". Dalsza obróbka tej półmasy, czyli jej tzw. "pełne mielenie", była dokonywana w pierwszym młynie dusznickim, w którym następnie wyrabiano z niej arkusze papieru. Tomaszewska2 wspomniała, iż Heller zakupił, cytuję: (…) stojący w pobliżu budynek (w wieku XVII mieściła się tu kuźnia, następnie miał tu się znajdować tartak). Heller z wielkim nakładem przystosował zakupiony budynek dla potrzeb papierni (…). Z powyższego zapisu można wnioskować, iż ten drugi młyn mieścił się w pobliżu pierwszego młyna, który nadal odgrywał rolę wiodącą, a w którym obecnie mieści się Muzeum Papiernictwa. W swym artykule z 1968 r. Tomaszewska3 znów przypomniała ów drugi młyn papierniczy, pisząc o doprowadzeniu wody źródlanej: (…) do zakupionego przez Hellera w r. 1709 i przystosowanego do potrzeb papierni budynku, stanowiącego ongiś, w XVII wieku kuźnię (budynek ten określany nieraz w XVIII i XIX w. jako [...]