W artykule omówiono zagrożenia związane z uwalnianiem się substancji szkodliwych dla zdrowia człowieka z elementów maszyn mających kontakt z żywnością. Omówiono rodzaje substancji, jakie mogą uwalniać się z różnych materiałów stosowanych w maszynach przemysłu spożywczego, takich jak tworzywa sztuczne, gumy i silikony oraz stopy metali. Przedstawiono szkodliwe działanie na organizm człowieka pierwszorzędowych amin aromatycznych, ftalanów oraz metali (chromu i niklu). Zwrócono szczególną uwagę na wymagania prawne, jakim muszą sprostać materiały stanowiące powierzchnie kontaktujące się z żywnością w maszynach stosowanych w przetwórstwie żywności.Maszyny stosowane w przemyśle spożywczym są coraz bardziej zaawansowane pod względem technologicznym. Stanowią duże wyzwanie dla konstruktorów, gdyż muszą mieć nie tylko zadowalające właściwości użytkowe, ale także być odpowiednio przystosowane do danego zastosowania oraz bezpieczne pod względem obsługi. Przede wszystkim jednak - co jest szczególnie ważne - muszą zapewniać bezpieczeństwo żywności. Dlatego podczas projektowania maszyn stosowanych w przemyśle spożywczym powierzchnie mające kontakt z żywnością powinny być dobierane zgodnie z kryteriami, które pozwalają na bezpieczne ich stosowanie. Maszyny dla przemysłu spożywczego muszą mieć powierzchnie gładkie, nieporowate, nienasiąkliwe, pozbawione wypukłości i szczelin, odporne na korozję, trwałe i łatwozmywalne. Ponadto powinny być wykonane z materiałów, które są obojętne w stosunku do żywności i nie powodują jej zanieczyszczenia substancjami szkodliwymi dla zdrowia człowieka, takimi jak pierwszorzędowe aminy aromatyczne, ftalany czy metale - ołów, kadm, chrom lub nikiel. Wszystkie elementy, które kontaktują się z żywnością, niezależnie czy jest to kontakt chwilowy czy długotrwały, muszą odpowiadać obowiązującym wymaganiom prawnym. Należy podkreślić, że materiały, które nie są przeznaczone do bezpośredniego kontaktu z żywności[...]

  W artykule omówiono zagrożenia dla zdrowia wynikające z uwalniania się z opakowań żywności substancji małocząsteczkowych, potencjalnie rakotwórczych dla człowieka. Przykładami takich substancji są: formaldehyd oraz pierwszorzędowe aminy aromatyczne, takie jak 4,4--oksydianilina, 4,4- -metylenodianilina, 2,4-toluenodiamina, 3,3--dimetylobenzydyna. Szczególnie duże ryzyko uwalniania do żywności takich substancji występuje w przypadku wyrobów importowanych z Chin i Hong Kongu. Ustanowione w UE przepisy prawne mają na celu zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa zdrowotnego konsumentów, a organy kontrolne (w Polsce - Państwowa Inspekcja Sanitarna) przykładają szczególną wagę do zgodności wyrobów kuchennych wykonanych z poliamidu i melaminy w ramach urzędowej kontroli materiałów do kontaktu z żywnością.Aby opakowania były wystarczająco obojętne w stosunku do żywności i tym samym bezpieczne, muszą odpowiadać wymaganiom odpowiednich przepisów prawnych Unii Europejskiej. Zgodnie z tymi wymaganiami, w skład materiałów, z których są wyprodukowane te opakowania, mogą wchodzić tylko substancje pozytywnie ocenione pod względem toksykologicznym przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) oraz nieuwalniające się do żywności w ilościach przekraczających ustanowione limity. Jednak bardzo często opakowania do żywności oraz przybory kuchenne podczas użytkowania oddziałują z żywnością, uwalniając do niej substancje szkodliwe dla zdrowia człowieka, często o właściwościach potencjalnie rakotwórczych. Do takich substancji można zaliczyć formaldehyd oraz pierwszorzędowe aminy aromatyczne, które są wykorzystywane w produkcji materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. ZASTOSOWANIE FORMALDEHYDU oraz pierwszorzędowych amin aromatycznych Formaldehyd jest stosowany głównie w produkcji różnego rodzaju żywic fenolo[...]

  W artykule omówiono zastosowanie materiałów ceramicznych przeznaczonych do kontaktu z żywnością jako elementów maszyn i wyposażenia w przemyśle spożywczym. Przedstawiono wymagania szczegółowe Unii Europejskiej w zakresie badania migracji ołowiu i kadmu z powierzchni ceramicznych. Omówiono zmiany planowane w ustawodawstwie Unii Europejskiej, dotyczące m.in. aktualizacji dotychczasowych limitów migracji ołowiu i kadmu, rozszerzenia wymagań w zakresie limitów migracji dla innych metali, rozszerzenie zakresu stosowania do wyrobów szklanych i powierzchniowo szkliwionych oraz z powłokami ceramicznymi, emaliowanymi lub zdobionymi na innych materiałach, np. stopach metali. Ponadto planowana jest zmiana metody oznaczania migracji metali z wyrobów ceramicznych w celu potwierdzania zgodności wyrobu z limitami, w tym rozważane są nowe warunki badania i nowy płyn modelowy imitujący żywność.Materiały ceramiczne są stosowane w przemyśle spożywczym od wielu lat, z uwagi na swoje korzystne właściwości - dużą odporność chemiczną, odporność na działanie wysokiej temperatury, w tym ognioodporność, odporność na ścieranie oraz dużą twardość. Powierzchnie ceramiczne są wykonane z materiałów naturalnych, takich jak glina, kaolin lub łupek gliniasty, kwarc, które po wypaleniu uzyskują dużą twardość i zachowują kształt nadany podczas formowania. Do grupy materiałów ceramicznych zalicza się m.in. wyroby kamionkowe, cegłę, kafle i płytki szkliwione oraz ceramikę szlachetną (np. porcelana, fajans). Materiały ceramiczne znajdują zastosowanie jako elementy urządzeń i wyposażenia wnętrz w zakładach przemysłu spożywczego. Powierzchnie robocze (blaty) mogą być wykonane z kamienia naturalnego (np. granitu czy marmuru) lub z mieszanki mineralnej połączonej spoiwem polimerowym, np. żywicą akrylową z dodatkiem pigmentu w postaci kompozytu. Szkliwione kafle i płytki (glazura) są szeroko stosowane w zakładach przemysłu spożywczego do pokrywania ścian [...]

  Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością, w tym opakowania do żywności, muszą spełniać wymagania obowiązujących przepisów prawnych w zakresie ich bezpieczeństwa w kontakcie z żywnością. W artykule przedstawiono rodzaje dokumentów potwierdzających zgodność materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, wprowadzanych do obrotu handlowego, które muszą im towarzyszyć. Omówiono obowiązki przedsiębiorców działających na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością w odniesieniu do wystawienia i dysponowania deklaracją zgodności oraz dokumentami uzupełniającymi. Przedstawiono również wymagania dotyczące znakowania i systemu zapewnienia identyfikowalności materiałom i wyrobom w całym łańcuchu dostaw.Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością, w tym opakowania do żywności oraz maszyny spożywcze, muszą spełniać wymagania obowiązujących przepisów prawnych Unii Europejskiej [1]. Zgodnie z aktualnymi przepisami Unii Europejskiej za bezpieczeństwo wprowadzanych do obrotu handlowego materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością na terenie UE odpowiada jego producent lub importer czy dystrybutor. Muszą oni posiadać odpowiednią dokumentację potwierdzającą zgodność z wymaganiami właściwych przepisów prawnych, zastosowanie których zależy od rodzaju materiału przeznaczonego do kontaktu z żywnością. Rozróżnia się następujące rodzaje materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, dla których ustanowione są wymagania szczegółowe. Zalicza się do nich: tworzywa sztuczne, tworzywa sztuczne pochodzące z recyklingu, aktywne i inteligentne materiały, wyroby ceramiczne, regenerowana celuloza, Dla papieru i tektury, metali i ich stopów, farb drukarskich, lakierów i powłok, szkła, wyrobów gumowych i silikonowych, klejów, wosków, korka, drewna oraz materiałów tekstylnych wymagań szczegółowych jeszcze nie ustanowiono. Ponieważ łańcuch dostaw materiałów do kontaktu z żyw[...]

  Wykorzystanie tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu pozwala na znaczącą redukcję ilości odpadów opakowaniowych i tym samym ochronę środowiska naturalnego. Tworzywa sztuczne rozkładają się bardzo powoli, a spalanie odpadów z tworzyw sztucznych powoduje emisję toksycznych gazów. Zmniejszenie ilości odpadów przez ponowne napełnianie jednorazowych, plastikowych butelek nie jest bezpieczne z uwagi na problemy ze starzeniem się tworzywa, z chemikaliami stosowanymi do czyszczenia oraz często niewłaściwym ich użyciem przez konsumenta. Skuteczniejszym sposobem ograniczającym ilość odpadów opakowaniowych jest recykling mechaniczny, polegający na poddawaniu odpadów z tworzyw sztucznych obróbce, w wyniku której odzyskuje się tworzywa sztuczne. Innym rozwiązaniem może być recykling chemiczny, w wyniku którego tworzywa sztuczne ulegają rozkładowi do monomerów i oligomerów w procesie chemicznej depolimeryzacji. W przypadku obróbki mechanicznej zużyte tworzywa sztuczne są rozdrabnianie do postaci regranulatu nadającego się do ponownego przetworzenia. Recyklingowi mechanicznemu można poddać wszystkie rodzaje tworzyw termoplastycznych, w tym politereftalan etylenu (PET). Aby można było wykorzystywać tworzywa sztuczne pochodzące z recyklingu do kontaktu z żywnością, proces recyklingu musi zapewniać zmniejszenie potencjalnych zanieczyszczeń do poziomu, który nie stanowi zagrożenia dla zdrowia człowieka. Migrację zanieczyszczeń stwierdza się w badaniach obciążeniowych danego procesu recyklingu lub w innych odpowiednich badaniach analitycznych. TWORZYWA SZTUCZNE z recyklingu - zagrożenia Odpady opakowaniowe z tworzyw sztucznych mogą zawierać różne zanieczyszczenia przypadkowe, pozostałe po poprzednich zastosowaniach bądź też pochodzące z tworzywa sztucznego niedopuszczonego do kontaktu z żywnością. Tworzywa sztuczne charakteryzują się różną zdolnością do pochłaniania i uwalniania zanieczyszczeń. Stosowanie tworzyw sztucznych z recykli[...]

  Silikony i tworzywa sztuczne są bardzo wszechstronnymi grupami polimerów stosowanymi w materiałach przeznaczonych do kontaktu z żywnością, jednak silikony mają pewne cechy, które odróżniają je od tworzyw sztucznych. Silikony są to wielocząsteczkowe tworzywa krzemoorganiczne, zbudowane z atomów krzemu i tlenu, tworzących siatkę podstawową, oraz z połączonych z atomami krzemu atomów węgla i wodoru. Dwie grupy organiczne są związane z każdym atomem krzemu. Najczęściej spotykanym silikonem jest polidimetylosiloksan (PDMS). W zależności od długości łańcuchów polimeru oraz stopnia i charakteru sieciowania silikony występują w postaci płynów, gum lub żywic. Terminy "silikony" i "siloksany" są często stosowane jako synonimy, przy czym dla oligomerów na ogół korzystne są terminy "siloksan" lub "oligomery siloksanowe", a polimery są najczęściej określane jako "silikony" lub "polisiloksany". Cykliczne i liniowe oligomery siloksanowe są powszechnymi produktami ubocznymi podczas wytwarzania silikonów. Silikony są na ogół odporne na wodę i oleje, przepuszczają gaz i są nierozpuszczalne w wodzie, oleju mineralnym i alkoholach. Połączenie doskonałej termoodporności nieorganicznych związków krzemu z dobrą plastycznością tworzyw organicznych, będących wielkocząsteczkowymi związkami węgla, stało się podstawą utworzenia syntetycznych tworzyw krzemoorganicznych - polisiloksanów, których właściwości charakteryzuje: ??stabilność termiczna do 200°C (może być zwiększona do 300°C); ??wysoka wytrzymałość na rozdarcie i wytrzymałość na rozciąganie; ??dobre właściwości antypoślizgowe i antyadhezyjne; ??niepalność; ??wyjątkowa odporność na starzenie (nawet w ekstremalnych warunkach); ??odporność na wiele czynników chemicznych, w tym na działanie rozpuszczalników, olejów. Właśnie te pożądane właściwości fizyczne i mechaniczne oraz stabilność chemiczna i termiczna pozwoliły na szeroki zakres stosowania silikonów, zwłaszcza w przemyśle spożywczym, k[...]

  2,2-bis(4-hydroksyfenylo)propan - nazwa zwyczajowa bisfenol A (BPA) - jest substancją chemiczną stosowaną w produkcji tworzyw sztucznych, takich jak poliestry, np. poliwęglany czy żywice epoksydowe, które mają zastosowanie w produkcji materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Bisfenol A może być również stosowany jako przeciwutleniacz i inhibitor w procesie polimeryzacji niektórych tworzyw sztucznych, np. polichlorku winylu. ZASTOSOWANIE bis feno lu A (BPA) Poliwęglany są wykorzystywane na szeroką skalę w wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością, takich jak butelki wielokrotnego użytku na wodę i napoje, naczynia oraz pojemniki do przechowywania żywności. Poliwęglany jako tworzywa termoplastyczne mają wiele korzystnych właściwości, które upodobniają tworzywo do szkła, choć są od niego znacznie lżejsze. Poliwęglany cechuje dobra przeźroczystość oraz dobra odporność termiczna nawet do temp. 260oC. Pochodne bisfenolu A, np. eter diglicydowy bisfenolu A, są stosowane w powłokach epoksydowych wykorzystywanych do powlekania wewnętrznych powierzchni puszek metalowych przeznaczonych do przechowywania napojów bezalkoholowych, w tym napojów energetyzujących oraz alkoholowych, najczęściej piwa. Powłoki epoksydowe są również wykorzystywane do powlekania cystern czy zbiorników do transportu mleka i wody do picia. Wewnętrzne powłoki polimerowe mają chronić żywność przed niepożądanym oddziaływaniem pomiędzy metalem, z którego wykonana jest puszka, a żywnością. Materiały z tworzyw sztucznych przeznaczone do kontaktu z żywnością mogą oddziaływać z produktami spożywczymi, co w głównej mierze zależy od właściwości danego materiału, rodzaju środka spożywczego, temperatury przechowywania i obróbki termicznej żywności, ekspozycji na promieniowanie UV i czasu przechowywania. Może to doprowadzić do migracji małocząsteczkowych składników materiału opakowaniowego do żywności, a wraz z nią dostać się do organizmu człowie[...]

System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych i Środkach Żywienia Zwierząt RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed) został utworzony na mocy rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z 28 stycznia 2002 r., ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności [4]. System RASFF został ustanowiony w celu szybkiego przekazywania informacji do Komisji Europejskiej oraz wszystkich państw członkowskich o zagrożeniach związanych ze środkami spożywczymi, paszami oraz materiałami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. System stanowi skuteczne narzędzie wymiany informacji dotyczących podjętych działań w odniesieniu do stwierdzonego ryzyka dla zdrowia konsumenta, co jest szczególnie istotne dla organów kontrolnych w państwach członkowskich. SIEĆ RASFF członkowie, obowiązki Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 178/2002 sieć RASFF funkcjonuje na zasadach obligatoryjnych w państwach członkowskich i obejmuje wszystkie państwa członkowskie, Norwegię, Liechtenstein, Islandię, Szwajcarię oraz Komisję Europejską i Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Każdy członek sieci musi wyznaczyć jeden punkt kontaktowy, który reprezentuje członka sieci i gwarantuje szybką oraz skuteczną komunikację. Za zarządzanie siecią RASFF odpowiedzialna jest Komisja Europejska. W Polsce siecią RASFF kieruje Główny Inspektor Sanitarny, odpowiedzialny za funkcjonowanie krajowego punktu kontaktowego mieszczącego się w Głównym Inspektoracie Sanitarnym. W celu podjęcia skoordynowanych działań państwa członkowskie niezwłocznie informują Komisję Europejską o stwierdzonym bezpośrednim lub pośrednim[...]