SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Miesięcznik ISSN 0033-2496, e-ISSN 2449-9951 - rok powstania: 1917
Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem.)

Ammonium salts as functional components of new generation working fluids. Sole amoniowe jako funkcjonalne składniki cieczy obróbkowych nowej generacji

Marian W. Sułek Artur Seweryn Marta Ogorzałek Emilia Klimaszewska

Aq. solns. of a com. vinylpyrrolidone/methacrylamide/vinylimidazole/ vinylimidazole methylsulfate copolymer were studied for lubricating properties by using a 4-ball tester. The friction coeff. and wear scar diam. decreased substantially with increasing concn. of the ammonium salt soln. In presence of the ammonium salt, the mech. system did not undergo seizure even at a load of 4 kN, whereas a seizure was obsd. for water already at 2 kN. Jako modelowe ciecze obróbkowe nowej generacji zaproponowano wodne roztwory kopolimeru winylopirolidonu, metakryloamidu, winyloimidazolu i czwartorzędowanego winyloimidazolu (Polyquaternium 68). Zweryfikowano ich właściwości smarowe przez wyznaczenie oporów ruchu i zużycia za pomocą aparatu czterokulowego (T-02). Zaobserwowano znaczną poprawę ich charakterystyk tribologicznych w porównaniu z wodą jako bazą. Nastąpiło ok. 4-krotne obniżenie współczynnika tarcia i ok. 2,5-krotne zmniejszenie średnicy śladu zużycia. W obecności roztworów soli amoniowych układ mechaniczny nie uległ zatarciu nawet przy obciążeniu 4 kN, podczas gdy dla wody obserwowano zatarcie już przy 2 kN.Zarówno z naukowego, jak i użytkowego punktu widzenia interesujące są badania nad substancjami smarowymi na bazie wody1, 2). Poczesne miejsce zajmują one także w badaniach własnych3-5). Woda ma duże przewodnictwo cieplne, jest niepalna, wykazuje małą lepkość,występuje powszechnie w przyrodzie, jest obojętna fizjologicznie oraz tania. Zastosowanie jej jako medium smarowego jest jednak niemożliwe ze względu na niedostateczną smarność. Poza tym powoduje korozję metali, ma niską temperaturę wrzenia i wysoką temperaturę krzepnięcia. [...]

ZAKUP JEDNORAZOWY I DOSTĘP DO WIRTUALNEJ CZYTELNI
PRENUMERATA PAPIEROWA

Metoda płatności: Płatności elektroniczne (karta kredytowa, przelew elektroniczny)
Dostęp do publikacji (format pdf): 6.00 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 1h: 24.60 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 4h: 43.05 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 12h: 73.80 zł	DO KOSZYKA

Prenumerata

Szanowny Kliencie!
Zamów roczną prenumeratę w wersji PLUS a uzyskasz dostęp do archiwalnych publikacji tego czasopisma.
Nie zwlekaj - skorzystaj z tysięcy publikacji o najwyższym poziomie merytorycznym.

prenumerata papierowa roczna PLUS (z dostępem do archiwum e-publikacji) - tylko 780.00 zł
prenumerata papierowa roczna PLUS z 10% rabatem (umowa ciągła) - tylko 702.00 zł *)
prenumerata papierowa roczna - 690.00 zł
prenumerata papierowa półroczna - 345.00 zł
prenumerata papierowa kwartalna - 172.50 zł

okres prenumeraty:

*) Warunkiem uzyskania rabatu jest zawarcie umowy Prenumeraty Ciągłej (wzór formularza umowy do pobrania).
Po jego wydrukowaniu, wypełnieniu i podpisaniu prosimy o przesłanie umowy (w dwóch egzemplarzach) do Zakładu Kolportażu Wydawnictwa SIGMA-NOT.

Zaprenumeruj także inne czasopisma Wydawnictwa "Sigma-NOT" - przejdź na stronę fomularza zbiorczego »

INNE PUBLIKACJE W TYM ZESZYCIE

1-Butyl-3-methylimidazolium trifluoroacetate as conducting medium in solid polymer electrolytes. Trifluorooctan 1-butylo-3-metyloimidazoliowy jako czynnik przewodzący w stałych elektrolitach polimerowych

Agata Dembna* Ewa Andrzejewska Izabela Stępniak

1-Butyl-3-methylimidazolium trifluoroacetate ionic liq. and ethoxylated bisphenol F diacrylate and ethoxylated bisphenol A dimethacrylate crosslinking monomers (80:20 mass ratio) were used to prep. in situ solid polymer electrolytes by photopolymerization. Ionic cond. of the prepd. electrolyte 1.1-1.6*10-2 S/cm was significantly higher than the ionic cond. of the neat ionic liq. (0.326*10-2 S/cm). The specific capacity of electric double layer capacitors based on electrolyte was 50-70 F/g. Otrzymano stałe elektrolity polimerowe (SEP) zawierające 80% mas. cieczy jonowej trifluorooctanu 1-butylo-3-metyloimidazoliowiego ([BMIm] [ATf]) oraz 20% matrycy polimerowej na bazie di(met)akrylanów etoksylowanych bisfenoli A i F. SEP otrzymano in situ techniką fotopolimeryzacji. Uzyskane SEP wykazują znacznie większe wartości przewodności elektrolitycznej (1,1-1,6·10-2 S/cm) niż użyta w nich jako czynnik przewodzący IL (0,326·10-2 S/cm). Otrzymane SEP zastosowano jako elektrolit i separator w kondensatorze elektrochemicznym. Pojemności właściwe dla kondensatorów elektrochemicznych z SEP mieściły się w zakresie 50-70 F/g.W ostatnich latach coraz większym zainteresowaniem cieszą się stałe elektrolity polimerowe (SEP), głównie ze względu na brak wycieku, możliwość formowania odpowiednich kształtów, jak również ich elastyczność i lekkość. Mogą być one wykorzystane/zastosowane w kondensatorach elektrochemicznych, bateriach litowo-jonowych, ogniwach słonecznych lub paliwowych. Najczęściej stosowanymi matrycami polimerowymi są poliakrylonitryl, poli(tlenek etylenu) (PEO), poli(tlenek propylenu), poli(metakrylan metylu), poli(fluorek winylidenu) oraz kopolimer fluorku winylidenu i heksafluoropropylenu1, 2). Jako czynnik przewodzący stosowano w nich głównie sole litu, często z rozpuszczalnikami organicznymi (np. cykliczne węglany), dla łatwiejsze więcej »

Activity coefficients at infinite dilution as a first information for the description of the thermodynamic and extraction properties of ionic liquids. Współczynniki aktywności w rozcieńczeniu nieskończenie wielkim jako podstawowa informacja do opisu termodynamicznych i ekstrakcyjnych właściwości cieczy jonowych

Urszula Domańska-Żelazna

A review, with 45 refs., of activity coeffs. at infinite dilution of ionic liqs. used for sepn. of arom. and aliph. hydrocarbons or S compds. and aliph. hydrocarbons. The partial excess molar Gibbs energies, gas-liq. partition coeffs. and the Hildebrand soly. parameters were taken into consideration. Przedstawiono przegląd literaturowy z ostatnich lat, dotyczący możliwości wykorzystania cieczy jonowych w ekstrakcji i rozdzielaniu na podstawie badań współczynników aktywności w rozcieńczeniu nieskończenie wielkim (γ∞ 12). Bardzo atrakcyjnym obszarem badań jest możliwość zastosowania cieczy jonowych IL (ionic liquid) w różnych nowych technologiach w takich dziedzinach, jak kataliza, ochrona roślin, kleje, farby, wulkanizacja, pestycydy, środki smarujące, środki ochrony drewna, ekstrakcja i wiele innych. W porównaniu z klasycznymi rozpuszczalnikami organicznymi ciecze jonowe są nielotne, niepalne i wykazują szcze-gólnie cenne właściwości fizykochemiczne. W pracy przedstawiono przegląd literatury z ostatnich lat dotyczący możliwości wykorzystania cieczy jonowych w ekstrakcji i rozdzielaniu na podstawie badań współczynników aktywności w rozcieńczeniu nieskończenie wielkim (γ∞ 12). Wieloletnie badania eksperymentalne γ∞ 12 różnych rozpuszczalników organicznych, takich jak węglowodory alifatyczne, alkeny, alkiny, węglowodory aromatyczne, tiofen, pirydyna, alkohole, etery, ketony i woda w cieczach jonowych pozwoliły na opis podstawowych właściwości termodynamicznych, parametrów rozpuszczalności, współczynników podziału gaz/ciecz oraz zdolności ekstrakcyjnych IL. Stosowano imidazoliowe, pirydyniowe, izochinolinowe, pirolidyniowe i piperydyniowe IL z takimi anionami, jak imidek bis{(trifluorometylo) sulfonylowy} ([NTf2]-), tiocyjanian ([SCN]-), tosylan ([TOS]-), trifluorooctan więcej »

Aktualności

ZCh Police SA kupiły kopalnię fosforytów w Senegalu Na konferencji prasowej w dn. 29 sierpnia br. w Warszawie Pan Paweł Jarczewski, prezes zarządu Grupy Azoty, i Pan Krzysztof Jałosiński, prezes zarządu Zakładów Chemicznych Police SA, poinformowali o podpisaniu w dn. 28 sierpnia br. w Dakarze kontraktu na zakup 55% akcji kopalni fosforytów i ilmenitów African Investment Group SA. W konferencji uczestniczył również dr Malick Gakou, były minister przemysłu i handlu Senegalu (absolwent warszawskiej Szkoły Głównej Handlowej), prof. Witold Orłowski i Jacek Socha z PriceWaterCoopers oraz eksperci z Ernst & Young. Zakupiona kopalnia posiada dwa złoża, z których pierwsze jest obecnie eksploatowane i jego zasoby wystarczą na 4 lata przy obecnym wydobyciu, oraz drugie złoże, które obecnie nie jest eksploatowane, o zasobie ok. 56 mln t fosforytów. Jakość fosforytów senegalskich jest lepsza od najbardziej znanych na świecie złóż marokańskich. Kopalnia jest odkrywkowa, z odsłoniętego złoża koparki ładują urobek na ciężarówki, którymi minerał dowożony jest do oddalonego o ok. 100 km portu w Dakarze. ZCh Police stały się pierwszym polskim zakładem chemicznym, który rozwinął pozyskiwanie surowców z własnej kopalni, tak jak to robią największe firmy nawozowe świata. Obecnie fosforyty na rynkach międzynarodowych kosztują ok. 180 USD/t (ich cena sięgała już nawet 400 USD/t) a koszt wydobycia w kopalni w Senegalu wynosi ok. 60 USD/t. Nawet jeżeli transport morski do portu w Policach kosztować będzie 20-30 USD/t, to oszczędność sięgać będzie kilkudziesięciu USD/t i przy początkowych 200 tys. t fosforytów, jakie planuje się pozyskać w 2014 r. w Senegalu da to oszczędność ok. 10 mln USD już w pierwszym roku korzystania z własnej kopalni. Kopalnia w Senegalu kosztowała 28,85 mln USD, przy czym płatność ma być realizowana w trzech transzach rocznych, zależnych od potwierdzenia wielkości zasobów i dobrych warunków eksploatacji kopalni. więcej »

Antimicrobial activity of 1-alkoxymethyl-X-dimetylaminopyridinium ionic liquids. Aktywność przeciwdrobnoustrojowa 1-alkoksymetylo-X-dimetyloaminopirydyniowych cieczy jonowych

Monika Stasiewicz

1-Alkoxymethyl-3 and 4-dimethylaminopyridinium acesulfames and saccharinates (alkyl C4H9 to C18H37) were prepd. by the reaction of resp. chlorides with acesulfame K or Na saccharinate with good yield and examd. for antimicrobial activity. Min. inhibitory and biocidal concns. against rods, cocci and fungi were detd. The salts reveal a good antimicrobial activity especially against both Gram-positive cocci and fungi. Aq. solns. of the salts had a sweet taste and were thermally stable. The salts with Me2N group at position 4 were resistant to O3 while that with Me2N group at position 3 were oxidized almost quant. Acesulfamy i sacharyniany 1-alkoksymetylo- 3- i -4-dimetyloaminopirydyniowe otrzymano z dobrą wydajnością w reakcji chlorków z acesulfamem K lub sacharynianem sodu. Następnie wyznaczono minimalne stężenie hamujące (MIC) i minimalne stężenia biobójcze (MBC) otrzymanych soli wobec ziarniaków, pałeczek i grzybów. Badane sole wykazują dobrą aktywność przeciwdrobnoustrojową, zwłaszcza wobec Gram-dodatnich ziarniaków i grzybów, która jest porównywalna do aktywności powszechnie używanego w dezynfekcji chlorku benzalkoniowego (BAC). Wodne roztwory otrzymanych soli mają słodki smak i są stabilne termicznie. Pochodne z grupą dimetyloaminową w pozycji 4 są odporne na działanie ozonu, natomiast sole 1-alkoksymetylo-3-dimetyloaminopirydyniowe utleniają się niemal ilościowo.Ograniczenie populacji drobnoustrojów stanowi istotny problem współczesnej medycyny, weterynarii, przemysłu spożywczego i tych obszarów działalności człowieka, w których niekontrolowany wzrost mikroorganizmów może powodować straty. Zmniejszenie populacji mikroorganizmów prowadzi się za pomocą chemicznych więcej »

Asymmetric reduction of ketones in the culture of Alternaria alternata. Asymetryczna redukcja ketonów w kulturze Alternaria alternata

Rafał Ogórek Bogdan Jarosz

Phytopathogenic fungus Alternaria alternata was used for bioredn. of PhAc and its several derivatives and analogs to resp. secondary alcs. The enantiospecificity, calcd. as an enantiomeric excess (ee), did not depend on the reaction time. The presence of some electronegative substituents (F, NO3) resulted in substantial decrease in the enantioselectivity. Badano zdolność fitopatogenicznego gatunku grzyba Alternaria alternata do redukcji kilku syntetycznych ketonów. Acetofenon i jego pochodne oraz analogi strukturalne redukowane były do odpowiednich alkoholi drugorzędowych. We wszystkich przypadkach proces przebiegał enancjospecyficznie i specyficzność ta, mierzona jako nadmiar enancjomeryczny alkoholu (ee), oraz wydajność zależały od czasu reakcji i struktury substratu. Optycznie czynne związki organiczne mogą pełnić funkcję bloków budulcowych w asymetrycznej syntezie substancji wykazujących aktywność biologiczną jako na przykład leki czy pestycydy1). Asymetryczna redukcja grupy karbonylowej jest chętnie wykorzystywaną metodą otrzymywania optycznie czynnych alkoholi drugorzędowych. Najprostsze "chemiczne" metody syntezy stosowane w tym celu wymagają użycia wodorków, w tym borowodorów i chiralnych ligandów, często nie dając przy tym zadowalających wyników2). Inne stosowane metody wymagają użycia metali ciężkich i pociągają za sobą znaczne koszty3). W tym kontekście ciekawą alternatywą wydają się metody "zielonej chemii", które polegają na zastosowaniu bioreagentów - żywych organizmów lub ich części w postaci kultur tkankowych, całych komórek mikroorganizmów oraz wyizolowanych enzymów lub ich mniej lub bardziej oczyszczonych preparatów4). Mikrobiologiczna redukcja związków karbonylowych z użyciem kultur mikroorganizmów j więcej »

Biological activity of the salts containing a quaternary nitrogen atom. Aktywność biologiczna soli zawierających czwartorzędowy atom azotu

Juliusz Pernak

A review, with 28 refs., of authors' own papers on quaternary ammonium chlorides and ionic liqs. with an activity against bacteria and fungi. Związki zawierające czwartorzędowy atom azotu stanowią liczną grupę organicznych soli. Są wśród nich ciecze jonowe i ich prekursory. Przedstawiono aktywność wobec bakterii i grzybów oraz pokazano potencjał aplikacyjny soli zawierających czwartorzędowy atom azotu. Sole zawierające czwartorzędowy atom azotu są to związki jonowe składające się z kationu i anionu. Stanowią liczną grupę organicznych soli. Biorąc pod uwagę historię tej grupy można podzielić je na czwartorzędowe halogenki amoniowe i halogenki iminiowe oraz ciecze jonowe. Halogenki te są często w literaturze nazywane prekursorami cieczy jonowych. W tabeli 1 przedstawiono najważniejsze historyczne odkrycia dotyczące soli zawierających czwartorzędowy atom azotu. Czwartorzędowe halogenki amoniowe są znane od przełomu XIX i XX w. za sprawą Menschutkina. Opisana przez niego reakcja pomiędzy trzeciorzędową aminą a halogenkiem alkilowym przebiega wg mechanizmu substytucji nukleofilowej SN2. Jest to uniwersalna i najskuteczniejsza metoda syntezy czwartorzędowych halogenków amoniowych i halogenków iminiowych, nazwana reakcją Menschutkina. Właściwości bakteriostatyczne halogenków zostały zauważone przez Jacobsa w 1916 r.1). Opisane przez niego pochodne urotropiny nie przekonywały środowisk medycznych o ich aktywności biologicznej. Sugerowano, że może uwalniać się formaldehyd i to on działa bakteriobójczo. Dopiero w 1935 r. za sprawą Domagka2) uznano czwartorzędowe halogenki amoniowe za skuteczne związki dezynfekcyjne. Od końca lat siedemdziesiątych XX w. w Politechnice Poznańskiej badano sole zawierające czwartorzędowy atom azotu. Do końca XX w. obiektem badań były czwartorzędowe chlorki amoniowe i chlorki iminiowe więcej »

Bis-ammonium herbicidal ionic liquids. Bis-amoniowe herbicydowe ciecze jonowe

Katarzyna Marcinkowska Kamil Czerniak Rafał Giszter Michał Niemczak

Eighteen novel bis-ammonium herbicidal ionic liqs. were synthesized by partial or total bromide anion exchange in RMe2N+(CH2)nN+Me2R*2Br- (where n = 4, 5 or 12 and R = Bu, C10H21, C14H29, C16H33, PhCH2 or i-Pr) to 4-chloro- 2-methylphenoxyacetate and optionally to 3,6-dichloro-2- methoxybenzoate anions and studied for soly. in common solvents and herbicidal activity against cornflower (Centaurea cyanus L.), white mustard (Sinapis alba L.) and oil seed rape (Brassica napus L.). The herbicidal activity of the salts was comparable to a com. herbicide (K or Na 4-chloro-2- methylphenoxyacetate).Opisano nowe bis-amoniowe herbicydowe ciecze jonowe. Określono ich rozpuszczalność w popularnych rozpuszczalnikach oraz ich fitotoksyczność w stosunku do chabra bławatka (Centaurea cyanus L.), gorczycy białej (Sinapis alba L.) oraz rzepaku ozimego (Brassica napus L.). Charakterystyczną cechą pozwalającą na umieszczenie danej substancji w grupie cieczy jonowych jest jej temperatura topnienia, która umownie nie może przekroczyć wartości 100°C1). Wszystkie ciecze jonowe są związkami chemicznymi składającymi się z kationu oraz anionu2). Biorąc pod uwagę kation, który ma charakter wyłącznie organiczny, można wyróżnić ciecze jonowe zaliczane do grupy czwartorzędowych soli amoniowych, pirydyniowych, imidazoliowych lub fosfoniowych. więcej »

Ciecze jonowe jako deterenty pokarmowe szkodników magazynowych

Jan Nawrot Tomasz Klejdysz

Badania prowadzono na groźnych z gospodarczego punktu widzenia chrząszczach wołka zbożowego (Sitophilus granarius L.), chrząszczach i larwach trojszyka ulca (Tribolium confusum Duv.) oraz na larwach skórka zbożowego (Trogoderma granarium Ev.). Oceny aktywności związku dokonywano na podstawie wyników laboratoryjnych testów pokarmowych w układzie choice test i no-choice test. Wykonane testy potwierdziły dużą aktywność amoniowych cieczy jonowych z dużym kationem. Natomiast rodzaj anionu miał stosunkowo niewielki wpływ na badaną aktywność. Aktywność deterentna niektórych cieczy jonowych była równa lub wyższa od aktywności naturalnego antyfidantu, jakim jest azadirachtyna. Związki chemiczne, które po naniesieniu na rośliny lub produkty spożywcze uniemożliwiają lub zmniejszają pobieranie pokarmu przez owady nazywane są antyfidantami lub deterentami pokarmowymi.Dodatkowo mogą one powodować zaburzenia w rozwoju osobniczym owadów, w zachowaniu się samców i samic, a także ich przeżywalności. Obserwacje niektórych roślin odpornych na zjadanie przez owady były początkiem badań nad wyodrębnianiem naturalnych związków roślinnych, określaniem ich budowy chemicznej oraz aktywności biologicznej. Pierwszym związkiem wykazującym silne właściwości antyfidantne był terpenoidowy związek izolowany z miodli indyjskiej Azadirachta indica, zwany azadirachtyną. Znanych jest do tej pory 12 izomerów, z których azadirachtyna A wykazuje działanie aktywne w stosunku do 400 gatunków owadów1, 2). W wielu krajach preparaty oparte na ekstraktach z miodli indy więcej »

Compressibility of ionic liquids as a hydraulic fluids. Ściśliwość cieczy jonowych jako płynów hydraulicznych

Marzena Dzida Edward Zorębski Mirosław Chorążewski Andreas Heintz

Isothermal compressibilities of 1-ethyl-3-methylimidazolium bis(trifluoromethylsulfonyl)imide, 1-ethyl-3-methylimidazolium tetraisothiocyanato-cobaltate(II) (I) 1-butyl-3-methylimidazolium tetraisothiocyanato-cobaltate(II) (II), and 1-butyl-1-methylpyrrolidinium bis(trifluoromethylsulfonyl) imide were compared with ref. mineral oil and a biodegradable oil. Temp. and pressure relationships of isothermal compressibility of liqs. under test were discussed for their use as hydraulic fluids. The I and II salts showed the lowest compressibility. Ściśliwości izotermiczne imidku bis(trifluorometylosulfonylo) 1-etylo-3-metyloimidazoliowego ([Emim][NTf2]), tetratiocyjanianokobaltanu( II) 1-etylo-3-metyloimidazoliowego ([Emim]2 [Co-(NCS)s4]), tetratiocyjanianokobaltanu(II) 1-butylo-3-metyloimidazoliowego ([Bmim]2[Co(NCS)4]) oraz imidku bis(trifluorometylosulfonylo)1- -butylo-1-metylopirolidyniowego ([Bmpyr][NTf2]) porównane zostały ze ściśliwością referencyjnego oleju mineralnego MIN-H01 oraz biodegradowalnego oleju BIO-H. Przedyskutowano zależność ciśnieniową i temperaturową ściśliwości izotermicznej cieczy jonowych w kontekście ich potencjalnych zastosowań jako płynów hydraulicznych. Stwierdzono, że najmniejszą ściśliwością charakteryzują się [Emim]2[Co(NCS)4] i [Bmim]2[Co(NCS)4]. Ciecze jonowe to związki chemiczne zbudowane z kationu i anionu, o temperaturze topnienia niższej od temperatury wrzenia wody. Kation jest duży, ma charakter organiczny i często charakteryzuje się niskim stopniem symetrii. Anion jest zazwyczaj mniejszy i może mieć charakter więcej »

Cross-linking of elastomers at low temperature with ionic liquids. Ciecze jonowe stosowane do sieciowania elastomerów w obniżonych temperaturach

Martyna Pingot Marian Zaborski

Five ionic liqus. (NH4 + salts) and (PhCMe2O)2 were used for curing butadiene-styrene rubber at 90°C. The process was followed by chemiluminescence. Use of the ionic liqs. resulted in decreasing the activation energy of cross-linking. Activity of the curing agent was detd. Addn. of SiO2 filler resulted in an increase in the tensile strength ageing resistance of vulcanizates. The ionic liqs. were found good co-agents and dispersing agents in rubber curring. Wykazano, że systemy zbudowane z wodoronadtlenku kumenu oraz amoniowych cieczy jonowych są skutecznymi układami sieciującymi elastomer butadienowo-styrenowy. Dokonano charakterystyki układów sieciujących za pomocą badań chemiluminescencji oraz wyznaczono energię aktywacji reakcji sieciowania. Zbadano kinetykę sieciowania mieszanek elastomerowych, a następnie gęstość usieciowania i właściwości mechaniczne wulkanizatów. Oceniono wpływ soli amoniowych na procesy starzenia wulkanizatów. Ponadto stwierdzono, że ciecze jonowe są związkami wielofunkcyjnymi odgrywającymi rolę koagentów sieciowania, jak również substancji dyspergujących.Sieciowanie jest podstawowym procesem technologicznym pozwalającym przekształcić plastyczny materiał w gotowe wyroby gumowe - inżynieryjny materiał konstrukcyjny o pożądanym zbiorze właściwości fizykochemicznych i mechanicznych. Wulkanizacja utrwala kształt wyrobów, elastomer traci zdolność do płynięcia i może długotrwale przenosić naprężenia mechaniczne1). Należy jednak podkreślić, że proces sieciowania jest jednym z najbardziej energochłonnych etapów w technologii produkcji wyrobów gumowych. Fakt ten był bodźcem do poszukiwania układów sieciujących elastomery w temp. poniżej 100°C. Według doniesień literaturowych wodoronadtlenek kumenu jest inicjatorem ulegającym katalitycznemu rozpadowi na rodniki pod więcej »

Dissolution of calcium oxalate urinary stones in mixed solutions of sodium bicarbonate, potassium citrate and EDTA. Roztwarzanie kamieni moczowych zbudowanych ze szczawianu wapnia mieszaninami roztworów wodorowęglanu sodu, cytrynianu potasu oraz EDTA

Krzysztof Kaliński Jakub Grzesiak Krzysztof Marycz

The title chem. solns. were used for dissolving Ca oxalatecontg. urinary stones at 38.5°C for 48 h. The K citrate and (CH2N(CH2COOH)2)2-contg. soln. was the most efficient. Przedstawiono trzy mieszaniny związków posiadających potencjał do rozpuszczania szczawianów wapnia. Następnie kamienie moczowe poddano działaniu badanych związków (C6H5K3O7·H2O, NaHCO3, C10H16N2O8). W uzyskanych roztworach badano zmianę stężenia wapnia w określonych interwałach czasowych (t = 0, 24 i 48 h) techniką spektroskopii adsorpcji atomowej. Obliczono ubytek masy kamieni i szybkość ich roztwarzania w badanych roztworach. Dokonano analizy zmian morfologicznych poszczególnych kamieni z wykorzystaniem skaningowego mikroskopu elektronowego. Wykazano istotny ubytek masy kamieni moczowych przy równoczesnym wzroście zawartości wapnia w roztworach. Ponadto stwierdzono wyraźne zmiany w ultrastrukturze badanych złogów. Kamica moczowa jest często spotykanym schorzeniem ludzi i zwierząt1, 2). więcej »

Ecological aspects and development strategies of sulfuric acid industry. Aspekty ekologiczne i strategia rozwoju przemysłu kwasu siarkowego

Piotr Grzesiak Marcin Grobela Rafał Motała

An industrial plant for prodn. of H2SO4 in a Polish copper smelter and refinery was analyzed from ecolog. and economic points of view. In particular, the process optimization, the oxidn. catalyst improvement and new uses for the SO2 were taken into consideration. Omówiono ekologiczne aspekty produkcji kwasu siarkowego w Hucie Miedzi Głogów na poszczególnych etapach przebiegu procesu. Przedstawiono wyniki optymalizacji parametrów pracy instalacji w całym cyklu produkcyjnym, pozwalającej stabilizować emisję związków siarki. Omówiono strategię rozwoju produkcji kwasu siarkowego w przemyśle hutniczym. W Polsce produkuje się ok. 2 mln t kwasu siarkowego rocznie, z czego prawie połowa pochodzi z hut miedzi, cynku i ołowiu, przerabiających gaz powstały z przerobu siarczkowych rud metali nieżelaznych. Produkcja kwasu w tych instalacjach jest spowodowana brakiem alternatywnych technik utylizacji dużych objętości gazu o zmiennym stężeniu SO2 i natężeniu przepływu. Niezależnie od dokonanego postępu i znacznej poprawy stanu środowiska objętego oddziaływaniem przemysłu metali nieżelaznych, produkcja kwasu siarkowego pozostaje nadal obciążeniem dla środowiska1, 2). Jedną z przyczyn jest wzrost emisji związków siarki w czasie pracy instalacji. Wydłużanie cykli produkcyjnych jest jednak uzasadnione ekonomicznie, gdyż miesięczny postój Huty Miedzi Głogów (HMG) to strata ok. 1 mld zł wynikająca z braku produkcji miedzi. Głównym kryterium oceny prawidłowości realizacji procesów przemysłowych pozostają wymogi w zakresie ochrony środowiska, wynikające z obowiązującego ustawodawstwa. Wymusza ono ograniczanie wielkości emisji związków siarki poprzez stosowanie odpowiednich technik3). Współczesne pojmowanie postępu w zakresie ochrony środowiska wyznacza jednocześnie kierunki poszukiwań nowych rozwiązań, pozwalających ograniczyć skutki oddziaływania więcej »

Epoxy resin modified with ionic liquids as supports of novel catalysts for hydrosilylation. Żywice epoksydowe modyfikowane cieczami jonowymi jako nowe nośniki katalizatorów hydrosililowania

Karolina Wąsikowska Natalia Bączek Paulina Dmowska Krzysztof Strzelec Bartosz Markiewicz

Com. epoxy resin was cured by addn. of novel didecyldimethylammonium theophyllinate or theobrominate or 1-methyltheobrominium tetrafluoroborate ionic. liqs. (100:40 by mass) and used as support of Rh(I) catalyst for hydrosilylation of Me2CO and cyclohexanone with Ph2SiH2 and Et2SiH. The catalysts showed high activity, selectivity and stability. Przedstawiono wyniki badań nad zastosowaniem żywic epoksydowych sieciowanych cieczami jonowymi jako nowego rodzaju polimerowych nośników katalizatorów kompleksowych. Wykorzystanie cieczy jonowych jako utwardzaczy żywic epoksydowych pozwala na wprowadzenie w strukturę polimeru grup funkcyjnych zdolnych do wiązania kompleksów metali, bez konieczności dodatkowej funkcjonalizacji żywicy. Charakterystyka nośników polimerowych oraz katalizatorów rodowych obejmowała badania metodami spektroskopii w podczerwieni IR, spektroskopii fotoelektronów w zakresie promieniowania X (XPS) oraz adsorpcji azotu BET. Przeprowadzone badania właściwości katalitycznych obejmowały pomiary aktywności katalitycznej oraz selektywności w modelowych reakcjach hydrosililowania symetrycznych ketonów. W ostatnich latach rośnie zainteresowanie polimerami funkcjonalizowanymi, w tym ich zastosowaniem jako nośników katalizatorów. Nośniki polimerowe stosowane do osadzania metalicznych katalizatorów kompleksowych mają wiele zalet. Jedną z nich jest możliwość uzyskiwania różnorodnych struktur chemicznych polimerów zawierających rozmaite typy wiążących grup funkcyjnych, co ułatwia modelowanie oddziaływań pomiędzy nośnikiem a substratami. W usieciowanych makroporowatych żywicach można stosunkowo łatwo generować zadaną strukturę porowatą, w tym również rozmiary porów i wielkość powierzchni właściwej nośnika. Dodatkowo zastosowanie nierozpuszczalnych układów pozwala na łatwe oddzielenie katalizatora od mieszaniny reakcyjnej oraz na jego wielokrotne użycie. więcej »

Extraction of phenols in the aqueous biphasic systems. Ekstrakcja fenoli w wodnych układach dwufazowych

Katarzyna Materna

4-RC6H4OH (I) (R = H, NO2, Me, Cl, F, MeO) were extd. from aq. solns. (concn. 0.01-0.05 g/L) in biphasic systems contg. Me(CH2)11 Me2ND,L-MeCH(OH)COO- ionic liq. and K3PO4, NaCl or ethoxylated Me dodecanate at ambient temp. The extn. efficiency increased with the increasing I concn. The highest extn. efficiency was achieved for I (R = NO3) (97.1-98.2%), the lowest for I (R = H) (87.5-92.5%). Przedstawiono wyniki badań dotyczących efektywności wydzielania pochodnych fenolowych (fenol, 4-metylofenol, 4-nitrofenol, 4-chlorofenol, 4-fluorofenol, 4-metoksyfenol) z roztworów wodnych z wykorzystaniem układów dwufazowych, zawierających amoniową ciecz jonową i elektrolit. Do separacji zastosowano roztwory wodne D,L-mleczanu didecylodimetyloamoniowego oraz soli nieorganicznych: K3PO4 oraz NaCl. Stwierdzono, że badane układy dwufazowe zawierające amoniową ciecz jonową pozwalają na efektywną separację pochodnych fenolowych z roztworów wodnych. Dwufazowe układy wodne ABS (aqueous biphasic systems) składają się z dwóch nie mieszających się faz. Jedną fazę stanowi rozpuszczalny w wodzie polimer, a drugą inny polimer lub sól nieorganiczna o określonym stężeniu, również rozpuszczalna w wodzie. W tych układach można zastosować wiele rozpuszczalnych w wodzie polimerów, jednak większość badań opiera się na glikolach poliety-lenowych i dekstranach. Stosowane układy polimer/sól wykorzystują zwykle sole1-3) z kationem Na+, K+, NH4 + i anionem: OH-, CO3 2-, SO4 2-, PO4 3-. W ostatnich latach w układach tych wykorzystuje się również ciecze jonowe4). Separacja oparta na rozdziale w układach ABS należy do technik spełniających założenia zielonej chemii. Dwufazowe układy wodne dostarczają prostych rozwiązań w technologii chemicznej, dając możliwości energooszczędnego i łagodnego sposobu odzyskania produktu. więcej »

Flammability and thermal stability of vulcanized rubber mixes. Palność i stabilność termiczna usieciowanych mieszanek elastomerowych

Magdalena Kmiotek Dariusz Bielińskia Rafał Anyszka Joanna Kleczewska Mariusz Sicińskia

Mixts. of butadiene-styrene, butadiene-acrylonitrile and natural rubber were filled with Al(OH)3, chloroparaffin, Sb2O3, melamine phosphate, polyphosphate and cyanurate, and Zn borate or with ionic liqs., vulcanized and studied for inflammability and thermal stability. The ionic liqs. were less efficient than the conventional fire retardants. Zbadano wpływ budowy chemicznej elastomeru, a także rodzaju zespołu antypiretycznego na palność i stabilność termiczną siarkowych wulkanizatów napełnionych krzemionką. W szczególności oznaczono efektywność działania konwencjonalnego zespołu uniepalniającego złożonego z Al(OH)3 i chloroparafiny w napełnionych wulkanizatach kauczuków technicznych ogólnego zastosowania oraz przedstawiono wpływ dodatku tritlenku antymonu, fosforanu i poli(fosforanu amonu), boranu cynku oraz wybranych cieczy jonowych na palność i stabilność termiczną napełnionych krzemionką wulkanizatów kauczuku butadienowo- styrenowego (SBR). Stwierdzono, że lepsze efekty osiąga się, stosując konwencjonalne antypireny. Zdecydowane zmniejszenie palności uzyskano poprzez wykorzystanie synergizmu działania wodorotlenku glinu, chloroparafiny i ekspandowalnego grafitu.Rosnąca liczba zastosowań i rodzajów syntezowanych polimerów, niestety ciągle odznaczających się palnością i ograniczoną stabilnością termiczną, zapoczątkowały okres wytężonych badań zmierzających do wyłonienia najbardziej efektywnych środków zmniejszających ich palność i poprawiających odporność termiczną, aby umożliwić pracę elementów wykonanych z materiałów polimerowych w podwyższonej temperaturze i równocześnie zapewnić bezpieczeństwo w czasie pożaru. Poprawa właściwości termicznych polimeru zachodzi in situ na jego powierzchni podczas palenia poprzez jej chemiczną lub fizyczną modyfikację1). Modyfikator może też być wprowadzony więcej »

Flammability test of polyamide 6 modified with halogen free flame retardant. Badanie palności poliamidu 6 modyfikowanego bezhalogenowym antypirenem

Krystyna Kelar Kinga Mencel Łukasz Kemnitz

Polyamide 6 was compounded with a com. phosphatebased fire retardant (10 or 15 phr) by extrusion, formed by injection molding, soaked in H2O at 20°C for 24 h and studied for tensile strength and flammability. The polymer contg. 15 phr of the fire retardant was non-flammable. The presence of H2O in the polymer matrix resulted in decreasing its inflammability. Przedstawiono wyniki badań palności (test UL- 94, indeks tlenowy) oraz właściwości mechanicznych (statyczne rozciąganie) poliamidu 6 (PA6) i poliamidu 6 modyfikowanego bezhalogenowym antypirenem (Exolit OP1312). Badano próbki suche oraz kondycjonowane w wodzie przez 24 h. Mieszaninę PA6 i antypirenu (10 phr oraz 15 phr) wytłaczano z użyciem wytłaczarki dwuślimakowej współbieżnej. Zgranulowane wytłoczyny wtryskiwano. Stwierdzono, że woda zawarta w próbkach wpływa nie tylko na właściwości mechaniczne, ale również na ich palność. Większość materiałów polimerowych jest palna, co stwarza duże zagrożenie w trakcie ich użytkowania i często ogranicza zakres możliwych zastosowań. W celu uodpornienia materiałów polimerowych na zapłon, spalanie płomieniowe, szerzenie się ognia oraz wydzielanie dymu i toksycznych gazów, najczęściej dodaje się do nich sproszkowane substancje chemiczne, nazywane antypirynami lub opóźniaczami palenia (flame retardant), które w procesie technologicznym powinny zostać jednorodnie zdyspergowane w tworzywie1-5). Zadaniem antypirenów jest zwiększenie ognioodporności materiałów polimerowych względnie modyfikacja ich zachowania się w płomieniu. W ostatnich latach wzrosły wymagania w stosunku do opóźniaczy palenia stosowanych w produkcji tworzyw polimerowych. Oprócz zwiększenia skuteczności ich działania coraz większą uwagę przywiązuje się do innych właściwości, takich jak nietoksyczność (zarówno samych antypirenów, jak i produktów ich rozkładu), ilość wydzielających się dymów i gazów toksycznych oraz nieobecność związków chloru i bromu1, 5). więcej »

Geochemical assessment of Western Pomerania watercourses. Ocena geochemiczna cieków wodnych Pomorza Zachodniego

Przemysław Pokorny Magdalena Senze Wojciech Dobicki Monika Kowalska-Góralska Ryszard Polechoński

Contents of Cd, Pb, Ni, Cu and Zn in sediments from 8 coastal rivers with an agro-forestry catchment were detd. The rivers belong to the I class of purity except for Cd in 2 rivers (II class). Przedstawiono wyniki geochemicznej oceny osadów dennych rzek przymorza. Zbadano zawartość Cd, Pb, Ni, Cu i Zn w osadach dennych rzek Czerwonej, Wieprzy, Parsęty, Strzeżenicy, Dzierżęcinki, Unieść, Grabowej i Radwi, których zlewnie znajdują się na terenach użytkowanych rolniczo, ale z wpływami gospodarki komunalnej i przemysłu. Ze względu na zawartość metali badane osady denne wskazują na brak lub niewielkie zanieczyszczenie. Stwierdzono, że większe stężenia jonów metali występują w osadach rzek o mniejszej zlewni. Jony metali dostają się do wód zarówno w wyniku procesów naturalnych, jak i (częściej) ze źródeł antropogenicznych1). Wzrost zawartości zanieczyszczeń w wodach jest spowodowany przez punktowe źródła zanieczyszczeń, ale także przez spływy powierzchniowe i depozycję z atmosfery. Na terenach zurbanizowanych przeważają źródła punktowe, a na użytkowanych rolniczo i na obszarach niezamieszkanych decydującym źródłem zanieczyszczeń są spływy powierzchniowe i depozycja z atmosfery1-3).Monitorowanie zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego docierających do wód jest bardzo ważne ze względu na zdrowie ludzi, zwierząt gospodarskich, a także osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu ekologicznego wód. Spośród różnych typów wód powierzchniowych najtrudniej jest określić poziom zanieczyszczeń w wodach rzek. Dzieje się tak ze względu na przepływ wody, który powoduje dużą zmienność ocenianych parametrów. Zanieczyszczenia ulegają szybkiemu wymieszaniu, rozcieńczeniu i spływowi. Znaczna część zanieczyszczeń ulega dość trwałej kumulacji w osadach4). Dlatego dobrym rozwiązaniem wydaje się wykorzystanie osadów dennych do monitoringu rzek. więcej »

Herbicidal ionic liquids. Herbicydowe ciecze jonowe

Tadeusz Praczyka Juliusz Pernak

A review, with 5 refs., of author's own papers on synthesis and agricultural use of mono and bifunctional ionic liqs. In particular, 2 new ionic liqs. with (4-chloro-2-methylphenoxy) acetate and (2,4-dichlorophenoxy)acetate anions and a new ionic liq. with chloride-2-chloroethyltrimethylammonium cation and herbicidal anion were taken into consideration and their properties were described. Opisano sposób syntezy, wybrane właściwości fizykochemiczne oraz biologiczną aktywność herbicydowych cieczy jonowych z anionem 4-chloro-2-metylofenoksyoctanowym i 2,4-dichlorofenoksyoctanowym oraz dwufunkcyjne herbicydowe ciecze jonowe z kationem, którego źródłem był chlorek (2-chloroetylo)trimetyloamoniowy (CCC). Nowe herbicydowe ciecze jonowe wykazały lepszą skuteczność działania na chwasty niż obecnie stosowane herbicydy. Obecnie podstawową metodą ograniczania zachwaszczenia w polowych uprawach roślin rolniczych jest stosowanie chemicznych środków chwastobójczych. Pomimo że oferowane rolnictwu środki ochrony roślin są coraz bardziej udoskonalane, to od ponad 20 lat nie wyprodukowano żadnego herbicydu o nowym mechanizmie działania. Dlatego ważnym zagadnieniem jest modyfikacja istniejących substancji czynnych w kierunku zwiększenia skuteczności ich działania oraz zmniejszenia negatywnego oddziaływania na środowisko. Koncepcja syntezy cieczy jonowych zawierających herbicyd narodziła się w 2007 r. Planując takie ciecze jonowe, poszukiwano anionów działających herbicydowo i zawierających ładunek ujemny na atomie tlenu. Rozpoczęto badania od kwasu (4-chloro-2-metylofenoksy) octowego (MCPA), produktu Zakładów Chemicznych Organika- Sarzyna SA. więcej »

Imidazolium azolates. Antifungal activity and the ability to use in papermaking. Azolany imidazoliowe. Właściwości przeciwgrzybowe i możliwość wykorzystania w papiernictwie

Anna Koziróg Agnieszka Wysocka -Robak Kazimierz Przybysz Alicja Michalczyk Filip Walkiewicz

Three alkyl imidazolium 1,2,4-triazolates and benzotriazolates were synthesized and tested for fungistatic activity against the ref. strains of the Aspergillus and Penicillium moulds. 1-Dodecyl-methylimidazolium 1,2,4-triazolate showed the highest antifungal activity (lowest inhibiting conc. 216 ppm). The compd. was added to 3 paper pulps (3– 5%). The paper was effectively protected against the moulds. Przedstawiono syntezę imidazoliowych cieczy jonowych z anionami azolanowymi (benzotriazolanowym i 1,2,4-triazolanowym) oraz sprawdzono ich fungistatyczne działanie. Dla otrzymanych związków określono przemiany fazowe oraz stabilność termiczną. Ponadto określono ich aktywność wobec referencyjnych szczepów pleśni Aspergillus oraz Penicillium. Związkiem, który działał w najmniejszych stężeniach (108-216 ppm) był benzotriazolan 1-dodecylo-3-metyloimidazoliowy. Dodany do papieru w stężeniu 5% skutecznie zabezpieczał go przed rozwojem grzybów strzępkowych. Grzyby strzępkowe to mikroorganizmy o małych wymaganiach pokarmowych, łatwo rozprzestrzeniające się w różnych środowiskach.Wiele z nich (Aspergillus, Penicillium, Trichoderma, Chaetomium) wytwarza celulazy, enzymy odpowiedzialne m.in. za rozkład papieru1, 2). W celu zabezpieczenia papierniczych wyrobów gotowych przed działaniem mikroorganizmów (także papieru przechowywanego w bibliotekach czy archiwach) stosuje się różne substancje biobójcze. Nową grupę związków w tym obszarze stanowią ciecze jonowe. Wybrano tę grupę substancji ze względu na ich już udokumentowane właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybowe3-8). Ponadto związki te znajdują coraz szersze zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu, np. przy o więcej »

Ionic liquids as accelerators of elastomer vulcanization. Ciecze jonowe jako przyspieszacze wulkanizacji elastomerów

Magdalena Maciejewska Filip Walkiewicz Marian Zaborski

Eight alkylimidazolium salts were used for curing butediene- styrene elastomer to study the vulcanization kinetics, crosslinks d. and mech. properties of the vulcanizates. Use of the ionic liqs. resulted in accelerating the curing rate but also in increasing the resistance of the rubber vulcanizates against UV and thermal aging. Przedstawiono wyniki badań doświadczalnych dotyczących zastosowania soli alkiloimidazoliowych w procesie wulkanizacji siarkowej elastomeru butadienowo-styrenowego. Stwierdzono, że ciecze jonowe z powodzeniem mogą wspomagać tradycyjne przyspieszacze wulkanizacji. Ich zastosowanie pozwoliło na skrócenie czasu wulkanizacji mieszanek elastomerowych, poprawę gęstości usieciowania wulkanizatów oraz ich odporności na starzenie termooksydacyjne i pod wpływem promieniowania UV. W ostatnich latach badania dotyczące cieczy jonowych są jednym z najszybciej rozwijających się obszarów w chemii i przemyśle. Wzrost zainteresowania cieczami jonowymi wynika z ich unikatowych właściwości. Są one zdolne do rozpuszczania związków organicznych, zarówno polarnych, jak i niepolarnych. Z uwagi na niskie ciśnienie par oraz nielotność postrzegane są jako rozpuszczalniki potencjalnie przyjazne środowisku. Ponadto właściwości chemiczne i fizyczne cieczy jonowych mogą być projektowane do konkretnych zastosowań poprzez dobranie odpowiedniego kationu i anionu. W ostatnich latach ciecze jonowe stosowane są jako rozpuszczalniki do prowadzenia polimeryzacji1), do rozpuszczania polimerów2, 3) oraz tworzenia nowych kompozytów polimerowych1). więcej »

Ionic liquids as modern solvents and catalysts in selected oxidation processes. Ciecze jonowe jako nowoczesne rozpuszczalniki i katalizatory w wybranych procesach utleniania

Anna Chrobok Stefan Baj

A review, with 38 refs., of several new methods for Baeyer- Villiger reaction with various oxidants (O2, H2O2, m-chloroperbenzoic acid, K peroxymonosulfate and bis(trimethylsilyl) peroxide) in ionic liq. as solvents and oxidn. catalysts. Tech. aspects of recycling of ionic liqs., product sepn. from postreaction mixt. and use of 2 – phase reaction systems with solid catalyst were taken into consideration. Przedstawiono doniesienia literaturowe dotyczące zastosowania cieczy jonowych jako efektywnych rozpuszczalników i katalizatorów w procesach utleniania ketonów do odpowiednich laktonów lub estrów. Przedstawiono kilka nowych rozwiązań dla reakcji Baeyera i Villigera (BV) z zastosowaniem wielu różnych utleniaczy, takich jak tlen, nadtlenek wodoru, kwas m-chloronadbenzoesowy, mononadtlenosiarczan potasu oraz nadtlenek bis(trimetylosililowy). Dodatkowo przedstawiono istotne zagadnienia związane z usprawnieniem aspektów technicznych, takich jak możliwość odzysku cieczy jonowej i jej ponownego użycia w reakcji, metody wydzielania produktów z mieszaniny poreakcyjnej czy możliwość prowadzenia procesu w układzie dwufazowym z wykorzystaniem stałego katalizatora.We współczesnej technologii chemicznej dużą uwagę przywiązuje się do problemów czystości produkcji. Tendencja ta objawia się m.in. poprzez zastępowanie lotnych substancji z grupy VOC (volatile organic compound) substancjami o niskiej lotności1). W ten trend dobrze wpisują się ciecze jonowe. Istotnymi zagadnieniami, które należy wziąć pod uwagę poszukując rozpuszczalnika, który spełniałby wymogi "zielonej chemii" jest możliwość jego zawrotu oraz prostego wydzielania produktu z mieszaniny poreakcyjnej2). Ważnymi czynnikami są również jego toksyczność i możliwość utylizacji3). więcej »

Ionic liquids in cellulose processing. Ciecze jonowe w przetwórstwie celulozy

Roksana Kordala-Markiewicz

Effect of the ionic liquids structure on the ability to cellulose dissoln. was discussed. Opisano wpływ budowy cieczy jonowych na zdolność rozpuszczania celulozy. Przedstawiono rolę anionu i kationu, których odpowiedni dobór może zapewnić wysoką wydajność procesu. Określono również wpływ właściwości fizykochemicznych cieczy jonowych na proces rozpuszczania celulozy, mechanizm jej rozpuszczania oraz możliwe drogi przetwórstwa tego biopolimeru.Aż do połowy XVIII w. biomasa była głównym źródłem energii, jednak jej znaczenie zaczęło maleć z nastaniem ery surowców kopalnych, które stały się zarówno głównym źródłem energii, jak również surowcem w przemysłowej syntezie karbo- i petrochemicznej1). Z powodu kryzysu energetycznego otwierają się możliwości wdrażania nowych procesów przetwarzania biomasy. Nie brakuje osób, które uważają, że jeszcze w XXI w. w przemyśle chemicznym będą przetwarzane tylko surowce odnawialne1, 2). Wśród roślinnych surowców odnawialnych wymienia się przede wszystkim materiał lignocelulozowy, który zawarty jest w większości gatunków roślin. Istnieją dwa główne kierunki przetwórstwa biomasy: otrzymywanie zdefiniowanych związków oraz ciekłych i gazowych biopaliw3).W procesach przetwarzania celulozy zużywa się dużych ilości energii i wody, a ponadto generują się ogromne ilości toksycznych odpadów, przez co stanowią istotne zagrożenie dla środowiska naturalnego. Główne ilości masy celulozowej zużywane są w przemyśle papierniczym, jednak wykorzystuje się ją również do tworzenia kompozytów polimerowych, ulepszonych materiałów powłokowych, folii, membran, farmaceutyków i produktów spożywczych4). Celuloza jest jednym z najszerzej występujących polimerów naturalnych na Ziemi. Szacuje się, że w procesie fotosyntezy jest ona wytwarzana w ilości 50 mld t/r. Występuje jako materiał budulcowy więcej »

Ionic liquids in palladium-catalyzed reactions. Ciecze jonowe w reakcjach katalizowanych związkami palladu

Anna M. Trzeciak

A review, with 46 refs., of uses of ionic liqs. as solvents or co-catalysts in Pd-catalyzed C-C cross-coupling reactions, chiral agents in asymmetric synthesis or stabilizers of Pd(0) nanoparticles. Ciecze jonowe, uznane za "zielone rozpuszczalniki" ze względu na praktycznie niemierzalną prężność par, znalazły już wiele zastosowań w różnych dziedzinach. Wykorzystanie cieczy jonowych w katalitycznych procesach tworzenia wiązań C-C jest obszarem perspektywicznym ze względu na różne funkcje, jakie ciecze jonowe mogą pełnić w układach reakcyjnych. Przedstawiono przykłady reakcji, w których ciecze jonowe użyto jako ko-katalizatory, rozpuszczalniki, czynniki stabilizujące nanocząstki Pd(0) oraz jako czynniki chiralne w syntezie asymetrycznej. Współczesna synteza organiczna wykorzystuje w coraz większym stopniu katalizatory palladowe w reakcjach, które prowadzą do tworzenia nowych wiązań C-C1-6). Metodologie oparte na procesach katalitycznych są często prostsze i bardziej selektywne niż klasyczne metody stosowane w chemii organicznej. Ponadto, duża tolerancja katalizatorów palladowych względem grup funkcyjnych obecnych w substratach powoduje, że katalityczne metody syntezy mogą być stosowane do bardzo różnych i często rozbudowanych związków organicznych bez konieczności blokowania grup funkcyjnych1-6). Wśród bogactwa reakcji zaliczanych do procesów tworzenia wiązań C-C można wyróżnić te, w których jednym z reagentów jest halogenek arylowy. Procesy z tej grupy to reakcje arylowania, których produktami są związki biarylowe, arylowane olefiny lub arylowane alkiny. Odpowiednie reakcje, nazwane od nazwisk ich odkrywców, to reakcje Suzuki7-9) Hecka1, 2, 4) i Sonogashira10). Związki diarylowe, ważne surowce dla przemysłu farmaceutycznego, mogą być także wytwarzane w reakcjach Hiyama11, 12), Kumada13-15), Negishi16) i Stille'a17, 18). więcej »

Ionic liquids with (4-chloro-2-methylphenoxy)acetate anion. Ciecze jonowe z anionem (4-chloro-2-metylofenoksy)octanowym

Anna Syguda Ewa Jakubiak Katarzyna Materna

Four ionic liqs. with 2-Me-4-ClC6H3OCH2COO anion were studied for herbicidal activity against white mustard under std. conditions. The ionic liqs. showed higher efficiency than a com. herbicide used for comparison.Przedstawiono aktywność powierzchniową oraz właściwości chwastobójcze amoniowych oraz pirydyniowych cieczy jonowych zawierających w swej strukturze anion [MCPA]. Kwas (4-chloro-2-metylofenoksy)octowy (MCPA) od ponad 60 lat jest szeroko stosowany do zwalczania chwastów dwuliściennych w zbożach, trawach nasiennych, lnie, w sadach, na użytkach zielonych i trawnikach. Jest to herbicyd o działaniu układowym z grupy regulatorów wzrostu, o mechanizmie działania podobnym do mechanizmu działania auksyny roślinnej, kwasu indolilooctowego (IAA). MCPA szybko przemieszcza się w roślinie i gromadzi głównie w strefach wzrostu, przenika do roślin przez liście i częściowo przez korzenie1). Ciecze jonowe są to związki zbudowane z kationu i anionu, o temperaturze topnienia poniżej 100°C2). Zaletą cieczy jonowych jest ich niska, praktycznie niemierzalna prężność par, co oznacza, że w temperaturze pokojowej są praktycznie nielotne i nie emitują oparów do środowiska. Najczęściej otrzymywane są w reakcji wymiany jonowej czwartorzędowego halogenku amoniowego, zwanego prekursorem cieczy jonowej, na inne aniony, organiczne lub nieorganiczne. W ostatnich latach, w dwóch ośrodkach badawczych: Instytucie Technologii i Inżynierii Chemicznej Politechniki Poznańskiej oraz Instytucie Ochrony Roślin-PIB w Poznaniu, prowadzone są badania nad herbicydowymi cieczami jonowymi, zawierającymi w swej strukturze aniony pochodzące od popularnych związków chwastobójczych3- 8). Zaobserwowano, że herbicydowe ciecze jonowe cechują się skuteczniejszym działaniem w zwalczaniu chwastów niż znane obecnie preparaty w formie soli sodowej lub potasowej. Dodatkowo więcej »

Józef Berlinerblau i Jan Prot-Berlinerblau - współtwórcy polskiego przemysłu Polski niepodległej

Michał S. Balasiewicz

Wiek XIX był okresem ogromnego przełomu w chemii, był wiekiem, w którym rozpoznano podstawowe prawa chemiczne, rozwikłano zasady budowy związków organicznych, a ponadto rozpoczęto produkcję przemysłową nie tylko produktów nieorganicznych, lecz także produktów pochodzenia organicznego, które do tej pory otrzymywano z przetwórstwa roślin lub zwierząt. Od drugiej połowy XIX w. opanowanie umiejętności wytwarzania przez przemiany chemiczne nie tylko nowych substancji, lecz także substancji występujących w naturze stało się wyzwaniem nie tylko dla uczonych i przemysłowców, ale także dla światłych rządów, które w tych umiejętnościach dostrzegły możliwości szybkiego wzbogacania się społeczeństw. Wspieranie rozwoju nauki i rozwoju nauczania chemii, fizyki i innych nauk przyrodniczych stawało się najważniejszym obowiązkiem rządów oraz elit kulturalnych, politycznych i gospodarczych. Na ziemiach polskich rządy państw zaborczych nie wspierały rozwoju, a każdy zryw do walki o wolność był karany dolegliwymi ograniczeniami nie tylko pod względem politycznym, lecz i gospodarczym. W drugiej połowie XIX w., a zwłaszcza po upadku powstania styczniowego w 1864 r., nabiera siły pozytywistyczny ruch pracy organicznej od podstaw i pomimo zakazów władz zaborczych społeczeństwo organizuje i rozwija pracę wychowawczą i kształcenie wszystkich warstw społecznych. Wiadomości dochodzące z Niemiec, Szwajcarii, Anglii i Francji wskazują na szybki rozwój przemysłu chemicznego i badań naukowych w dziedzinie chemii, oprócz rozwoju innych przemysłów. Pod koniec XIX w. na terenie Królestwa Kongresowego powstają niewielkie zakłady przemysłowe oparte na miejscowym kapitale, zarówno żydowskim, jak i polskim1, 2).takiej działalności myślał zapewne Izydor Berlinerblau, właściciel małej fabryczki metalowej. Pochodził on z rodziny żydowskiej. W bardzo młodym wieku brał udział w powstaniu listopadowym. Ożenił się z Dorotą z domu Silberberg. Swojego syna J więcej »

Modification of polymeric filtration nonwovens by treatment with low-temperature plasma as a method for improvement of aerosol removal efficiency. Modyfikacja polimerowych włóknin filtracyjnych w środowisku plazmy niskotemperaturowej jako metoda poprawy skuteczności usuwania aerozoli

Katarzyna Majchrzycka

Polypropylene nonwovens were prepd. by melt blown method and treated with low-temp. plasma to improve their ability for removal of paraffinic oil and NaCl aerosols. A substantial decrease in the aerosol penetration (up to 90%) was achieved. The penetration slightly increase during the filtration for 60 min. Przedstawiono wyniki badań wykorzystania plazmy niskotemperaturowej do modyfikacji włóknin filtracyjnych, z ukierunkowaniem na poprawę ich skuteczności w zatrzymywaniu cząstek stałych i ciekłych aerozoli. Do badań wykorzystano polipropylenowe (PP) włókniny melt blown, powszechnie stosowane w sprzęcie indywidualnej ochrony układu oddechowego. Skuteczność filtracji wyznaczano poprzez pomiar penetracji modelowych cząstek aerozolu chlorku sodu i mgły oleju parafinowego. Wyznaczono wartość początkową tych parametrów (po 3 min) oraz ich zmianę po 60 min traktowania aerozolem modyfikowanych włók-nin filtracyjnych. W celu zobrazowania topografii powierzchni modyfikowanych włókien PP wykorzystano technikę SEM. W wyniku przeprowadzonych badań uzyskano znaczną poprawę skuteczności filtracji w odniesieniu do obu rodzajów cząstek, co potwierdza możliwość wykorzystania techniki plazmy niskotemperaturowej do produkcji wysokoskutecznych filtrów do ochrony układu oddechowego przed wszelkimi szkodliwymi aerozolami. Wdychanie przez pracowników zanieczyszczonego powietrza może prowadzić do przewlekłych schorzeń układu oddechowego, co stanowi poważne zagrożenie życia i zdrowia. W celu ochrony przed tymi zagrożeniami konieczne jest podejmowanie przez pracodawców działań profilaktycznych związanych m.in. z wyposażaniem pracowników w filtrujący sprzęt ochrony układu oddechowego, zapewniający wysoki poziom ochrony przez cały czas stosowania1). Obecnie najpowszechniej wykorzystywane w ochronie układu oddechowego są układy filtracyjne, w których podstawowa warstwa, odpowiedzialna za skuteczność filtracji cząstek aerozoli, jest produkowana więcej »

Mutagenic activities of quaternary alditolyland glycosylammonium salts. Właściwości mutagenne czwartorzędowych soli aldtitolilo- i glikozylo-amoniowych

Barbara Dmochowska Karol Sikora* Anna Woziwodzka Jacek Piosik Andrzej Wiśniewski

Nine quaternary ammonium bromides with optionally O-acetylated 1,4-anhydro-d,l-ribitol-5-yl, d-glucopyranosyl and d-mannopyranosyl substituents were synthesized and tested for mutagenicity using a new test on dim mutant of Vibrio harveyi A16 strain. Results were comparized with negative and positive controls (well-known acridine mutagen ICR-191). All tested substances revealed mutagenic activities.Przedstawiono wyniki badań mutagenności czwartorzędowych soli amoniowych (CSA) pochodnych 1,4-anhydro-d,l-rybitolu, d-glukopiranozylu oraz d-mannopiranozylu. Związki przebadano za pomoca nowego, bardzo czułego testu, bazującego na odtwarzaniu zdolności bioluminescencji mutanta w obrębie genu luxE bakterii Vibrio harveyi. Wyniki są zaprezentowane w odniesieniu do kontroli negatywnej oraz pozytywnej z zastosowaniem modelowego mutagenu akrydynowego ICR-191. Wszystkie badane związki wykazały aktywność mutagenną. Czwartorzędowe sole amoniowe (CSA), mimo długoletniego stosowania w różnych dziedzinach, nie tracą na swojej popularności ze względu na użyteczne właściwości oraz ich szerokie zastosowanie. CSA stosowane są jako przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze dezynfektanty, mają szerokie zastosowanie w przemyśle (np. biocydy), w rolnictwie (np. pestycydy), w ochronie zdrowia (leki) oraz w gospodarstwie domowym (np. szampony)1, 2). Długotrwałe ich stosowanie powoduje powstawanie oporności na te związki wielu szczepów bakteryjnych, jak i grzybów. Stąd konieczność prowadzenia intensywnych badań nad syntezą nowych, skutecznych związków1). Niektóre CSA pochodne alditoli oraz cukrów wykazały zarówno aktywność przeciwbakteryjną, jak i przeciwgrzybiczą3, 4). Część CSA charakteryzuje się ograniczoną biodegradowalnością, która w połączeniu z toksycznością tych związków wobec organizmów prokariotycznych i grzybów a także ludzi może mieć znaczący wpływ na środowisko5, 6). więcej »

New polydiallyldimethylammonium herbicides. Synthesis and biological activity. Nowe herbicydy poli(diallilodimetyloamoniowe). Synteza i aktywność biologiczna

Rafał Giszter* Michał Niemczak Katarzyna Marcinkowska Filip Walkiewicz Tadeusz Praczyk Juliusz Pernak

(CH2=CHCH2)2NMe2Cl was (i) converted with com. herbicides to org. salts of general formula (CH2= =CHCH2)2N+Me2X-, where X- = 4-Cl-2-MeC6H3OCH2COO- (I), 2,4-Cl2C6H3OCH2COO- (II), 4-Cl-2-MeC6H3OCHMe- COO- (III), or 2-MeO-3,6-Cl2C6H2COO- (IV) (yield 96-98%) or (ii) polymerized with 2,2'-azo-bis(2-amidinopropane) dichloride to resp. polymer and converted with pairs of com. herbicides to mixed polymeric salts of I and III (1:1), of I and IV (2:1) of II and III (1:1) or of II and IV (2:1) (yield 90-95%). The salts were studied for biol. activity against some weeds. The salts with X = I, III and IV showed higher activity against cornflower than the com. herbicides. The polymeric salts showed lower activity than the com. herbicides used except for the salt with X = I + IV against cleavers. Wychodząc z chlorku diallilodimetyloamoniowego otrzymano herbicydy poli(diallilodimetyloamoniowe), które okazały się nowymi herbicydowymi cieczami jonowymi. Opisano syntezę i aktywność herbicydową otrzymanych soli. Ciecze jonowe IL (ionic liquid) charakteryzują się dużym potencjałem aplikacyjnym ze względu na wiele unikatowych właściwości1- 3). Znajdują zastosowanie m.in. jako elektrolity4), katalizatory5), deterenty6), impregnaty do drewna7) i rozpuszczalniki celulozy8). Znane są polimerowe IL stosowane jako sorbenty w procesach mikroekstrakcji fazy stałej9). Polimerowe IL są również stosowane w mikrokapsulacji10, 11) oraz jako składniki membran w procesach oczyszczania gazów i faz ciekłych12).W reakcji polimeryzacji rodnikowej chlorku diallilodimetyloamoniowego powstaje polimer pirolidyniowy. Monomer diallilodimetyloamoniowy więcej »

New sulfobetaine surfactants with homogemini structure. Nowe surfaktanty sulfobetainowe o strukturze homogeminalnej

Dobrawa Kwaśniewska Ryszard Zieliński

MeNH(CH2)6NHMe2 was alkylated with RBr (R = CnH2n+1, n = 10, 12, 14 and 16) in MeCN (K2CO3) and then reacted with 1,3-propanesultone to resp. [(CH2)3N RMe(CH2)3SO3 -]2 sulfobetaines. Their structure was confirmed by 1H and 13C NMR spectra and elementary anal. The products showed high susceptibility to biodegradn. but no biocidal efficiency except for the compd. with R = C10H21 and C12H25 active against some bacteria. Przedstawiono wyniki badań własnych dotyczących otrzymywania nowej grupy surfaktantów zwitterjonowych o strukturze homogeminalnych sulfobetain. Syntezę przeprowadzono w dwóch etapach. W pierwszym etapie w reakcji alkilowania N,N´-dimetylo-1,6-heksanodiaminy bromkami alkilowymi (1-bromodekan, 1-bromododekan, 1-bromotetradekan, 1-bromoheksadekan) otrzymano diaminę zawierającą dwa trzeciorzędowe atomy azotu. W drugim etapie syntezy tak uzyskany półprodukt poddawano reakcji z 1,3-propanosultonem. Otrzymane nowe surfaktanty o strukturze podwójnych sulfobetain zidentyfikowano metodą analizy elementarnej oraz widm 1H i 13C NMR. Stwierdzono, że otrzymane sulfobetainy wykazują wysoką podatność na procesy biodegradacji oraz właściwości biobójcze.Pomimo ogromnego postępu nauk medycznych skuteczna walka z drobnoustrojami w dalszym ciągu leży w obszarze zainteresowań współczesnej nauki. Dzieje się tak, ponieważ bakterie będące przyczyną chorób oraz biodeterioracji mogą nabywać oporność na środki o działaniu biostatycznym lub biobójczym1). Dodatkowo dbałość o środowisko nakazuje, aby detergenty stosowane zarówno w zastosowaniach więcej »

NMR studies of ionic liquids. Badania cieczy jonowych metodą spektroskopii NMR

Stefan Jankowski

One and 2-dimensional techniques of 1H, 13C, 14N, 31P and 19F NMR used for studying solns. of cellulose in ionic liqs. studies were reviewed (15 refs.).Omówiono zastosowania jedno- i dwuwymiarowych technik spektroskopii magnetycznego rezonansu jądrowego (NMR), stosowanych w badaniach cieczy jonowych. Współczesna spektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego NMR dysponuje szerokim wachlarzem jedno- i dwuwymiarowych technik pomiarowych, które znalazły zastosowanie w badaniach struktury cieczy jonowych IL (ionic liquid) oraz procesów towarzyszących rozpuszczaniu w nich różnych klas związków. Najczęściej są to pomiary próbek ciekłych, rzadziej wykonywane są badania próbek stałych. Widma NMR cieczy jonowych Ciecze jonowe są solami o temperaturze topnienia poniżej 100°C, a niektóre z nich są cieczami już w temperaturze bliskiej temperatury pokojowej. Są to niskotemperaturowe ciecze jonowe RTIL (room-temperature ionic liquid)1). Niezależnie od stanu skupienia próbki cieczy jonowych do pomiarów NMR są rozpuszczane w rozpuszczalnikach deuterowanych, najczęściej takich jak chloroform-d, dimetylosulfotlenek- d6 i aceton-d6. Rejestrowane są przede wszystkim sygnały 1H oraz 13C, jak również sygnały innych jąder wchodzących w skład kationów (14N) lub anionów (19F, 31P, 35/37Cl). Położenie sygnału jest określane wartością przesunięcia chemicznego, wyrażanego w ppm. Zależy ono głównie od gęstości elektronowej wokół obserwowanego jądra i jest wrażliwe na zmiany wzajemnego położenia atomów i grup funkcyjnych, tworzenie wiązań wodorowych oraz rodzaj rozpuszczalnika. Pomiar przesunięcia chemicznego wymaga standardyzacji względem sygnałów odpowiednio dobranych wzorców. Wzorcem przesunięcia sygnałów 1H, 13C oraz 29Si są np. odpowiednie sygnały pochodzące od tetrametylosilanu (TMS). Najczęściej wzorzec jest dodawany bezpośrednio do próbki jako tzw. wzorzec wewnętrzny. Jako wzorce wykorzystywane są również sygnały więcej »

Od organizatorów Sympozjum "Czwartorzędowe sole amoniowe i obszary ich zastosowania"

VIII Sympozjum "Czwartorzędowe sole amoniowe i obszary ich zastosowania" odbywało się pod hasłem Ciecze jonowe - od syntezy przez właściwości do aplikacji. Patronatem objęli je Janusz Piechociński, Wiceprezes Rady Ministrów i Minister Gospodarki, prof. Barbara Kudrycka, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, oraz Stanisław Kalemba, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Organizatorami były dwie uczelnie: Wydział Technologii Chemicznej Politechniki Poznańskiej i Wydział Chemiczny Politechniki Łódzkiej oraz dwa instytuty branżowe: Instytut Ochrony Roślin-Państwowy Instytut Badawczy i Instytut Chemii Przemysłowej w Warszawie. Celem Sympozjum było przedstawienie najnowszych osiągnięć w obszarze badań naukowych prowadzonych w zakresie czwartorzędowych soli amoniowych i cieczy jonowych (synteza, fizykochemia, aktywność powierzchniowa, analityka, toksykologia, ekotoksykologia, degradacja i biodegradacja, mikrobiologia), a także nowych kierunków zastosowań cieczy jonowych (reakcja chemiczna i enzymatyczna, kataliza, procesy separacji, rozpuszczanie i degradacja biomasy i tworzyw sztucznych, elektrolity, smary, farby, materiały użytkowe). Sympozjum j więcej »

Phosphonium ionic liquids as carriers of metal ions. Fosfoniowe ciecze jonowe jako przenośniki jonów metali

Monika Baczyńska Magdalena Regel-Rosocka

Three com. phosphonium ionic liqs. (trihexyl(tetradecyl)phosphonium chloride and bis(2,4,4-trimethylpentyl)phosphinate and tributyl(tetradecyl)phosphonium chloride) were used as Zn(II) carriers in o-NO2C6H4OC8H17-plastified poly(vinyl chloride) or cellulose triacetate-based inclusion membranes. Zn(II) transport depended on ionic liq./plasticizer ratio in the membrane, type of polymer, hydrophobicity of the membrane surface and presence of Fe ions in the feed phase. Trzy fosfoniowe ciecze jonowe: chlorek i bis(2,4,4-trimetylopentylo)fosfinian triheksylo- (tetradecylo)fosfoniowy oraz chlorek tributylo( tetradecylo)fosfoniowy zastosowano jako przenośniki Zn(II) w polimerowych membranach inkluzyjnych. Transport Zn(II) zależy od masowego stosunku IL/plastyfikator w membranie, rodzaju matrycy membrany, hydrofobowości powierzchni membrany, a także obecności jonów żelaza w fazie zasilającej. Polimerowe membrany inkluzyjne PIM (polymer inclusion membrane) cieszą się coraz większym zainteresowaniem z uwagi na możliwości ich wykorzystania w procesach separacji jonów metali z roztworów wodnych1- 3). Podczas formowania PIM przenośnik jonów wraz z plastyfikatorem jest immobilizowany w polimerowej matrycy. Membrany te mogą stanowić alternatywę dla podpartych membran ciekłych SLM (supported liquid membrane), ponieważ często mają lepsze właściwości mechaniczne i odporność chemiczną4). Najczęściej jako matrycę polimerową stosuje się poli(chlorek winylu) (PVC) oraz trioctan celulozy (CTA). Zadaniem stosowanego przenośnika (najczęściej organicznego ekstrahenta) jest ułatwienie transportu separowanego jonu przez membranę, zaś rola plastyfikatora (np. eter o-nitrofenylooktylowy ONPOE) polega na zwiększeniu miękkości i elastyczności membrany5). Stwierdzono, że więcej »

Photopolymerization of poly(ethylene glycol) monomethacrylate in imidazolium ionic liquids. Fotopolimeryzacja monometakrylanu glikolu polietylenowego w cieczach jonowych z kationem imidazoliowym

Ewa Andrzejewska Agata Dembna Justyna Błędniak Izabela Stępniak

Six imidazolium ionic liqs. and a non-ionic tricresyl phosphate were used as diluents (50-70% by mass) for photopolymerization of poly(ethylene glycol) monomethacrylate to det. the reaction kinetics. An increase in the polymerization rate in the ionic liqs. was achieved despite a significant diln. of the monomer. In the nonionic diluent, only a redn. of the gel effect was obsd. Structure of the anions showed a stronger effect on the polymerization rate than the length of the imidazole ring substituents. The obsd. differences resulted from a different influence of the particular ionic liqs. on the increase of the propagation rate coeft. and decrease of the termination rate coeft. Zbadano wpływ sześciu cieczy jonowych (IL) z kationem imidazoliowym oraz fosforanu trikrezylu (TCP) jako rozcieńczalnika niejonowego, w stężeniu 50 i 70% mas. na przebieg fotopolimeryzacji monometakrylanu glikolu polietylenowego (PEGMM). Pomimo znacznego rozcieńczenia monomeru powodującego zanik efektu żelu, polimeryzacja w IL przebie-gała z wyraźnym wzrostem szybkości, podczas gdy w przypadku polimeryzacji w TCP obserwowano jedynie zanik efektu żelu. Budowa anionu IL wywierała większy wpływ na przebieg fotopolimeryzacji niż długość podstawnika w kationie imidazoliowym. Efektywność przyspieszania polimeryzacji przez IL malała w szeregu: IL zawierające [BF4]- > IL zawierające [ATf]- > IL zawierające [NTf2]- i związana jest z wpływem tych cieczy zarówno na współczynnik szybkości propagacji, jak i terminacji. Istnieje wiele doniesień, w których tematem badań jest zastosowanie cieczy jonowych (IL) w chemii polimerów. Dotyczą one wykorzystania IL więcej »

Polskie firmy chemiczne w Internecie. Część XLII - O

Oli-Pol Sp. z o.o. ul. Wrocławska 144 63-800 Gostyń tel.: (65) 572 32 94 fax: (65) 572 32 95 oli@oli-pol.com.pl www.oli-lacke.de Omya Sp. z o.o. ul. Krucza 16/22 00 526 Warszawa tel.: (22) 525 89 00-2 Formularz na stronie www www.omya.pl Onduline Materiały Budowlane Sp. z o.o. ul. Kołobrzeska 8 02-923 Warszawa tel.: (22) 651 85 08, 642 83 88 fax: (22) 651 85 06, 651 85 07 handlowy@ondu więcej »

Relationships between stereoselectivity/reaction rate constant and polarity of ionic liquids. Zależności pomiędzy stereoselektywnością i szybkością reakcji a polarnością cieczy jonowych

Ewa Janus Elwira K. Wróblewska

Eleven ionic liqs. were used as medium of the Diels-Alder reaction between cyclopentadiene and dimethyl maleate carried out at 25°C to det. reaction rate constants and stereoselectivities correlated with Kamlet-Taft polarity parameters and viscosity of the ionic liqs. Multidimensional linear regression model was chosen. The H bond donating ability and viscosity of ionic liqs. had a significant impact on the reaction rate const. Polarizability contributed to a large extent to the changes in stereoselectivity, whereas H bondaccepting and donating abilities were of lesser importance. Zbadano reakcję Dielsa i Aldera pomiędzy cyklopentadienem i maleinianem dimetylu w cieczach jonowych zbudowanych z anionu NTf2 - i różnych kationów. Wartości stałej szybkości i stereoselektywności endo:egzo skorelowano z parametrami polarności Kamleta i Tafta i lepkością cieczy jonowych. Zastosowanie wielowymiarowej regresji liniowej pozwoliło ustalić, że właściwości protonodonorowe, związane z parametrem polarności α oraz lepkość cieczy jonowej mają największy wpływ na stałą szybkości reakcji. Natomiast polaryzowalność, związana z parametrem π* przyczynia się w dużym stopniu do zmian stereoselektywności, podczas gdy zdolności do donacji i akceptacji protonu są mniej ważne.Użycie cieczy jonowych jako rozpuszczalników w reakcjach chemicznych i procesach fizycznych jest uwarunkowane ich właściwościami fizykochemicznymi. Poza temperaturą topnienia, lepkością, gęstością i stabilnością termiczną szczególne znaczenie, dla określenia potencjalnego zastosowania, mają ich właściwości solwatacyjne, które mogą być opisane za pomocą różnych empirycznych skal polarności. Poszczególne skale wyrażają specyficzne oddziaływania (kulombowskie, dipolowe, wiązanie wodorowe) substancji wzorcowych z rozpuszczalnikiem. W więcej »

Seeds of Lupinus mutabilis Sweet as a potential source of raw material for oil and fat industry. Nasiona łubinu andyjskiego (Lupinus mutabilis Sweet) jako potencjalne źródło surowca dla przemysłu tłuszczowego

Marta Gas Marcin Kozak Władysław Malarz Andrzej Kotecki

Seeds of Andean lupine were studied for chem. compn. In particular, crude fat content and fatty acid compns. were detd. The content of polyunsatd. fatty acids depended substantially on weather conditions, while the genetic factors and the sowing dates were of a minor importance. Przeprowadzone badania dotyczyły możliwości wykorzystania nasion łubinu andyjskiego jako nowatorskiego surowca dla krajowego przemysłu tłuszczowego i koncentrowały się głównie na określeniu zawartości tłuszczu surowego i profilu kwasów tłuszczowych w pozyskanym oleju. Wykazano, że na skład chemiczny nasion (zawartość tłuszczu surowego i profil kwasów tłuszczowych w oleju roślin) w największym stopniu wpływał przebieg warunków termiczno-wilgotnościowych w ontogenezie roślin, a mniejszą rolę odegrały czynniki genetyczne i termin siewu. Światowe zbiory nasion i owoców oleistych 7 najważniejszych roślin oleistych (soja, bawełna, orzech ziemny, rzepak, słonecznik, palma, kopra) w sezonie 2012/2013 wg szacunków Oil Word wynosiły 456,1 mln t i były o 5,8% większe niż w sezonie po Przeprowadzone badania dotyczyły możliwości wykorzystania nasion łubinu andyjskiego jako nowatorskiego surowca dla krajowego przemysłu tłuszczowego i koncentrowały się głównie na określeniu zawartości tłuszczu surowego i profilu kwasów tłuszczowych w pozyskanym oleju. Wykazano, że na skład chemiczny nasion (zawartość tłuszczu surowego i profil kwasów tłuszczowych w oleju roślin) w największym stopniu wpływał przebieg warunków termiczno-wilgotnościowych w ontogenezie roślin, a mniejszą rolę odegrały czynniki genetyczne i termin siewu. Światowe zbiory nasion i owoców oleistych 7 najważniejszych roślin oleistych (soja, bawełna, orzech ziemny, rzepak, słonecznik, palma, kopra) w sezonie 2012/2013 wg szacunków Oil Word wynosiły 456,1 mln t i były o 5,8% większe niż w sezonie poprzednim1). więcej »

Studies on new concepts of high-temperature coal tar processing Part 1. Evaluation of the technologies for coal tar processing. Badania nad nowymi koncepcjami przetwórstwa wysokotemperaturowej smoły koksowniczej Cz. I Analiza technologii przetwórstwa smół koksowniczych

Magdalena Majka Andrzej Mianowski Anna Tokarska

A review, with 95 refs., of coal tar upgrading methods. The sources, properties and upgrading methods of coal tar (continuous distn., delayed coking, hydrogenative upgrading, supercrit. gas extn.) were taken into consideration. Some new concepts for high-temp. coal tar processing were proposed. Przedstawiono analizę rynku smołowego w Polsce. Omówiono klasyczne metody przetwórstwa smoły koksowniczej. Zaproponowano wykorzystanie istniejących technologii stosowanych w przerobie ciężkich pozostałości naftowych do przerobu smoły koksowniczej. Głównym sposobem chemicznego wykorzystania węgla jest jego koksowanie. Proces ten jest ukierunkowany na produkcję koksu znajdującego zastosowanie przede wszystkim w hutnictwie. Oprócz koksu, gazu koksowniczego i benzolu surowego otrzymuje się w nim również smołę koksowniczą. Stopień uzysku smoły koksowniczej wynosi 3-4%1-4) w stosunku do ilości węgla poddanego koksowaniu, co pozwala oszacować światową produkcję smoły na ok. 20 Tg/r5). Zdolności produkcyjne koksu w Polsce, pozwalają wytwarzać ponad 450 Gg smoły koksowniczej rocznie, jednak od momentu ogólnoświatowego kryzysu na rynku stali i koksu w 2007 r., ilości produkowanego koksu, a tym samym smoły uległy zmniejszeniu (rys. 1). W kraju okres świetności przemysłu węglopochodnych przypada na lata sześćdziesiąte XX w. Wtedy to przerabiano i wykorzystywano w możliwie pełny sposób. W latach siedemdziesiątych XX w. ilość wytwarzanej smoły osiągnęła nawet 870 Gg/r (1978), jednak nie miało to wpływu na przetwórstwo węglopochodnych, a wręcz napotykano na coraz to większe trudności, co spowodowane było brakiem środków inwestycyjnych. Zanikające zainteresowanie przerobem smoły koksowniczej, stopniowe ograniczanie mocy przerobowych oraz 1726 92/9(2013) Dr inż. Anna TOKARSKA w roku 1971 ukończyła studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach. W 1979 r. obroniła pracę doktorską. więcej »

Studies on new concepts of high-temperature coal tar processing Part 2. Experimental studies on coal tar upgrading in supercritical water and supercritical methanol. Badania nad nowymi koncepcjami przetwórstwa wysokotemperaturowej smoły koksowniczej Cz. II Badania nad uszlachetnianiem smoły koksowniczej w nadkrytycznej wodzie i nadkrytycznym metanolu

Magdalena Majka Andrzej Mianowski

High-temp. coal tar was upgraded in supercrit. MeOH and supercrit. H2O in an autoclave reactor at 350-425°C and 14-27 MPa on a Ni-W catalyst to det. the yields and characteristics of the products and compare with those obtained in thermal cracking. The H/C at. ratios in the oil fraction b. below 360°C produced with use of catalyst were higher than those in the fractions produced without any catalyst. Przedstawiono wyniki badań nad uszlachetnianiem wysokotemperaturowej smoły koksowniczej w nadkrytycznym metanolu SCM (supercritical methanol) i nadkrytycznej wodzie SCW (supercritical water). Zbadano wpływ temperatury (350-425°C) i ciśnienia (14-27 MPa) oraz katalizatora na jakość otrzymanych produktów. Porównano wydajności i właściwości fizykochemiczne frakcji wrzącej poniżej 360°C otrzymanych w procesach krakingu termicznego w SCM i SCW z produktami krakingu katalitycznego w SCM i SCW. Stwierdzono, że procesy te prowadzą do uzyskania produktów o mniejszej gęstości, większym stosunku ato-mowym H/C, i znacznie niższym zakresie wrzenia niż surowiec wyjściowy. Duże różnice zaobserwowano również w obrazie widm 1H NMR surowca i otrzymanych produktów ciekłych. Przedstawiona w części pierwszej analiza problemowa1) wskazuje na możliwość wykorzystania technik stosowanych w przemyśle petrochemicznym szczególnie procesów destrukcyjnego przerobu ciężkich pozostałości do przerobu smoły lub wyodrębnionych z niej frakcji. Z uwagi na pewne podobieństwo pod względem właściwości fizykochemicznych smoły i niektórych produktów petrochemicznych obiecujące wydaję się być włączenie jej w przetwórstwo ropy naftowej. Wprowadzenie smoły do sekcji odasfaltowania rozpuszczalnikowego gudronu znacznie zwiększa wydajność odasfaltowanych olejów DAO (deasphalting oil). Ponieważ do odasfaltowania ciężkich pozostałości z przetwórstwa ropy naftowej coraz częściej stosuje się rozpuszczalniki w stanie nadkrytycznym, więcej »

Study on Ca-based sorbents for CO2 capture from process gases. Badania nad stałymi sorbentami wapniowymi wykorzystywanymi do wychwytu ditlenku węgla z gazów procesowych

Grzegorz Tomaszewicz Michalina Kotyczka-Morańska

CO2 was removed from CO2-N2 mixts. (CO2 content 50% and 67%) by sorption on calcined dolomite and limestone at 650°C. The resulting carbonates were calcined at 880- 920°C in N2 and recycled to the sorption steps (10 cycles). The limestone was better in CO2 capture in Ca-looping but dolomite showed better resistance to sintering and was recommended to the process. W związku z przyjęciem przez Unię Europejską dyrektywy 3×20, mającej na celu ograniczenie emisji CO2, intensywnie prowadzi się badania nad ulepszeniem instalacji obecnie stosowanych w energetyce. Jednym z rozwiązań jest wykorzystanie chemicznej pętli wapniowej, w której za pomocą sorbentów wapniowych prowadzi się wychwyt CO2 z gazów spalinowych. Przedstawiono wyniki badań parametrów wybranych polskich sorbentów wapniowych i przeanalizowano możliwość zastosowania ich w chemicznej pętli wapniowej. Zbadano zachowanie się sorbentów w różnych temperaturach kalcynacji i karbonatyzacji oraz w atmosferze o różnej zawartości CO2. Stwierdzono, że badany kamień wapienny ma lepsze parametry wychwytu ditlenku węgla, jednak ze względu na większą odporność dolomitu na spiekanie możliwe jest wykorzystanie także jego do wychwytu CO2 w procesie chemicznej pętli wapniowej. Wzrost średniej temperatury atmosfery Ziemi skłania władze różnych krajów do przeciwdziałania temu zjawisku. Za głównych sprawców tego wzrostu uznaje się gazy cieplarniane, wśród których za najważniejszy jest uważany ditlenek węgla. Głównymi źródłami emisji antropogenicznej są elektrownie, ciepłownie, cementownie i rafinerie. Ponad 75% ditlenku węgla emitowanego przez człowieka do atmosfery w ostatnich 20 latach pochodzi ze spalania paliw kopalnych1). Prowadzi to do wniosku, że wychwycony ze spalin i odseparowany CO2 powinien być wykorzystany dużo efektywniej niż dotychczas2). Jeśli zużycie paliw kopalnych utrzyma się na obecnym poziomie, to w celu więcej »

Sweet quaternary derivatives of vitamin PP. Słodkie czwartorzędowe pochodne witaminy PP

Monika Stasiewicz

Five 1-alkoxymetyl-3-carbamoilpyridinium chlorides (alkoxy = BuO, C6H13O, C8H17O, C10H21O or C12H25O) were synthesized by quaternization of nicotinamide with resp. chloromethylalkyl ethers, converted to 1-alkoxymethyl-3-carbamoilpyridinium acesulfames, cyclamates and saccharinates by an ion exchange (yields 79-90%, 85-97%, and 81-;86%, resp.) and tested as sweet surfactants. The salts were hydrolyzed at 80°C to det. their thermal stability in aq. solns. 1-Decyloxymethyl- 3-carbamoilpyridinium chloride was decompd. in 39% only, while the resp. acesulfame in 62%, cyclamate in 55% and saccharinate in 47%. Przedstawiono syntezę i właściwości nowych słodkich soli 1-alkoksymetylo-3-karbamoilopirydyniowych zawierających anion acesulfamowy, cyklaminianowy i sacharynianowy. Stwierdzono, że synteza zachodzi łatwo w środowisku wodnym lub metanolowym. Otrzymane sole są trudniej rozpuszczalne w wodzie niż ich prekursory. Temperatury topnienia acesulfamów sięgają 79°C, cyklaminianów 99°C, a sacharynianów nawet 110°C. Wszystkie sole mają ograniczona stabilność termiczną, która zależy od anionu. Najmniej podatne na hydrolizę są chlorki, a najbardziej acesulfamy. Ciecze jonowe IL (ionic liquid) są nową klasą rozpuszczalników o bardzo interesujących właściwościach, które skupiają na sobie uwagę coraz większej liczby naukowców i inżynierów, o czym świadczy rosnąca liczba prac opublikowanych w ostatnich latach. W przeciwieństwie do tradycyjnych rozpuszczalników, które można opisać jako cie-cze molekularne, ciecze jonowe składają się z kationów organicznych i anionów organicznych lub nieorganicznych o temperaturze topnienia poniżej temperatury wrzenia wody (100°C)1, 2). Heteroaromatyczne ciecze jonowe są powszechnie uważne za związki toksyczne i trudnobiodegradowalne. Jest to niesłuszne uogólnienie, bo wiele związków heteroaromatycznych i ich czwartorzędowych pochodnych wykazuje więcej »

Synthesis and properties of didecyldimethylammonium salts of amino acids. Synteza i właściwości didecylodimetyloamoniowych soli aminokwasów

Paula Ossowicz Ewa Janus Zbigniew Rozwadowski Ryszard Pilawka

Five didecyldimethylammonium salts of L-amino acids were synthesized and identified by 1H-NMR, 13C-NMR UVVis, FT-IR spectra. Viscosity, thermal stability, specific rotation and surface activity of the salts were detd. Otrzymano sole didecylodimetyloamoniowe L-aminokwasów, będące cieczami w temperaturze pokojowej. Strukturę otrzymanych związków potwierdzono za pomocą NMR, FTIR i UVVIS. Zbadano stabilność termiczną, lepkość i skręcalność światła spolaryzowanego oraz właściwości powierzchniowo czynne otrzymanych związków. W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie chiralnymi cieczami jonowymi CIL (chiral ionic liquid), na co może wskazywać liczba prac opublikowanych na ich temat (675 prac od 2005 r. na 760 wszystkich opublikowanych)1). CIL mają wszystkie pożądane cechy cieczy jonowych, takie jak niska prężność par, duża stabilność termiczna, szeroki zakres temperatur, w których pozostają cieczami, wysoka konduktywność jonowa, niepalność, duża stabilność elektrochemiczna oraz zdolność do rozpuszczania wielu różnych substancji2-6). Ciecze jonowe składają się wyłącznie z jonów, co różni je od roztworów jonowych, które są roztworami soli w rozpuszczalniku właściwym7). CIL wzbudziły szczególną uwagę ze względu na potencjalne zastosowanie m.in. w syntezie asymetrycznej, w tym w syntezie organicznej oraz w katalizie organometaliczej i biokatalizie, stereoselektywnej polimeryzacji czy też w chiralnej chromatografii gazowej8).Ciecze jonowe zawierające w podstawnikach długie łańcuchy alkilowe i wykazujące zdolność do micelizacji w roztworach wodnych zostały nazwane aktywnymi powierzchniowo cieczami jonowymi SAIL (surface active ionic liquid). Istnieje możliwość regulowania ich amfifilowości za sprawą długości łańcucha alkilowego lub polaryzowalności kationu i anionu. Większość danych dotyczy agregacji imidazoliowych cieczy jonowych o różnych więcej »

Synthesis and properties of quaternary ammonium salts with trimethylvinylammonium cation. Synteza oraz właściwości czwartorzędowych soli amoniowych z kationem trimetylowinyloamoniowym

Michał Niemczak Filip Walkiewicz Rafał Giszter

Me3N CH2CH2Cl Cl - was converted to 8 salts of general formula Me3N CH=CH2 X by reaction (i) with NaBF4 or Na N (CN)2 in H2O and then with KOH (X = BF4 or N(CN)2)), or (ii) with KOH in MeOH and then with K acesulfamate, Na saccharinate or Li (CF3SO2)2N (X = acesulfamate, saccharinate or (CF3SO2)2N), or (iii) with KOH in MeOH and then with HNO3, EtSO3H or 2,4-Cl2C6H3OCH2COOH (X = NO3, EtSO3, 2,4-Cl2C6H3OCH2COO). The product yields were 87-98% independently on the synthesis method. The salts produced were studied for chemical structure, thermal stability and soly. in org. solvents. Some of the salts were ionic liqs. Opracowano trzy efektywne metody syntezy czwartorzędowych soli amoniowych z kationem trimetylowinyloamoniowym. Jako prekursor wykorzystano chlorek 2‑chloroetylotrimetyloamoniowy, popularny regulator wzrostu i rozwoju roślin. Dla uzyskanych związków określono przemiany fazowe, stabilność termiczną oraz rozpuszczalność w popularnych rozpuszczalnikach. Czwartorzędowe sole amoniowe to związki organiczne, posiadające w swojej budowie dodatnio naładowany atom azotu. Połączony jest on z czterema podstawnikami węglowymi, którymi najczęściej są proste grupy alkilowe. Dodatni ładunek w cząsteczce jest stabilizowany poprzez ładunek ujemny przeciwjonu o charakterze organicznym lub nieorganicznym1). Sole amoniowe jako związki o unikatowych wielofunkcyjnych właściwościach mają niemal nieograniczony obszar zastosowań, dlatego też cieszą się dużym zainteresowaniem nie tylko ośrodków badawczych, ale i nowoczesnego przemysłu. więcej »

Tebuconazole and propiconazole salts. Sole tebukonazolu i propikonazolu

Bartosz Markiewicz Bartosz Łęgosz Roksana Kordala-Markiewicz Filip Walkiewicz Romuald Gwiazdowski Krzysztof Kubiak Tadeusz Praczyk

Five tebuconazole and propiconazole quaternary salts were synthesized and studied for thermal stability, chem. structure, octanol/water partition coeff. and biol. activity against a fungal species of Fusarium culmorum, Microdochium nivale and Botrytis cinerea (concn. 10-1000 ppm). The activity was slightly lower than this of some com. products used in crop protection. Otrzymano sole tebukonazolu i propikonazolu. Zbadano stabilność termiczną syntezowanych soli oraz wyznaczono i porównano współczynnik podziału soli w odniesieniu do tebukonazolu i propikonazolu. Zestawiono aktywność biologiczną otrzymanych soli oraz preparatów stosowanych handlowo w ochronie upraw wobec grzybów z gatunków Fusarium culmorum, Microdochium nivale i Botrytis cinerea. (RS)-1-p-chlorofenylo-4,4-dimetylo-3-(1H-1,2,4-triazol-1- ilometylo)pentan-3-ol (tebukonazol) i [(RS)-1-[2-(2,4-dichlorofenylo)- 4-propylo-1,3-dioksolan-2-ilometylo]-1H-1,2,4-triazol] (propikonazol) należą do triazoli. Występują one w wielu dostępnych na rynku preparatach grzybobójczych i wykazują aktywność wobec znacznej liczby gatunków grzybów (m.in. Botrytis cinerea, Alternaria spp., Sclerotinia sclerotiorum, Leptosphaeria spp.). W celu poprawy skuteczności działania tebukonazolu i propikonazolu miesza się je z czwartorzędowymi solami amoniowymi, regulatorami wzrostu roślin, pestycydami i innymi związkami grzybobójczymi. Tebukonazol i propikonazol wykazują również wiele innych atrakcyjnych właściwości, pozwalających na wykorzystanie ich m.in. w procesie ekstrakcji kwasów1) i metali2). Czwartorzędowe sole amoniowe to duża grupa związków o wzorze ogólnym R4N+X- i o szerokim zastosowaniu. Jedną z obiecujących cech czwartorzędowych soli jest ich działanie biobójcze3-7). Dodatkowo, odznaczają się one także niską toksycznością w stosunku do organizmów stałocieplnych. Ze względu na te szczególne właściwości czwartorzędowe więcej »

The impact of chirality on biological activity of ionic liquids. Wpływ chiralności na aktywność biologiczną cieczy jonowych

Joanna Feder-Kubis

1-[(+-)-Menthoxymethyl]-X-(dimethylamino)pyridinium chlorides (X=3 or 4) were synthetized and studied for microbiol. activity. The resulting salts were analyzed for purity (thin layer chromatog.), content of cationic active substance (titrn.), mp. and chem. structure (NMR). The chirality impact of the ionic liqs. on their antimicrobial activities was obsd. The racemic counterparts were much less effective than the optically active chlorides. Przedstawiono syntezę nowych chlorków 1-[(±)-mentoksymetylo]-X-dimetyloaminopirydyniowych (X=3 lub 4) oraz ich aktywność mikrobiologiczną. Dla otrzymanych racemicznych soli wyznaczono temperatury topnienia, a strukturę soli potwierdzono za pomocą protonowego i węglowego magnetycznego rezonansu jądrowego. Ponadto określono wpływ chiralności cieczy jonowych na ich właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Aktywność form optycznie czynnych przewyższa w sile działania nawet stukrotnie aktywność racemicznych odpowiedników. Izomery optyczne związków mogą znacznie różnić się pod względem swojej aktywności biologicznej. Podczas gdy jeden z nich może wykazywać interesującą nas właściwość, drugi może być nieaktywny, posiadać jedynie niewielką aktywność, być agonistą pierwszego i cechować się innym rodzajem pożądanej lub niepożądanej aktywności. Wskazuje to na potrzebę dokładnego rozpoznania działania poszczególnych izomerów, tak by wprowadzane na rynek chiralne związki cechowały się odpowiednią jakością i skutecznością działania, a także gwarantowały bezpieczeństwo ich stosowania. Ciecze jonowe znane są ze swoich właściwości biobójczych1-8). Narastanie oporności mikroorganizmów skłania do ciągłych poszukiwań coraz to nowych związków, z którymi drobnoustroje nie miały jeszcze kontaktu. Stąd też w niniejszej pracy syntezowano i określono więcej »

The ion association in water solutions of 1-alkyl-1-methylpiperidinium ionic liquids. Asocjacja jonów w wodnych roztworach cieczy jonowych z kationem 1-alkilo-1-metylopiperydyniowym

Agata Sznajdrowska Roksana Kordala-Markiewicz Katarzyna Materna

Four new 1-dodecyl-1-methylpirydinium (I) salts were synthesized by conversion of the I bromide in H2O or MeOH to resp. I methylsulfate, formiate, acetate or metoxyacetate (yield 98–99%). The I salts (ionic liqs.) were studied for structure by 1H NMR and 13C NMR spectroscopy and for electrolytic cond. to det. crit. micelle concns. and free energy of micellization. Three solid 1-R-1-methylpiperidinium bromides (R = C8, C10 and C12 alkyl) were also studied for crit. micelle concn. and free energy of micellization. Otrzymano trzy czwartorzędowe bromki, w których grupa alkilowa zawierała 8, 10 oraz 12 atomów węgla oraz metylosiarczan(VI), mrówczan, octan i metoksyoctan 1-dodecylo- 1-metylopiperydyniowy. Na podstawie pomiarów konduktometrycznych zbadano termodynamikę micelizacji wodnych roztworów cieczy jonowych z kationem 1-alkilo-1- -metylopiperydyniowym. Określono wartość krytycznego stężenia micelowania CMC. Zbadano również wpływ dodatku elektrolitu na agregację monomerów w roztworze. Otrzymane wartości CMC świadczą o tym, że większy wpływ na proces micelizacji ma budowa kationu niż anionu.Ciecze jonowe to związki składające się z jonów, charakteryzujące się temperaturą topnienia niższą niż 100°C1). Ze względu na wyjątkowe właściwości fizykochemiczne znajdują one zastosowanie w wielu procesach chemicznych2, 3). Poprzez dobór odpowiedniego anionu czy kationu można otrzymać związki o pożądanych właściwościach. Z tego powodu ciecze jonowe nazywa się związkami projektowalnymi4). więcej »

Thiol-ene photopolymerization of allyl diene in imidazolium-based ionic liquids. Fotopolimeryzacja tiol-en dienów allilowych w imidazoliowych cieczach jonowych

Agnieszka Marcinkowska Anna Zgrzeb Ewa Andrzejewska

Diallyl phthalate was photopolymerized with (SHCH2CH2OCH2)2 in two 1-R-3-methylimidazolium bis(trifluoromethylsulfonyl) imides (R = Bu or Et) to study the polymerization kinetics (content 30-90% by mass) in air at 25°C by differential scanning calorimetry. The polymerization occured with higher rates, in shorter time and to higher conversions than that without the ionic liqs. The obsd. effect of ionic liqs. was associated both with intermol. interactions in the ternary system as well as with its viscosity. Zaprezentowano badania przebiegu fotopolimeryzacji tiol-en w cieczach jonowych. Określono kinetykę polimeryzacji tiol-en ftalanu diallilu z 1,2-bis(2-merkaptoetoksy)etanem w obecności dwóch imidazoliowych cieczy jonowych: [BMIm][NTf2] oraz [EMIm][NTf2]. Badania kinetyczne uzupełniono o pomiary lepkości oraz oddziaływań międzycząsteczkowych w badanych układach wyjściowych metodą FTIR. Obecność cieczy jonowej w układzie tiol-en powoduje wzrost szybkości i skrócenie czasu reakcji oraz wzrost końcowego stopnia przereagowania. Polimeryzacja tiol-en polega na reakcji wielofunkcyjnych związków zawierających grupy tiolowe z wielofunkcyjnymi związkami zawierającymi wiązania nienasycone, która przebiega według mecha-nizmu poliaddycji rodnikowej. Wyjątkowość tej reakcji wynika z jej dodatkowych zalet w stosunku do typowej polimeryzacji rodnikowej, np. metakrylanów, a więc brak inhibicji tlenowej, opóźniony punkt żelu, jednorodna gęstość usieciowania oraz wysokie stopnie przereagowania. więcej »

Use of immobilized ionic liquids in heterogeneous catalysis. Zastosowanie immobilizowanych cieczy jonowych w katalizie heterogenicznej

Krzysztof Strzelec

A review, with 48 refs., of the use of org. and inorg. materials as supports for the immobilization of ionic liqs. and their catalytic application was given. Structural characteristics, classification, properties and preparation of supported ionic liqs. in catalytic systems were described. Same examples of their use in org. synthesis were presented. Przedstawiono aktualny przegląd wykorzystania organicznych i nieorganicznych nośników do immobilizacji cieczy jonowych oraz zastosowanie takich układów w katalizie heterogenicznej. Zaprezentowano najważniejsze aspekty związane z charakterystyką strukturalną, klasyfikacją, właściwościami i otrzymywaniem systemów katalitycznych opartych na heterogenizowanych cieczach jonowych, wraz z najnowszymi przykładami ich zastosowania w syntezie organicznej. Kataliza jest jedną z najważniejszych i najszybciej rozwijających się dziedzin zastosowań cieczy jonowych. Wykorzystanie cieczy jonowych jako rozpuszczalników czy katalizatorów w homogenicznych reakcjach katalitycznych, pomimo wielu istotnych korzyści, do których należy zaliczyć przede wszystkim dużą aktywność i dobrą selektywność układu katalitycznego, niesie ze sobą również pewne ograniczenia. Zważywszy nawet na coraz większą dostępność na rynku szerokiej gamy cieczy jonowych, ich zastosowanie jako rozpuszczalników w procesach wielkotonażowych jest rozwiązaniem na ogół zbyt kosztownym, a generowanie, często skrajne trudnych w utylizacji odpadów, dyskwalifikuje takie procesy również pod względem ekologicznym. Dlatego też nowa koncepcja, jaka pojawiła się na początku tego stulecia, polegająca na immobilizacji niewielkich ilości cieczy jonowej na powierzchni stałych nośników i wykorzystanie ich jako matrycy dla aktywnych katalitycznie nanocząstek lub kompleksów metali, cieszy się coraz większym zainteresowaniem1, 2). więcej »

Use of the HSO4 - groups-containing ionic liquids in lead-acid cells. Zastosowanie cieczy jonowych zawierających grupy HSO4 - w ogniwach kwasowo-ołowiowych

Grzegorz Lota Marek Baraniak Krzysztof Wasiński Ewa Jankowska

(CH2=CHCH2)2Me2N+Cl- was polymerized in aq. soln., converted to hydrogen sulfate(VI) with H2SO4 and added (7.5%) to H2SO4 used in Pb battery. The electrochem. and electrical properties of Pb|ionic liq.|PbO2 model system showed applicability of the polymeric ionic liq. as a new component of gel electrolyte. Przedstawiono wyniki badań nad wykorzystaniem cieczy jonowych zawierających aniony wodorosiarczanowe(VI) w elektrolitach akumulatorów ołowiowych. Scharakteryzowano preparatykę żelowego elektrolitu polimerowego, wykazano wysoką czystość oraz stabilność termiczną uzyskanego polimeru. Wyniki badań elektrochemicznych modelowych ogniw typu Pb|ciecz jonowa|PbO2 potwierdziły, że polimerowa ciecz jonowa może stanowić składnik żelowego elektrolitu. Od odkrycia akumulatora kwasowo-ołowiowego przez Gastona Planté minęło już ponad 150 lat. Mimo to rynek akumulatorów ołowiowych nadal nieustannie ewoluuje. Obecnie prowadzone są badania w zakresie poprawy parametrów eksploatacyjnych i elektrycznych produkowanych jonowe (polymerizable ionic liquids). W reakcji powstaje polisól, będąca polimerową cieczą jonową (polymeric ionic liquid), która jest zbudowana z polikationu, natomiast anion pozostaje niezmieniony. Otrzymana polisól ma przewodnictwo znacznie niższe od przewodnictwa wyjściowej cieczy jonowej ze względu na zdecydowanie mniejszą mobilność kationu11, 12). więcej »

Use of X-ray analysis of a biological material for an assessment of natural environment status. Zastosowanie analizy rentgenowskiej materiału biologicznego do oceny stanu środowiska naturalnego

Ewa Walkowicz Katarzyna Czyż Bożena Patkowska-Sokoła

Horse hair samples were collected in 3 regions of Poland and studied for elementary compn. by electron microscopy and X-ray spectroscopy. Substantial higher contents of F, Al and S were obsd. in hair of horses from an industrial region. Wykazano przydatność analizy rentgenowskiej SEM-EDS do określania stanu czystości środowiska naturalnego na przykładzie oznaczenia zawartości pierwiastków w okrywie włosowej zwierząt pochodzących z różnych środowisk. Potwierdzono, że analiza ta daje informacje o stanie zdrowotnym zwierzęcia, nadmiarze lub niedoborze różnego rodzaju pierwiastków w organizmie i może być dobrym narzędziem w biomonitoringu środowiska. Wyniki pracy mogą być przydatne m.in. w badaniach dotyczących stanu środowiska, a także w przemyśle pasz i suplementów diety dla zwierząt. Elektronowa mikroskopia skaningowa SEM (electron scanning microscopy) w połączeniu z mikroanalizą rentgenowską EDS (energydispersive X-ray spectroscopy) jest metodą pozwalającą na ocenę składu chemicznego różnego rodzaju prób. Jest ona obecnie powszechnie stosowanym narzędziem poznawczym w wielu gałęziach nauki i przemysłu, np. do analizy ekstraktów roślinnych1), odpadów z przemysłu rybnego2) czy produktów jajczarskich3), a także prób środowiskowych4). Metoda ta opiera się na emisji promieniowania rentgenowskiego charakterystycznego dla danego pierwiastka wchodzącego w skład analizowanej próby, wykorzystuje oddziaływanie elektronów z atomami badanego materiału, umożliwia odczyt i rejestrację kwantów promieniowania powstałych w wyniku pobudzenia elektronów wtórnych z powierzchni analizowanej próby5), co pozwala na uzyskanie informacji o składzie pierwiastkowym badanego materiału. Ponadto elektrony wtórne oraz wstecznie rozproszone umożliwiają obrazowanie (mapping) powierzchni ocenianego materiału6). Energia pobudzenia zależna jest od składu analizowanej próby, co umożliwia określenie składu pierwiastkowego więcej »

VIII Sympozjum "Czwartorzędowe sole amoniowe i obszary ich zastosowania"

W dniach 1-3 lipca 2013 r. w hotelu Instytutu Ochrony Roślin-PIB w Poznaniu odbyło się VIII Sympozjum "Czwartorzędowe sole amoniowe i obszary ich zastosowania". Sympozjum patronowali Pani Minister Barbara Kudrycka, Pan Wicepremier Janusz Piechociński i Pan Minister Stanisław Kalemba. Sympozjum, w którym uczestniczyło ok. 150 osób, otworzyli: prof. dr hab. inż. Juliusz Pernak, przewodniczący Komitetu Naukowego Sympozjum, prof. dr hab. Danuta Sosnowska, dyrektor Instytutu Ochrony Roślin, oraz dr inż. Monika Stasiewicz, przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego. Pierwszą sesję prowadził prof. dr hab. inż. Jacek Cybulski (IChP). Pierwszy wykład plenarny zaprezentował prof. Juliusz Pernak, a jego tematem była aktywność biologiczna związków organicznych zawierających czwartorzędowy atom azotu (Przem. Chem. 2013, 92, nr 9, 1653). Historia soli amoniowych sięga 1890 r., a soli miniowych 1902 r., kiedy to ich syntezy dokonał Menschutkin. Prelegent rozpoczął badania nad solami amoniowymi 30 lat temu. Już pierwszy zsyntezowany przez Autora związek amoniowy wykazywał właściwości biobójcze wobec mikroorganizmów. Czwartorzędowe chlorki amoniowe oraz chlorki pirydynowe i imidazoliowe wykazują działanie biologiczne o bardzo szerokim spektrum, które można regulować, wprowadzając określone grupy w pierścieniu pirydyny lub imidazolu. Aktywność związków amoniowych wobec Escherichia coli zależy od rodzaju podstawnika i rodzaju soli, czyli anionu (chlorek, bromek lub octan). Swoje znaczenie ma też rodzaj kationu. Otrzymano także związki, które potrafiły roztwarzać celulozę, co może mieć wielkie znaczenie praktyczne, np. w konserwacji drewna. Zastosowania praktyczne biologicznie aktywnych soli amoniowych mogą też dotyczyć dezynfekcji i balsamowania tkanek miękkich. Drugi referat plenarny, wygłoszony przez prof. dr. hab. Tadeusza Praczyka (IOR-PIB), dotyczył herbicydowych cieczy jonowych (Przem. Chem. 2013, 92, nr 9, 1660). Służą one do więcej »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii (wg Biuletynu Urzędu Patentowego, nr 12 i 13 z 2013)

Zgł. nr 397309; A01N 35/02 UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY IM. JANA I JĘDRZEJA ŚNIADECKICH W BYDGOSZCZY, Bydgoszcz Piesik D. Mieszanina lotnych związków organicznych przeznaczonych do odstraszania owadów Mieszanina lotnych związków organicznych przeznaczonych do odstraszania owadów, zwłaszcza owadów dorosłych omacnicy, od roślin kukurydzy, zawiera (Z)-3-heksenal (50% (Z)-3-heksenalu + 50% triacetinu), dalej zwany (Z)-3-HAL, (E)-2-heksen-1-ol, dalej zwany (E)-2-HOL, octan (Z)-3-heksen- 1-ylu, dalej zwany (Z)-3-HAC, w proporcjach 100 μL (Z)-3-HAL, 50 μL (E)-2-HOL oraz 150 μL (Z)-3-HAC, przy czym mieszanina ta jest rozpuszczona w 10 mL rozcieńczalnika. (1 zastrzeżenie) Zgł. nr 397362; B01D 53/86 POLITECHNIKA ŁÓDZKA, Łódź Maniecki T., Góralski J., Chołys G., Czajka Z. Reaktor przepływowy do prowadzenia reakcji fotokatalitycznych w fazie gazowej Reaktor przepływowy do prowadzenia reakcji fotokatalitycznych w fazie gazowej, przeznaczony zwłaszcza do utleniania związków organicznych ozonem w fazie gazowej, jest wyposażony w dwa usytuowane pionowo odcinki przewodów rurowych (6, 10), umieszczone współosiowo jeden wewnątrz drugiego, z których zewnętrzny odcinek przewodu rurowego (10), ze stali kwasoodpornej, jest z obu stron zakończony kolankami (11a, 11b), także ze stali kwasoodpornej. Na wlocie dolnego kolanka (11b) zewnętrznego odcinka przewodu rurowego (10) znajdują się turbiny powietrzne (1), zaś do ścian wewnętrznych zewnętrznego odcinka przewodu rurowego (10) są przymocowane promienniki (3) promieniowania UV A, B i C złączone ze źródłem zasilania. Na wewnętrznym odcinku przewodu rurowego (6), wykonanym z materiału przepuszczalnego dla promieniowania UV, nieprzepuszczalnego dla gazów i nie przewodzącego prądu elektrycznego, jest nawinięta spirala grzejna (8) złączona ze źródłem zasilania (13). Wewnątrz wewnętrznego odcinka przewodu rurowego (6) jest umieszczony czujnik temperatury or więcej »

Z półki księgarskiej - Praca zbiorowa (red. Jacek Kijeński, Anna Czumak- -Bieniecka, Jan Legocki, Wojciech Lubiewa-Wieleżyński, Jerzy Kropiwnicki, Stefan Kubica, Bogdan Kurant, Jerzy Majchrzak, Janusz Nowacki, Ludwik Orłowski, Jerzy Paprocki, Józef Sas, Alojzy Urbanowski) KARTY Z HISTORII POLSKIEGO PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO. t. 20. HISTORIA POLSKIEGO PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO W LATACH 1980-2010

Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, Warszawa 2012 r., ISBN 978-83-62851-01-0, 534 strony.Ukazał się wreszcie długo oczekiwany kolejny tom historii polskiego przemysłu chemicznego, obejmujący najciekawszy okres transformacji ustrojowej. Autorami dzieła są działacze Stowarzyszenia, którzy społecznie zebrali informacje o zmianach zachodzących w tej tak ważnej dziedzinie gospodarki. Prof. Jacek Kijeński, prezes Stowarzyszenia, tom ten zadedykował Ludziom Polskiej Chemii, którzy wspierani przez społeczności lokalne i polską myśl naukowo-techniczną, prowadzeni przez coraz to lepiej przygotowanych liderów, utrzymali znaczącą […] rolę polskiej chemii w gospodarce narodowej. Wydawnictwo zadebiutowało na uroczystościach jubileuszowych Stowarzyszenia zorganizowanych dn. 27 listopada 2012 r. w warszawskim Muzeum im. Jana Pawła II. We wstępie tomu przypomniano, że całość historii (20 tomów) ma ponad 5000 stron druku. Książkę otwiera rozdział poświęcony wielkiej syntezie chemicznej, która z racji znaczenia i wartości produkcji jest w Polsce najważniejszym działem przemysłu chemicznego. W krajach rozwiniętych jego udział w wartości produkcji przemysłowej wynosi 15-20%. Udział ten wzrasta szybko w krajach rozwijających się i w latach 1995-2005 wzrósł on tam o 82%. Obserwuje się też rozwój produkcji nowych generacji tworzyw sztucznych i polimerów wysokoprzetworzonych. Nastąpiło przy tym istotne zmniejszenie się oddziaływania przemysłu chemicznego na środowisko naturalne i, niestety, również bardzo szybki wzrost liczby regulacji prawnych (takich jak REACH), ograniczających funkcjonowania tego przemysłu. Autorzy tego rozdziału nie zauważyli jednak, że od momentu transformacji ustrojowej udział podstawowych działów przemysłu chemicznego w produkcji sprzedanej polskiego przemysłu wzrósł z ok. 9% do ponad 11% i to praktycznie bez żadnych inwestycji rządowych więcej »

Z prasy zagranicznej

Zielona rewolucja przyspiesza ICIS Chem. Business 2013, 203, nr 20, 34 Rosnące zapotrzebowanie i względy ekologiczne powodują, że zainteresowanie zieloną chemią i produkcją chemikaliów z surowców odnawialnych jest coraz większe. Biochemikalia znajdują zastosowanie prawie we wszystkich dziedzinach gospodarki, w tym nawet w tak, zdawałoby się, odległych, jak motoryzacja i elektronika użytkowa. Na przykład, w prawdziwie rewolucyjny okres rozwoju wchodzą biotworzywa, dla których wzrost produkcji przekracza już 20% rocznie. Biotworzywa, jak twierdzi Francois de Bie, nowy prezes zrzeszenia European Bioplastics, pomagają przekształcić świat w miejsce bardziej przyjazne dla nas i dla naszych przyszłych generacji, chociaż - jak dotychczas - wielu ich konsumentów, producentów i przetwórców nie zdaje sobie z tego w pełni sprawy. W rezultacie, mimo trudnej sytuacji ekonomicznej, nakłady inwestycyjne na rozwój zielonej chemii i produktów chemicznych wytwarzanych z surowców odnawialnych stale rosną. Szacuje się, że obecnie istnieje w tej dziedzinie ok. 20 projektów, w tym takich firm jak BASF, Braskem i Dow Chemical, których realizacja rozpocznie się do 2015 r., dzięki czemu światowe zdolności produkcyjne w zakresie biopolimerów w 2020 r. wzrosną w stosunku do 2011 r. prawie trzykrotnie. Wprawdzie w 2011 r. zdolności te stanowiły jedynie 1,5% (3,5 mln t) światowej produkcji tworzyw sztucznych (235 mln t), jednak przewiduje się, że pod koniec bieżącej dekady wzrosną one do 12 mln t/r, co będzie stanowić ok. 3% ich produkcji w skali światowej (400 mln t). Jedną z najbardziej aktywnych firm chemicznych w dziedzinie produkcji żywic termoplastycznych z surowców odnawialnych jest brazylijska firma Braskem. Jest ona obecnie największym światowym producentem biopolimerów, a ostatnio oznajmiła o oddaniu do ruchu nowej linii produkcyjnej zielonego polietylenu małej gęstości (LD-PE), który jest wytwarzany z fermentacyjnego bioetanolu więcej »