27 lipca br. na europejskie listy produktów chronionych wpisano już 29. polski produkt – kołocz śląski. Jest to kolejny, po rogalu świętomarcińskim, andrutach kaliskich, obwarzanku krakowskim i chlebie prądnickim, polski produkt piekarski zarejestrowany przez Komisję Europejską jako Chronione Oznaczenie Geograficzne. Jednocześnie to pierwszy wyrób, który Wspólnota Europejska uznała za charakterystyczny dla Śląska.

Kołocz śląski to prostokątne ciasto o wysokości ok. 3,5 cm, występuje w czterech tradycyjnych odmianach: bez nadzienia, z nadzieniem serowym, makowym lub jabłkowym. Pokryty jest złocistą posypką z cukrem pudrem, która dzięki zastosowaniu dużej ilości masła charakteryzuje się maślanym zapachem, ma gęstszą konsystencję i jest grubsza w porównaniu z posypkami stosowanymi w innych rejonach kraju. Kolejną specyficzną cechą, odróżniającą kołocz śląski od innych, podobnych wypieków jest jego kształt: kołacze w innych rejonach Polski są okrągłe.

Cechy specyficzne tego wypieku związane są nie tylko z dawną tradycją i walorami sensorycznymi wypieku, ale również z wciąż żywą na Śląsku symboliką kołacza jako ciasta obrzędowego. Mieszkańcy Śląska, który jest terenem pogranicza, w szczególny sposób są przywiązani do tradycji i dbają o dziedzictwo kulturowe. Tradycja kołocza śląskiego jako pieczywa obrzędowego, szczególnie weselnego, obecna jest na Śląsku od dawnych czasów. Świadczy o tym m. in. legenda mówiąca o tym, jak w zamierzchłych czasach niewielkie skrzaty mieszkające w Dolinie Nysy pokazały sprytnej dziewczynie, w jaki sposób piec kołacz, a ona przekazała tę wiedzę innym mieszkańcom Śląska.

Jak czytamy we wniosku o rejestrację produktu: „Tradycja wypieku kołaczy w Polsce sięga wieków średnich, od kiedy ciasto to było traktowane w sposób szczególny i serwowane w szczególnych okolicznościach, np. wesela. Pierwsze dokumenty potwierdzające wypiek kołacza na terenie Śląska pochodzą co najmniej z początków XVIII w., zaś pierwsze legendy na temat kołocza śląskiego znajdują się w materiałach drukowanych z lat trzydziestych XX wieku.” By zachować tradycyjną recepturę i podkreślić regionalność tego produktu, kilka lat temu grupa producentów: przedstawicieli 11 cukierni i piekarni z województwa opolskiego i śląskiego, na co dzień zajmujących się wypiekiem kołocza, zawiązała konsorcjum. Ustalono jedną recepturę, etapy produkcji oraz dobrowolne punkty kontroli jakości, które wpisano do wniosku o rejestrację kołocza jako produktu ze znakiem oznaczenia geograficznego.

Procedury unijne, okresy przejściowe m.in. na wnoszenie sprzeciwów do wniosku z innych krajów oraz przygotowanie rozporządzenia rejestrującego, trwały blisko cztery lata.