SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Miesięcznik ISSN 0033-2496, e-ISSN 2449-9951 - rok powstania: 1917
Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem.)

Szkolenie trenerów nauczania wzajemnego w zakresie bezpieczeństwa obrotu i zarządzania chemikaliami

Zofia Machowska

W dn. 2-4 kwietnia 2014 r. w DW Jawor w Ustroniu odbyło się szkolenie dla przedstawicieli przedsiębiorstw, uczestników łańcucha dostawczo-odbiorczego chemikaliów, zorganizowane w ramach programu ramowego ISEC "Zapobieganie i walka z przestępczością", projekt ISEC/3820 "Ku kulturze bezpieczeństwa chemicznego" (Projekt), prowadzonego przez Instytut Chemii Przemysłowej im. prof. Ignacego Mościckiego. Program ISEC został utworzony na mocy decyzji Rady UE 2007/125/JHA z dnia 12 lutego 2007 r. Było to drugie wydarzenie odbywające się w ramach Projektu, po warsztatach dla organów kontroli obrotu i postępowania z chemikaliami, które miały miejsce w grudniu 2013 r., także w Ustroniu. Celem przewodnim Projektu jest zmniejszenie ryzyka nieuprawnionego wykorzystania substancji chemicznych znajdujących się w obrocie handlowym, a celem szkolenia wykształcenie grupy trenerów, którzy w procesie nauczania wzajemnego przekażą swoją wiedzę partnerom w łańcuchu dostawczoodbiorczym chemikaliów. W szkoleniu na trenerów wzięli udział przedstawiciele 16 firm chemicznych, transportowych i dystrybucyjnych. Kolejnymi wydarzeniami Projektu będą szkolenia regionalne, prowadzone przez trenerów wykształconych w tutaj opisanym programie szkoleniowym. Zebranych powitał Pan Lesław Górniak, koordynator projektu ISEC/3820, IChP, który podkreślił, że obecny trening ma na celu przygotowanie trenerów do działania w swojej firmie, szkolenie kolejnych osób w ramach programu ISEC i krzewienia wypracowanych dobrych praktyk wśród swoich partnerów gospodarczych. Pokrótce omówił program szkolenia, na który składało się 6 sesji tematycznych. W I sesji dotyczącej zagadnień ogólnych, Pan L. Górniak zapoznał zebranych z szeroko pojętą kulturą bezpieczeństwa chemicznego. Obszar działania tego szkolenia to nie tylko działania związane z następstwem wypadku (ratownictwo, usuwanie skutków, działania długoterminowe), ale przede wszystkim kultura techniczna i orga [...]

ZAKUP JEDNORAZOWY I DOSTĘP DO WIRTUALNEJ CZYTELNI
PRENUMERATA PAPIEROWA

Metoda płatności: Płatności elektroniczne (karta kredytowa, przelew elektroniczny)
Dostęp do publikacji (format pdf): 6.00 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 1h: 24.60 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 4h: 43.05 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 12h: 73.80 zł	DO KOSZYKA

Prenumerata

Szanowny Kliencie!
Zamów roczną prenumeratę w wersji PLUS a uzyskasz dostęp do archiwalnych publikacji tego czasopisma.
Nie zwlekaj - skorzystaj z tysięcy publikacji o najwyższym poziomie merytorycznym.

prenumerata papierowa roczna PLUS (z dostępem do archiwum e-publikacji) - tylko 780.00 zł
prenumerata papierowa roczna PLUS z 10% rabatem (umowa ciągła) - tylko 702.00 zł *)
prenumerata papierowa roczna - 690.00 zł
prenumerata papierowa półroczna - 345.00 zł
prenumerata papierowa kwartalna - 172.50 zł

okres prenumeraty:

*) Warunkiem uzyskania rabatu jest zawarcie umowy Prenumeraty Ciągłej (wzór formularza umowy do pobrania).
Po jego wydrukowaniu, wypełnieniu i podpisaniu prosimy o przesłanie umowy (w dwóch egzemplarzach) do Zakładu Kolportażu Wydawnictwa SIGMA-NOT.

Zaprenumeruj także inne czasopisma Wydawnictwa "Sigma-NOT" - przejdź na stronę fomularza zbiorczego »

INNE PUBLIKACJE W TYM ZESZYCIE

Aktualności

Dobre perspektywy Grupy Azoty Grupa Azoty zakończyła I kw. 2014 r. zyskiem 149,5 mln zł, znacznie mniejszym niż I kw. 2013 r. (ponad 410 mln zł a po uwzględnieniu zdarzeń jednorazowych 236 mln zł). Zysk na działalności operacyjnej wyniósł 82 mln zł (wobec 419 mln zł w I kw. ub. roku) przy przychodach ze sprzedaży na poziomie 2,7 mld zł (wobec 2,68 mld zł w I kw. 2013 r.). Zrealizowane wyniki finansowe nie są złe i lepsze od oczekiwań. Osiągnięta marża EBIDTA na poziomie 12% (wobec 13,2% w I kw. 2013 r.), przy relatywnie trudniejszych warunkach rynkowych wynikających z presji cenowej w nawozach i utrzymującej się trudnej sytuacji rynkowej w branży tworzywowej, wskazują na słuszność podjętych przez nas działań w zakresie osiągania doskonałości operacyjnej - powiedział Andrzej Skolmowski, wiceprezes Grupy Azoty. - Pomimo tej sytuacji udało się zwiększyć wolumen sprzedaży a dzięki dalszym uzyskiwanym synergiom konsolidacyjnym i pozytywniejszym tendencjom surowcowym udało nam się osiągnąć w I kw. zadowalający wynik. Osiągnięto nieznacznie wyższy poziom przychodów ze sprzedaży w segmencie Nawozy, pomimo spadku cen (średnio o ok. 6% nawozy azotowe, 14% NPK i 21% siarczan amonu). Negatywny wpływ cen został częściowo skompensowany zwiększoną sprzedażą oraz niższymi cenami surowców (głównie dzięki dywersyfikacji zaopatrzeniowej w gaz ziemny) co pozwoliło osiągnąć marżę EBIDTA na poziomie 14%. Segment Chemia dał przychody o ponad 11% wyższe i marże EBIDTA o 3% wyższe głównie wskutek akwizycji Siarkopolu oraz spadkowych tendencji cen surowców (gaz ma wpływ na produkcję mocznika i melaminy oraz ilmenitu do produkcji pigmentów). W Segmencie Tworzyw panuje wciąż trudna sytuacja rynkowa (kaprolaktam i poliamidy). Panuje tam ostra walka cenowa wobec zwiększonej podaży produktu na rynkach azjatyckich, co negatywnie wpływa na marże całego segmentu. Pozytywnymi sygnałami z rynku głównych surowców są spadki cen benzenu i fenolu o więcej »

Analysis of possibilities of 2,6-dimethylphenol synthesis with recirculation of o-cresol and management of gaseous by-products Analiza możliwości syntezy 2,6-dimetylofenolu z obiegiem o-krezolu i zagospodarowaniem gazowych produktów ubocznych - DOI:10.12916/przemchem.2014.938

Gabriela Berkowicz Dariusz Bradło Jerzy Baron Witold Żukowski Stanisław Kandefer Stefan Szarlik Maria Zielecka Zbigniew Wielgosz Dariusz Jamanek

2,6-Dimethylphenol was synthesized in a fluidized bed of Fe-Cr catalyst with o-cresol recirculation. Thermodynamics and equil. of the reaction were considered. Thermal effects on the catalyst (including evapn. of the liq. reactants and heating) were detd. Incineration of gaseous products was recommended to recovery energy. Przedstawiono analizę możliwości syntezy 2,6-dimetylofenolu z obiegiem o-krezolu we fluidalnym złożu katalizatora TZC-3/1. Rozważono zagadnienia równowagowe i termodynamiczne procesu syntezy. Określono efekt cieplny procesów zachodzących na katalizatorze z uwzględnieniem odparowania ciekłych reagentów oraz ich ogrzania do temperatury określonej na wlocie do reaktora. Zaproponowano również sposób zagospodarowania gazowych produktów poprzez ich utlenienie w celu uzyskania recyklingu energetycznego podczas syntezy 2,6-DMP. 2,6-Dimetylofenol (2,6-DMP) jest ważnym materiałem wyjściowym do syntezy polimeru znajdującego szerokie zastosowanie m.in. w przemyśle samochodowym i elektronicznym1-5). W skali małotonażowej 2,6-DMP jest wykorzystywany do produkcji barwników, leków i przeciwutleniaczy6-9). Alkilowanie fenolu do 2,6-DMP można efektywnie prowadzić na komercyjnym katalizatorze żelazowo-chromowym TZC-3/110, 11), stosowanym głównie do wysokotemperaturowej konwersji tlenku węgla(II) z parą wodną12). Wysoki stopień przereagowania fenolu oraz brak produktów O-alkilowania fenolu stanowią dużą zaletę tak prowadzonego procesu. Ze względu na wysoką egzotermiczność metylowania fenolu proces korzystnie jest prowadzić w złożu fluidalnym, pozwalającym na dobre wyrównanie temperatury układu reakcyjnego. Ze względu na następczy charakter reakcji alkilowania fenolu w produktach procesu obserwuje się znaczną ilość o-metylofenolu (o-krezolu), a ponadto zachodzi częściowy rozkład alkoholu metylowego na składniki gazowe. W toku wcześniejszych badań znaleziono optymalne warunki (temperatura, ciśnienie, skład mieszaniny surowcó więcej »

Analysis of situations leading to destruction of the solid fuel gas generator during operation Analiza sytuacji awaryjnych podczas pracy gazogeneratora prochowego - DOI:10.12916/przemchem.2014.868

Tomasz Wolszakiewicz Zbigniew A. Walenta

Numerical anal. and exptl. tests of the operation of the system consisting of an igniting device and a solid fuel gas generator were carried out. The situations resulting in destruction of the generator were shown. Przedstawiono analizę numeryczną popartą badaniami eksperymentalnymi sytuacji awaryjnych, jakie mogę mieć miejsce podczas pracy układu złożonego z zapłonnika i gazogeneratora prochowego. Gazogeneratory prochowe są istotnym elementem złożonych układów napędowych. Ich zadaniem jest dostarczanie ustabilizowanego dopływu gazu, który jest m.in. źródłem energii pokładowych wytwornic prądu. Głównym składnikiem paliwa dla gazogeneratorów prochowych jest mieszanina nitrocelulozy1) z azotanem glicerolu (nitrogliceryny) oraz związki stabilizujące i zapewniające odpowiednie parametry pracy i przetwórstwa. Poza właściwościami energetycznymi gazogeneratory muszą również zapewniać odpowiednie parametry wytrzymałościowe i balistyczne, co zostało przebadane na przykładzie innych paliw homogenicznych w pracach2-5). Odpowiednio dobrany zapłon stałego paliwa w silniku, lub w gazogeneratorze decyduje o prawidłowej i stabilnej pracy urządzenia. Używane do zapłonu stałych paliw rakietowych odmiany prochu czarnego wywołują duże przeregulowania strumienia cieplnego w procesie zapłonu. W początkowym etapie zapłonu dochodzi do znacznego wzrostu ciśnienia, co nie zawsze jest jednoznaczne ze stabilnym zapłonem paliwa, a wywiera niekorzystny wpływ na proces spalania. aInstytut Przemysłu Organicznego, Pracownia Badań Balistycznych, Pionki; bInstytut Podstawowych Problemów Techniki, Warszawa Tomasz Wolszakiewicza,*, Zbigniew A. Walentab Analysis of situations leading to destruction of the solid fuel gas generator during operation Analiza sytuacji awaryjnych podczas pracy gazogeneratora prochowego DOI: dx.medra.org/10.12916/przemchem.2014.868 Dr hab. inż. Zbigniew Andrzej WALENTA w roku 1956 ukończył studia na Wydziale Mechanicznym - Konstruk więcej »

Assessment of a microelement compound fertilizer obtained in the processing of poultry feathers Ocena nawozu wieloskładnikowego z mikroelementami, uzyskanego w procesie przetwarzania piór drobiowych - DOI:10.12916/przemchem.2014.987

Małgorzata Popko Radosław Wilk Henryk Górecki

Protein hydrolyzate from processing of poultry feathers was used for prepn. of a microelement compound fertilizer under pilot plant conditions. The fertilizer was applied on radish seeds (Raphanus savitus) in lab. tests to det. bioavailability of micronutrients in plants, available forms of micronutrients in the soil and effect of fertilizer on earthworms (Eisenia fetida). No toxicity of the fertilizer towards the plants and earthworms was obsd. The content of microelements (B, Cu, Fe, Mn, Mo and Zn) in radish was significantly increased. Dokonano oceny wpływu zastosowania nawozu wieloskładnikowego z mikroelementami wytworzonego na bazie hydrolizatu białkowego z przetwarzania pierza drobiowego na kiełkowanie nasion rzodkiewki ogrodowej (Raphanus savitus). Badania laboratoryjne obejmowały także ocenę przyswajalności mikroskładników nawozowych przez rośliny, oznaczenie przyswajalnych form mikroelementów w glebie oraz ocenę wpływu nawozu na dżdżownice (Eisenia fetida). Testowany nawóz wyprodukowano w pilotażowej instalacji półtechnicznej wspólnie z firmą nawozową Intermag Sp. z o.o. Stwierdzono brak toksyczności nawozu wobec roślin we wczes-nych fazach rozwojowych, a także w stosunku do dżdżownic. Wyhodowana rzodkiewka była znacznie bogatsza w mikroelementy, takie jak bor, miedź, żelazo, mangan, molibden i cynk. W ciągu minionych lat przemysł drobiarski uległ znacznemu rozwojowi. Zaobserwowano wzrost produkcji drobiu, co wiąże się bezpośrednio ze wzrostem ilości wytwarzanych odpadów1-3). Głównym odpadem keratynowym generowanym przez przemysł drobiarski jest pierze4). W Polsce rocznie powstaje ok. 70 tys. t tego odpadu5), w skali światowej natomiast generowanych jest ponad 4 mln t odpadów pierza6). Wykorzystanie pierza odpadowego umożliwia odzysk składników nawozowych i jest jedną z zalecanych strategii postępowania z odpadami7). Ponad 90% jego masy stanowią białka keratynowe. Pióra drobiowe są wiec tanim surowcem do pozyskan więcej »

Biocompatibility of titania and zirconia coatings synthesized by sol-gel method Ocena biokompatybilności powłok z ditlenku tytanu i ditlenku cyrkonu syntezowanych metodą zol-żel - DOI:10.12916/przemchem.2014.920

Monika Marędziak Anna Siudzińska

TiO2 and ZrO2 coatings were produced by hydrolysis of Ti[OCH(CH3)2]4, Ti(OC2H5)4 and Zr(OC4H9)4 precursors by sol-gel method and applied on a Cr-Ni-Mo steel 316L by dip-coating. The coatings were tested for biocompatibility with mesenchymal stem cells. The cell proliferation did not differ on individual coatings but the cell morphology was substantially better on TiO2 than on ZrO2. Metodę zol-żel zastosowano do otrzymywania powłoki z tlenku tytanu(IV) i tlenku cyrkonu- (IV), nanoszonych zanurzeniowo (dip-coating) na podłoża ze stali austenitycznej 316L w celu poprawy jej bioakceptowalności. Ocenę morfologii powierzchni oraz składu pierwiastkowego otrzymanych materiałów wykonano za pomocą analizy SEM-EDX. Biokompatybilność otrzymanych materiałów tlenkowych oceniono w badaniach in vitro z zastosowaniem mezenchymalnych komórek macierzystych izolowanych z tkanki tłuszczowej ASC (adipose derived adult stem cell). Ocenę tempa proliferacji przeprowadzono w pierwszym, drugim, piątym oraz siódmym dniu hodowli. Wpływ otrzymanych materiałów na żywotność i proliferację komórek ASC badano w teście kolorymetrycz-nym z użyciem barwnika Alamar Blue, a morfologię, adhezję i architekturę wzrostu komórek oceniano metodami mikroskopowymi. Otrzymane wyniki wskazują na większą aktywność biologiczną powłoki z ditlenku tytanu w porównaniu z powłoką z ditlenu cyrkonu. W pracach dotyczących biomateriałów technika zol-żel jest wymieniana jako jedna z metod syntezy powłok, za pomocą której można modyfikować właściwości powierzchni implantów medycznych1, 2). Technika ta może być rozpatrywana jako metoda chemicznej syntezy materiałów tlenkowych, polegająca na sporządzaniu roztworów koloidalnych (zoli) w wyniku hydrolizy i kondensacji użytych prekursorów. Zaawansowany proces polikondensacji, połączony najczęściej z odparowaniem rozpuszczalnika, prowadzi do żeli, z których po termicznej stabilizacji można uzyskać finalny materiał3, 4). Niewątpliwymi z więcej »

Catalytic activity of mixed metals oxides La-Mn (La-Co) with perovskite like structure in combustion of diluted methane Aktywność katalityczna mieszanych tlenków metali La-Mn (La-Co) o strukturze perowskitu w spalaniu rozcieńczonego metanu - DOI:10.12916/przemchem.2014.873

Natalia Miniajluk Janusz Trawczyński Mirosław Zawadzki Maciej Chomiak

Six perovskite type oxides (both bulk and supported) were synthesized by the citrate-assisted sol-gel method and examd. by X-ray diffraction anal., N adsorption at low temp., X-ray photoelectron spectroscopy and temp.-programmed redn. with H2, and then used as catalyst in dild. methane combustion. All oxides showed surface area 7.3-79.3 m2/g and were catalytically active. The chem. compn. of the prepd. oxides and their oxidn. state showed the presence of the lattice, adsorbed and hydroxyl or carbonate oxygens. A correlation between the CH4 conversion at 520°C on the studied oxides and share of lattice oxygen on the surface was found. Badano aktywność katalityczną mieszanych tlenków La-Mn i La-Co o strukturze typu perowskitu w spalaniu rozcieńczonego metanu. Stwierdzono, że materiały nieosadzone charakteryzowały się wysoką aktywnością katalityczną, podczas gdy odpowiadające im próbki osadzone na La-Al2O3 wykazywały mniejszą aktywność w tym procesie. Materiały La-Mn wykazywały lepiej rozwiniętą powierzchnię właściwą oraz większą aktywność katalityczną niż materiały La-Co. Największą aktywność wykazywały materiały, w których część lantanu zastąpiono strontem. Określono korelację pomiędzy aktywnością katalityczną badanych materiałów a udziałem tlenu sieciowanego na ich powierzchni. Rozcieńczony metan emitowany wraz z powietrzem wentylacyjnym z kopalń węgla kamiennego stanowi poważny strumień tego gazu trafiający do atmosfery. Metan, cenny nośnik energii oraz surowiec chemiczny, jest również jednym z głównych "gazów cieplarnianych". Wartość potencjału tworzenia efektu cieplarnianego (GWP) metanu jest 21 razy większa niż w przypadku ditlenku węgla. W związku z tym, prace mające na celu ograniczenie emisji metanu do atmosfery mają istotne znaczenie dla ochrony środowiska naturalnego. Metan zawarty w powietrzu z wentylacji kopalń węgla jest jednak trudnym do wykorzystania źródłem energii, ponieważ jego stężenie jest niewielkie więcej »

Chelation of micronutrients recovered from horticultural waste mineral wool Chelatacja mikroelementów odzyskanych z ogrodniczej, odpadowej wełny mineralnej - DOI:10.12916/przemchem.2014.1033

Ewelina Klem Krystyna Hoffmann Józef Hoffmann

Fe2+ and Zn2+ ions were chelated with S,S-ethylenediamine- N,N'-disuccinic acid, ethylenediaminetetraacetic acid and L-lysine in aq. medium at pH 5-6 and mole ratio 1:1 to 1:3. The chelation degree was established by differential pulse voltammetry. The chelating agents were recommended for covering microelements from mineral wool waste. Określono stopień chelatacji jonów mikroelementów odzyskanych z ogrodniczej, odpadowej wełny mineralnej. Jako mikroelementy badano żelazo(II) oraz cynk(II). W celu ich skompleksowania jako ligand zastosowano L-lizynę, sól sodową kwasu S,S-etylenodiamino- -N,N'-dibursztynowego oraz powszechnie stosowaną w przemyśle sól sodową kwasu etylenodiaminotetraoctowego. Pomiary prowadzono z wykorzystaniem woltamperometrii pulsowej różnicowej w pH obojętnym w środowisku wodnym. Otrzymane wyniki wskazują na celowość stosowania syntetycznych ligandów do odzyskania mikroelementów z odpadowej wełny mineralnej. Bezglebowe metody produkcji roślinnej zostały wprowadzone w odpowiedzi na wysokie zapotrzebowanie na warzywa oraz rośliny ozdobne. W uprawach szklarniowych stosuje się zarówno podłoża organiczne (torf, trociny, słoma, włókna kokosowe), jak i podłoża inertne (wełna mineralna, keramzyt, perlit, pumeks, gąbka poliuretanowa) oraz ich mieszanki. Podłoże powinno charakteryzować się minimalnym powinowactwem do wody, dobrymi właściwościami powietrzno-wodnymi, odpornością na rozwój patogenów, stabilną zdolnością wymiany jonowej, dobrze rozwiniętą powierzchnią wewnętrzną. Takie cechy ma wełna mineralna, która wzbogacona pożywką z substancjami odżywczymi umożliwia maksymalizację plonów i pozwala na kontrolę warunków wzrostu i badanie czynników wpływających na plonowanie. Wadą stosowania tego typu podłoża jest generowanie dużej ilości słabo biodegradowalnych, nierozpuszczalnych w wodzie odpadów z pozostałościami nawozowymi. Problem ten w znacznym stopniu wpływa na zmianę krajobrazu oraz możliwe zagr więcej »

Comparison of biomass and fossil fuels Porównanie biomasy i paliw kopalnych - DOI:10.12916/przemchem.2014.893

Miluše Hlavatá Lucie Čablíková Vladimír Čablík Anna K. Nowak Zbigniew Wzorek Katarzyna Gorazda Kamil Serwatka

Two bituminous coals, 2 cokes and 5 biomass pellets were studied for H2O, ash and H2 contents and for heat of combustion and calorific value by std. methods. The coal was recommended as the best solid fuel for heat generation. Przeprowadzono porównanie wartości opałowej, ciepła spalania, zawartości wilgoci oraz popiołu dla wybranych paliw stałych (węgiel kamienny, koks, ekogroszek) oraz biopaliw (pelet drzewny, ze słomy i z siana). Scharakteryzowano surowce wybrane do badań. Dokonano porównania wybranych stałych paliw konwencjonalnych i biopaliw pod względem użytkowym i ekonomicznym. O wyborze materiałów do badań zadecydował fakt, że są one najpowszechniej wykorzystywane do celów ciepłowniczych. Pozyskiwanie i dostarczanie energii do odbiorców jest obecnie jednym z kluczowych zagadnień gospodarki krajów całego świata. Kraje wysoko rozwinięte, realizujące strategie zrównoważonego rozwoju, poza aspektami związanymi z koniecznością sprostania coraz większemu zapotrzebowaniu na energię, mają na uwadze również zagadnienia związane z ochroną środowiska, w tym efektywne wykorzystanie zasobów naturalnych. Stąd poszukiwania możliwości wykorzystania alternatywnych źródeł energii, do których należy biomasa. Jednym ze strategicznych celów Unii Europejskiej1) jest zwiększenie udziału energii otrzymywanej ze źródeł odnawialnych do poziomu 20% w 2020 r. w całkowitym zużyciu energii we Wspólnocie. Dla każdego kraju członkowskiego stawiane są indywidualne cele, które zależą od poziomu rozwoju kraju oraz dostępności odnawialnych źródeł energii. Paliwa to substancje, których spalanie pozwala przetworzyć zawartą w nich energię chemiczną na energię cieplną, przy czym proces taki powinien być prosty i ekonomicznie uzasadniony, a szybkość jego zachodzenia musi być w pełni kontrolowana.Pozyskiwanie i wstępne przygotowanie surowca do procesów spalania powinno być proste technologicznie i nie wymagać wysokich nakładów finansowych. Ważną cechą char więcej »

Comparison of the main material stream compositions of coal power plant Porównanie składu głównych strumieni materiałowych elektrowni węglowej - DOI:10.12916/przemchem.2014.964

Dariusz Bradło Witold Żukowski Piotr Czupryński Marta Czekaj

Ingoing streams (coal, limestone powder, process H2O) and outgoing streams (fly ashes from three stages of electrostatic precipitator, slag, gypsum, sludge and sewage from desulfurization system) were analyzed for elemental compn. to develop material balances of particular 58 elements. Materials were derived from Polish coal-fired power plant equipped with a 3-stage electrostatic precipitator and wet flue gas desulfurization system. The elemental compn. of coal combustion products mostly depended on the coal compn. The rare earth elements were concd. mainly in the sludge from wet desulfurization, while Ca, S, Ge and Se in the gypsum and in the sludge. Strumienie wejściowe (węgiel, mączka kamienia wapiennego, woda procesowa) i wyjściowe (popioły lotne z 3 stref odpylania, żużel, gips, osad i odciek z odsiarczania spalin) zostały poddane analizie elementarnej w celu sporządzenia bilansu materiałowego 58 pierwiastków. Materiały pochodziły z bloku energetycznego wyposażonego w 3-strefowy elektrofiltr i system mokrego odsiarczania gazów spalinowych. Stwierdzono, iż węgiel jest materiałem warunkującym skład ubocznych produktów spalania. W osadzie z odsiarczania spalin były zawarte zwiększone ilości pierwiastków ziem rzadkich, a Ca, S, Ge i Se obecne były w dużym stężeniu w gipsie i osadzie. W Polsce wytwarza się 92% energii elektrycznej oraz 89% energii cieplnej z węgla i zgodnie z oficjalną polityką energetyczną do 2030 r. węgiel ma pozostać najważniejszym surowcem energetycznym. Tym samym Polska jest na 2. miejscu na świecie (za RPA, a przed Chinami) pod względem udziału węgla w produkcji energii elektrycznej1). Ilość ubocznych produktów spalania (UPS), czyli wszystkich odpadów powstających w procesie produkcji energii z węgla, które mogą zostać ponownie wykorzystane wynosiła ok. 23 mln t. w 2011 r. Największy udział w UPS mają mieszaniny popiołowo-żużlowe (ok. 35%), popioły lotne (ok. 20%), syntetyczny gips (ok. 10%) oraz żu więcej »

Conversion of ammonia into nitrogen oxides during combustion in a fluidized bed Konwersja amoniaku do tlenków azotu podczas spalania w złożu fluidalnym - DOI:10.12916/przemchem.2014.992

Beata Kowarska Witold Żukowski Jerzy Baron Stanisław Kandefer

NH3 was added to PrH combusted with air at 400-950°C in a bubbling fluidized bed (quartz sand) reactor. NH3 was converted mainly to NO during combustion. Small amts. of N2O, NO2 and N2 as well as CO were also found in the flue gases. Przedstawiono wyniki badań doświadczalnych spalania propanu z dodatkiem amoniaku w reaktorze z pęcherzowym złożem fluidalnym. Ustalono, że do 80% NH3 ulega konwersji do tlenków azotu (głównie NO), pozostała ilość zostaje przekształcona do N2. Obserwuje się wpływ amoniaku i tlenku azotu(II) na stężenia CO w spalinach. Stwierdzono zauważalny, choć ograniczony wpływ dodawanego do propanu amoniaku na kinetykę procesu spalania. Zapotrzebowanie na energię na świecie stale wykazuje tendencję wzrostową, a coraz bardziej dynamiczny rozwój cywilizacji jeszcze bardziej tę tendencję wzmacnia. Główną metodą pozyskiwania energii pozostaje w dalszym ciągu spalanie paliw konwencjonalnych. Negatywny wpływ procesów spalania paliw na środowisko i człowieka powinien być minimalizowany. Istotna wydaje się możliwość zastępowania paliw konwencjonalnych paliwami alternatywnymi, takimi jak biomasa roślinna i zwierzęca lub odpady komunalne. Zawartą w tych materiałach energię chemiczną można przekształcić w użyteczną formę energii cieplnej. Eliminowaniu składowania odpadów zawierających istotną część substancji palnych służą wprowadzane w ostatnich latach regulacje prawne1). Zasadne wydaje się więc wykorzystanie odpadów lub biomasy jako paliw w procesach pozyskiwania energii. Spalanie odpadów i biomasy niesie za sobą różnego rodzaju komplikacje, szczególnie, że zawierają one w swoim składzie azot, związany pod postacią pochodnych amoniaku i związków heterocyklicznych. Termiczne przekształcanie takich odpadów może prowadzić do znacznej, dochodzącej nawet do 2500 mg/m3, emisji tlenków azotu2). Tlenek azotu(II) może powstawać w procesie spalania wg kilku mechanizmów, z kolei tlenki azotu(I) oraz azotu(IV) powstają głównie więcej »

Degradation of polycyclic aromatic hydrocarbons by advanced oxidation under hydrodynamic cavitation Degradacja wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych przez zaawansowane utlenianie w warunkach kawitacji hydrodynamicznej - DOI:10.12916/przemchem.2014.1045

Janusz Ozonek Joanna Szulżyk-Cieplak Adam Piotrowicz Krzysztof Jahołkowski

Anthracene and phenanthrene were degraded in dild. aq. solns. (50 μg/L) under hydrodynamic cavitation at 30°C and 1-7 bar (cavitation no. 0.3-0.9) by using 5 various inducers (discs with holes). The phenanthrene concn. decreased down to 3.28 μg/L with increasing the pressure and cycle no. (up to 10). Przedstawiono problematykę wykorzystania zjawiska kawitacji hydrodynamicznej w zaawansowanych metodach utleniania. Na podstawie badań literaturowych dokonano analizy możliwości zastosowania metod zaawansowanego utleniania, w tym kawitacji hydrodynamicznej, do rozkładu/degradacji związków z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Przedstawiono wyniki badań własnych prowadzonych w laboratoryjnym układzie z reaktorem kawitacyjnym typu statycznego na modelowych roztworach antracenu i fenantrenu. Wykazano, że zastosowana metoda zaawansowanego utleniania z udziałem hydrokawitacji w sposób znaczący wpły-wa na obniżenie stężenia badanych związków z grupy WWA (antracen i fenantren). Potwierdzono, że stopień degradacji substancji zależy od przebiegu i intensywności zjawiska kawitacji. Przeanalizowano również efektywność energetyczną prowadzonego procesu, wyrażoną jako stosunek ilości zdegradowanego związku do energii elektrycznej dostarczonej do układu. W ostatnich latach podejmowane są intensywne badania nad zastosowaniem efektywnych metod usuwania toksycznych zanieczyszczeń, które występują w wodzie i ściekach zarówno w ilościach śladowych, jak i w stężeniach relatywnie wysokich. Konwencjonalne metody uzdatniania wody i oczyszczania ścieków nie zawsze są efektywne, zwłaszcza w przypadku usuwania z nich związków trudno biodegradowalnych. Obiecującym sposobem podejścia do problemu oczyszczania ścieków zawierających trwałe i odporne na biologiczną degradację związki jest stosowanie wysokoefektywnych i wieloetapowych systemów oczyszczania, pozwalających osiągnąć kilkakrotnie większe zmniejszenie ładunku więcej »

Determination of thallium by differential pulse anodic stripping voltammetry Oznaczanie talu metodą pulsowej różnicowej woltamperometrii anodowej stripingowej - DOI:10.12916/przemchem.2014.978

Bożena Karbowska Włodzimierz Zembrzuski Tomasz Wojtkowiak Zenon Łukaszewski

Presence of Pb, Sb, Bi and Cu in enviromental samples disturbs detn. of Th by differential pulse anodic stripping voltammetry. Effect of surfactants and ethylenediaminetetraacetic acid of the anal. course was discused. Dokonano oceny interferencji spowodowanych obecnością ołowiu, antymonu, bizmutu oraz miedzi w oznaczaniu talu metodą pulsowej różnicowej woltamperometrii anodowej stripingowej. Przedstawiono wpływ surfaktantów i EDTA na dokładność oznaczeń talu. Zaprezentowano alternatywne rozwiązania umożliwiające eliminację interferencji w praktyce analitycznej. Tal jest pierwiastkiem szeroko rozpowszechnionym w środowisku, jednak występuje on przeważnie w bardzo małych stężeniach. W przyrodzie występuje głównie w minerałach siarczkowych. W skorupie ziemskiej stężenie talu wynosi ok. 0,7 mg/kg1). Charakteryzuje się dużą toksycznością, wykazując m.in. działanie mutagenne, rakotwórcze i teratogenne. Jest on toksyczny dla ludzi, zwierząt, roślin i mikroorganizmów, a jego szkodliwość jest porównywalna ze szkodliwością kadmu, rtęci, ołowiu i miedzi. Wszystko to powoduje konieczność oznaczania zawartości talu w powietrzu, wodzie i glebie2). Tal należy do pierwiastków, których mobilność w środowisku naturalnym jest słabo zbadana, co wynika z braku odpowiednich metod analitycznych. Głównym źródłem talu w środowisku są rudy siarczkowe, węgle, osady denne i gleby3). Toksyczność środowiskowa talu zależy od warunków jego uwalniania do środowiska. Toksyczne działanie związków talu wynika z podobieństwa jonu talu(I) do jonu potasu. Tal wchodzi w ścieżki metaboliczne potasu. Jest on absorbowany przez skórę i błony śluzowe, szybko rozprzestrzenia się w organizmie i gromadzi w kościach, w nerkach oraz w centralnym układzie nerwowym4). W tabelach 1 i 2 przedstawiono informacje na temat ilości talu w przyrodzie5). Tal jest dobrze przyswajalny przez organizmy roślinne, głównie poprzez korzenie oraz liście. Przy zawartości metalu ok. 2 mg/kg może więcej »

Effect of addition of PRP Fix preparation to the slurry on a reduction of ammonia and hydrogen sulfide emissions during the storage Wpływ preparatu PRP Fix na ograniczenie emisji amoniaku i siarkowodoru z gnojowicy w trakcie jej przechowywania - DOI:10.12916/przemchem.2014.983

Ewa Możdżer Edward Krzywy Edward Meller

A com. mixt. of mineral components was added to slurry (4-12 kg/L) stored (in spring and in summer) for 3 weeks in plastic containers. Emission of NH3 and H2S were detd. each 7 days. The addn. resulted in a significant decrease of the gas (esp. NH3) emissions. Przedstawiono wyniki badania wpływu wzrastających dawek preparatu PRP Fix na ograniczenie wydzielania się amoniaku i siarkowodoru w trakcie przechowywania gnojowicy pochodzącej z fermy tuczu trzody chlewnej. Gnojowicę umieszczono w czterech pojemnikach plastikowych o pojemności 1 m3, do których wprowadzono wzrastające dawki (4, 8 i 12 kg/m3) preparatu PRP Fix. Zgodnie ze schematem badań pomiary NH3 i H2S wydzielających się z gnojowicy prowadzono przez 21 dni w odstępach co 7 dni. Stwierdzono, że intensywność wydzielania się gazów z gnojowicy w trakcie jej przechowywania w różnym stopniu uległa zmniejszeniu.Głównym źródłem występujących w powietrzu NH3, H2S, CH4 czy CO2 jest rolnictwo z jego przemysłową hodowlą zwierząt gospodarskich, a także energetyka, przemysł chemiczny, transport samochodowy i lotniczy oraz gospodarka komunalna. Produkcja rolnicza jest najbardziej uciążliwa, ponieważ z jej działalnością związane jest wprowadzanie do otoczenia znacznych ładunków odorów, które wpływają negatywnie na samopoczucie człowieka, lecz nie zagrażają otaczającemu środowisku. Emitowane do środowiska lotne substancje organiczne i nieorganiczne należą do grup połączeń chemicznych zawierających pierwiastki osmoforowe: azot, tlen, węgiel, siarkę, chlor, fluor, wodór, fosfor oraz niektóre metale ciężkie. Substancje organiczne i nieorganiczne występują w związkach bardzo trwałych i są zdolne do przemieszczania się w atmosferze na dość duże odległości. Ponadto ulegają różnorakim przemianom z udziałem promieniowania słonecznego, wymywania przez opady atmosferyczne lub wyładowania1). W wyniku tych procesów następuje regularna wymiana pierwiastków w przyrodzie, której towarzyszy samooc więcej »

Effect of components used for synthesis of polyurea greases on their performance Wpływ komponentów stosowanych w syntezie smarów polimocznikowych na ich właściwości eksploatacyjne - DOI:10.12916/przemchem.2014.901

Anna Zajezierska

Twelve greases were prepd. by thickening mineral or synthetic oils with polyurea and improved by addn. of multifunctional additives and corrosion inhibitors and homogenization at 95-100°C for 30 min and then studied for operational and lubricating properties and thermal stability by std. methods. The polyurea grease based on a synthetic polyalphaolefinic hydrocarbon oil showed high thermooxidizing stability and very good rheol. properties at low temps. Zn alkylaryldithiophosphate inhibited efficiently the oxidation processes in presence of O2. Ca dinonylnaphthalene sulfonate showed good corrosion protection power. Zn dialkyldithiophosphate was also very efficient also polyfunctional additive. Przedstawiono wyniki badania wpływu komponentów, stosowanych w syntezie smarów polimocznikowych na ich podstawowe właściwości eksploatacyjne. Stwierdzono, że smar polimocznikowy wytworzony z udziałem syntetycznego oleju węglowodorowego, polialfaolefinowego, charakteryzuje się wysoką stabilnością termooksydacyjną oraz bardzo korzystnymi właściwościami reologicznymi w niskich temperaturach. Wysoką zdolność inhibitowania procesów utleniania, określoną w statycznym teście prowadzonym w obecności tlenu, wykazuje alkiloaryloditiofosforancynku. Stwierdzono również, że z przebadanej grupy związków o odmiennym charakterze chemicznym, efektywnie działającym inhibitorem korozji w smarach polimocznikowym jest dinonylonaftalenosulfonian wapnia. Dobrą ochronę korozyjną, zapewnia również dilakiloditiofosforan cynku o wielofunkcyjnym działaniu. Postęp wymuszany przez producentów nowoczesnych maszyn i urządzeń, związany z zapewnieniem niezawodności ich pracy, powoduje stały wzrost wymagań co do jakości środków smarowych. Czynnikami stymulującymi te zmiany jest stosowanie coraz bardziej wysilonych węzłów tarcia, zwiększanie trwałości smarów i wydłużanie okresów wymiany oraz coraz szersze stosowanie łożysk zakrytych, w których smar aplikowany jest więcej »

Effect of gemini surfactants on the glyphosate efficacy Wpływ surfaktantów gemini na skuteczność działania glifosatu - DOI:10.12916/przemchem.2014.911

Katarzyna Marcinkowska Łukasz Sobiech Edyta Kuliszewska Grzegorz Skrzypczak

Six gemini surfactants of general formulas (CH3)2RN+(CH2)nN+R(CH3)2 · 2Br‾ (I) (R = C12H25, n = 2, 8, 12, or C16H33, n = 6), and (CH3)2RN+(CH2)2(OCH2CH2)mN+R(CH3)2 · 2Br‾ (R = C12H25, m = 1 or C16H33, m = 1) were synthesized and used as surface-active compds. in glyphosate formulations for controlling cornflower (Centaurea cyanus L.), winter wheat (Triticum aestivum L.) and rye brome (Bromus secalinus L.) under greenhouse conditions. The I (n = 2, 8, 12) surfactants were most active in improving herbicide activity of N-phosphonylmethyl-glycine. Przeprowadzono syntezę surfaktantów gemini. Następnie w badaniach szklarniowych określono skuteczność działania kompozycji glifosatowej zawierającej zsyntezowane związki powierzchniowo czynne jako adiuwanty. Testy wykonano na roślinach chabra bławatka (Centaurea cyanus L.), pszenicy ozimej (Triticum aestivum L.) oraz stokłosy żytniej (Bromus secalinus L.). N-(Fosfonometylo)glicyna (glifosat) wykazuje dużą aktywność w zwalczaniu niepożądanej roślinności. Związek ten hamuje u roślin działanie enzymu EPSPS, który jest kluczowym związkiem na szlaku metabolicznym kwasu szikimowego, związanego z biosyntezą aromatycznych aminokwasów1). Herbicydy zawierające glifosat występują w postaci rozpuszczalnych w wodzie soli amonowych, izopropyloamoniowych oraz trimetylofosfoniowych, a do ich formulacji włączone są różnorodne dodatki wspomagające2). Aktywność preparatów glifosatowych można znacząco polepszyć także przez dodanie do cieczy użytkowej odpowiednich adiuwantów. W badaniach testowan więcej »

Effect of inorganic powder fillers on the polypropylene properties Badania wpływu nieorganicznych napełniaczy proszkowych na właściwości polipropylenu - DOI:10.12916/przemchem.2014.888

Andrzej Stasiek Aneta Raszkowska-Kaczor Krzysztof Formela

Polypropylene was filled with talc, chalk and their mixts. (up to 30%) by extrusion in corotating twin screw extruder at 195°C. The composite showed improved flexural strength, and elasticity, storage and loss modulus. The mixt. of fillers was more efficient than the individual ones. Omówiono sposób wytwarzania tworzyw polimerowych zawierających nieorganiczne napełniacze proszkowe. Podczas badań jako matrycę polimerową zastosowano polipropylen, który napełniano talkiem, kredą oraz ich mieszaniną. Próbki kompozytów na bazie polipropylenu otrzymywano stosując wytłaczarkę dwuślimakową współbieżną. Temperatura stref grzewczo-chłodzących cylindra wytłaczarki oraz temperatura głowicy wynosiła 195°C. Scharakteryzowano wpływ zawartości oraz rodzaju użytego napełniacza na masowy wskaźnik szybkości płynięcia, właściwości przy zginaniu oraz dynamiczne właściwości mechaniczne otrzymanych kompozytów. Obecnie obserwuje się znaczne zainteresowanie kompozytami na bazie tworzyw termoplastycznych, otrzymywanych w wyniku modyfikacji fizycznej poprzez dodanie do polimeru odpowiedniego napełniacza1). Napełniacze wprowadzane są do polimerów w celu modyfikacji właściwości tworzyw. Powodują one wzrost gęstości, wzrostu modułu Younga a także wzrost lub obniżenie udarności w zależności od ilości napełniacza i kształtu jego cząstek oraz wzajemnej adhezji pomiędzy napełniaczem i polimerem, jak również wzrost twardości powierzchni wyrobu oraz obniżenia jego ceny1-3). Zazwyczaj dodatek w postaci napełniaczy powoduje poprawę właściwości użytkowych tworzyw. Jednak znany jest również niekorzystny wpływ tego rodzaju dodatków na właściwości polimerów. Dodatek napełniacza może przyczyniać się do wzrostu lepkości i gęstości kompozycji oraz zwiększenia absorpcji wilgoci przez tworzywo. Napełniacze powodują również pogorszenie właściwości dielektrycznych i reologicznych oraz zwiększają zużycie urządzeń do ich przetwórstwa2, 4-6). W celu uzyskania tworzyw poli więcej »

Effect of new biostimulators on the initial phase of plant growth Wpływ nowych biostymulatorów na początkową fazę wzrostu roślin - DOI:10.12916/przemchem.2014.1020

Agnieszka Dmytryk Edward Rój Radosław Wilk Katarzyna Chojnacka Henryk Górecki

Supercrit. exts. from Spirulina sp. microalgae and baltic seaweeds as well as protein hydrolyzates of keratin were used as biostimulators of the cress (Lepidum savitum) growth. Algal extract - contg. formulations were superior to control samples (11-80% fresh sprout mass increase) and similarly effective to com. prepn., however in 3-times higher concn. The keratin hydrolyzates were less efficient than the algae derived ones. Dokonano oceny kiełkowania rzeżuchy, której aplikowano roztwory dolistne zawierające nadkrytyczny ekstrakt algowy i aminokwasy wzbogacone składnikami mineralnymi. Testy prowadzono na podłożu z waty przez 7-9 dni, które poprzedzała kilkudniowa stratyfikacja chłodna. Roztwory aplikacyjne stosowano w zakresie stężeń 6,0∙10-4-2,5∙10-2 mL formulacji mL-1 roztworu aplikacyjnego i porównano z preparatami komercyjnymi. Największy wpływ na produkcję roślinną w warunkach prowadzonego doświadczenia wykazano dla preparatów algowych, które zwiększyły przyrost masy roślinnej o 11-80% w stosunku do próby kontrolnej, dając dla dwóch najlepszych stężeń wyniki istotne statystycznie. Biostymulatory wzrostu roślin PGB (plant growth biostimulants), określane również jako pozytywne regulatory wzrostu roślin lub wzmacniacze metabolizmu1), opisano po raz pierwszy w literaturze pod koniec lat 90. XX w.2). Na przestrzeni dwóch dekad, zagadnienia dotyczące składu i spektrum działania PGBs podlegały dynamicznemu rozwojowi od strony nauki oraz normalizacjom od strony prawnej. aPolitechnika Wrocławska; bInstytut Nawozów Sztucznych, Puławy Agnieszka Dmytryka,*, Edward Rójb, Radosław Wilka, Katarzyna Chojnackaa, Henryk Góreckia Effect of new biostimulators on the initial phase of plant growth Wpływ nowych biostymulatorów na początkową fazę wzrostu roślin DOI: dx.medra.org/10.12916/przemchem.2014.1020 Dr hab. inż. Edward RÓJ, prof. INS - notkę biograficzną i fotografię Autora wydrukowaliśmy w nr 4/2014, str. 515. Mgr więcej »

Effect of the extractant type on the recovery of phosphorus from spent horticultural mineral wool Wpływ rodzaju ekstrahenta na stopień odzysku fosforu z odpadowej ogrodniczej wełny mineralnej - DOI:10.12916/przemchem.2014.1026

Marta Huculak-Mączka Krystyna Hoffmann Dariusz Popławski Józef Hoffmann

Spent mineral wool from horticultural prodn. was extd. with H2O, and aq. solns. of AcOH, HCOOH, panthotenic acids, NH4 and Ca lactates, CaCl2 and Na versenate at 25°C and 70°C. H2O was the most efficient solvent for extn. The P2O5 concn. in the ext. was 0.4% by mass. Wełna mineralna jest najczęściej stosowanym podłożem w hydroponice. Ma ona wiele zalet, dzięki którym umożliwia wydajniejszą uprawę roślin. W wyniku jej stosowania generowane są znaczne ilości odpadów w postaci pouprawowej, zużytej wełny mineralnej. Jednym z potencjalnych sposobów ich utylizacji może być ekstrakcja składników pokarmowych zawartych w odpadowej wełnie oraz ich zawrót do uprawy w postaci koncentratów nawozowych. Uszlachetniony i rozdrobniony odpad stały może natomiast znaleźć zastosowanie w rolnictwie, jako podłoże oraz użyźniacz do spulchniania i rekultywacji gleb zdegradowanych. Przeprowadzone badania dowodzą, że w odpadowej wełnie mineralnej znajdują się resztkowe ilości fosforu, który można skutecznie odzyskać z wykorzystaniem taniego i powszechnie dostępnego ekstrahenta, jakim jest woda. Uzyskane w ten sposób stężenie P2O5 w koncentracie osiąga nawet 0,4% mas., co znacząco przekracza minimalną zawartość fosforu w typowych pożywkach stosowanych w uprawach hydroponicznych.Rosnące potrzeby żywieniowe ludności świata wymuszają konieczne zmiany w dotychczasowym sposobie uprawy roślin. Ze względu na ograniczony areał gruntów ornych odpowiedniej klasy, zwiększenie zbiorów nie jest możliwe bez intensyfikacji rolnictwa oraz opracowania nowych, wydajniejszych metod uprawy. Jedną z prężniej rozwijających się technik pozwalających uzyskiwać wyższe plony jest hydroponika. Polega ona na bezglebowej uprawie roślin z wykorzystaniem wodnych roztworów pożywek. Podobny sposób odżywiania, oparty na skorelowaniu pokarmowych oraz wodnych potrzeb roślin, nosi miano fertygacji. Hydroponika największe zastosowanie na skalę przemysłową znalazła w uprawach warzyw i więcej »

Effect of various adjuvants on physicochemical properties and control efficiency of herbicides Wpływ adiuwantów z różnych grup chemicznych na właściwości fizykochemiczne i skuteczność działania herbicydów - DOI:10.12916/przemchem.2014.945

Łukasz Sobiech Robert Idziak Zenon Woźnica Grzegorz Skrzypczak

Paraffinic oil, Me ester of rapeseed oil-derived fatty acids and 2 organosilicone surfactants were added as adjuvants to com. 2,4-dichlorophenoxyacetic and 3,6-dichloro-2- methoxybenzoic acids - contg. herbicide spray liqs. They were than studied for surface tension, crit. micelle concn., contact angle as well as for biol. activity on spring oilseed rape (Brassica napus var. oleifera L.). The highest increase in the herbicide activity was obsd. when the Me ester of rapeseed oil-derived fatty acids was used. Badano napięcie powierzchniowe i kąt przylegania cieczy opryskowej zawierającej adiuwanty zaliczane do różnych grup chemicznych. Określono także krytyczne stężenie micelarne za pomocą dwóch metod: napięcia powierzchniowego przygotowanych roztworów oraz pomiaru ich przewodności. Wykonano również biologiczne testy skuteczności mieszanin zawierających substancje aktywne 2,4-D oraz dikambę na roślinach rzepaku jarego (Brassica napus var. oleifera L.). Optymalizacja dawek stosowanych herbicydów staje się nowym wyzwaniem dla innowacyjnego rolnictwa. Skuteczne ograniczanie zachwaszczenia przy użyciu środków chemicznych zależy od wielu czynników związanych nie tylko z warunkami klimatycznymi i cechami zwalczanych chwastów, ale także od właściwości stosowanych herbicydów oraz parametrów cieczy opryskowej. Dlatego dobór właściwej formulacji herbicydu, np. zwierającej herbicydowe ciecze jonowe, może w przypadku pr więcej »

Energetyczna niezależność Stanów Zjednoczonych - DOI:10.12916/przemchem.2014.817

Ludwik M. Bednarz

W październiku 1973 r., w czasie trwania wojny, arabscy członkowie OPEC wstrzymali dostawy ropy naftowej do krajów popierających Izrael w wojnie z Egiptem, czyli do Stanów Zjednoczonych i do krajów Europy Zachodniej. Wywołało to światowy kryzys energetyczny zwany też kryzysem naftowym. W Stanach Zjednoczonych zapanowała panika. Ludzie godzinami stali w kolejkach by zatankować samochód, a ceny benzyny na czarnym rynku osiągnęły niebotyczny poziom. Wtedy to prezydent Richard Nixon ogłosił Project Independence w celu zapewnienia energetycznej niezależności Stanów Zjednoczonych. Od tamtej pory do naszych czasów każdy prezydent obiecywał niezależność energetyczną, ale nic z tego nie wyszło. Przez wiele lat ropa naftowa była tania i opłacało się importować (rys. 1). Przeważała Rys. 1. Ceny w latach 1970-2010 importowanej przez rafinerie ropy naftowej. Źródło: EIA ekonomika nad polityką. Zwyciężyła zasada kosztów komparatywnych. Zgodnie z tą zasadą w wymianie handlowej decyduje poziom bezwzględnych kosztów produkcji, a większe korzyści z wymiany będzie odnosił partner, który potrafi wytworzyć dobra mniejszym nakładem. Koszty własne wydobycia ropy naftowej w krajach Środkowego Wschodu przez dziesięciolecia wzrastały powoli od kilku centów za baryłkę do kilkunastu. W Stanach Zjednoczonych były one kilkakrotnie wyższe. I tak jest do dzisiaj. Koszty wydobycia na Środkowym Wschodzie są najniższe na świecie. Następny prezydent, Jimmy Carter, zaproponowal program produkcji benzyny syntetycznej z węgla, który miał kosztować w latach osiemdziesiątych XX w., zawrotną sumę jak na owe czasy, 88 mld USD. Od programu odstąpiono. W przeliczeniu na ropę okazało się, że 1 baryłka z tego programu kosztowałaby 40 USD, gdy w tym czasie cena ropy z krajów OPEC wynosiła 20 USD za baryłkę (7,33 baryłki = 1 t). W ostatniej dekadzie lat sytuacja uległa odwróceniu. W polityce energetycznej Stanów Zjednoczonych mamy do czynienia z hegem więcej »

Fast multivariant analysis of the adsorption isotherm of the carbon dioxide and methane Szybka wielowariantowa analiza izoterm adsorpcji ditlenku węgla i metanu - DOI:10.12916/przemchem.2014.878

Mirosław Kwiatkowski Jan T. Duda

New adsorption models with the fast multivariant procedure for fitting the theor. LBET models to the empirical data were used as a tool to anal. of the microporous structure of the Norit RB2 active C on the basis high-temp. multiple adsorption isotherms. The used fast multivariant identification procedure of adsorption systems was found very useful in describing microporous structures of carbonaceous materials. Przedstawiono wyniki analiz komputerowych pojedynczych, podwójnych i poczwórnej izotermy adsorpcji ditlenku węgla i metanu na węglu aktywnym Norit RB2 wyznaczonych w dwóch temperaturach. W obliczeniach wykorzystano szybką wielowariantową metodę dopasowywania modeli teoretycznych klasy LBET do danych empirycznych. Jednym z głównych problemów miast w krajach rozwiniętych jest zanieczyszczenie powietrza spowodowane przez pojazdy samochodowe wykorzystujące paliwa ropopochodne. Problem ten jest szczególnie dotkliwy w dużych aglomeracjach miejskich, w związku z tym poszukuje się alternatywnych, ekologicznych paliw, spośród których największe nadzieje wiąże się z gazem ziemnym. Związane jest to z ogólną dostępnością tego paliwa, jego niską ceną i znacznie mniejszą szkodliwością procesów spalania dla środowiska w porównaniu z paliwzmi otrzymywanymi w procesach przeróbki ropy naftowej. Dużą zaletą gazu ziemnego jest także możliwość wykorzystania tego paliwa w dotychczasowych konstrukcjach silników pojazdów samochodowych.Praktyczne wykorzystanie gazu ziemnego jako paliwa silnikowego nastręcza jednak wiele niedogodności związanych z niską gęstością energii, dużą masą zbiorników ciśnieniowych, skomplikowanym systemem dystrybucji oraz ze zdecydowanie mniejszym zasięgiem zasilanych tym paliwem pojazdów samochodowych w porównaniu z silnikami benzynowymi lub wysokoprężnymi. W związku z powyższym szersze wykorzystanie gazu ziemnego do zasilania silników pojazdów samochodowych uzależnione jest od możliwości zmagazynowania odpowiedniej więcej »

Fatty alcohols-stabilized foams produced of aqueous solutions of cetylpyridinium chloride Stabilizowane alkoholami tłuszczowymi piany wytwarzane z wodnych roztworów chlorku cetylopirydyniowego - DOI:10.12916/przemchem.2014.897

Krzysztof Azierski Jakub Jakubiec Andrzej Mizerski

Aq. soln. of cetylpyridinium chloride (6 g/L) was dild. with BuOCH2CH2OH, EtOCH2CH2OEt or (BuOCH2CH2)2O, stabilized by addn. of C11H23OH, C12H25OH, C16H33OH or a com. mixt. of C12H25OH and C14H29OH and studied for foaming ability and foam stability at room temp. The highest expansion ratio (11.1) and foam half-life time (20.2 min) was achieved when C11H23OH was used as solvent and EtOCH2CH2OEt used as stabilizer. Badano właściwości pian wytwarzanych z wodnych roztworów chlorku cetylopirydyniowego, stabilizowanych alkoholami tłuszczowymi. Skład roztworów był zbliżony do składu roztworów pianotwórczych środków gaśniczych pod względem rodzaju składników i ich zawartości. Każdy roztwór zawierał surfaktant (chlorek cetylopirydyniowy), rozpuszczalnik organiczny, stabilizator piany oraz wodę. Badano wpływ rodzaju rozpuszczalnika oraz stabilizatora piany na zdolność pianotwórczą oraz trwałość piany. W charakterze rozpuszczalników stosowano butoksyetanol, eter dietylowy glikolu dietylenowego i eter butylowy glikolu dietylenowego. Piany stabilizowano undekanolem, dodekanolem, heksadekanolem i han-dlową mieszaniną dodekanolu i tetradekanolu. Doświadczalnie określono optymalny dla badanego surfaktantu rozpuszczalnik i stabilizator piany. Oceniono przydatność chlorku cetylopirydyniowego jako bazowego surfaktantu w koncentratach pianotwórczych stosowanych w działaniach ratowniczych. Ważnym elementem działań ratowniczych związanych z likwidacją skażeń chemicznych lub biologicznych jest dekontaminacja skażonego sprzętu i terenu. Wieloletnie doświadczenia straży pożarnych, a także innych służb ratowniczych doprowadziły do opracowania procedur postępowania przy dekontaminacji sprzętu i ludzi. Zabiegi te przeprowadza się w ograniczonej, specjalnie stworzonej do tych celów przestrzeni. Innego rodzaju sprzętu i środków wymagają jednak działania, gdy istnieje potrzeba dekontaminacji dużych obiektów, np. pojazdów, obiektów budowlanych, dużeg więcej »

Innovative bioformulations for seed treatment. Preliminary assessment of functional properties in the initial plant growth phase Innowacyjne biopreparaty do zaprawiania nasion. Wstępna ocena właściwości użytkowych w początkowej fazie wzrostu roślin - DOI:10.12916/przemchem.2014.959

Agnieszka Dmytryk Edward Rój Radosław Wilk Katarzyna Chojnacka

Wheat seeds (1 g) were coated with 3 doses (8, 14 and 20 microL) of formulation contg. supercrit. CO2 extract from Spirulina sp. or Baltic seaweeds. The treated seeds were cultivated on cotton base for the next 11 days in nineplicate of each sample. The fresh sprout mass, sprout heights and root lengths were detd. and compared with control samples. The best results of the sprout growth were achieved for seeds coated with 8 microL of Spirulina sp. formulation. The coating resulted in increasing the mass yield and the sprout height by approx. 13 and 7%, resp. Baltic seaweeds contg. formulation improved the root development. Wykonano testy kiełkowania na pszenicy, której nasiona zaprawiono prepratami zawierającymi ekstrakt ze Spirulina sp. (Alga Seed Sp.) lub glonów bałtyckich (Alga Seed Premium) uzyskany metodą ekstrakcji nadkrytycznym CO2. Zaprawianie przeprowadzono poprzez wytrząsanie nasion z 3 różnymi dawkami obu formulacji: 8, 14 i 20 microL na 1 g ziarna, które wyznaczono na podstawie badań wstępnych.Zaprawione nasiona w 9-krotnym powtórzeniu dla każdego z badanych stężeń, pozostawiono do kiełkowania na podłożu z waty przez 11 kolejnych dni, po upływie których dokonano pomiarów mokrej masy roślinnej, wysokości kiełków i długości korzeni. Największy wzrost zielonej części, w warunkach prowadzonego doświadczenia, uzyskano w przypadku nasion zaprawionych Alga Seed Sp. w proporcji 8 microL/g ziarna, osiągając przyrost masy i średniej długości kiełków, odpowiednio o 13 i 7%, w stosunku do serii kontrolnej. Natomiast największy wzrost strefy korzeniowej zaobserwowano po aplikacji na nasiona preparatu Alga Seed Premium w dawce 14 microL/g ziarna. Zaprawianie nasion polega na powlekaniu powierzchni niewysianego ziarna związkami chemicznymi lub materiałem biologicznym, w celu zabezpieczenia rośliny przed działaniem patogenów oraz 960 93/6(2014) Prof. dr hab. inż. Katarzyna CHOJNACKA - notkę biograficzną i fotografię A więcej »

Kinetic studies on the esterification of caprylic acid with 2-ethylhexanol Badania kinetyczne estryfikacji kwasu kaprylowego alkoholem 2-etyloheksylowym - DOI:10.12916/przemchem.2014.1016

Maria Kulawska Maria Organek Wiesław Organek

Caprylic acid was esterified with BuCHEtCH2OH in the presence of H2SO4, MeSO3H and H3PW12O40 as catalysts at 393-433 K to det. the reaction kinetics. First order kinetics for catalytic reactions and second order kinetics for a noncatalytic one were found. Przeprowadzono syntezę kaprylanów 2-etyloheksylowych w doświadczalnym izotermicznym reaktorze półprzepływowym. Jako katalizatory zastosowano kwas siarkowy, kwas metanosulfonowy oraz kwas dodekawolframofosforowy, a także wykonano syntezę bez użycia katalizatora. Stwierdzono, że szybkość katalizowanej estryfikacji kwasu kaprylowego alkoholem 2-etyloheksylowym odpowiada kinetyce pierwszorzędowej ze względu na kwas. Szybkość estryfikacji bezkatalitycznej odpowiada kinetyce drugorzędowej. Kwas kaprylowy (kwas oktanowy) CH3(CH2)6COOH należy do nasyconych kwasów tłuszczowych o średniej długości łańcucha węglowego. Występuje naturalnie w przyrodzie. Jest obecny w maśle, oleju palmowym z nasion, oleju kokosowym oraz w mleku większości ssaków. Jest to oleista ciecz, dobrze rozpuszczalna w alkoholu, chlorofomie, eterze i innych rozpuszczalnikach organicznych, natomiast bardzo słabo rozpuszczalna w wodzie. Podobnie jak pozostałe kwasy tej grupy, ma właściwości antybakteryjne, przeciwgrzybiczne i dezynfekcyjne. Kwas kaprylowy ma także różnorodne zastosowania w medycynie, jest łatwo przyswajalny i szybko dostarcza energii. Jest suplementem diety w medycynie naturalnej. Estry kwasu kaprylowego i różnych alkoholi mają szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym, kosmetycznym, perfumeryjnym i farbiarskim. W przemyśle tworzyw sztucznych kaprylany izooktylowe znajdują coraz szersze zastosowanie jako zmiękczacze bezftalanowe. Efektywne prowadzenie procesu wymaga użycia katalizatora. Obecnie preferuje się stosowanie katalizatorów heterogenicznych więcej »

Konferencja z okazji jubileuszu 50 lat opolskiej chemii

Dnia 25 kwietnia 2014 r. w auli Wydziału Chemii Uniwersytetu Opolskiego odbyła się konferencja z okazji 50-lecia chemii w uczelniach opolskich. W konferencji uczestniczyło ok. 150 osób, w tym władze Uniwersytetu Opolskiego i jego Wydziału Chemii, prof. dr hab. Bogusław Buszewski, prezes zarządu Polskiego Towarzystwa Chemicznego, przedstawiciele współpracujących z Uniwersytetem uczelni i instytutów. Obecny był Pan Andrzeja Buła (marszałek województwa opolskiego), Pan Tomasz Kostuś (wicemarszałek), Pani Irena Koszyk (naczelnik w Urzędzie Miasta), rektorzy pozostałych uczelni opolskich, dziekani wydziałów chemii z polskich uniwersytetów, dyrektorzy instytutów naukowo-badawczych, dziennikarze i emerytowani pracownicy Wydziału, a wśród nich: prof. Barbara Rzeszotarska, prof. Maria Nowakowska, doc. Andrzej Nowakowski, prof. Witold Wacławek i prof. Maria Wacławek. Konferencję otworzył i powitał zebranych prof. dr hab. Piotr Wieczorek, dziekan Wydziału Chemii Uniwersytetu Opolskiego. Podczas otwarcia konferencji podpisano uroczyście porozumienie o współpracy Wydziału Chemii UO z zespołem szkół zawodowych w Kędzierzynie-Koźlu. Marszałek A. Buła przekazał gratulacje i pozdrowienia pracownikom Wydziału i zadeklarował dalszą pomoc w rozwoju Wydziału. Jako pierwszy prelegent wystąpiła Pani prof. dr hab. Krystyna Czaja, która przedstawiła historię chemii w Opolu. W 1950 r. we Wrocławiu powstała Państwowa Wyższa Szkoła Pedagogiczna, która w 1954 r. została w całości przeniesiona do Opola i była pierwszą wyższą uczelnią tego Miasta. Szkoła miała wydział filologiczny i matematycznofizyczny. W 1964 r. zaczyna działać Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii Szkoły. W 1971 r. powstaje Instytut Chemii a jego pierwszym dyrektorem zostaje doc. dr hab. inż. Jan Pielichowski. Jego następcą została prof. Barbara Rzeszotarska. W latach siedemdziesiątych XX w. bronione są pierwsze doktoraty pracowników Instytutu, jeszcze prowadzone Fot. 1. P więcej »

Microwave-assisted organic synthesis Wykorzystanie promieniowania mikrofalowego w syntezie organicznej - DOI:10.12916/przemchem.2014.934

Jarosław Markowski Joanna Oleksik

A review, with 51 refs., of chem. reactions carried out in microwave field. Przedstawiono przegląd wybranych zastosowań promieniowania mikrofalowego w syntezie organicznej. Zastosowanie promieniowania mikrofalowego jako źródła ciepła w syntezie organicznej stało się jednym z najpopularniejszych tematów publikacji na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat, co widać doskonale na rys. 1. Pierwsze przykłady zastosowania promieniowania mikrofalowego w syntezie organicznej MAOS (microwave-assisted organic synthesis) zostały opisane w literaturze stosunkowo niedawno, bo dopiero w 1986 r.2, 3), ale już pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX w. zostały opisane pierwsze syntezy w polu promieniowania mikrofalowego bez użycia rozpuszczalników4- 8) (rys. 2). Od tego czasu naukowcy zajmujący się chemią organiczną, nanotechnologią, biochemią i farmacją zaczęli masowo wykorzystywać mikrofale jako źródło ciepła, odkrywając korzyści wynikające z ich zastosowania, takie jak skrócenie czasu reakcji i zwiększenie wydajności w stosunku do ogrzewania konwencjonalnego, zwiększenie czystości otrzymywanych produktów, ograniczenie reakcji niepożądanych, wyeliminowanie stosowania rozpuszczalników lub w końcu poznanie zupełnie nowych dróg syntez, niemożliwych do przeprowadzania z wykorzystaniem metod klasycznych. Mechanizm działania mikrofal i zalety ich zastosowania w syntezie organicznej zostały przedstawione w pracy10). Najczęściej wykorzystującym mikrofale przemysłem jest przemysł farmaceutyczny. Niewielkie szarże produkcyjne, wieloetapowe syntezy i ekstremalnie wysokie wymagania co do czystości produktu są idealnym polem do eksperymentowania z nowymi technikami i technologiami, w tym z mikrofalami. Fig. 1. Increase inumber of publications on use of the microwave irradiation in organic synthesis in 1986-2013 found as microwave synthesis in1) Rys. 1. Wzrost liczby publikacji dotyczących zastosowania promieniowania mikrofalowego w syntezie organicznej więcej »

Nanocomposites with decreased flammability. A synergy effect of combining the conventional flame retardants with nanofillers on the flammability level of thermoset resins Nanokompozyty o ograniczonej palności. Synergia konwencjonalnych antypirenów z nanocząstkami w oddziaływaniu na poziom uniepalnienia żywic chemoutwardzalnych - DOI:10.12916/przemchem.2014.914

Ewa Kicko-Walczak Grażyna Rymarz Izabela Gajlewicz

Unsatd. polyester resin was modified by addn. of melamine or NH4 polyphosphates, and organomodified montmorillonite or/and expanded graphite or/and nanosized SiO2. The addn. of the combined flame retardants showed a synergy effect and resulted in a decrease in combustion heat and improving flame resistance of the resin. Badano ograniczenie palności żywic chemoutwardzalnych w wyniku zastosowania wieloskładnikowych bezhalogenowych antypirenów, będących kombinacją konwencjonalnych modyfikatorów fosforowych lub fosforowo/azotowych z nanozwiązkami. Określono wpływ tych inhibitorów na palność kompozycji polimerów chemoutwardzalnych poprzez oznaczenie wartości wskaźników tlenowych, stosując analizę termograwimetryczną oraz analizę procesów termodestrukcji z użyciem kalorymetru stożkowego. Morfologię kompozytów oceniono na podstawie analizy mikrofotografii SEM. Analiza dekompozycji termicznej badanych materiałów potwierdziła efektywność uniepalniającą zastosowanych hybrydowych wieloskładnikowych antypirenów i występowanie synergizmu między konwencjonalnymi modyfikatorami i nanonapełniaczami, zwłaszcza między ekspandowanym grafitem i syntetyczną nanometryczną krzemionką strącaną. Zastosowanie wieloskładnikowych układów antypirenów okazało się istotnym postępem w osiągnięciu żądanego poziomu uniepalnienia żywic chemoutwardzalnych. Ze względów ekologicznych obserwuje się sukcesywne odstępowanie od ograniczania palności tworzyw chemoutwardzalnych przez dodatek halogenowych pochodnych lub wprowadzanie w strukturę tych polimerów chemicznie związanego chlorowca. Związki halogenowe, chociaż bardzo skuteczne w ograniczaniu palności tworzyw termo- Instytut Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników w Toruniu, Oddział Farb i Tworzyw, Gliwice Ewa Kicko-Walczak*, Grażyna Rymarz, Izabela Gajlewicz Nanocomposites with decreased flammability. A synergy effect of combining the conventional flame retardants with nanofillers on the flammab więcej »

New amino acid biostimulators based on protein hydrolysate of keratin Nowe biostymulatory aminokwasowe na bazie hydrolizatu białka keratyny - DOI:10.12916/przemchem.2014.1012

Małgorzata Popko Radosław Wilk Henryk Górecki

Amino acid biostimulator based on protein hydrolyzate of keratin from feather waste was used in radish (Raphanus savitus) and wheat (Triticum aestivum L.) to study the plants length, mass of germinated plants and the level of chlorophyll. Effect of biostimulator on mortality and body mass of earthworms Eisenia fetida was also tested. Use of the biostimulator in cultivation of plants resulted in an increase in the biomass yield and chlorophyll level. Neither phytotoxicity nor toxicity against earthworms was obsd. Przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych dotyczących wpływu zastosowania biostymulatora aminokwasowego wytworzonego na bazie hydrolizatu białka keratyny. Preparat wyprodukowano wspólnie z firmą nawozową Intermag Sp. z o.o. w pilotażowej instalacji półtechnicznej. W produkcji jako surowiec wykorzystano pióra odpadowe, pochodzące z jednej z małopolskich ubojni drobiu. Ocenę fitotoksyczności przeprowadzono na rzodkiewce ogrodowej (Raphanus savitus) oraz pszenicy (Triticum aestivum L.). Wyznaczono również średnią długość roślin w grupach doświadczalnych i grupie kontrolnej, a także dokonano pomiaru masy wykiełkowanych roślin oraz poziomu chlorofilu. Biostymulator poddano ocenie toksyczności na dżdżownicach Eisenia fetida. Na podstawie badań stwierdzono korzystny wpływ stosowania biostymulatora na bazie białka keratyny. We współczesnym rolnictwie, oprócz fungicydów, herbicydów i insektycydów, stosuje się wiele preparatów kwalifikowanych jako regulatory rozwoju roślin lub biostymulatory. Ich zadaniem jest kontrolowanie i przyspieszanie procesów życiowych, zwiększenie odporności roślin na warunki stresowe oraz stymulacja ich rozwoju (korzenie, liście). Ze względu na sposób działania są one bezpieczne dla środowiska naturalnego, zastępując w części chemiczne środki ochrony roślin1). Jednym z rodzajów biostymulatorów są biostymulatory aminokwasowe. Na rynku można znaleźć szeroką paletę produktów z aminokwasami, m.in. T więcej »

OD REDAKCJI

Andrzej Jan Szyprowski

Wiosną 2014 r. w krótkim okresie obchodzimy dwie istotne rocznice: dziesięciolecie wejścia Polski do Unii Europejskiej 1 maja i 25. rocznicę jeszcze nie w pełni demokratycznych i wolnych wyborów do Sejmu i Senatu (4 czerwca), dzięki którym zakończyła się era realnego socjalizmu w naszym Kraju a zaczął proces tworzenia ustroju w pełni demokratycznego oraz systemu wolnego rynku i konkurencji w gospodarce. Dnia 25 maja br. odbyły się wybory do Parlamentu Europejskiego i w ramach kampanii wyborczej pojawiły się też głosy "eurosceptyczne", ale chyba ogromna większość Polaków uważa nasze wejście do Unii Europejskiej za trafiony wybór. Unijne pieniądze popłynęły do Polski szerokim strumieniem, sfinansowały w znacznej części budowę dróg i autostrad, remonty na kolei, inwestycje infrastrukturalne oraz liczne programy regionalne. Stanowiły też ważną część nakładów na naukę i badania, z których mogli skorzystać polscy naukowcy. Ogromna część pieniędzy trafiła do rolnictwa w formie dopłat i różnych funduszy a nasza wieś dzięki tym środkom dokonała wielkiego postępu w zakresie wyposażenia technicznego oraz restrukturyzacji gospodarstw. Powstały nowoczesne, liczące nawet po kilkaset hektarów gospodarstwa mogące konkurować ze swoimi odpowiednikami w Niemczech lub Holandii. Trochę złośliwie można napisać, że wielu naszych przeciwników wejścia do Unii Europejskiej, szybko w nowej sytuacji wystartowało po różne unijne pieniądze w ramach różnych programów i zupełnie nie krępując się głoszonymi wcześniej poglądami inkasowało pieniądze na swoje projekty. Rzetelnie się z nich też rozliczało. Mamy w dziedzinie budowy infrastruktury autostrad i dróg szybkiego ruchu jeszcze sporo do zrobienia, ale to co się udało już zrobić więcej »

PERSONALIA

Mgr Paweł JARCZEWSKI, prezes zarządu Grupy Azoty, został nominowany na stanowisko członka zarządu na region Europy Zachodniej i Centralnej IFA (International Fertilizer Industry Associacion). Decyzję tę podjęto podczas 82. dorocznej konferencji stowarzyszenia IFA, która odbywała się w Sydney w dniach 26-28 maja 2014 r. Prezes Grupy Azoty będzie odpowiadał za obszar Europy wspólnie z takimi prezesami, jak Jorgen Ole Haslestad z Yara i Renzo Zwiers z OCI. - Nominacja Pawła Jarczewskiego jest dowodem na to, że Grupa Azoty oraz jej menedżerowie są rozpoznawani i dobrze oceniani na arenie międzynarodowej. Sukces konsolidacji polskiej chemii został dostrzeżony w całej branży nawozowej i w opinii naszych kolegów z innych firm mamy duży potencjał rozwojowy - komentuje bezpośrednio z Sydney decyzje IFA Marek Kapł więcej »

Polskie firmy chemiczne w Internecie Część LI. P

Pol-Nil S.A ul. Annopol 6a 03-236 Warszawa tel.: (22) 814 20 00 fax: (22) 814 16 00 office@pol-nil.com.pl www.pol-nil.com.pl Polon - Poznań Sp. z o.o. Fabryka Urządzeń Laboratoryjnych I Medycznych ul. Bułgarska 63/65 60-320 Poznań tel.: (61) 867 60 81-3 fax: (61) 867 24 54 polon@polon.com.pl www.polon.com.pl Polplast Sp. z o.o. Al. Piłsud więcej »

Polyphenols, carboxylic hydroxyacids and carotenoids in berries of blue honeysuckle (Lonicera coerulea var. kamtschatica) Polifenole, hydroksykwasy karboksylowe i karotenoidy w owocach suchodrzewu jadalnego (Lonicera coerulea var. kamtschatica) - DOI:10.12916/przemchem.2014.948

Aleksandra Mech-Nowak Michał Kruczek Paweł Kaszycki Monika Bieniasz Anna Kostecka-Gugała

Two cultivars of blue honeysuckle (Lonicera coerulea var. kamtschatica) were extd. with acidic MeOH to recover chlorogenic, ferulic, salicyl, cinnamic, and caffeic acids, catechin, quercetin, rutin, lutein, zeaxanthin and β-carotene. The exts. were analyzed by high-performance liq. chromatog. to identify the components. Antioxidant potential of the exts. was detd. by electron paramagnetic resonance spectroscopy and confirmed by comparative measurements of other berry exts. (raspberry, blackberry). Aktywne biologicznie wtórne metabolity roślinne oznaczano w ekstraktach owoców dwóch odmian suchodrzewu jadalnego (jagody kamczackiej, Lonicera coerulea var. kamtschatica), wykorzystując metody wysokosprawnej chromatografii cieczowej HPLC-DAD (high performance liquid chromatography, photodiode array detector) oraz HPLC UV-Vis. Zidentyfikowano 5 kwasów fenolowych (kwas chlorogenowy, ferulowy, salicylowy, cynamonowy i kawowy) oraz 3 związki z grupy flawonoidów (katechina, kwercetyna i rutyna). Spośród karotenoidów stwierdzono obecność luteiny, zeaksantyny i β-karotenu. Obecność związków fenolowych korelowała z potencjałem anty-oksydacyjnym ekstraktów, mierzonym jako pojemność przeciwrodnikowa metodą elektronowego rezonansu paramagnetycznego (EPR, electron paramagnetic resonance). Dużą aktywność przeciwutleniającą owoców jagody kamczackiej potwierdzono w badaniach porównawczych z wykorzystaniem ekstraktów innych owoców jagodowych (maliny i jeżyny) bogatych w antyoksydanty z grupy związków fenolowych. W ostatnich latach, w chemii i technologii żywności, znaczną uwagę poświęca się gatunkom i odmianom roślin, mogącym stanowić źródło cennych, prozdrowotnych i łatwo przyswajalnych metabolitów wtórnych1), takich jak związki fenolowe i karotenoidy. Szczególnie korzystnym źródłem aktywnych biologicznie czynników są niektóre rośliny ogrodnicze i sadownicze, zdolne do zwiększonej syntezy wymienionych związków i gromadzenia ic więcej »

Possibilities of using waste horticultural mineral wool in agriculture Możliwości wykorzystania odpadowej wełny mineralnej w rolnictwie - DOI:10.12916/przemchem.2014.1029

Marta Huculak-Mączka Krystyna Hoffmann Ewelina Klem Józef Hoffmann

Spent mineral wool from horticultural prodn. was studied for phys. properties and extd. with many complexing agents to recover Fe2+ ions. Ethylenediaminetetracetic acid was the most efficient extractant. Badano utylizację uciążliwego odpadu, jakim jest pouprawowa wełna mineralna, zawierająca pewne ilości składników nawozowych pochodzących z zastosowanej pożywki. Racjonalnym rozwiązaniem okazało się wyekstrahowanie pozostałości i wykorzystanie ekstraktów do produkcji preparatów nawozowych. Pozbawiony składników mineralnych odpad stały może natomiast znaleźć zastosowanie w rolnictwie do rekultywacji terenów zdegradowanych lub jako dodatek podłoży mieszanych. Efektywność procesu ekstrakcji oceniono na podstawie zawartości w uzyskanych ekstraktach żelaza, jako wybranego mikroelementu. Najefektywniejszym z badanych ekstrahentów okazał się 0,1 M roztwór EDTA. Przy jego zastosowaniu otrzymano roztwór, który zawierał do 0,16% mas. Fe. Wartość ta przekracza znacznie zakres stężenia żelaza w standardowych pożywkach używanych w hydroponice. Dobre właściwości wodnopowietrzne pouprawowej wełny mineralnej pozwalają wnioskować o możliwości ponownego jej wykorzystania w rolnictwie. Porowatość całkowita badanych podłoży wynosiła blisko 95%, co zgodnie z literaturą pozwala na utrzymanie optymalnych warunków do wzrostu korzeni uprawianej rośliny.Hydroponika to jedna z najintensywniejszych technik uprawy roślin, która efektywnie wykorzystuje dostępną wodę i składniki mineralne z podłoża przy jednocześnie minimalnym wykorzystaniu przestrzeni. Jest technologią uniwersalną, umożliwia produkcję roślinną w sztucznych warunkach na skalę przemysłową1-3). Korzystne właściwości wodno-powietrzne to główne parametry decydujące o dominującej pozycji ogrodniczej wełny mineralnej jako podłoża. W stanie pojemnikowej pojemności wodnej, podłoże to utrzymuje bardzo dużą ilość wody (11,23 kg/kg), z czego 90% stanowi woda najłatwiej dostępna dla roślin. In więcej »

Production of compound fertilizers on the basis of phosphorus component obtained by partial acidulation of low-grade phosphate rocks Otrzymywanie nawozów wieloskładnikowych na bazie komponentu fosforowego otrzymanego poprzez częściowy rozkład fosforytów o niskiej jakości - DOI:10.12916/przemchem.2014.924

Józef Hoffmann Maciej Rolewicz Jakub Skut Sebastian Schab

The low-grade Chilisai phosphate rocks were used for prodn. of phosphate fertilizers by dissol. with H2SO4 and H3PO4. As ref. raw material, a high-grade Algerian phosphate rock was used. The quality of products and economy of their prodn. were compared. A prodn. plant was designed. Przedstawiono wyniki badań doświadczalnych częściowego rozkładu fosforytu o niskiej jakości ze złóż zlokalizowanych w Kazachstanie (Chilisai) oraz referencyjnego surowca fosforowego z Algieru. Następnie produkty częściowego rozkładu zostały wykorzystane do produkcji nawozów NPK. Mieszanki surowców do otrzymania nawozów NPK były dobrane w taki sposób, aby ich skład odpowiadał składom produktów handlowych. Na podstawie przeprowadzonych prób wykazano, iż możliwe jest wykorzystanie fosforytów o małej zawartości P2O5, takich jak Chilisai, do produkcji nawozów NPK. Zastosowanie fosforytu Chilisai, rozłożonego techniką PAPR umożliwia obniżenie jednostkowego kosztu wytworzenia produktu nawozowego. W ostatnich latach znaczne fluktuacje cen powodowały niestabilną sytuację na rynku surowców fosforowych1). Jednocześnie ciągle obserwuje się rosnący popyt na nawozy. W tabeli 1 przedstawiono prognozowane zapotrzebowanie na składniki odżywcze w najbliższych latach. Notowano rosnące zainteresowanie alternatywami dla konwencjonalnych technologii superfosfatowych. Jedną z alternatyw są nawozy bazujące na częściowym rozkładzie fosforytów. Nawozy fosforowe typu PAPR (partially acidulated phosphate rock) powstają w reakcji surowca fosforowego z mniejszą ilością kwasów mineralnych niż wynikałoby to ze stechiometrii reakcji rozkładu do produktu superfosfatowego. Całkowity rozkład fosforytu kwasem siarkowym przebiega wg reakcji (1) i (2)2, 3): Ca5(PO4)3F + 5H2SO4 + 5nH2O → 5CaSO4∙nH2O + 3H3PO4 + HF (1) Ca5(PO4)3F + 7H3PO4 + 5H2O → 5Ca(H2PO4)2∙H2O + HF (2) Wskutek zastosowania mniejszej ilości kwasów mineralnych produkt zawiera zarówno formy fosf więcej »

Recovery of chromium adsorbed by Saccharomyces cerevisiae biomass Odzysk chromu zaadsorbowanego przez biomasę Saccharomyces cerevisiae - DOI:10.12916/przemchem.2014.954

Wojciech Lasek Jarosław Chwastowski Paweł Kaszycki Anna Kostecka-Gugała Henryk Kołoczek

Cr(III)-contg. biomass of Saccharomyces cerevisiae was leached with aqueous solutions of complexing agents of varying affinity to Cr(III). Na citrate, oxalate, tartrate and glycinate, as well as glycine and water were used at pH 3.8-9. Diffusion of the complexing agents into the biomass cells and chem. reaction the biomass-complexed Cr(III) ion and eluent mols was found the main stages of the process. Math. description of the process kinetics was given. Biomasa drożdży Saccharomyces cerevisiae zawierająca zaadsorbowany chrom(III) została poddana procesowi elucji cytrynianem, szczawianem, winianem i glicynianem sodu oraz glicyną i wodą, wykazujących jako ligandy zróżnicowane powinowactwo w stosunku do Cr(III). Wartości pH procesów elucji wynosiły 3,8-9. Elucję Cr(III) z biomasy drożdżowej opisano jako dyfuzję cząsteczek reagentów do wnętrza komórek biomasy oraz jako reakcję chemiczną przebiegająca pomiędzy jonem Cr(III) skompleksowanym przez białkowe struktury biomasy, a cząsteczkami eluenta. Szybkość wymywania Cr(III) z biomasy zależała od obydwu analizowanych procesów, a kluczowe parametry wpływające na proces elucji obejmowały zdolność kompleksowania, masę cząsteczkową i stężenie eluentu oraz pH roztworu stosowanego w procesie wymywania.Skażenie metalami ciężkimi jest poważnym problemem ekologicznym. Zanieczyszczenie chromem pochodzącym z licznych procesów przemysłowych, takich jak garbowanie skór, galwaniczne chromowanie stali, barwienie tkanin i skór, eksploatacja elektrowni jądrowych, kondycjonowanie wody chłodzącej, produkcja masy celulozowej lub procesy rafinacji ropy naftowej powoduje pogorszenie jakości wody1). Sześciowartościowy chrom jest czynnikiem bardzo toksycznym i mutagennym dla większości organizmów2). Ścieki z zakładów przemysłowych można oczyszczać biosorbentami w celu zmniejszenia i/lub wyeliminowania emisji toksycznych związków chromu do środowiska. Biosorbenty są szczególnie użyteczne w uzdatnianiu więcej »

Recovery of phosphorus from industrial sewage sludge ashes Ekstrakcja fosforu z popiołów przemysłowych po termicznej utylizacji osadów ściekowych - DOI:10.12916/przemchem.2014.1041

Barbara Tarko Katarzyna Gorazda Zbigniew Wzorek Anna K. Nowak Zygmunt Kowalski Joanna Kulczycka Anna Henclik

Three ashes from industrial fluidized bed incineration of sewage sludge were leached with H3PO4 and HNO3 solns. for 120 min to recover P and heavy metals. HNO3 was more efficient than H3PO4 in leaching P2O5 (yield 80-86%). Good recovery of Cr (96.5%) and Mg (75.9-78.5%) was also achieved. Przedstawiono wyniki badań dotyczących możliwości odzysku fosforu z przemysłowych popiołów po termicznej utylizacji osadów ściekowych otrzymanych w wyniku spalania w złożu fluidalnym w technologii PyrofluidTM. Porównano stopień wyługowania fosforu i wybranych metali z popiołów w zależności od zastosowanego czynnika ekstrakcyjnego. Ekstrahentami były roztwory kwasów ortofosforowego(V) oraz azotowego(V). Z przeprowadzonych doświadczeń wynika, że wybrane metody ekstrakcyjne pozwalają na uzyskanie stopnia odzysku fosforu z popiołów na poziomie 70-85%. Zamierzone wprowadzenie w Polsce zakazu składowania osadów ściekowych na składowiskach przyczyniło się do rozwoju metod termicznej utylizacji tego odpadu. Aby sprostać unijnym wymaganiom, na terenie oczyszczalni ścieków w Krakowie, Kielcach, Warszawie,Łodzi, Bydgoszczy, Gdyni, Gdańsku i Szczecinie uruchomiono Stacje Termicznej Utylizacji Osadów Ściekowych (STUOŚ). Choć wejście w życie rozporządzenia przesunięto na 1 stycznia 2016 r.1), to zagadnienie właściwego postępowania z odpadami powstającymi w procesie oczyszczania ścieków pozostało aktualne. Szacuje się, że w 2015 r. wytworzonych zostanie 662 tys. t s.m. osadów, co stanowi ok. 2,2 mln t osadów o uwodnieniu 70%, które faktycznie wytwarzane są po procesie oczyszczania ścieków i wstępnym przetworzeniu osadów2). Termiczna utylizacja, związana ze znacznym zmniejszeniem masy odpadów, wydaje się być najlepszym rozwiązaniem problemu nadmiernej ich ilości. Zmniejszenie masy nie jest jedyną korzyścią płynącą ze stosowania termicznego przetwarzania osadów ściekowych. Podczas spalania następuje koncentracja m.in. zawartego w osadzie fosforu, co czyni więcej »

Rozwój specyfikacji jakościowych paliw do silników o zapłonie iskrowym - DOI:10.12916/przemchem.2014.828

Martynika Pałuchowska Bogusława Danek

Dla każdego państwa paliwa są nośnikiem energii o znaczeniu strategicznym. Obecnie, gdy rozwój gospodarczy, w większym stopniu niż potencjał militarny, decyduje o pozycji danego państwa w świecie, pierwszoplanową rolę odgrywają paliwa stanowiące medium energetyczne dla transportu. Sektor transportu nadal pozyskuje paliwa z głównego źródła, jakim jest ropa naftowa. Jednakże sektor ten znajduje się pod presją, ponieważ musi sprostać rosnącym wymaganiom w zakresie przewozu towarów, zapewnić mobilność ludności i jednocześnie podejmować działania zmniejszające jednostkowe zużycie paliw w obliczu zmniejszających się zasobów ropy naftowej, a także działania ograniczające wielkość emisji toksycznych składników spalin. Chociaż już obecnie znane są alternatywne źródła energii1-3), transport będzie w przyszłości korzystał dalej z paliw kopalnych. Mając jednak na uwadze cele ochrony środowiska naturalnego, w tym również zdrowia człowieka, specyfikacje paliw ewoluują w kierunku spełnienia oczekiwań konsumentów i uregulowań prawnych dotyczących jakości powietrza atmosferycznego4). Podstawy uregulowań prawnych dotyczących czystości powietrza atmosferycznego Współpraca europejskiego przemysłu rafineryjnego i samochodowego, przy zaangażowaniu Komisji Europejskiej, zaowocowała realizacją Europejskiego Programu Badawczego w zakresie emisji, jakości paliw i technologii silników (EPEFE)5). Raport końcowy z pierwszej części tego programu, opublikowany w 1996 r. dał ilościową ocenę wpływu poszczególnych technologii silników na zużycie paliwa i jakości paliw na wielkość emisji toksycznych składników spalin. Na podstawie tych badań wskazano parametry, mające bezpośredni wpływ na ograniczenie emisji oraz parametry, które wpływały pośrednio na wielkość emisji dzięki ograniczaniu spadku efektywności katalitycznych układów oczyszczania spalin. Ustalone zostały więc normy emisji toksycznych składników spalin EURO dla poszczególnych kategor więcej »

Simulation of the temperature effect on wet flue gas desulfurization Symulacja wpływu temperatury na efekty odsiarczania spalin metodą mokrą - DOI:10.12916/przemchem.2014.970

Jerzy Walendziewski Marek Kułażyński Rafał Łużny

Process for the flue gas desulfurization by absorption in CaCO3 suspension at 120-160°C was simulated to det. the effect of gas temp. on the process efficiency. The temp. showed a negligible effect on the final suspension temp. (64-66.5°) because of H2O evaporation. Do oceny wpływu obniżenia temperatury spalin na przebieg ich odsiarczania zastosowano oprogramowanie ChemCad. Badania symulacyjne wykazały wpływ temperatury i innych zmiennych procesu na stopień odsiarczenia spalin, usunięcie ditlenku siarki oraz skład zawiesiny absorpcyjnej i tym samym na skład otrzymywanego gipsu. W zakresie 120-160°C wpływ temperatury spalin na efektywność ich odsiarczenia, skład gipsu, pH zawiesiny oraz przereagowanie kamienia wapiennego był niewielki. Zmiany temperatury spalin wprowadzanych do absorbera powodowały największe zmiany w zawartości pary wodnej w spalinach w wyniku odparowania wody z zawiesiny kamienia wapiennego w absorberze. Mokra metoda odsiarczania spalin, ze względu na uzyskiwane efekty, należy do metod najszerzej stosowanych w krajowej i światowej energetyce. Z tego względu parametry procesu, w tym temperatura spalin wprowadzanych do instalacji odsiarczania, są dobrze ustalone i od lat stosowane. Ponieważ temperatura spalin energetycznych wprowadzanych do instalacji odsiarczania spalin wynosi z reguły ponad 100°C, a ilość spalin emitowanych przez instalacje energetyczne sięga 3000 Nm3 na 1 MW mocy, uzasadnione jest poszukiwanie możliwości wykorzystania energii spalin przed odsiarczeniem, prowadzącego w efekcie do obniżenia ich temperatury. Istnieje kilka możliwości odzyskiwania energii spalin i wykorzystania jej do produkcji pary lub energii elektrycznej1). Możliwe jest także ich ochłodzenie, np. przez wykorzystanie do podgrzewania spalin oczyszczonych kierowanych do komina lub powietrza kierowanego do obrotowego podgrzewacza (LUVO). W obydwu przypadkach obniżenie temperatury spalin wprowadzanych do instalacji odsiarcza więcej »

Some properties of extruded porous microducts Właściwości wytłaczanych mikrokanałów porowatych - DOI:10.12916/przemchem.2014.907

Tomasz Klepka Tomasz Garbacz Elżbieta Bociąga

A blowing agent (mixt. of NaHCO3 and C(CH2COOH)2(OH) COOH) was added (0.2-0.8% by mass.) to low-d. polyethylene extruded then to microducts (diam. 9 mm, wall thickness 1.4-1.8 mm). The extrudates had porous cores and solid surface layers at the proper amt. of the blowing agent (0.2-0.4%). The microducts were studied for d., porosity and tribol. properties in contact with an optical micro-cable. They met the quality requirements. Przedstawiono wyniki badań doświadczalnych otrzymywania mikrokanałów mających zastosowanie do osłony mikrokabli optotelekomunikacyjnych. Mikrokanały wytworzono w linii technologicznej wytłaczania porującego polietylenu małej gęstości (PE-LD) z zastosowaniem środka porującego chemicznie o endotermicznym charakterze rozkładu. W badaniach eksperymentalnych określono gęstość oraz stopień sporowacenia otrzymanych mikrokanałów. Przeprowadzono analizę mikroskopową wytworzonych mikrokanałów. Wykonano ocenę właściwości tribologicznych mikrokanałów przy kontakcie z mikrokablem zawierającym pojedyncze włókno światłowodowe. Stwierdzono, że otrzymana wytłoczyna ma wewnątrz ścianki strukturę porowatą, a warstwę wierzchnią litą, co przy odpowiedniej zawartości środka porującego (0,2-0,4%) zapewnia jej dobre właściwości fizykalne i tribologiczne.W technologii transmisji sygnałów optotelekomunikacyjnych można zaobserwować tendencje do stosowania nowych modyfikowanych materiałów. Dotyczy to zarówno materiałów na nośniki sygnałów optycznych, jak i na poszczególne elementy sieci telekomunikacyjnej, takie jak kanały osłonowe1). Oprócz możliwości szybkiej transmisji danych na małe i duże odległości, włókna optyczne znajdują zastosowanie do budowy sieci domowych LAN (local area network) oraz nowoczesnego mikrookablowania strukturalnego FTTH (fibre to the home). Mikrokable, a niekiedy także pojedyncze włókna, wprowadza się do wnętrza mikrokanałów (rys. 1), które w zależności od wymagań wytwarza się z polietylenu małej więcej »

Studies on physicochemical properties of the precursor and the activity and selectivity of the nickel catalyst in hydrogenation of rapeseed oil Badania fizykochemicznych właściwości prekursora oraz aktywności i selektywności niklowego katalizatora w uwodornieniu oleju rzepakowego - DOI:10.12916/przemchem.2014.928

Marcin Konkol Robert Bicki Wiesław Próchniak Paweł Wiercioch

Two Ni/Al2O3 and Ni/(Al2O3·CeO2) catalysts were prepd. and used for hydrogenation of bleached rapeseed oil in a batch reactor at 180oC under 1.5-20 atm. The addn. of Ce resulted in decreasing the content of trans-fatty acids in the product of the reaction carried out under 20 atm. Przedstawiono wyniki badań fizykochemicznych właściwości dwóch prekursorów katalizatora do utwardzania tłuszczów: niklowo-glinowego oraz niklowo-glinowego z dodatkiem ceru. Zbadano wpływ dodatku ceru na aktywność katalizatora Ni/(Al2O3·CeO2) w procesie uwodornienia bielonego oleju rzepakowego oraz na ilość powstających izomerów trans kwasów tłuszczowych w uwodornionym produkcie. W praktyce przemysłowej proces uwodornienia olejów roślinnych jest najczęściej prowadzony na nośnikowych katalizatorach niklowych1-3). Główną wadą katalizatorów niklowych jest koniecz-ność pracy w temp. powyżej 150°C, przy których promowana jest niekorzystna izomeryzacja wiązań podwójnych z konfiguracji cis do konfiguracji trans. Udział izomerów TFA (trans-fatty acids) w olejach roślinnych uwodornionych na nośnikowych katalizatorach niklowych może dochodzić do 40-50%, a izomerów położeniowych do 30-60%4). Z procesowego punktu widzenia izomeryzacja do form trans jest pożądana, ponieważ uzyskuje się umiarkowany wzrost temperatury topnienia oleju przy niższym stopniu uwodornienia (temperatura topnienia formy cis estru metylowego kwasu oleinowego wynosi -20,2°C, a formy trans 9,9°C)5), niższe zużycie wodoru i przez to niższe koszty. Z medycznego punktu widzenia jest to jednak proces bardzo niekorzystny. Wyniki badań naukowych pokazują, że TFA powstające w trakcie uwodornienia, podobnie jak nasycone kwasy tłuszczowe, odkładają się jako osad na ściankach naczyń krwionośnych, doprowadzając ostatecznie do ich niedrożności, co w konsekwencji powoduje zwiększone ryzyko choroby niedokrwiennej serca6, 7). Ponadto, TFA obniżają poziom frakcji cholesterolu o dużej gęstości HDL więcej »

Studies on the nitriding and reduction in the nanocrystalline iron-ammonia-hydrogen system Badanie procesów azotowania i redukcji w układzie nanokrystaliczne żelazo-amoniak-wodór - DOI:10.12916/przemchem.2014.1036

Bartłomiej Wilk Walerian Arabczyk

Com. Fe catalyst for NH3 synthesis was nitrided with NH3-H2 mixts. at 350°C. The nitriding resulted in formation of stable Fe(N), Fe4N and Fe2-3N phases. After redn., the area of the Fe2-3N phase was extended. Badano procesy azotowania nanokrystalicznego żelaza oraz redukcji otrzymanych nanokrystalicznych azotków żelaza mieszaninami azotującymi o różnym składzie chemicznym w temp. 350°C w stanach kwazirównowagowych. Wykazano znaczne odstępstwa zachowania nanokrystalicznego układu Fe-NH3-H2 od otrzymanych przez Lehrera zależności dla materiałów grubokrystalicznych. Stwierdzono istnienie zjawiska histerezy dla zależności stopnia zaazotowania żelaza od potencjału azotującego w stałej temperaturze. Izoterma procesu redukcji nanokrystalicznych azotków żelaza przebiega powyżej izotermy procesu azotowania nanokrystalicznego żelaza w obszarze potencjałów azotujących, w których zachodzi reakcja chemiczna. W tych obszarach azotujących w procesach azotowania i redukcji trwale istnieją obok siebie dwie fazy stałe: więcej »

Synthesis and odour characteristics of hydroxylactones with methylcyclohexane system Synteza i ocena zapachowa hydroksylaktonów z układem metylocykloheksanu - DOI:10.12916/przemchem.2014.1051

Małgorzata Grabarczyk Katarzyna Wińska Wanda Mączka Mirosław Anioł

4-Methyl-1,3-cyclohexanedione was synthesized in reaction of EtCOMe with CH2=CHCOOEt and used for 7-step synthesis of 2 isomers of 2-hydroxy-5(3)-methyl-oxybicyclo[ 4.3.0]nonan-8-one by subsequent esterification with EtOH, redn. with LiAlH4, condensation with AcOEt, epoxidn. with m-chlorobenzoic acid and lactone ring closure with HClO4. Both lactones and all intermediate products were identified by NMR spectroscopy and studied for their fragrance. Some of the compds. showed very interesting odours and can be used in food or cosmetic industries. Przedstawiono siedmioetapową syntezę dwóch hydroksylaktonów z układem metylocykloheksanu. Jako substrat wyjściowy wykorzystano 4-metylo-1,3-cykloheksanodion. Podczas syntez otrzymano nowe etoksyketony, epoksyestry i hydroksylaktony z układem 4- i 6-metylocykloheksanu. Zarówno laktony, jak i wszystkie produkty pośrednie zostały poddane ocenie zapachowej. Okazało się, że niektóre z otrzymanych związków charakteryzują się bardzo ciekawymi aromatami, dzięki czemu mogą znaleźć zastosowanie w przemyśle spożywczym lub kosmetycznym. Wiele naturalnie występujących w przyrodzie laktonów charakteryzuje się interesującym zapachem. Związki takie często występują w owocach i ich przetworach, nadając im charakterystyczny aromat,w związku z czym mogą być stosowane w przemyśle spożywczym1). Przykładami laktonów stosowanych jako zapachowe dodatki do żywności są γ-nonalakton i γ-dekalakton. Nonalakton występujący w brzoskwiniach charakteryzuje się słodkim, kokosowym zapachem. Dekalakton zaś o zapachu słodkim, owocowym z nutą brzoskwiniową nadaje aromat truskawkom1-3). Podobne strukturalnie do nich whisky lakton i cognac lakton są składnikami aromatycznymi alkoholi4). Równie interesujące są więcej »

Use of biogas as an engine and boiler fuel Zastosowanie biogazu jako paliwa silnikowego i kotłowego - DOI:10.12916/przemchem.2014.1003

Jerzy Walendziewski Marek Kułażyński Norbert Modliński Grzegorz Pawlak

To simulate to biogas compn., MeH was dild. with CO2 (up to 45%) and used as a fuel for driving a test spark engine at air excess 0.92-1.1. The diln. resulted in a decrease in NOx and CO emission and heat release rate. This observation was confirmed by combustion of MeH-CO2 mixts. in an industrial burner. Silnik o zapłonie iskrowym może być skutecznie zasilany metanem ze znacznym udziałem ditlenku węgla (45%) w dość szerokich granicach składu mieszanki paliwowo-powietrznej 0,92 < λ < 1,1. Wykazano, że zwiększony udział CO2 w biogazie ma bardzo duży wpływ na zmniejszenie udziału tlenków azotu w spalinach silnika. Spalanie mieszanek ubogich (1,0 < λ < 1,1) przy stosowaniu biogazu jako paliwa silnikowego jest korzystne z punktu widzenia ograniczenia emisji węglowodorów i nie skutkuje znaczącym spadkiem momentu obrotowego i sprawności ogólnej silnika. Symulację spalania biogazu zrealizowano przy użyciu zmodyfikowanego palnika olejowego, zaadaptowanego do spalania biogazu. Takie rozwiązanie daje możliwość zastosowania nowego typu palnika do współspalania biogazu z innymi paliwami w istniejącym kotle energetycznym. Wraz ze zwiększeniem udziału CO2 w biogazie obniża się temperatura spalania w komorze, co powoduje zmniejszenie szybkości tworzenia NO. Głównymi składnikami biogazu jest metan i ditlenek węgla zawarty w ilościach 35-50%, obok licznych zanieczyszczeń zawartych w mniejszych ilościach, takich jak para wodna, siarkowodór, organiczne związki siarki i amoniak. Zastosowanie biogazu jako paliwa silnikowego wymaga bezwzględnego ich usunięcia. Nie dotyczy to konieczności pozbycia się inertnego ditlenku węgla. Obecność ditlenku węgla w paliwie jest dopuszczalna, chociaż oczywiście zmniejsza wartość energetyczną paliwa i pogarsza uzyskiwane efekty pracy silnika. Ditlenek węgla wpływa na właściwości mieszaniny paliwowej przez zmianę właściwości termicznych, obniżenie temperatury płomienia, właściwości promieniowania więcej »

Use of dynamic light scattering (DLS) for determination of critical micelle concentration Zastosowanie techniki dynamicznego rozpraszania światła laserowego (DLS) do wyznaczania krytycznego stężenia micelizacji - DOI:10.12916/przemchem.2014.882

Michał Wojtasik Grażyna Żak Jarosław Markowski

Three surface-active substances were studied for crit. miccelle concns. in H2O or oils by dynamic light scattering to confirm applicability of the method. Krytyczne stężenie micelizacji jest wartością charakteryzującą substancje mające właściwości powierzchniowo czynne, które przy odpowiednim stężeniu w roztworze tworzą micele. Po przekroczeniu tego stężenia następuje skokowa zmiana wielu właściwości fizycznych takiego roztworu. Przedstawiono jedną z metod pomiaru krytycznego stężenia micelizacji z zastosowaniem techniki dynamicznego rozpraszania światła laserowego, wykorzystując do tego celu znaną substancję powierzchniowo czynną stosowaną w biochemii oraz detergenty wykorzystywane w przemyśle paliwowym. Cząsteczki dodatków detergentowych do paliw zbudowane są z długich łańcuchów węglowodorowych połączonych z polarnymi grupami funkcyjnymi. Specyficzne właściwości powierzchniowe detergentów są skutkiem ich amfifilowej struktury utworzonej przez hydrofilowe i hydrofobowe fragmenty cząsteczek. Działanie detergentów polega na adsorpcji na granicy dwóch faz w taki sposób, że część polarna cząsteczki jest skierowana do fazy bardziej polarnej. Obecność substancji powierzchniowo czynnej umożliwia tworzenie emulsji lub dyspersji dwóch cieczy, które bez udziału detergentów tworzą dwie oddzielne fazy. Detergenty ułatwiają również zwilżanie powierzchni ciał stałych przez ciecze. Cząsteczki detergentów adsorbują się na granicy faz tym lepiej, im bardziej widoczna jest w nich asymetria grup hydrofilowych i hydrofobowych. Przy małych stężeniach cząsteczki detergentów w roztworze są niezasocjowane, jednak ze wzrostem ich stężenia, na skutek oddziaływań międzycząsteczkowych, dochodzi do ich agregacji, czego efektem jest tworzenie się miceli. Wartość stężenia detergentu w roztworze, przy której rozpoczyna się proces formowania miceli nazywana jest krytycznym stężeniem micelizacji CMC (critical micelle concentration). Na rys. 1 przedstawion więcej »

Use of electronic nose for quality assessment of agricultural ethanol distillates Wykorzystanie elektronicznego nosa do oceny jakości etanolowych destylatów rolniczych - DOI:10.12916/przemchem.2014.998

Tomasz Dymerski Jacek Gębicki Jacek Namieśnik

One-hundred-thirty-five samples of EtOH-contg. agricultural distillates were tested for quality by using a prototype electronic nose. The distillates were bubbled with air to sep. the volatile components studied in a semiconductor sensor system (6 sensors) and evaluated with discriminant linear and quadratic functions supported with a crossvalidation. The anal. confirmed that more than 96% of the samples were formerly classified correctly to the particular quality classes by a conventional (organoleptic) method. Przedstawiono wyniki badań oceny jakości destylatów rolniczych za pomocą prototypu elektronicznego nosa wyposażonego w zestaw 6 półprzewodnikowych czujników. Frakcję lotną próbek destylatu rolniczego wytwarzano za pomocą barbotażu. Klasyfikację próbek do odpowiedniej klasy jakości przeprowadzano przy użyciu funkcji dyskryminacyjnych: liniowej i kwadratowej wspartej metodą kroswalidacji. Na podstawie przeprowadzonych analiz zaobserwowano ponad 96-proc. poprawność klasyfikacji próbek destylatów do poszczególnych klas jakości. Zgodnie z definicją zawartą w Polskiej normie1) destylat rolniczy to płyn alkoholowy uzyskany w wyniku destylacji po fermentacji alkoholowej produktów rolniczych, który nie ma właściwości alkoholu etylowego rolniczego ani właściwości napoju spirytusowego, lecz zachowuje zapach i smak pochodzące od użytych surowców. Destylaty rolnicze w zależności od użytego do ich produkcji surowca charakteryzują się różnymi właściwościami. Wymagania dotyczące koloru, zapachu i mocy takiego destylatu oraz zawartości w nim określonych związków są znormalizowane i stabelaryzowane w normie1). Ze względu na rodzaj surowca poddanego fermentacji destylaty rolnicze można zaliczyć do 5 kategorii, oznaczonych literami: M (melasa), O (świeże owoce lub ich moszcze), Z (boża), K (ziemniaki) i R (różne surowce rolnicze lub produkty ich przetwarzania). Jakość destylatu rolniczego zależy od składu i ze względu na jego złożono więcej »

Uwarunkowania prawne stosowania biopłynów w Polsce - DOI:10.12916/przemchem.2014.822

Magdalena M. Jabłońska Arkadiusz I. Majoch

Polska, podobnie jak inne państwa członkowskie Unii Europejskiej, jest zaangażowana we wspieranie i promowanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Jednym z obszarów działań w tym zakresie jest wykorzystanie biopłynów. Artykuł stanowi przegląd obecnej sytuacji możliwego rozwoju biopłynów w Polsce, związane z tym aspekty prawne i ekologiczne. Wśród możliwych do zastosowania obszarów dla biopłynów wymieniono energetykę zawodową i lokalną, przemysł chemiczny i maszynowy oraz pojazdy nieporuszające się po drogach. Do najważniejszych zadań europejskiej polityki energetycznej należy zapewnienie nieprzerwanych dostaw paliw i energii, wzrost konkurencyjności gospodarki oraz minimalizacja negatywnego oddziaływania sektora energii na środowisko. W związku z realizacją przyjętego w 2009 r. Pakietu Energetyczno- -Klimatycznego oraz Dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady Europy, głównie Dyrektywy 2009/28/WE1) (dyrektywa RED) oraz Dyrektywy2), Unia Europejska wprowadziła obligatoryjne wymagania w zakresie produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (OZE). Zgodnie z ich zapisami, udział energii elektrycznej z OZE powinien wynieść 20% w 2020 r., przy czym dla Polski udział ten ma wynieść 15% w zużyciu energii elektrycznej oraz 10% w zakresie paliw dla transportu. Osiągnięcie postawionych celów ma zostać zrealizowane poprzez zwiększenie wytwarzania energii elektrycznej z energetyki wiatrowej oraz przez zwiększenie wykorzystywania biomasy energetycznej3), w tym m.in. przez stosowanie tzw. biopłynów. Status biopłynów Niespójność definicji (stan na 18 marca 2013 r.) W zależności od przedmiotu regulacji, definicja biopłynów podlega dopasowywaniu do specyfiki określonego obszaru prawnego. Stąd podstawowym problemem wydaje się brak wprowadzenia do obowiązujących i planowanych przepisów prawa krajowego zharmonizowanej definicji biopłynów oraz biomasy. Przykładem złożoności problemu są przedstawione definicje wybra więcej »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii (wg Biuletynu Urzędu Patentowego, nr 4, 5 i 6 z 2014 r.)

Zgł. nr 400118; C10M 125/00 INSTYTUT NAFTY I GAZU, Kraków Zajezierska A. Smar plastyczny biodegradowalny Smar plastyczny biodegradowalny zawiera 75-95 cz. mas. syntetycznego oleju poliolestrowego, otrzymanego w reakcji syntezy kwasów monokarboksylowych C5-C10 i wyższych kwasów tłuszczowych oraz alkoholi wielowodorotlenowych o strukturze neopentylu, takich jak trimetylopropan, 3-20 cz. mas. nieorganicznego zagęszczacza typu montmorylonitu modyfikowanego solą amoniową, 0,01-5,0 cz. mas. aminowego inhibitora utlenienia typu alkilowanej fenylo-α- naftyloaminy i/lub oktylowanej difenyloaminy, 0,1-10 cz. mas. inhibitora korozji typu obojętnego alkilonaftalenosulfonianu wapnia oraz 0,1-10 cz. mas. polimerowego dodatku typu poliizobutylenu i/lub kopolimeru styrenu i butadienu. (1 zastrzeżenie) Zgł. nr 400345; C11B 9/00 POLITECHNIKA POZNAŃSKA, Poznań Strzemiecka B., Voelkel A. Trwałe kompozycje zapachowe na bazie żywicy fenolowoformaldehydowej typu rezolowego i sposób ich wytwarzania Przedmiotem wynalazku są trwałe kompozycje zapachowe na bazie żywicy fenolowo- formaldehydowej typu rezolowego i sposób ich wytwarzania, mające zastosowanie w układach z matrycą polimerową. Trwałą kompozycję zapachową na bazie żywicy fenolowo-formaldehydowej typu rezolowego stanowi żywica rezolowa otaczająca związek zapachowy w ilości co najmniej 5:2 w stosunku mas. żywica:związek zapachowy. Sposób wytwarzania polega na tym, że do żywicy rezolowej dodaje się wodę w stosunku mas. co najmniej 1:3, po czym dodaje się co najmniej 0,03 g emulgatora, następnie co najmniej 0,1 g rozcieńczonego kwasu mineralnego (o stężeniu ok. 10-15%) i co najmniej 0,4 g związku zapachowego, dalej całość podgrzewa się w temp. 60-100°C, korzystnie 80°C, przy jednoczesnym mieszaniu do momentu uzyskania jednolitej kompozycji w postaci stałego proszku, a następnie kompozyt odsącza się i suszy. (3 zastrzeżenia) Zgł. nr 400780; A01N 1/02 TRANSMEDIUM SPÓŁKA Z więcej »

Wykorzystanie badań biegłości w analizie wielopierwiastkowej - DOI:10.12916/przemchem.2014.834

Marzanna Barańska Helena Górecka Miłosz Marczakb

Od wielu lat zadaniem badań biegłości jest umożliwienie oceny kompetencji laboratoriów w danej dziedzinie przy określaniu cech żądanego obiektu badania określonymi metodami badawczymi. Potrzeba zaufania do możliwości laboratorium ma istotne znaczenie dla laboratoriów, ich klientów i dla organów stanowiących, organizacji akredytujących laboratoria i innych instytucji, które mogą określać wymagania, jakim powinny sprostać laboratoria wykonujące badania w danej dziedzinie. Obiekty pozostałe po badaniach biegłości, w większości przypadków, są cennym materiałem referencyjnym wykorzystywanym przez uczestników do bieżącej kontroli jakości, do przeprowadzania walidacji lub rewalidacji stosowanych metod badawczych oraz do sprawdzenia nowego przyrządu lub pracownika1). Takie laboratoria branżowe, jak urzędy probiercze, laboratoria celne, Inspekcja Sanitarna, Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska i laboratoria kryminalistyczne organizują własne zamknięte badania biegłości, których celem jest dopracowanie i ujednolicenie stosowanych metod badawczych, a w efekcie końcowym doprowadzenie do zbliżonej zdolności pomiarowej. W przypadku bardzo specjalistycznych (kosztownych) metod umożliwiają również wytypowanie referencyjnych laboratoriów do ich realizacji. Programy te w większości przypadków są, dla uczestnika, jawne i wykorzystywane do jego oceny. Zgodnie z normą2) badanie biegłości określone jest, jako "ocena rezultatów działania uczestnika względem wcześniej ustalonego kryterium, za pomocą porównań międzylaboratoryjnych". Niedostateczna wiedza, zarówno u organizatorów badań, jak i u ich uczestników, powoduje problemy z ich prawidłową interpretacją. Dodatkową komplikacją jest wprowadzone przez normę2) wymaganie zachowania poufności, tak że uczestnik zna tylko swoje wyniki i wartości odniesienia, a nie ma możliwości porównania swoich wyników z innymi, znanymi laboratoriami np. wiodącymi w danej dziedzinie. Sposoby prz więcej »

Z półki księgarskiej - Dietrich Braun KLEINE GESCHICHTE DER KUNSTSTOFFE (KRÓTKA HISTORIA TWORZYW SZTUCZNYCH)

Jerzy Polaczek

Najpierw była epoka kamienna, potem epoka brązu i epoka żelaza, a w II połowie XX w. ludzkość wkroczyła w epokę tworzyw sztucznych. Nie ma w tym żadnej przesady. Dziś tworzywa sztuczne towarzyszą ludziom na każdym kroku i stały się niezastąpione (choć czasem wzbudzają kontrowersje!). Historia tworzyw sztucznych, opartych na organicznych polimerach jest krótka. Prekursorami tworzyw sztucznych były organiczne tworzywa naturalne: celuloza (drewno, włókna naturalne, papier), białka (skóra, pergamin) i naturalne żywice (bursztyn, kopal, szelak). Pierwsze nieśmiałe próby chemicznej modyfikacji naturalnych polimerów były mało ambitne: chodziło w nich tylko o to, by wartościowe i drogie tworzywa naturalne zastąpić tanimi: wulkanizat kauczuku naturalnego (ebonit) miał zastąpić cenny heban a azotan celulozy (celuloid) miał zastąpić kość słoniową. Z tamtych lat pochodziło długo utrzymujące się przekonanie, że tworzywa sztuczne to tylko małowartościowa namiastka (Ersatz). Tworzenie się żywic w syntezach organicznych traktowano jako niepowodzenie. Autor recenzowanej książki przytacza zapis w sprawozdaniu wybitnego niemieckiego organika Adolfa von Bayera: nur ein Harz (nic tylko żywica). Przełom nastąpił dopiero wówczas, gdy Krämer i Spilker z oleju lekkiego ze smoły węglowej wytworzyli w 1890 r. więcej »

Z prasy zagranicznej

Globalny rynek aromatów dziś i jutro Erdöl Erdgas Kohle 2013, 129, nr 12, OG 209.Węglowodory aromatyczne są podstawowymi surowcami służącymi do produkcji wielu chemikaliów, zwłaszcza polimerów, w związku z czym zakłada się, że ich zużycie winno być zgodne ze wzrostem PKB. W 2012 r. globalna produkcja trzech głównych związków aromatycznych, tj. benzenu, toluenu i ksylenów (BTX), wynosiła ok. 95 mln t, z czego na benzen i ksyleny przypadało po 40 mln t, a na toluen - reszta. Benzen służy przede wszystkim do produkcji polistyrenu (PS) poprzez etylobenzen, ksyleny do produkcji poli(tereftalanu etylenu) (PET) poprzez kwas tereftalowy, toluen zaś jako rozpuszczalnik i w mniejszym stopniu do produkcji toluilenodiizocyjanianów, stosowanych do otrzymywania poliuretanów. W większości jednak toluen jest przekształcany w benzen i ksyleny metodą katalitycznego transalkilowania, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu zużycia tych dwóch głównych aromatów. Przewiduje się, że wraz z rozwojem produkcji PS i PET w ciągu najbliższych 5 lat zapotrzebowanie na wszystkie te trzy związki aromatyczne będzie wzrastać o 3,5-4,0% rocznie. Głównym źródłem aromatów jest reforming katalityczny, na który przypada ponad połowa ich światowej produkcji, drugie miejsce pod tym względem zajmuje kraking termiczny ciężkiej benzyny (główne petrochemiczne źródło aromatów), trzecie zaś lekki olej koksowniczy (COLO) powstający w procesie koksowania węgla kamiennego. Światowy rynek aromatów jest dziś zdominowany przez kraje Azji i Pacyfiku w wyniku szybkiego rozwoju w nich produkcji tworzyw sztucznych i włókien chemicznych. W Europie zdolności produkcyjne w zakresie aromatów uległy znacznemu ograniczeniu z powodu zamykania rafinerii, a w Ameryce Północnej produkcja aromatów stale maleje, gdyż w procesach pirolizy benzyna ciężka jest zastępowana lekkimi węglowodorami towarzyszącymi gazowi z łupków. W przeciwieństwie do Europy i Ameryki Północnej, w s więcej »

Z ŻYCIA POLSKIEJ IZBY PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO

Nowi członkowie.Decyzją zarządu Izby do grona członków stowarzyszonych w Izbie dołączył wchodzący w skład grupy Mostostal Puławy Zakład Budowy Aparatury i Remontów Specjalistycznych MEZAP z Puław. Główny zakres działalności tej spółki to wykonawstwo oraz remonty aparatury i urządzeń ciśnieniowych dla przemysłu chemicznego, petrochemicznego i energetycznego (zbiorniki i wymienniki ciepła różnych typów, kotły wodne i parowe, chłodnice ociekowe, reaktory, wężownice do kotłów, aparaty kolumnowe, obudowy filtrów, wyparki i separatory). Zakład świadczy również usługi w zakresie zwijania blach, obróbki skrawaniem, obróbki cieplnej i zabezpieczenia antykorozyjnego (piaskowanie, malowanie). Spółka zajmuje się wszystkimi pracami związanymi z urządzeniami dźwignicowymi, dźwignikowymi, dźwigowymi oraz wózkami widłowymi na podstawie uprawnień nadanych przez UDT. Do grona firm stowarzyszonych w Izbie dołączył Trans więcej »