Przedstawiono wpływ modyfikacji sposobu otrzymywania roślinnych olejów bazowych. Jeden ze sposobów modyfikacji polegał na przedmuchu masy reakcyjnej gazem inertnym w końcowym etapie procesu oksypolimeryzacji termicznej oleju rzepakowego. Druga metoda modyfikacji polegała na zastosowaniu przeciwutleniacza, Irganoxu 1035 (2,2’-tiodietylenobis-[3-(3,5-di-tert-butylo- 4-hydroksyfenylo)-propionian]). Obie metody modyfikacji były też zastosowane równocześnie. Stwierdzono, że zastosowana metodyka w procesie oksypolimeryzacji termicznej ma wpływ na stabilność uzyskanego produktu, która była określona poprzez wartość liczby nadtlenkowej i czas indukcji utleniania. Dla olejów uzyskanych w zmodyfikowanym procesie wyznaczono charakterystyki tribologiczne. Oceniono odporność olejów na oddziaływania przeciwzużyciowe i przeciwzatarciowe, stosując standardowe testy tribologiczne rozszerzone o badania w warunkach narastającego liniowo obciążenia. Zastosowana modyfikacja wpłynęła na wzrost odporności na utlenianie uzyskanych olejów, wyrażony poprzez spadek wartości liczby nadtlenkowej, istotny wzrost stabilności oksydacyjnej w stosunku do wyjściowego oleju oraz zwiększenie zdolności do przenoszenia obciążeń (wzrost wartości Pt oraz granicznego nacisku zatarcia poz). aInstytut Ciężkiej Syntezy Organicznej "Blachownia", Kędzierzyn-Koźle; bInstytut Technologii Eksploatacji-Państwowy Instytut Badawczy, Radom Jolanta Iłowskaa,*, Jan Gniadya, Marian Kozupaa, Jolanta Drabikb Stabilizacja ekologicznych środków smarowych otrzymywanych na bazie oleju rzepakowego Stabilization of biogreases made of rapeesed oil Mgr Jan GNIADY w roku 1974 ukończył studia na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest specjalistą chemikiem w Instytucie Ciężkiej Syntezy Organicznej "Blachownia" w Kędzierzynie-Koźlu. Specjalność - technologia organiczna. Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej "Blachownia", ul. Energetyków 9, 47-225[...]

  W badaniach procesu wytwarzania smarów kompleksowych w kalorymetrze reakcyjnym zastosowano analizę spektroskopii w podczerwieni do monitorowania powstawania in situ kompleksowego zagęszczacza w środowisku oleju bazowego. Analizowano zmiany intensywności pasm absorpcyjnych charakterystycznych dla grup karboksylowych, karbonylowych i jonu karboksylanowego. Wpływ warunków procesu oraz ilości składników na jakość powstającego smaru kompleksowego oceniono na podstawie parametrów analitycznych oraz właściwości smarnych. Five lubricating greases were produced by thickening a com. synthetic oil with mixts. of Li 12-hydroxystearate and Li adipate (mole ratio 1:0,5 to 1:0,75, amts. 11-18% by mass) and studied for lubricity, oxidative stability and tribologi. properties. The grease prodn. course was monitored by IR spectroscopy. Smary plastyczne są układem koloidalnym, w którym fazą dyspersyjną jest olej, a fazę zdyspergowaną stanowi środek zagęszczający. Zagęszczacz tworzy przestrzenną strukturę sieciową, która wiąże fazę ciekłą i wpływa na konsystencję całego układu. Bardzo ważny jest rodzaj składowej kwasowej zagęszczacza, która zwykle stanowi 2-5% masy smaru i jest odpowiedzialna za różnicowanie właściwości użytkowych otrzymanych smarów1). Podczas komponowania zagęszczaczy smarów kompleksowych stosowane są kwasy monokarboksylowe (MK) i dikarboksylowe (DK). Najczęściej jako monokwasy wykorzystywane są alifatyczne kwasy nasycone, w szczególności kwas stearynowy lub 12-hydroksystearynowy. Kwas adypinowy, azelainowy i sebacynowy używane są jako dikwasy karboksylowe do otrzymywania zagęszczaczy smarowych2). Rodzaj zagęszczacza determinuje zarówno konsystencję, jak i wpływa na cechy użytkowe3). Klasyfikacji smarów plastycznych dokonuje się przede wszystkim ze względu na rodzaj użytego zagęszczacza fazy dyspersyjnej, konsystencję produktu, a także ze względu na jego przeznaczenie. W zależności od rodzaju zastosowanego zagęszczacza wyr[...]

  Li 12‑hydroxystearate and Li azelate were synthesized and used as thickeners (mole ratio 1:0.5) for manufg. plastic greases (18% by mass) at 95°C or 99°C for 120 min or 180 min. The thickener was dispersed in oil at 160°C. Optimum conditions for prodn. of the grease were confirmed (synthesis temp. 95°C, water-free medium, short synthesis time. Przedstawiono metodę doboru warunków wytwarzania kompleksowego smaru plastycznego. Przeprowadzono serie prób przy różnych wartościach parametrów wytwarzania. Na podstawie zmienności wybranych jakościowych charakterystyk smarów wytworzonych w różnych warunkach wykazano wpływ parametrów procesu na właściwości fizykochemiczne i smarne. Dokonano porównania uzyskanych wyników, oceniono wpływ parametrów procesu na jakość wytworzonego smaru oraz wytypowano warunki prowadzenia procesu w celu spełnienia przyjętych kryteriów jakościowych. Zmieniające się konstrukcje i warunki eksploatacji urządzeń kształtują w znacznej mierze asortyment smarów plastycznych. Spełnienie rygorystycznych wymagań ekologicznych i ekonomicznych wymusza rozwój nowej generacji bazy surowcowej smarów plastycznych, co umożliwia bardzo precyzyjny ich dobór do specjalistycznych skojarzeń trących. Węzły tarcia smarowane są przede wszystkim za pomocą oleju, który jest zasadniczym komponentem smaru plastycznego. Natomiast zagęszczacze tworzą uporządkowaną strukturę przestrzenną, wiążąc cząsteczki oleju i nadając smarowi wymaganą konsystencję. W zależności od rodzaju i charakteru zagęszczacza, jego wewnętrzny szkielet strukturalny wpływa na zdolności do zagęszczania oleju, co ma wpływ na tworzenie stabilnej struktury smaru, odpornej na deformacje. Właściwości reologiczne smarów plastycznych determinują zastosowanie ich w skojarzeniach tribologicznych narażonych na wymuszenia mechaniczne podczas eksploatacji. [...]

  Przedstawiono wpływ dodatku bezwodnika maleinowego w procesie utleniania oleju rzepakowego na właściwości uzyskanych produktów. Prowadzenie procesu utleniania oleju rzepakowego z dodatkiem bezwodnika maleinowego umożliwiło skrócenie czasu reakcji w stosunku do czasu reakcji prowadzonej bez dodatku bezwodnika. W obu przypadkach otrzymano analogiczne produkty. Określono właściwości fizykochemiczne i użytkowe oraz zmiany strukturalne otrzymanych produktów po ich długoterminowym magazynowaniu. Maleic anhydride was added (2%) to rapeseed oils before their oxidn. at 150°C for 70 or 100 min to improve the stability of the oils. The oils were studied for fractional compn., kinematic viscosity, acid no. and peroxide value directly after the oxidn. and after 1 year long storage in air. The addn. of maleic anhydride resulted in a shortening of oxidn. time, increasing the oxidative stability of the oils and improving their lubricating capacity. Oleje roślinne znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym jako środki smarowe lub komponenty olejów smarowych. Są one stosowane w łożyskach ślizgowych i tocznych, przekładniach mechanicznych i układach hydraulicznych maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie rolno-spożywczym. Oprócz przeciwdziałania tarciu i zużyciu, oleje te spełniają również funkcję ochronną, zabezpieczając urządzenia przed korozją. Muszą też wykazywać kompatybilność z materiałami uszczelniającymi. Oleje smarowe na bazie roślinnej powinny być stabilne termicznie i charakteryzować się szybkim rozkładem biologicznym. Oprócz właściwości smarnych oleje roślinne charakteryzują się nietoksycznością oraz biodegradowalnością. Niedoskonałością tych olejów jest jednak brak odporności na utlenianie i skłonność do hydrolizy1, 2). Za brak tej odporności odpowiedzialne są zawarte w olejach wiązania wielokrotne3, 4). W celu wykorzystania olejów roślinnych jako zamienników surowców pochodzenia naftowego w produkcji paliw siln[...]

  review, with 63 refs., of conventional anhydride and amine hardeners as well as fire-retarding, latent nd hyper-branched curing agents. Crosslinking mechanisms were presented. Dokonano przeglądu obecnie stosowanych i nowych utwardzaczy do żywic epoksydowych. Przedstawiono mechanizmy reakcji utwardzania oraz wpływ utwardzaczy na zastosowanie i właściwości utwardzonych nimi żywic epoksydowych. Żywice epoksydowe znalazły zastosowanie przemysłowe już w latach pięćdziesiątych XX w., niemalże natychmiastowo stając się jedną z najważniejszych grup polimerów, których kolejne generacje spotyka się w wielu gałęziach przemysłu. Żywice epoksydowe i ich kompozyty znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle samochodowym, lotniczym, elektronicznym1) i budowlanym2). Laminaty (tkaniny z włókna szklanego lub węglowego nasycone żywicą epoksydową) są stosowane do produkcji szybowców, karoserii samochodowych, jachtów, nart i wielu innych3). Puszki konserwowe pokrywa się lakierami epoksydowymi. Żywice są również stosowane jako syciwa elektroizolujące w elektrotechnice i elektronice. W przemyśle stoczniowym i maszynowym powszechnie spotykane są epoksydowe farby proszkowe4, 5). Termin żywice epoksydowe odnosi się do chemoutwardzalnych związków, zawierających w swojej strukturze polarne pierścienie epoksydowe, często zwane również oksiranowymi. Nieutwardzone żywice epoksydowe są lepkimi cieczami lub ciałami stałymi o masie cząsteczkowej nieprzekraczającej 4000 g/mol. W tej formie nie znajdują one praktycznego zastosowania i dopiero ich usieciowanie w tzw. procesie utwardzania nadaje im właściwości aplikacyjne. W latach czterdziestych XX w. sposób wytwarzania żywic epoksydowych opatentowali jako pierwsi Schlack i Castan, a ich utwardzanie aminami Whitter i Lawn w 1956 r. Żywice te otrzymywane są zwykle bezpośrednią metodą polikondensacji 1,2-epoksy- 3-chloropropanu (epichlorohydryna) z dihydroksylowymi fenolami lub poliglikolami w układzie wielofazowym[...]

  A review, with 34 refs., of processes for oxidn. of p-xylene, cyclohexane, and cumene with O2 as catalyzed with N-hydroxyphthalimide. Ze względu na swoją wysoką aktywność N-hydroksyftalimid (NHPI) może stanowić alternatywę dla katalizatorów obecnie stosowanych w procesach utleniania węglowodorów. Przedstawiono dane literaturowe dotyczące procesów utleniania węglowodorów wobec NHPI o szczególnym znaczeniu w syntezie wielkotonażowej (p-ksylen, cykloheksan, kumen), jak i małotonażowej. Procesy utleniania węglowodorów tlenem w fazie ciekłej odgrywają znaczącą rolę w przemyśle chemicznym, w ich wyniku otrzymuje się wiele wartościowych produktów ze stosunkowo tanich surowców petrochemicznych. Do procesów wielkotonażowych należą m.in. utlenianie p‑ksylenu (PX) do kwasu tereftalowego (TPA), cykloheksanu do mieszaniny cykloksanonu i cykloheksanolu (K/A oil) oraz kumenu do wodoronadtlenku kumenu (WNTK, wodorotlenek 1-fenylo-1- metyloetylowy)1, 2). Obecnie poszukuje się dla przemysłowych procesów utleniania nowych rozwiązań, umożliwiających poprawę wskaźników ekonomicznych oraz spełnienie ostrych wymogów ochrony środowiska. W tym celu wiele uwagi poświęca się badaniom nad opracowaniem nowych katalizatorów, które pozwolą na realizację powyższych dążeń. W tę tematykę wpisują się prace, w których wykazano katalityczne właściwości NHPI w różnorodnych reakcjach utleniania, w tym alkanów, alkiloaromatów, alkoholi, eterów, acetali, siloksanów, amin, amidów i sulfidów3, 4). Zastosowanie NHPI w tych procesach, najczęściej wraz z kokatalizatorem metalicznym lub organicznym, pozwoliło w wielu przypadkach na złagodzenie warunków reakcji oraz uzyskanie wyższych wydajności i selektywności. Ponieważ NHPI otrzymywany jest w prostej reakcji i z tanich surowców (bezwodnik ftalowy i hydroksyloamina), istnieją realne przesłanki na wprowadzenie tego organokatalizatora do procesów realizowanych w przemyśle, o czym świadczyć mogą pierwsze instal[...]

  Nową generację opracowywanych preparatów wykorzystywanych do powierzchniowego powlekania opakowań do żywności stanowią odpowiednio skomponowane emulsje wodno-parafinowe1). Skład kompozycji, a także sposób formowania emulsji, efektem którego jest stopień zdyspergowania fazy rozproszonej, pozwala na kształtowanie odpowiednich właściwości reologicznych, które decydują o oporach przepływu w aparaturze natryskowej, efektywności rozpylania, a także zdolności do wytwarzania na podłożu tekturowym jednorodnej cienkiej warstwy impregnatu2). O jakości emulsji decyduje jej struktura wewnętrzna i powiązane z nią właściwości reologiczne, które mają kluczowe znaczenie aplikacyjne, gdyż umożliwiają oszacowanie stabilności emulsji podczas przechowywania i użytkowania. Emulsje wodno-parafinowe są układami koloidalnymi o strukturze mono- lub polidyspersyjnej, uzyskiwanymi w procesie emulgowania 96/12(2017) 2545 Dr hab. inż. Jolanta IŁOWSKA, prof. ICSO, w roku 1989 ukończyła studia ma Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Pracuje na stanowisku profesora i jest kierownikiem Zakładu Środków Specjalistycznych w Instytucie Ciężkiej Syntezy Organicznej “Blachownia" w Kędzierzynie-Koźlu. Specjalność - inżynieria chemiczna, technologia chemiczna. Mgr inż. Małgorzata WRONA w roku 1983 ukończyła studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Łódzkiej. Jest asystentem w Zakładzie Technologii Proekologicznych Instytutu Technologii Eksploatacji - Państwowego Instytutu Badawczego w Radomiu. Specjalność - chemia analityczna i technologia chemiczna. co najmniej dwóch niemieszających się faz ciekłych stabilizowanych emulgatorami. Układy emulsyjne typu O/W lub W/O, mimo że składają się z dwóch podstawowych faz: fazy zdyspergowanej i dyspergującej, to różnią się budową wewnętrzną w zależności od ilościowego i jakościowego doboru komponentów, w tym emulgatorów. Średni rozmiar kropel oraz polidyspersyjność fazy zdyspergowanej, jak również jej udział[...]

  Przedstawiono wyniki badań dotyczących oceny wpływu rodzaju bazy olejowej i składu zagęszczacza na właściwości użytkowe smarów plastycznych. Środki te wytworzono metodą in situ prowadząc proces w środowisku oleju bazowego. Po zakończeniu procesu wytwarzania smaru plastycznego rejestrowano widma IR produktu, przy czym analizowano zmiany intensywności pasm absorpcyjnych charakterystycznych dla jonu karboksylanowego, w zależności od stosowanego oleju oraz składu zagęszczacza. Jakość powstającego smaru plastycznego oceniono na podstawie jego właściwości fizykochemicznych oraz smarnych. Analizując uzyskane wyniki zaobserwowano, że wyznaczane właściwości zależą zarówno od stosunku molowego komponentów zagęszczacza, jak również rodzaju oleju bazowego. Three com. synthetic base oils were thickened (18% by mass) with mixts. of Li 12‑hydroxystearate and Li adipate to lubricating greases and studied for structural, physicochem. and tribolog. properties. The greases based on the polyester oil showed the highest oxidative stability. Use of the hydrocarbon oil resulted in the highest antiwear resistance of the greases. It increased with the increasing content of Li adipate in the thickener. aInstytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy, Radom; bInstytut Ciężkiej Syntezy Organicznej "Blachownia", Kędzierzyn-Koźle Jolanta Drabika, *, Jolanta Iłowskab, Jan Gniadyb, Marian Kozupab, Michał Szmatołab, Izabela Semeniukb Wpływ bazy olejowej i składu zagęszczacza na właściwości użytkowe smarów plastycznych Effect of the base oil and thickener composition on the performance characteristics of greases Dr inż. Jolanta IŁOWSKA w roku 1989 ukończyła studia ma Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Jest adiunktem i kierownikiem Zakładu Środków Pomocniczych w Instytucie Ciężkiej Syntezy Organicznej "Blachownia" w Kędzierzynie-Koźlu. Specjalność - inżynieria chemiczna, technologia organiczna. Instytut Technologii [...]

  A com. polyalphaolefin base oil was thickened for 60, 120 or 180 min at its m.p. with a mixt. of Li 12-hydroxystearate and Li azelate (mole ratio 1:0.5, 18% by mass) to lubricating greases studied then for structural, physicochem. and tribol. properties as well as for biodegradability. The increase in processing time resulted in increasing dropping point and decreasing penetration and oxidative stability of the greases. The grease produced 180 min long allowed for decreasing wear of fricting surfaces but its biodegradability was quite low (47.7%). Przedstawiono wyniki badań wpływu czasu trwania procesu otrzymywania smaru plastycznego na jego właściwości fizykochemiczne. Smary wytworzone in situ w środowisku oleju zawierały 18% zagęszczacza, uzyskanego przy stosunku molowym kwasu 12-hydroksystearynowego do kwasu azela-inowego 1:0,5. Proces dyspersji zagęszczacza w oleju w temperaturze jego topnienia prowadzono przez 180 min, 120 min oraz 60 min. Po zakończeniu procesu wytwarzania smaru plastycznego rejestrowano widma IR produktu i analizowano zmiany intensywności pasm absorpcyjnych charakterystycznych dla jonu karboksylanowego w zależności od czasu trwania procesu wytwarzania smaru. Jakość powstającego smaru plastycznego oceniono na podstawie jego właściwości fizykochemicznych oraz smarnych. Trwałość struktury smarów plastycznych jest jednym z najważniejszych parametrów jakościowych wpływających na odpowiednie smarowanie węzła tarcia, a pośrednio na trwałość eksploatacyjną i niezawodność pracy maszyn i urządzeń. Smarowanie węzła odbywa [...]

  A com. epoxy resin was modified by addn. of aliph. polyamine, graphite, a poly-α-olefin oil and phosphate fire retardant, cured at 130°C and studied for friction coeff. in contact with steel, heat resistance and mech. strength. The addn. of graphite resulted in a decrease in the resin hardness, impact strength and friction coeff. Przedstawiono wyniki badań aplikacyjnych samosmarujących kompozytów epoksydowych o potencjalnym zastosowaniu w środkach transportu. Badano stabilność termiczną i właściwości tribologiczne materiałów kompozytowych. Dodatki w postaci rozgałęzionych środków sieciujących, bezhalogenowych retardantów palenia i środków smarowych znacząco poprawiły właściwości tribologiczne kompozytów. Testy tribologiczne wykazały, że dodatek smaru ciekłego lub stałego do kompozytów epoksydowych powodował obniżenie ich współczynnika tarcia o powierzchnie stalowe. Jednym ze sposobów zmniejszania negatywnego wpływu tarcia na styku każdych powierzchni poruszających się względem siebie, np. w silnikach i łożyskach, jest stosowanie środków obniżających tarcie, które przedłużają życie stalowych elementów. Wadą środków smarowych (zarówno smarów stałych, jak i olejów) jest to, iż po zużyciu konieczna jest ich wymiana, bez możliwości recyklingu. Zatem środek smarowy staje się odpadem, który należy poddać utylizacji. Równie istotnym problemem są niekontrolowane wycieki olejów i smarów powodujące w przemyśle spożywczym kontaminację żywności, a w transporcie, w przemyśle leśnym i wydobywczym zanieczyszczenie środowiska naturalnego.Podejmowano próby obniżenia współczynnika tarcia poprzez zastosowanie stałych napełniaczy kompozytów żywic epoksydowych oraz pokrywanie powierzchni metali materiałami termoutwardzalnymi. Yin i współpr.1) zastosowali naniesioną na powierzchnię metalu powłokę epoksydową napełnioną grafitem, obniżającą współczynnik tarcia. Pomimo korzystnego działania stałego modyfikatora tarcia na właściwości tribologicz[...]