Monitoring środowiska wodnego obecnie ukierunkowany jest na związki i substancje wykazujące aktywność endokrynną wobec organizmów żywych. Najliczniejszą grupą są tzw. ksenoestrogeny trafiające do wód powierzchniowych w wyniku działalności człowieka. W pracy opisano występowanie w wodzie 3 ksenoestrogenów będących przedmiotem szczególnego zainteresowania badaczy tj. oktylofenol, nonylofenol i bisfenol A. Przedstawiono ich właściwości fizykochemiczne, poziomy stężeń oraz przemiany w wodzie z uwzględnieniem procedur analitycznych stosowanych do ich oznaczania. Wiele związków i substancji chemicznych identyfikowanych w wodach powierzchniowych może upośledzać prawidłowe funkcjonowanie układu endokrynologicznego zwierząt i ludzi. Są to tzw. modulatory hormonalne z ang. Endocr[...]

  Zaletą stosowania nanofiltracji w oczyszczaniu wody jest możliwość łącznego usuwania w tym procesie nadmiernej twardości, naturalnej materii organicznej (czyli prekursorów ubocznych produktów dezynfekcji), mikrozanieczyszczeń naturalnych i antropogenicznych, wirusów i bakterii, azotanów i arsenu [1]. W procesie nanofiltracji efektywność usuwania mikrozanieczyszczeń organicznych uzależniona jest od wielu czynników i zjawisk występujących podczas filtracji membranowej [1-2]. Wśród najważniejszych mechanizmów separacji mikrozanieczyszczeń wymienia się:  mechanizm sitowy (w większym stopniu usuwane są związki organiczne o cząsteczkach większych od porów membrany),  oddziaływanie hydrofobowo-hydrofobowe powodujące zjawisko adsorpcji związku na membranie,  oddziaływanie elektrostatyczne (głównie odpychanie elektrostatyczne pomiędzy ujemnie naładowaną cząsteczką związku a powierzchnią membrany). Trzy powyżej wymienione mechanizmy mogą być związane z właściwościami fizyko-chemicznymi usuwanych związków jak i z charakterystyką użytej membrany [2-3]. Efektywność usuwania mikrozanieczyszczeń uzależniona jest również od parametrów oczyszczanej wody jak i warunków operacyjnych procesu [1-4]. Fouling i skaling membran, powodowany przez substancję organiczną i nieorganiczną, to powszechne zjawiska towarzyszące filtracji membranowej. Poza obniżeniem wydajności membrany, zjawiska te powodują również zmianę jej morfologii oraz ładunku powierzchniowego [5-6], co może mieć wpływ na właściwości separacyjne membran. Słuszne wydaje się zatem porównawcze wyznaczenie retencji mikrozanieczyszczeń dla membrany nowej i warunkach występowania zjawiska foulingu i skalingu, co jest założeniem tego [...]

  Przedstawiono wyniki badania procesu nanofiltracji wód o różnym stężeniu substancji organicznych i nieorganicznych zawierających w swoim składzie wybrane mykoestrogeny. Badania prowadzono z użyciem przemysłowego modułu membranowego. Na podstawie wyników badań stwierdzono, że stopień odzysku permeatu jest kluczowym parametrem operacyjnym procesu nanofiltracji wpływającym na separację mikrozanieczyszczeń organicznych w instalacjach przemysłowych. Mycoestrogens-contg. deionized, tap and surface waters (concn. 5 μg/L) was purified by membrane nanofiltration (active area 2.6 m2, cut-off 200-400 Da), at 20°C, transmembrane pressure 2.0 MPa and the linear velocity of the feed 3.4 m/s. The effect of water recovery degree 10-80% by vol. of the initial feed volume (20 L) on the retention of mycoestrogens was studied. The retention of zearalenone was 57-75%, while a-zearalenole 70-100%. The microcontaminant retention decreased with increasing the degree of permeate recovery. Efektywność usuwania mikrozanieczyszczeń organicznych uzależniona jest od wielu czynników i zjawisk występujących podczas filtracji membranowej1, 2). Wśród najważniejszych mechanizmów separacji mikrozanieczyszczeń wymienia się mechanizm sitowy (w większym stopniu usuwane są związki organiczne o cząsteczkach większych od porów membrany), oddziaływanie hydrofobowo-hydrofobowe powodujące zjawisko adsorpcji substancji na membranie, oraz oddziaływanie elektrostatyczne (głównie odpychanie elektrostatyczne pomiędzy ujemnie naładowaną substancją a powierzchnią membrany). Te mechanizmy separacji mogą być związane z właściwościami fizykochemicznymi usuwanych substancji, jak i z charakterystyką użytej membrany. Efektywność usuwania mikrozanieczyszczeń uzależniona jest również od składu oczyszczanej wody, jak i warunków operacyjnych procesu1-3). W pracach4-6) wykazano również wpływ na retencję mikrozanieczyszczeń niekorzystnych zjawisk towarzyszących filtracji membran[...]

  Wzrastające wymagania dotyczące jakości wody do picia powodują, że technologie membranowe są coraz częściej brane pod uwagę jako procesy alternatywne w uzdatnianiu wody. Rozwój technik membranowych w ostatnich latach spowodował, że ich zastosowanie w ochronie środowiska jest coraz bardziej korzystne. W procesach membranowych siłą napędową jest różnica ciśnień po obu stronach membrany. Mechanizm separacji oparty jest na stosunku wielkości cząsteczki rozpuszczonej lub koloidalnej obecnej w roztworze do wielkości porów membrany [1]. Możliwości zastosowania procesów membranowych w technologii uzdatniania wody można przedstawić następująco: odwrócona - osmoza (RO) zatrzymuje jony jednowartościowe i większość związków organicznych małocząsteczkowych[...]

  Coraz więcej uwagi w technologii oczyszczania wód poświęca się teraz obecności mikrozanieczyszczeń organicznych, stanowiących szereg związków rozpuszczonych wykazujących różnego rodzaju oddziaływania na organizmy żywe, w tym również szkodliwe na zdrowie człowieka. Na szczególną uwagę zasługują mikrozanieczyszczenia organiczne należące do grupy związków o aktywności estrogenicznej (z ang. Endocrine Disrupting Compounds), wśród których wymieniane są pestycydy, ftalany, ksenoestrogeny fenolowe, fi toestrogeny, mykoestrogeny oraz żeńskie hormony płciowe [1-2]. Mykoestrogeny, fi toestrogeny i związki syntetyczne wytwarzane przez człowieka, tzw. ksenoestrogeny, zaliczane są do estrogenów środowiskowych. Najczęściej opisywanym w literaturze związkiem z grupy mykoestrogenów jest zearalenon wytwarzany przez grzyby z rodzaju Fusarium. Ten rodzaj grzybów infekuje rośliny uprawne, takie jak kukurydza, pszenica czy też[...]

  Two heavy matals-contg. sewage sludge were studied for chem. compn. and toxicity and then gasified at 298-523 K and air excess 0.12-0.27. The solid and liq. gasification products were studied for toxicity against Vibrio Fisheri bacteria (luminescence method). The toxicity of sewage sludge and solid gasification by-products increased with increasing trace elements content. The tars were toxic in both cases. Przedstawiono wyniki analizy toksyczności wybranych osadów ściekowych oraz produktów ubocznych powstających podczas ich zgazowania. Badaniom poddano produkty stałe (popiół i spiek) oraz ciekłe (smoły). Osady ściekowe są produktem oczyszczania ścieków i powstają na skutek wielu procesów fizycznych, fizyczno-chemicznych i biologicznych zachodzących w oczyszczalniach ścieków1). Skład chemiczny osadów ściekowych jest bardzo zmienny i zależy od wielu czynników, w tym m.in. od rodzaju oczyszczanych ścieków oraz stosowanych procesów ich obróbki2). Na jakość osadów ściekowych wpływa również udział ścieków przemysłowych w ściekach komunalnych z uwagi na możliwość występowania w nich różnych metali ciężkich w dość szerokich granicach (w mg/kg s.m. dla osadów surowych)3-8): As 3-230, Cd 1-3410, Cr 10-990000, Cu 80-2300, Ni 2-179, Pb 13-465 i Zn 101-49000. Ponadto do grupy niebezpiecznych związków organicznych, które identyfikowane są w osadach należą5) dioksyny i furany, polichlorowane bifenyle, pestycydy chloroorganiczne, substancje chlorowcopochodne adsorbowane i ekstrahowane, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, fenole i ich pochodne, ftalany, hormony płciowe i inne. Występowanie w osadach ściekowych tak wielu substancji toksycznych budzi kontrowersje w aspekcie ich zagospodarowania na cele nieprzemysłowe. Z tego też względu obecnie dynamicznie rozwijają się termiczne metody przeróbki osadów ściekowych9). [...]

  twoŻ ywność jest nie tylko źródłem składników odżywczych, ale także wielu zanieczyszczeń występujących na różnych poziomach stężeń. Dotychczas uważano, że podstawowym zagrożeniem dla żywności były drobnoustroje i produkowane przez nie toksyny. Aktualnie największe obawy budzą substancje biologicznie czynne, które przenikają do żywności m.in. w wyniku oddziaływań antropogenicznych. Szczególnie niebezpieczną grupę zanieczyszczeń żywności stanowią związki wykazujące aktywność estrogeniczną (EDC, ang. Endocrine Disrupting Compounds) [1]. W organizmie związki te łączą się z receptorami estrogenowymi, zaburzając prawidłowe funkcjonowanie układu hormonalnego i rozrodczego. Ich aktywność biologiczna jest niepożądana, ponieważ może prowadzić do zaburzeń oraz stanowić przyczynę wielu chorób. Omawiane substancje tworzą grupę związków, niejednorodną pod względem budowy i właściwości fizycznych i chemicznych, a jedyną łączącą je cechą jest wspomniana aktywność estrogeniczna [2]. Chociaż między strukturą chemiczną naturalnego żeńskiego hormonu płciowego 17β-estradiolu i nonylofenolu (związek o aktywności estrogenicznej) istnieje pewne podobieństwo (rys. 1). Z uwagi na źródło pochodzenia EDC można podzielić na naturalne związki chemiczne[...]

  W pracy omówiono źródła i rodzaje zanieczyszczeń gleby i ziemi wraz z przedstawieniem ustawowych standardów jakości obowiązujących w tym zakresie. Opisano również techniczne i biologiczne metody usuwania zanieczyszczeń gleby i ziemi podając kryterium ich wyboru i stosowania.Ustawa Prawo ochrony środowiska określa glebę jako "górną warstwę litosfery, złożoną z części mineralnych, materii organicznej, wody glebowej, powietrza glebowego i organizmów [1]. Jeżeli gleba stanowi pod względem budowy sprecyzowany twór (poziom organiczny, poniżej próchniczy, pod nim poziom eluwialny, niżej iluwialny), to ziemię, dla potrzeb analizy stopnia jej zanieczyszczenia należy traktować szerzej, doprecyzowując rodzaj tego gruntu pod względem budowy geologicznej, a w konsekwencji stopnia jego przepuszczalności, określanego parametrem wodoprzepuszczalności. To właśnie ta cecha gruntu ma największy wpływ na ewentualną migrację zanieczyszczeń, szczególnie organicznych, dostających się do gruntu. Porównując współczynniki filtracji różnych rodzajów gruntów można określić specyfikę przepuszczalności według następującego szeregu od największej do najmniejszej [4]: rumosze, żwiry, żwiry piaszczyste, piaski gruboziarniste, skały zwięzłe z bardzo gęstą siecią szczelin i spękań, skrasowiałe > piaski grubo- i różnoziarniste, słabo spojone piaskowce, skały zwięzłe z gęstą siecią spękań i szczelin nadkapilarnych > piaski drobnoziarniste jednorodne, różnoziarniste niejednorodne, lessy, skały zwięzłe z siecią szczelin nadkapilarnych > piaski pylaste i gliniaste, pyły piaszczyste, mułki, skały zwięzłe z rzadką siecią szczelin i spękań > gliny piaszczyste, iły piaszczyste, namuły, mułowce, skały słabo szczelinowe, mikroporowate > gliny pylaste, iłowce, łupki ilaste, skały zwięzłe niespękane, mikroporowate > iły, skały zwięzłe niespękane, bez szczelin > iły zwięzłe, bardzo grube kompleksy skał zwięzłych niespękanych, bez szczelin. Poza przepuszczalnoś[...]

  Bisphenol A and diclofenac-contg. aq. solns. were subjected to UV irradn. (150 W) with or without addn. of H2O2 (6-12 mg/dm3) to control the quality of water with Microtox ® biotest (bioluminescent bacteria Vibrio fisheri). The biotest was found efficient as a tool in the assessment of the new water purifn. technols. Przedstawiono wyniki analizy jakości wody zawierającej wybrane ksenobiotyki w trakcie jej napromieniowania UV bez i z dodatkiem H2O2. W badaniach zastosowano biotest Microtox® wykazujący dużą wrażliwość na szerokie spektrum toksycznych substancji. Ważnym elementem bioanalityki i biomonitoringu środowiskowego są obecnie biotesty stanowiące użyteczne narzędzie wykorzystywane do oceny jakości wód, osadów i gleb1, 2). Wskaźnikami w biotestach są zarówno rośliny, bakterie, jak i inne organizmy żywe. Biotesty bakteryjne są najszybsze do wykonania. Wykorzystują one naturalną luminescencję np. morskich bakterii Vibrio fisheri wykazujących dużą wrażliwość na szerokie spektrum toksycznych substancji organicznych i nieorganicznych3). Na przykład, w trakcie ekspozycji bakterii na działanie substancji toksycznych dochodzi do przemian metabolicznych lub zmniejszenia populacji mikroorganizmów, co w konsekwencji powoduje zmianę natężenia światła emitowanego przez bakterie (inhibicja bioluminescencji)4). Na podstawie wielkości obserwowanego efektu dokonuje się klasyfikacji toksyczności badanych próbek5). Wśród najczęściej wykorzystywanych biotestów bakteryjnych dostępnych handlowo w Polsce wymienia się: ToxAlert®10 oraz ToxAlert®100 (firmy Merck), Microtox® (Azur Environmental) i LUMIStox® (Dr. Bruno Lange). Prezentowane badania miały na celu określenie przydatności wybranego biotestu bakteryjnego Microtox® w ocenie nowych technologii oczyszczania wody w aspekcie występowania niebezpiecznych zja[...]

  17 Beta -Estradiol and bisphenol A were removed from their aq. solns. by nanofiltration through a carbon nanotubes-modified membrane. The modification resulted in an increase in their sepn. efficiency esp. in case of bisphenol A. The fouling of the modified membrane was more expressed than that of the com. one. Porównano procesy ultrafiltracji prowadzone z wykorzystaniem membrany komercyjnej i modyfikowanej nanorurkami węglowymi w oczyszczaniu ścieków zawierających 17β-estradiol i bisfenol A. Proces filtracji membranowej prowadzono w zakresie ciśnień transmembranowych 0,1-2,0 MPa, w zależności od rodzaju badanej membrany. Ponadto udokumentowano fouling membrany towarzyszący tym procesom. W obliczu wzrastającej urbanizacji i ciągłego rozwoju przemysłu coraz większym problemem jest skuteczne oczyszczanie ścieków. Po oczyszczaniu mechanicznym i biologicznym nadal zawierają one wiele małocząsteczkowych mikrozanieczyszczeń organicznych, w tym substancje endokrynnie czynne EDC (endocrine disrupters compound). Selektywna aktywność biologiczna tych związków, w tym również toksyczność oraz duża odporność na biodegradację, stwarza konieczność prowadzenia badań nad ich usuwaniem w konwencjonalnych i niekonwencjonalnych procesach oczyszczania ścieków. W tym zakresie rozpatrywany jest głównie proces doczyszczania odpływów z oczyszczalni ścieków. W związku z tym coraz większym zainteresowaniem cieszą się ciśnieniowe techniki membranowe, wśród których wymienić można mikrofiltrację, ultrafiltrację, nanofiltrację i odwróconą osmozę. Zasadnicza różnica pomiędzy tymi procesami polega na zatrzymywaniu składników różniących się rozmiarem cząsteczek. Różnicuje je także ciśnienie transmembranowe, którego wartość jest odwrotnie proporcjonalna do wielkości porów membrany. Najwyższe ciśnienia stosowane są w przypadku zwartych membran do odwróconej osmozy. Wybór rodzaju procesu ciśnieniowego uwarunkowany jest głównie charakterem zanieczyszczeń[...]