Katarzyna Weinerowska-Bords. "Od Pitota do Reynoldsa. Dziewięć historii o tych, którzy tworzyli hydraulikę" Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 2008. ss. 105. Hydraulika jest przedmiotem wykładanym na różnego rodzaju uczelniach, takich jak politechniki, szkoły rolnicze, czy też uniwersytety. Jest to podstawowy przedmiot pomagający zrozumieć zasady projektowania budowli wodnych, obliczeń hydrologicznych i pomiarów hydrometrycznych. Przedmiot niełatwy, wymagający znajomości fizyki i matematyki. Jak przekonać do niego studentów? Studenci łatwiej zapamiętują wzory i równania, gdy towarzyszy im jakaś anegdota lub historia przybliżająca ich twórcę. Pamiętamy przecież wszyscy o jabłku Newtona, wannie Archimedesa itd. Dlaczego więc nie przybliżyć w ten sposób twórców hyd[...]

S. Naylor, J.R. Ryan (red.) New Spaces of Exploration. Geographies of Discovery in the Twentieth Century. I.B. Tauris. London, 2010. ss. 309, fot. rys. indeks.Pojęcie odkrycia geograficznego wywodzi się z okresu wczesnego poznawania świata i jego opisu przez podróżników. Ta epoka zakończyła się z początkiem XX w., a jednak mimo to do wiadomości publicznej trafiają wciąż doniesienia nazywane odkryciami geograficznymi. Czy w obecnym świecie, tak dobrze zbadanym choćby za pomocą satelitów, da się jeszcze coś odkryć? Odpowiedź na to pytanie starają się znaleźć autorzy książki, którzy spotkali się w 2005 r. na coroczne[...]

Monografia "Zalew Wiślany" pod redakcją Jerzego Bolałka ukazała się w czasie zwiększonego zainteresowania opinii publicznej tym akwenem, w związku z planowanym przekopem przez Mierzeję Wiślaną. Jest to praca zbiorowa, której zespół autorski liczy 35 osób. Jednostki naukowe, z których pochodzą autorzy, to: Uniwersytet Gdański (Instytut Oceanografii, Instytut Geografii, Wydział Prawa i Administracji, Wydział Biologii), Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu, Morski Instytut Rybacki. Książka liczy 486 str., wydano ją w twardej oprawie, zawiera barwne ilustracje, spis literatury, notki biograficzne autorów. Materiał przedstawiony w monografii zebrano w następujących działach: warunki fizycznogeograficzne (rozdziały 1-6), świat ożywiony (rozdział 7), zanieczyszczenia (rozdział 8), rozwój zrównoważony (rozdział 9). Opis warunków fizycznogeograficznych rozpoczyna się od geologicznej genezy akwenu, przedstawionej w nawiązaniu do zdarzeń geologicznych z plejstocenu i holocenu. Pokazano zasięgi linii brzegowej Zalewu Wiślanego w kolejnych fazach powstawania Bałtyku. Kolejnym komponentem przyrodniczym w monografii są warunki klimatyczne. Omówiono następujące elementy klimatu: ciśnienie atmosferyczne, wiatr, wilgotność powietrza. W tym rozdziale wykorzystano tyl[...]

W artykule przedstawiono warunki hydrauliczne przepływu wód wielkich w odcinku Wisły w Warszawie (500-521 km) w okresie przed obwałowaniem i regulacją, a także obecnie. Za pomocą dwuwymiarowego modelu hydrodynamicznego CCHE2D odtworzono wielkość przepływu powodzi katastrofalnych z 1813 i 1844 r. upamiętnionych znakami wielkiej wody. Omówiono proces kształtowania się koryta Wisły w wyniku obwałowania i regulacji, a także zmiany kształtu krzywej natężenia przepływu w okresie 1919-2010. Obniżenie dna Wisły w rejonie wodowskazu Port Praski wynosi 205 cm; tak duża zmiana zaznacza się także w przebiegu górnej gałęzi krzywej przepływu. Przedstawiono problem utrzymania odpowiedniej przepustowości hydraulicznej obecnego koryta w tzw. gorsecie warszawskim. Wykonano obliczenia przepustowości koryta dla warunku przepływu Q1% i Q0,1% i różnego zagospodarowania międzywala. Powódź w maju i czerwcu 2010 r. ponownie przypomniała mieszkańcom Warszawy o tym, że miasto leży nad Wisłą, a w strefie potencjalnego zagrożenia powodziowego znajduje się ok. 23% jego powierzchni. Warszawa, choć położona w środkowym biegu Wisły, jest narażona na powodzie opadowe powstające w górnej części dorzecza, a także powodzie roztopowe i zatorowe. Wezbrania Wisły w Warszawie na odcinku obejmującym km 509-515 nie są widowiskowe, ponieważ objawiają się tylko zwiększonym poziomem wody i prędkością przepływu. Specyfika przejścia fali powodziowej Wisły przez odcinek miejski wynika z bardzo zwężonego koryta i międzywala nazywanego "gorsetem warszawskim". Jest Rys. 1. Ukształtowanie doliny Wisły w Warszawie i okolicach na podstawie danych SRTM (Shuttle Radar Topography Mission) - dzięki uprzejmości Global Land Cover Facility, University of Maryland to swojego rodzaju dziedzictwo zagospodarowania doliny rzecznej, sięgające XIX w. Trwa jednocześnie dyskusja o renaturyzacji koryta i doliny Wisły w Warszawie, zaliczonych do obszarów objętych programem "Natu[...]

  Podjęto próbę rekonstrukcji przebiegu historycznych fal powodziowych oraz współczesnych warunków przepływu. Jako metodę badawczą przyjęto analizę danych przestrzennych w systemie GIS (program ILWIS), połączoną z modelowaniem za pomocą dwuwymiarowego modelu hydrodynamicznego o nazwie CCHE2D. Model CCHE2D opracowano w National Center for Computational Hydroscience and Engineering na Uniwersytecie stanu Mississippi w USA. Model wykorzystuje uśrednione w pionie równania Naviera-Stokesa, których rozwiązanie dostarcza danych o prędkości średniej w pionach i rzędnej poziomu wody. W modelu do rozwiązania równań zastosowano zmodyfikowaną metodę elementów skończonych, wykorzystujących technikę komórek kontrolnych. Szczegółowy opis teoretycznych założeń modelu przedstawili Jia i in. (2002), Altinakar i in. (2005). Podstawą obliczeń za pomocą modeli hydrodynamicznych jest właściwie opisana geometria koryta i doliny rzecznej. Jako podstawowy układ współrzędnych w opracowaniach kartograficznych i modelach hydraulicznych przyjęto płaski jednostrefowy układ PUWG 1992, rzędne podawane są w m n.p.m. Kr 86. Do określenia rzędnych terenu w węzłach Rys. 8. Przepływ wielkiej wody Q 0,1% = 9830 m3/s przez nieobwałowaną dolinę Wisły w rejonie Warszawy, przy zachowaniu geometrii współczesnego koryta rzeki, uzyskany za pomocą modelu hydrodynamicznego CCHE2D Gospodarka Wodna nr 2/2012 59 siatki obliczeniowej modelu CCHE2D wykorzystano dane z cyfrowego modelu terenu, do którego powstania posłużyły następujące źródła: □ sondowanie koryta Wisły wykonane w profilach poprzecznych przez Zakład Budownictwa Wodnego i Hydrauliki Politechniki Warszawskiej (Stałość pionowego układu..., 1999) udostępnione przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej (RZGW) w Warszawie, zamienione przez odręczną interpolację na plan batymetryczny; □ model terenu dołączony do Mapy numerycznej sytuacyjno-wysokościowej dla celów projektowych w skali [...]

  Niskie stany wody Wisły w Warszawie we wrześniu 2012 r. wzbudziły zainteresowanie ze względu na osiągnięcie minimum. W artykule omówiono problem czasowych zmian napełnienia koryta rzeki wywołanych erozją dna i pracami czerpalnymi, a także usuwaniem progów z osadów nierozmywalnych - tzw. raf. Przedstawiono wartości przepływów niskich i warunki ich występowania. Proces erozji dna w połączeniu z niskim przepływem stworzył warunki sprzyjające pracy archeologów, którym udało się podnieść z dna Wisły rzeźby i detale architektoniczne oraz militaria z połowy XVII w. Jest to unikatowe znalezisko archeologiczne, jeśli weźmie się pod uwagę warunki, w jakich przetrwały zabytki. Ostatnie lata dostarczają przykładów na ogromną zmienność przepływu Wisły. Kulminacja powodzi z 2010 r. przeszła przy najwyższym przepływie z całego okresu pomiarów w profilu wodowskazowym Warszawa. We wrześniu 2012 r. media donosiły zaś o rekordowo niskich stanach wody i utrudnieniach żeglugowych, które unieruchomiły w Porcie Praskim nawet policję rzeczną (fot. 1). Niskie stany wody mają też dobrą stronę, przy niskim przepływie w rejonie Golędzinowa odsłoniło się dno Wisły, na którym zespół kierowany przez Huberta Kowalskiego odnalazł fragmenty architektoniczne zrabowane w XVII w. w czasie potopu szwedzkiego. Czy zatem była to rekordowo niska niżówka na Wiśle w Warszawie? Drugie pytanie może dotyczyć znaczenia tej ekstremalnej sytuacji hydrologicznej dla podwodnej archeologii. ■ Stany wody i przepływy niżówkowe Stan wody według serwisu danych telemetrycznych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej o nazwie "Podest" w dniu 12 IX 2012 wyniósł H = 52 cm przy przepływie Q = 172 m3/s. Za niżówkę uważa się przepływ niższy od średniej niskiej wody, utrzymujący się dłużej niż 20 dni. Wartość SNQ jako średnia z wielolecia zależy od przyjętego okresu obserwacji. Jeśli przyjmiemy lata 1965-2010 i obserwacje z profilu wodowskazowego Nadwilanówka[...]