A brief review, with 12 refs., of amine antioxidants used in processing plastics. In particular, p-phenylenediamines, 2,2,4-trimethyl-1,2-dihydroquinolines and 2,2,6,6-tetramethylpiperidines and N,N'-dialkylhydroxylamine were taken into consideration. Dokonano krótkiego omówienia antyutleniaczy aminowych stosowanych w przetwórstwie tworzyw sztucznych, z podziałem na poszczególne klasy związków. Wymieniono pochodne p-fenylenodiaminy, 2,2,4-trimetylo-1,2-dihydrochinoliny, 2,2,6,6-tetrametylopiperydyny oraz N,N'-dialkilohydroksyloaminy. Antyoksydanty (antyutleniacze) to substancje wprowadzane w niewielkich ilościach do produktów łatwo ulegających utlenianiu, np. do wyrobów z gumy, tworzyw sztucznych, do olejów oraz żywności, w celu spowolnienia lub całkowitej inhibicji procesów utleniania, przy czym cząsteczki antyutleniacza reagują z tlenem lub jego związkami szybciej niż cząsteczki chronionej matrycy polimerowej. Ze względu na sposób działania rozróżnia się antyoksydanty I rodzaju, które wychwytują wolne rodniki (free radical scavenger) oraz antyoksydanty II rodzaju, które rozkładają nadtlenki (peroxide decomposer). Działanie antyoksydantów I rodzaju polega na dostarczaniu elektronu lub atomu wodoru do reaktywnego rodnika alkilowego lub peroksyrodnika obecnego w matrycy polimerowej. W wyniku tej reakcji cząsteczka antyoksydantu utlenia się do stabilizowanego rezonansowo rodnika, który jest wystarczająco trwały, aby nie wcho-dzić w reakcje następcze z łańcuchami chronionego polimeru. W ten sposób przerwany zostaje autokatalityczny proces wolnorodnikowy. Antyoksydantami I rodzaju są fenole i aminy o dużej zawadzie sterycznej, np. 2,6-di-tert-butylofenol, p‑fenylenodiaminy, pochodne 2,2,4-trimetylochinoliny, alkilowane difenyloaminy. Antyoksydanty II rodzaju reagują z powstałymi w reakcjach wolnorodnikowych wodoronadtlenkami (ROOH). Nadtlenki organiczne biorą udział w etapi[...]

  Opakowania papierowe i kartonowe, ze względu na dobre właściwości i niski koszt, są od wielu lat niezastąpione w przemyśle spożywczym1). Papier i tektura, których zaletami są między innymi niska gęstość, szerokie możliwości kształtowania i łatwość nadruku, skutecznie chronią zawartość przed wpływem czynników zewnętrznych. W przeciwieństwie do opakowań z tworzyw sztucznych, których okres rozkładu wynosi kilka tysięcy lat, papier całkowicie ulega biodegradacji już po 2 latach2). Technologia przetwarzania papieru na skalę przemysłową osiągnęła bardzo wysoki poziom. Możliwość ponownego wykorzystania i biodegradowalność sprawiają, że szczególną dynamiką wzrostu charakteryzuje się rynek opakowań z tektury falistej. Opakowania te są idealnym surowcem do przetwarzania, co potwierdza ok. 85-proc. wydajność otrzymywania wtórnej miazgi z odzyskanego papieru3, 4). Opakowanie musi spełnić wiele wymagań związanych z dopuszczeniem do kontaktu z żywnością5). Stosowanie mas celulozowych z rynku wtórnego wiąże się z możliwością przenikania zanieczyszczeń z opakowania do żywności. Ich źródłem jest często samo opakowanie, głównie pozostałości farb drukarskich. W celu zapewnienia właściwości ochronnych i barierowych opakowania są impregnowane woskami, termoplastycznymi polimerami lub dyspersjami. Stosowane są również systemy wielowarstwowej laminacji (tzw. TetraPak)6). Względnie nowymi rozwiązaniami dla zapobiegania migracji substancji niepożądanych do żywności są pojemniki na napoje impregnowane silikonem i papier pokryty związkami perfluoroalkilowymi. Na etapie badań są również powłoki oparte na różnych materiałach biopolimerowych, takich jak pochodne skrobi czy celulozy, chitozan, alginiany, gluten pszeniczny, proteiny serwatkowe, polikaprolakton i polihydroksyalkaniany7). Biopolimerowe powłoki zapobiegają przenikaniu wilgoci do produktów żywnościowych, są dobrymi barierami dla olejów i są biodegradowalne. Polimery oraz materiały kompozytowe zawi[...]

  Środki smarowe stanowią rozwijającą się gałąź gospodarki. Stale rosnące zapotrzebowanie na różnego rodzaju materiały smarowe związane jest z rozwojem automatyzacji procesów. Szacuje się, że w Europie produkcja środków smarowych wynosi ok. 5,2 mln t/r, z czego jedynie 2-4% z dodatkiem olejów roślinnych. Zużyte lubrykanty (ok. 1,2 mln t) są najczęściej przez użytkowników nielegalnie spalane, w wyniku czego dochodzi do zanieczyszczenia gleby, wody oraz powietrza. W celu zmniejszenia negatywnego wpływu środków smarowych na środowisko regulacje prawne coraz częściej wymuszają na producentach stosowanie biodegradowalnych środków smarowych1). Obecnie obserwuje się zwiększone zainteresowanie produktami przyjaznymi dla środowiska. Ocenę biodegradowalności przeprowadza się zarówno na etapie nowo wytworzonego produktu, jak i po jego zużyciu, co daje możliwość ukierunkowania ponownego wykorzystania produktu. Ze względu na dobrą biodegradowalność olejów estrowych i roślinnych, to właśnie one stały się obiektem wielu badań i publikacji naukowych jako bazy dla środków smarowych2, 3). Oleje roślinne jako surowce odnawialne stanowią przyjazną dla środowiska bazę środków smarowych3, 4). Dodatkowo oparte na tych olejach produkty charakteryzują się dużą smarnością oraz stabilną lepkością w szerokim zakresie temperatur5). Niestety, czyste oleje roślinne mają wiele wad. Podstawowym problemem przy ich stosowaniu jest mała stabilność oksydacyjna oraz termiczna, a także niekorzystne właściwości niskotemperaturowe. Poza tym oleje roślinne mają podobną strukturę chemiczną, z czego wynika wąski zakres ich lepkości, co znacznie ogranicza możliwości ich stoso- Rafał Grabowskia,* , Jolanta Iłowskaa, Justyna Chrobaka, Michał Szmatołaa, Iwona Szwacha, Hanna Studnika, Beata Orlińskab, Jolanta Drabikc 97/12(2018) 2133 Mgr inż. Michał SZMATOŁA w roku 2002 ukończył studia w Wydziale Chemicznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Pracuje na stanowisku specjalis[...]

  Badania podatności na biodegradację produktów chemicznych opierają się na laboratoryjnej analizie rozkładu substancji organicznych przez mikroorganizmy obecne w osadzie czynnym. Ocenie poddawane są zarówno substancje rozpuszczalne, jak i nierozpuszczalne w wodzie, w tym oleje. Dotychczas główne zainteresowanie producentów i użytkowników środków smarowych dotyczyło przede wszystkim ich właściwości podstawowych i trybologicznych. Były to kryteria konieczne i wystarczające do oceny przydatności smaru do wybranych zastosowań. Jednak coraz częściej dodatkowym kryterium, oprócz parametrów użytkowych, jest ocena oddziaływania środków na środowisko w aspekcie podatności na biodegradację i toksyczności. W pewnych gałęziach przemysłu, takich jak przemysł spożywczy, farmaceutyczny lub kosmetyczny, konieczne jest stosowanie środków smarowych o nietoksycznym i fizjologicznie obojętnym charakterze1, 2). Mechanizmy biodegradacji Biodegradacja powszechnie rozumiana jest jako całokształt procesów mikrobiologicznego rozkładu związków organicznych. Oceniając Two common vegetable oils were modified by oxidn. according to J. Iłowska et al. (2018) and studied for biodegrdn. in a mixt. with lubricating oils (1.7:1 or 1.5:1 by vol.). The vegetable oils were totally biodegradable also after addn. of limited amt. of mineral oil (40%). Smary na bazie oleju roślinnego wydają się być atrakcyjną alternatywą dla konwencjonalnych smarów opartych na ropie naftowej oraz na olejach mineralnych lub syntetycznych. Nadal jednak nie zdominowały rynku ze względu na niektóre parametry trybologiczne, które nie są odpowiednie do wszystkich zastosowań. Wyzwania w tej dziedzinie mają na celu poprawę właściwości olejów roślinnych bez pogorszenia ich parametrów środowiskowych. Modyfikacja chemiczna olejów roślinnych rozwiązuje problemy strukturalne związane z tymi olejami, co z kolei przekłada się na zwiększoną ich stabilność termiczną i trwałość oksydacyjną. Również[...]