SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Miesięcznik ISSN 0033-2496, e-ISSN 2449-9951 - rok powstania: 1917
Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem.)

Zagrożenia dla zdrowia stwarzane przez formaldehyd

Jolanta Skowroń

Formaldehyd jest ważną substancją dla przemysłu chemicznego, meblarskiego i innych gałęzi wytwórczych. Roczna produkcja formaldehydu na całym świecie wynosi ok. 21 mln t1). W Polsce, według danych Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego, ponad 180 tys. pracowników jest bezpośrednio zatrudnionych w przemyśle i usługach związanych ze stosowaniem formaldehydu. Ok. 50% całkowitej produkcji formaldehydu stanowi produkcja żywic formaldehydowych. W medycynie i biologii formaldehyd jest stosowany w postaci formaliny lub paraformaldehydu w celach dezynfekcyjnych oraz jako środek konserwujący i utrwalający preparaty medyczne i biologiczne. W żywych organizmach powstaje jako produkt uboczny metabolizmu komórek. Formaldehyd obecnie jest zaklasyfikowany do 3. kategorii rakotwórczości, czyli do substancji o możliwym działaniu rakotwórczym na człowieka. Najnowsze wyniki badań epidemiologicznych potwierdziły, że formaldehyd może powodować u osób zawodowo narażonych na jego działanie oprócz raka nosogardła także białaczkę. Wymaga to zmniejszenia wartości dopuszczalnych stężeń dla formaldehydu występującego na stanowiskach pracy. Czy przestrzeganie obowiązujących wartości dopuszczalnych stężeń formaldehydu (NDS 0,5 mg/m3; NDSCh 1 mg/m3) zapewnia pracownikom bezpieczne warunki pracy? Charakterystyka substancji Formaldehyd (aldehyd metylowy, aldehyd mrówkowy, metanal, oksometan, oksymetylen, tlenek metylenu) to najprostszy aldehyd alifatyczny. W temperaturze pokojowej jest bezbarwnym gazem o specyficznym ostrym i drażniącym zapachu. W obrocie handlowym najczęściej znajduje się 30-50% roztwór wodny formaldehydu stabilizowany metanolem w celu zahamowania polikondensacji, znany pod nazwą formaliny. Często spotykany jest także małocząsteczkowy łańcuchowy homopolimer paraformaldehydu będący amorficznym proszkiem, lub krystaliczny cykliczny trimer trioksan2). Substancja łatwo polimeryzuje, jest wysoce łatwo palna, z powietrzem tworzy mie [...]

ZAKUP JEDNORAZOWY I DOSTĘP DO WIRTUALNEJ CZYTELNI
PRENUMERATA PAPIEROWA

Metoda płatności: Płatności elektroniczne (karta kredytowa, przelew elektroniczny)
Dostęp do publikacji (format pdf): 6.00 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 1h: 24.60 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 4h: 43.05 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 12h: 73.80 zł	DO KOSZYKA

Prenumerata

Szanowny Kliencie!
Zamów roczną prenumeratę w wersji PLUS a uzyskasz dostęp do archiwalnych publikacji tego czasopisma.
Nie zwlekaj - skorzystaj z tysięcy publikacji o najwyższym poziomie merytorycznym.

prenumerata papierowa roczna PLUS (z dostępem do archiwum e-publikacji) - tylko 780.00 zł
prenumerata papierowa roczna PLUS z 10% rabatem (umowa ciągła) - tylko 702.00 zł *)
prenumerata papierowa roczna - 690.00 zł
prenumerata papierowa półroczna - 345.00 zł
prenumerata papierowa kwartalna - 172.50 zł

okres prenumeraty:

*) Warunkiem uzyskania rabatu jest zawarcie umowy Prenumeraty Ciągłej (wzór formularza umowy do pobrania).
Po jego wydrukowaniu, wypełnieniu i podpisaniu prosimy o przesłanie umowy (w dwóch egzemplarzach) do Zakładu Kolportażu Wydawnictwa SIGMA-NOT.

Zaprenumeruj także inne czasopisma Wydawnictwa "Sigma-NOT" - przejdź na stronę fomularza zbiorczego »

INNE PUBLIKACJE W TYM ZESZYCIE

Properties of the mixtures of 2,4-dinitrotoluene with cellulose nitrates. Właściwości mieszanin 2,4-dinitrotoluenu z azotanami celulozy.

Tomasz Wolszakiewicz

Mixts. about 1:1 of 2,4-dinitrotoluene (2,4-DNT) with cellulose nitrates (esterification degrees 13,23% and 13,51%) were prepd. under varying mixing intensity (in distd. water and by rubbing in mortar) and then were studied for mixing enthalpy, internal pressure and the temp. peak shift on the differential scanning calorimetry curve. The mixing enthalpy did depend neither on component mixing intensity nor on cellulose nitrate esterification degree. The distinct endothermic effect occurring just before the exothermic effect of disintegration at temps. close to the temp. of vitrification of cellulose nitrate was attributed to the alpha relaxation. Zmieniając intensywność mieszania sporządzono mieszaniny 2,4-dinitrotoluenu (2,4-DNT) z azotanami celulozy, o stopniu estryfikacji 13,23% i 13,51%, w wodzie destylowanej, składające się z równowagowych ilości składników, celem wyznaczenia entalpii mieszania, wewnętrznego ciśnienia i przesunięcia maksimum temperatury na krzywej DSC. Entalpia mieszania nie zależała ani od intensywności mieszania składników, ani od stopnia zestryfikowania azotanu celulozy. Charakterystyczny efekt endotermiczny, który pojawił się bezpośrednio przed egzotermicznym efektem rozkładu, w temperaturze bliskiej temperaturze zeszklenia azotanu celulozy został przypisany alfa relaksacji. W przeprowadzonych dotychczas badaniach układów dwuskładnikowych zawierających nitrocelulozę (NC) i związki małocząsteczkowe przebadano układy: 2,4-dinitrotoluen1) (2,4-DNT), 2,6-dinitrotoluen2) (2,6-DNT), pozostałe izomery DNT3), difenyloaminę4), 2-nitrodifenyloaminę5) i 2,4,6-trinitrotoluen6) (2,4,6-TNT). więcej »

A new method for optimization of work conditions of fuel cells. Nowa metoda optymalizacji pracy ogniw paliwowych

Ewa Janicka

The dynamic impedance technique was used for detn. of the optimum conditions for fuel cell operation. The current- voltage characteristics of a cell were presented. Przedstawiono dynamiczną technikę impedancyjną jako doskonałe narzędzie służące do określenia optymalnych warunków pracy ogniw paliwowych. Możliwości tej techniki zostały przedstawione na przykładzie ustalenia optymalnej temperatury pracy. Otrzymane wyniki zostały skonfrontowane z charakterystykami prądowo napięciowymi ogniwa. Ogniwa paliwowe zyskują coraz większe znaczenie w przemyśle energetycznym. Jako alternatywne źródło energii z powodzeniem zastępują akumulatory, lub też stanowią źródło energii silników elektrycznych. Używane są jako awaryjne systemy zasilania w szpitalach, hotelach oraz biurowcach1). Bezpieczne i wydajne wykorzystywanie ogniw paliwowych wiąże się z koniecznością monitoringu ich pracy oraz precyzyjnym doborem optymalnych warunków. Liniowy skan prądowy2, 3) oraz elektrochemiczna spektroskopia impedancyjna4-8) są najczęściej stosowanymi narzędziami służącymi do określenia optymalnych warunków pracy ogniwa paliwowego. Wyniki uzyskiwane tymi metodami nie są otrzymywane w rzeczywistych warunkach eksploatacji, ponieważ konieczne jest kondycjonowanie układu przed rozpoczęciem badań9). Proponowana nowa metoda, umożliwi monitoring zmian charakterystyki impedancyjnej testowanego ogniwa w rzeczywistych warunkach pracy. Dynamiczna elektrochemiczna spektroskopia impedancyjna (DEIS) bazuje na pobudzeniu multisinusoidalnym i więcej »

Aktualności

Powstaje nawozowy gigant Po przejęciu przez Grupę Azoty Zakładów Azotowych w Puławach powstanie drugi co do wielkości koncern nawozowy w Europie, który w przypadku dekoniunktury może jednak liczyć na inne segmenty produkcji. Udział Grupy Azoty w europejskim rynku nawozów sięgnie 11%. Na trzecim miejscu będzie hiszpańska firma Fertiberi z udziałem ok. 5%. Na pierwszym miejscu pozostanie norweska Yara, której udziały w europejskim rynku sięgają 23% (2011 r.). Grupa Azoty będzie produkowała ok. 7 mln t nawozów, a Yara ok. 17 mln t. Do pozostałych sztandarowych produktów Grupy należy m.in. poliamid 6. Wśród europejskich producentów Grupa Azoty zajmuje czwarte miejsce z jego produkcją ok. 100 tys. t. Przed nią jest tylko BASF, DOMO Group i Lanxess. Grupa Azoty zajmuje też czwarte miejsce wśród kluczowych producentów plastyfikatorów, za takimi firmami jak Exxon, BASF i Evonik. W bilansie Grupy ważną rolę odgrywają alkohole oxo. Ich roczna produkcja przekracza 200 tys. t, co daje Grupie piąte miejsce za BASF, OXEA, Arkema z Ineosem i Perstorpem. Konsolidacja Grupy może teraz przyspieszyć po tym, jak Komisja Europejska wydała decyzję o niezgłoszeniu sprzeciwu wobec koncentracji w postaci przejęcia przez Azoty Tarnów kontroli nad ZA Puławy i stwierdzeniu jej zgodności ze wspólnym rynkiem. Oznacza to bezwarunkową zgodę na dokonanie konsolidacji. Grupa Azoty uzyskała prawo przejęcia 14 mln akcji ZA Puławy reprezentujących 73,4% ich kapitału zakładowego. W konsekwencji Grupa Azoty kontroluje 83,7% kapitału i głosów w ZA Puławy. Zgodę Komisji Europejskiej przyjmujemy z wielką radością. Oznacza ona bowiem stworzenie silnego polskiego podmiotu z branży nawozowo- chemicznej, który będzie w stanie skutecznie konkurować na rynku europejskim. Efekty synergii, które założyliśmy przy tej transakcji pozwalają też naszym akcjonariuszom myśleć o osiągnięciu dodatkowych korzyści z inwestycji w nasze akcje, zwłaszcza, że teraz spółka st więcej »

Alkaline calcium carbonate from soda production. Composition and proposal of use. Alkaliczny węglan wapnia z produkcji sody. Skład i propozycja wykorzystania

Dorota Ziółkowska Alexander Shyichuk Marta Cichurska

Distillery waste lime (a by-product from the Solvay soda process) was studied for CaCO3 content (above 90% by mass) and for amorphous Ca(OH)2 one and used for pptn. of PO4 3- ions from aq. solns. The orthophosphate content was decreased from 100 mg/L down to below 5 mg/L after 90 min long treatment. The lime stored for 2 yr was less efficient than the fresh one. Wielotonażowy odpad z produkcji sody metodą Solvaya, jakim jest wapno posodowe, scharakteryzowano metodami miareczkowania alkacymetrycznego, FTIR, XRD oraz TGA. Ustalono, że podstawowymi składnikami wapna posodowego są węglan wapnia (powyżej 90%) oraz amorficzny wodorotlenek wapnia, zawartość którego z upływem czasu maleje w nieznacznym stopniu. Wykazano możliwość zastosowania wapna posodowego jako czynnika efektywnie usuwającego jony fosforanowe z roztworów wodnych. Zbadano kinetykę oraz wydajność wytrącania fosforanów wapnia za pomocą wapna posodowego, a także określono zmiany pH w tym procesie. Stwierdzono, że na skutek przechowywania wapna posodowego przez 2 lata jego aktywność względem fosforanów ulega obniżeniu co najmniej 2-3-krotnie.Produkcja sody z kamienia wapiennego metodą Solvaya prowadzi do powstawania dużych ilości odpadów. Za najbardziej uciążliwe dla środowiska uważa się wapno posodowe (WP), które jest produktem ubocznym destylacji amoniaku i zawiera w swoim składzie węglan wapnia oraz wodorotlenek wapnia. W zakładach produkcyjnych Janikosoda oraz Soda Mątwy należących do spółki Soda Polska Ciech powstaje ok. 250 tys. t (w suchej masie) tego odpadu rocznie. WP częściowo znajduje zastosowanie w rolnictwie jako materiał do odkwaszania gleby, ale większość jest składowana w osadnikach o dużej powierzchni, które są dobrze widoczne na zdjęciach satelitarnych1). Wstępne badania wykazały, więcej »

Analysis of world development trends and prospects of the processes for ethylene and propylene production. Analiza kierunków rozwoju i perspektyw procesów produkcji etylenu i propylenu na świecie

Marian Taniewski

A review, with 10 refs., of author's own papers with forecasting for the future. Przedstawiono analizę kierunków rozwoju i perspektyw tradycyjnych i nietradycyjnych procesów produkcji podstawowych organicznych surowców wtórnych - etylenu i propylenu w świecie. Zmiany surowcowe i technologiczne, jakich należy się spodziewać w światowej produkcji chemicznej w nadchodzących dziesięcioleciach, będą nie tylko efektem zwykłej dążności do obniżenia kosztów produkcji, zwiększenia zysku oraz naturalnej reakcji na zmiany dostępności surowców i popytu na produkty, ale przede wszystkim wynikiem konieczności wprowadzania udoskonalonych lub nowych materiałooszczędnych i energooszczędnych, proekologicznych, możliwie bezodpadowych, zrównoważonych technologii, zgodnych z wymogami epoki zrównoważonego trwałego rozwoju. Przedmiotem ożywionych dyskusji w świecie są obecnie m.in. prognozy zasadniczych kierunków i tempa zmian oczekiwanych w przemyśle chemicznym, przyszłej roli poszczególnych źródeł surowców i kształtu konkretnych technologii. Kontynuując swój dotychczasowy udział w tego rodzaju rozważaniach1- 8), przedstawiam obecnie własną ocenę stanu badań, kierunków rozwoju i perspektyw tradycyjnych i nietradycyjnych procesów produkcji etylenu i propylenu, podstawowych surowców organicznych. Wybór tematu wynika z przekonania o pilnej konieczności ustalenia dróg dalszego rozwoju podstawowej syntezy organicznej opartej na etylenie i propylenie w Polsce, z uwzględnieniem zarówno światowych tendencji, jak i krajowej specyfiki. Ta ostatnia wiąże się z wieloletnim niedoinwestowaniem krajowego przemysłu chemicznego, niskim udziałem jego wartości produkcji w łącznej produkcji przemysłowej (ok. 10 %, w porównaniu z kilkunastu do dwudziestu kilku procent w innych krajach uprzemysłowionych) oraz utrzymującą się od lat luką w handlu zagranicznym chemikaliami i nadzwyczaj wysokim udziałem chemikaliów i produktów pokrewnych więcej »

Clean Coal Technologies Center in Zabrze - possibilities of technological research. Potencjał badawczy instalacji technologicznych Centrum Czystych Technologii Węglowych (CCTW) w Zabrzu

Radosław Lajnert Bogumiła Latkowska

Research capabilities and infrastructure of title Center in Zabrze, PL, were presented. The most important technol. installations of the Center were described in detail. Zaprezentowano możliwości badawcze części nowego centrum badawczego powstałego w Zabrzu w Instytucie Chemicznej Przeróbki Węgla. Przedstawiono zakres wykonanych prac, opisano infrastrukturę nowego centrum i najważniejsze instalacje technologiczne. Opisano również kierunki wykonywanych badań na instalacjach. Na świecie 41% energii elektrycznej wytwarza się z węgla, a w Polsce ponad 90%1). Polska jest krajem o malejącej produkcji węgla kamiennego i brunatnego ale całkowita ich produkcja na tle światowym jest wciąż bardzo duża. Wprawdzie wg prognoz, do 2030 r. nastąpi co najmniej 20-proc. zmniejszenie jego produkcji1), ale istotna rola tego surowca stymuluje rozwój nowoczesnych technologii w zakresie jego czystego wykorzystania. Jednym z warunków szybszego postępu jest konsolidacja, modernizacja oraz rozbudowa potencjału ludzkiego, jak i aparaturowego jednostek badawczych. W świetle powyższych faktów Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla (IChPW) oraz Główny Instytut Górnictwa (GIG) podjęły wspólnie inicjatywę budowy Centrum Czystych Technologii Węglowych (CCTW) na Śląsku. Centrum to będzie bazą badawczą pozwalającą na konkurowanie z nowoczesnymi ośrodkami światowymi w realizacji projektów, w których rozwija się i opracowuje nowe czyste technologie węglowe. Centrum zostało zlokalizowane w trzech miastach aglomeracji śląskiej. Część laboratoryjna powstała w Katowicach na terenie GIG, w Zabrzu część technologiczna na terenie IChPW, a w Mikołowie, m.in. poligon podziemny w Kopalni Doświadczalnej Barbara (teren GIG). Budowa CCTW finansowana jest w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, lata 2007-2013, Priorytet 2. Infrastruktura sfery B+R, Działanie 2.1 Rozwój ośrodków o wysokim Artykuł sponsorowany 216 92/2(2013) więcej »

Development of the process for manufacturing bisphenol A at the Institute for Heavy Organic Synthesis "Blachownia". Rozwój technologii bisfenolu A w Instytucie Ciężkiej Syntezy Organicznej "Blachownia"

Andrzej Krueger Bogusław Tkacz

Progress in the synthesis of (p-OHC6H4)2 CMe2 now achieved (improved product yield and purity) was presented. Przedstawiono postęp w rozwoju technologii wytwarzania bisfenolu A osiagnięty w ICSO "Blachownia". Znaczenie bisfenolu A w przemyśle tworzyw sztucznych wzrasta nieprzerwanie od końca lat trzydziestych XX w., kiedy to zaczął on być stosowany jako półprodukt do wytwarzania wysokiej jakości materiałów termoutwardzalnych i termoplastycznych a także jako antyutleniacz do gumy, tworzyw, olejów i tłuszczów. Od 1945 r. znajduje zastosowanie do otrzymywania żywic epoksydowych, a rozwój produkcji poliwęglanów aromatycznych rozpoczął się pod koniec lat pięćdziesiątych XX w.1). Obecnie bisfenol A (BPA) jest podstawowym półproduktem do otrzymywania tworzyw sztucznych, zwłaszcza poliwęglanów i żywic epoksydowych. Ponadto stosowany jest do produkcji antypirenów (tetrabromobisfenolu A, fenylofosforanów BPA), stabilizatorów termicznych poli(chlorku winylu), a także w procesach wytwarzania fenoplastów, nienasy-conych żywic poliestrowych, polisulfonów, żywic polieteroimidowych i poliarylowych, antyutleniaczy do tworzyw sztucznych, a także do produkcji surowców służących do otrzymywania poliuretanów2). W Polsce produkcja bisfenolu A została uruchomiona w 1978 r. w Zakładach Chemicznych "Blachownia" wg technologii opracowanej w Instytucie Ciężkiej Syntezy Organicznej "Blachownia". Był to jeden z pierwszych procesów wytwarzania BPA na świecie, w którym w węźle syntezy zastosowano kwaśną żywicę jonowymienną (kationit) jako katalizator. Polska technologia wytwarzania bisfenolu A była przez wiele lat doskonalona i wielokrotnie eksportowana (tabele 1 i 2). więcej »

Effect of cellulose fibers on thermal strength of thermoplastic starch. Wpływ dodatku włókien celulozowych na wytrzymałość termiczną skrobi termoplastycznej

Tomasz Oniszczuk Ryszard Pilawka

Com. starch was compounded with cellulose fibers (up to 30% by mass), plasticized with glycerol (20% by mass), granulated by extrusion at 80-120°C and screw speed 60-100 rpm, and finally studied for thermal decompn. by thermogravimetry in air (up to 1173 K). Three-stage decomposition was obsd. During the 1st stage (up to 473 K), only weak chem. bonds were destroyed. During the 2nd stage (up to 673K), the composite material was oxidized mainly to CO2. During the 3rd stage, combustion of C took place. Decompn. rate consts., reaction orders, activation energies and pre-exponential factors were calcd. from the exptl. data. The addn. of fibers resulted in a decrease in thermal resistance of the composite material. Przedstawiono wyniki badań derywatograficznych, które pozwoliły określić energię aktywacji rozkładu oraz dobrać odpowiedni model kinetyczny procesu zgodnie z zaleceniami ICTAC "Kinetics Committee recommendations for performing kinetic computations on thermal analysis data". Energię aktywacji rozkładu obliczono wykorzystując metodę obliczeniową Coasta i Redferna dla rzędu reakcji 0,5-2,5. Model kinetyczny procesu dekompozycji określono poprzez przybliżenie Criado i równanie Senuma i Yanga. W czasie rozkładu aUniwersytet Przyrodniczy, Lublin, bZachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Tomasz Oniszczuka,*, Ryszard Pilawkab Effect of cellulose fibers on thermal strength of thermoplastic starch Wpływ dodatku włókien celulozowych na wytrzymałość termiczną skrobi termoplastycznej Please cite as: Przem. Chem. 2013, 92, 2, 265. Dr inż. Ryszard PILAWKA w roku 1998 ukończył studia na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej Politechniki Szczecińskiej, obecnie Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. Stopień doktora otrzymał w 2004 r. na Wydziale i Inżynierii Chemicznej Politechniki Szczecińskiej (obecnie ZUT). Pracuje w Zakładzie Technologii Materiałów Polimerowych, Instytutu Po więcej »

Effect of selected smectites on some properties of poly ([epsilon] - caprolactone)-matrix composites. Wpływ wybranych smektytów na niektóre właściwości kompozytów o osnowie z poli( [epsilon] - kaprolaktonu)

Marian Żenkiewicz Józef Richert Piotr Rytlewski

Four com. smectites were used (5% by mass) for reinforcing the poly([epsilon]-caprolactone)-matrix. The composites were studied for mech. properties, melt flow rate, H2O vapour and O2 permeability, thermal stability and crystallinity. Addn. of the smectites resulted in a decrease in the H2O vapour (up to 29%) and O2 (up to 18%) permeability and in an increase in crystallinity (up to 5.2%).Przedstawiono wyniki badań wpływu czterech smektytów komercyjnych, stanowiących fazę rozproszoną kompozytów o osnowie z poli(ε‑kaprolaktonu), na niektóre cechy tych kompozytów. Przedmiotem badań były właściwości mechaniczne określane w próbie statycznego rozciągania, udarność, masowy wskaźnik szybkości płynięcia, przenikalność pary wodnej i tlenu, stabilność cieplna oraz krystaliczność. Najistotniejsze zmiany, jakie zaobserwowano w kompozytach badanych, to zmniejszenie przenikalności pary wodnej (do 29%) i tlenu (do 18%) oraz zwiększenie zawartości fazy krystalicznej (do 5,2%). W ostatnich dwudziestu latach nastąpił powszechny wzrost zainteresowania środowisk naukowych, przemysłowych i handlowych polimerami biodegradowalnymi, a głównie otrzymywanymi ze źródeł odnawialnych. Stymulatorami tego zainteresowania są potrzeby zwiększenia ochrony środowiska naturalnego oraz nieuchronnie wyczerpujących się zasobów ropy naftowej i gazu ziemnego. Dotychczasowe aUniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy; bInstytut Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników, Toruń Marian Żenkiewicza, *, Józef Richertb, Piotr Rytlewskia więcej »

Effect of support regeneration and active phase composition on activity of the vanadium catalysts. Wpływ regeneracji nośnika i składu fazy aktywnej na aktywność katalizatorów wanadowych

Rafał Motała Piotr Grzesiak Marcin Grobela Tadeusz Hłyń Joanna Łukaszyk

Spent V2O5 catalysts for SO2- to-SO3 oxidn. were leached with 15% KOH soln., dried at 120°C or calcd. at 400°C and used for prodn. of fresh V catalysts. The decrease in fresh catalyst activity (as compared with catalysts supported on fresh SiO2) was lower for the calcd. SiO2 supports than for the dried ones. Przedstawiono wyniki badań wpływu obróbki nośnika otrzymanego ze zużytych mas wanadowych techniką wymywania alkalicznego oraz składu fazy aktywnej na aktywność badanych układów katalitycznych w reakcji utleniania SO2 w warunkach standardowych. Badania miały na celu określenie możliwości ponownego stosowania nośnika do produkcji świeżego katalizatora wanadowego. W warunkach przemysłowych reakcja utleniania SO2 do SO3 wymaga stosowania katalizatora. Powszechnie stosuje się katalizator wanadowo-potasowy, którego aktywność zależy m.in. od składu i objętości fazy aktywnej oraz właściwości nośnika tej fazy. Skład fazy aktywnej (V2O5+K2O) jest charakteryzowany współczynnikiem (Z) określającym ilość wanadu w stosunku do ilości potasu1, 2). Optymalny współczynnik powinien wynosić 2-5 w zależności odwarunków pracy katalizatora, a zawartość nieblokowanego V2O5 powinna wynosić 0,6-1,9 mg V2O5/g katalizatora. Natomiast objętość fazy aktywnej w stosunku do porowatości nośnika nie może być dowolna i jest definiowana m.in. współczynnikiem napełnienia porów (N). Objętość fazy musi być dostosowana do całkowitej objętości porów i powierzchni właściwej nośnika w sposób umożliwiający utworzenie polimolekularnej warstewki na całej powierzchni katalitycznie czynnej. Skład i objętość fazy aktywnej wpływają w sposób istotny na strukturę porowatą katalizatora, która zmienia się w początkowym okresie jego pracy w warunkach przemysłowych na skutek oddziaływania składników mieszaniny reakcyjnej ze stopem aktywnym. W wyniku tego powstaje nowa struktura wywołana zalewaniem niektórych porów nośnika i zamykaniem dostępu dla reagentów. więcej »

Hydrothermal decomposition of waste products from the production of oil from rapeseed. Part 2. Rapeseed meal. Hydrotermalny rozkład produktów odpadowych z pozyskiwania oleju rzepakowego. Część 2. Śruta rzepakowa

Hanna Pińkowska Paweł Wolak Esther Oliveros

Rapeseed meal from pressing of rapeseed oil was hydrothermally decompd. in 20% (m/m) aq. suspension. The meal was rich in protein, hemicellulose and cellulose components. The decompn. proceeded in subcrit. water under batch conditions. To optimize the hydrothermal process, the Doehlert array was used. According to a quadratic model, an optimum yield of soluble protein, amino acids and monosaccharides 20.3% (194.5oC, 3.7 min), 19.8% (212oC, 26.3 min) and 7.6% (245.1oC, 28.6 min), resp., was predicted. W pracy przedstawiono wyniki badań nad wpływem temperatury reakcji i czasu utrzymania zadanej temperatury na skład frakcji produktów rozpuszczalnych w wodzie otrzymanych w wyniku hydrotermalnego rozkładu 20% mas. zawiesiny śruty rzepakowej - odpadowego surowca z pozyskiwania oleju rzepakowego, bogatego we frakcję białkową, hemicelulozową i celulozową. Rozkład składników zawartych w śrucie następował w reaktorze o działaniu okresowym, w wodzie w stanie podkrytycznym. Optymalizację przebiegu hydrotermalnego rozkładu śruty rzepakowej przeprowadzono z wykorzystaniem planu eksperymentalnego Doehlerta. Największa oszacowana zgodnie ze skonstruowanym modelem kwadratowym wydajność białka rozpuszczalnego wyniosła 20,3% (194,5oC, 3,7 min), aminokwasów 19,8% (212oC, 26,3 min) i monosacharydów 7,6% (245,1oC, 28,6 min). Śruta rzepakowa jest produktem odpadowym, bogatym we frakcję białkową i polisacharydową, powstającym podczas ekstrakcji oleju z nasion rzepaku (Brassica napus L.) za pomocą rozpuszczalników organicznych, np. n-heksanu. Olej ten jest przeznaczony na cele konsumpcyjne oraz na potrzeby przemysłu motoryzacyjnego, do produkcji biodiesla. Śruta rzepakowa, powstała z podwójnie ulepszonych odmian rzepaku (tzw. "00"), zawierających tylko śladowe ilości kwasu erukowego1), więcej »

Kwas tereftalowy wrócił na polską scenę

Wiesław Szelejewski Jerzy Polaczek

Kwas tereftalowy (TA) czekał prawie 100 lat na przemysłowe wykorzystanie. Otrzymany i zidentyfikowany już w 1847 r. przez Caillota1) został dopiero w 1941 r. wykorzystany przez Whinfielda i Dicksona2) do otrzymania polimeru, który zrobił zawrotną karierę w przemyśle tworzyw sztucznych. Poli(tereftalan etylenu), znany jako PET, wykorzystywany jest dziś powszechnie nie tylko jako polimer włókno- i błonotwórczy, ale również jako tworzywo konstrukcyjne w produkcji opakowań (butelki). Podstawą przemysłowego sukcesu TA była jego symetryczna budowa, umożliwiająca otrzymywanie prostoliniowych polimerów ulegających łatwo przestrzennej orientacji pod wpływem naprężeń rozciągających, występujących np. w trakcie przędzenia włókien lub rozciągania folii. Dostępna wiedza na temat wytwarzania i polikondensacji TA była w latach czterdziestych XX w. na tyle bogata, że już w 1946 r. brytyjski koncern chemiczny Imperial Chemical Industries (ICI) uruchomił w Wilton doświadczalną produkcję kwasu tereftalowego (270 t/r) opartą na reakcji utleniania p-ksylenu kwasem azotowym3). (1) W początkowym okresie przemysłowego stosowania kwasu tereftalowego przeprowadzano go w tereftalan dimetylu (DMT), który łatwo poddawał się oczyszczaniu przez krystalizację (z metanolu) lub nawet destylację próżniową. Prowadzone intensywnie w wielu ośrodkach badania doprowadziły wkrótce do opracowania i przemysłowego wdrożenia kilku innych procesów, w których czynnikiem utleniającym był tlen z powietrza a proces prowadzony był katalitycznie w fazie ciekłej. HNO3 -NO, -H2O H2SO4 -H2O CH3 CH3 COOH COOH COOCH3 COOCH3 (2) Spośród tych procesów, zastosowanych w skali wielkotonażowej wymienić należy proces Imhausen (dwustopniowe utlenianie p-ksylenu z międzystopniową estryfikacją metanolem) wdrożony w Chemische Werke Witten w Niemczech (reakcja 3) (3) oraz proces Mid Century (jednostopniowe katalityczne utlenianie p-ksylenu w kwasie octowym), wdrożo więcej »

Management of small battery and portable accumulator waste. Gospodarka zużytymi bateriami i akumulatorami małogabarytowymi

Małgorzata Ulewicz Paweł Maciejewski Waldemar Robak Janusz A. Wrzesiński Joanna Rakowska

A review with 41 refs. Current state and trends were presented. Przedstawiono obecny stan gospodarki zużytymi bateriami i akumulatorami małogabarytowymi (przenośnymi) w Kraju. Dokonano przeglądu technologii recyklingu zużytych baterii i akumulatorów małogabarytowych stosowanych w istniejących instalacjach przemysłowych na świecie oraz dokonano przeglądu najnowszych badań laboratoryjnych z zakresu odzysku metali zawartych w małogabarytowych ogniwach galwanicznych. Wykazano, że pomimo dostępności licznych technologii recyklingu zużytych przenośnych ogniw galwanicznych, prawidłowa gospodarka wymaga przede wszystkim zmiany postawy społeczeństwa w podejściu do tego problemu, zwłaszcza w podejściu do selektywnej zbiórki. Ciągłe doskonalenie istniejących i powstawanie nowych osiągnięć w dziedzinie nauki i technologii powoduje wzrost ingerencji człowieka w środowisko naturalne i stwarza coraz poważniejsze zagrożenia ekologiczne1, 2) związane z produkcją, transportem, użytkowaniem oraz składowaniem odpadów substancji niebezpiecznych. Zgodnie z polskim i unijnym prawodawstwem w dziedzinie odpadów wszelkie działania człowieka powinny być ukierunkowane na zapobieganie i minimalizację powstawania odpadów, a odpady, których powstania w danych warunkach techniczno-ekonomicznych nie można uniknąć powinny być poddawane recyklingowi, podobnie jak zużyte wyroby. Gospodarka zużytymi bateriami i akumulatorami wymaga szczególnej uwagi, z jednej strony ze względu na zagrożenie dla środowiska naturalnego i ludzi, a z drugiej są cennym surowcem wielu metali, w obliczu wyczerpujących się zasobów złóż naturalnych. Zanieczyszczenie środowiska oraz samowystarczalność surowcowa są istotnymi czynnikami oddziaływań, które uniemożliwiają lub utrudniają funkcjonowanie lub rozwój społecznogospodarczy i mogą być rozważane jako elementy bezpieczeństwa powszechnego2-5). Obecnie w Polsce gospodarka zużytymi wielkogabarytowymi więcej »

Methods of separation nanoparticles in environmental samples. Metody separacji nanocząstek w próbkach środowiskowych

Małgorzata Maliszewska-Mazur Urszula Dawid Paulina Chaber

A review with 43 refs., of methods for sepn. of nanoparticles by fractionation, electrokinetic methods and chromatog. Obecnie trwają szeroko zakrojone prace nad opracowaniem metod umożliwiających ocenę ryzyka związanego z uwalnianiem nanocząstek do środowiska. Próbki środowiskowe zawierają niewielkie ilości różnego typu nanocząstek zawartych w matrycy środowiskowej, dlatego ich analiza nie jest możliwa bez kluczowego etapu, jakim jest izolacja i separacja nanocząstek z matrycy. W pracy przedstawiono główne problemy związane z poborem i analizą próbek o śladowej zawartości nanocząstek oraz podstawowe metody separacji nanocząstek wraz z przykładami ich zastosowania (przepływowe frakcjonowanie w polu zewnętrznym, metody elektrokinetyczne, chromatografia preparatywna wykluczenia sterycznego, wysokosprawna chromatografia cieczowa). W ostatnich latach nastąpił gwałtowny rozwój badań w dziedzinie nanotechnologii. Obecnie pracuje się nad nowymi nanomateriałami, udoskonalaniem metod otrzymywania znanych już nanostruktur oraz nowymi zastosowaniami tych materiałów. "Nanomateriał" oznacza naturalny, powstały przypadkowo lub wytworzony materiał zawierający cząstki w stanie swobodnym lub w formie agregatu lub aglomeratu,w którym co najmniej 50% lub więcej cząstek w liczbowym rozkładzie wielkości cząstek ma jeden lub więcej wymiarów w zakresie 1-100 nm1). Uzyskane modyfikacje struktury mogą wprowadzać nowe, nieznane zagrożenia toksykologiczne2). Nanocząstki charakteryzują się bardzo dużą powierzchnią właściwą, co wiąże się ze wzrostem ich aktywności chemicznej, biologicznej i katalitycznej w porównaniu z większymi cząstkami o tym samym składzie chemicznym. Po dostaniu się do organizmu mogą przenikać do tkanek i narządów, jak również być absorbowane przez pojedyncze komórki, a także powodować uszkodzenia struktur komórkowych, w tym jądra3-8). Wraz ze wzrostem liczby wyrobów z nanomateriałów, a także więcej »

Na bezdrożach recyklingu. W poszukiwaniu strategii zagospodarowania odpadów tworzyw polimerowych.

Jacek Kijeński Marta Kijeńska Paweł Rejewski

Przemysłowe wytwarzanie tworzyw polimerowych rozwinęło się na świecie w latach czterdziestych XX w. W Polsce w 1972 r. minister Jerzy Olszewski przedstawił wieloletni Program Chemizacji Gospodarki Narodowej, w którym przewidziano też rozwój przemysłu tworzyw sztucznych1). Kontynuatorem jego działań był prof. Edward Grzywa, działacz gospodarczy najwyższej rangi, profesor Politechniki Warszawskiej i dyrektor przemysłowych instytutów badawczych, wielce szacowny Jubilat, któremu z wyrazami przyjaźni i podziwu pracę tę dedykujemy. Inspiratorom rozwoju przemysłowego i gospodarczego wykorzystania tworzyw polimerowych towarzyszyła koncepcja wykorzystania jako strumienia surowcowego odpadowych, zużytych materiałów polimerowych. O ile w odniesieniu do czystych odpadów przemysłowych problem ich wykorzystania został rozwiązany już dawno poprzez zawracanie ich do obiegu, o tyle zagospodarowanie odpadów poużytkowych, trafiających do strumienia odpadów komunalnych nie został systemowo rozwiązany do dziś nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Intensywne wcielanie w życie koncepcji zrównoważonego rozwoju, światowy deficyt energii, szybkie wyczerpywanie się mineralnych źródeł surowców i nośników energii, wreszcie zagrożenie środowiska naturalnego przez nagromadzone depozyty odpadów o wielkości setek milionów ton, przy jednoczesnym wzroście standardu życia i potrzeb cywilizacyjnych spowodowały, że zagospodarowanie odpadów tworzyw polimerowych stało się jednym z najbardziej palących problemów globalnej gospodarki. W strategii zrównoważonego rozwoju tworzywa polimerowe są zarówno środkiem, jak i celem. Środkiem, ponieważ jako materiał o małej gęstości i doskonałych właściwościach użytkowych mogą z powodzeniem zastępować metale, a dzięki odporności na działanie różnych czynników mogą być znakomitym budulcem trwałych dóbr konsumpcyjnych, co w wielu miejscach systemu wytwarzania i użytkowania prowadzi do oszczędzania energii. Celem, więcej »

Od redakcji

Andrzej Jan Szyprowski

W lutym 2013 r., dokładnie 8 lutego prof. dr inż. Edward Grzywa kończy 80 lat. Profesor E. Grzywa był przez prawie 30 lat, od maja 1974 r. do stycznia 2004 r., przewodniczącym Rady Programowej Przemysłu Chemicznego i ustanowił tu rekord, który zapewne długo nie zostanie pobity. W czasie tych lat prof. E. Grzywa pełnił wiele ważnych funkcji państwowych, był Ministrem Przemysłu Chemicznego i Lekkiego (6 lat), podsekretarzem stanu w Ministerstwie Przemysłu Chemicznego (2 lata), kierował departamentem Postępu Technicznego w MPCh. Był też dyrektorem największych polskich instytutów chemicznych, Instytutu Ciężkiej Syntezy Organicznej "Blachownia", Instytutu Przemysłu Organicznego i Instytutu Chemii Przemysłowej (dwukrotnie). Będąc ministrem aktywnie wspierał nasze czasopismo zalecając prenumeratę Przemysłu Chemicznego zakładom chemicznym. W zeszytach Przemysłu Chemicznego, zazwyczaj na początku, często znajdowały się okolicznościowe listy Pana Ministra związane z jubileuszami instytutów i firm chemicznych oraz takimi okazjami, jak Kongres Techników Polskich lub uchwalenie programu chemizacji polskiej gospodarki. Przemysł Chemiczny był wówczas organem prasowym Ministerstwa Przemysłu Chemicznego i m. in. służył do komunikacji Ministerstwa z podległymi zakładami przemysłowymi. Były to oczywiście czasy gospodarki nakazowo- -rozdzielczej i pamiętam, że gdy odwiedzałem wtedy różne zakłady, to we wszystkich sterowniach instalacji przemysłowych leżały egzemplarze naszego czasopisma, stanowiącego wówczas podstawową lekturę fachową kadry inżynierskiej pracującej na tzw. "ruchu". Osobiście poznałem prof. Edwarda Grzywę, gdy został dyrektorem Instytutu Chemii Przemysłowej w 1978 r. Miał zaledwie 45 lat i zaraz po objęciu stanowiska w IChP został profesorem zwyczajnym. U młodego pracownika naukowego, jakim wtedy byłem, sposób działania nowego dyrektora budził zainteresowanie i uznanie. Profesor nie rozstawał się więcej »

Polskie firmy chemiczne w Internecie.Część XXXV - M

MBT Polska Sp. z o.o. al. Niepodległości 124 lok. 4 02-570 Warszawa tel.: (22) 851 70 11 fax: (22) 851 70 20 mbbarter@mbbarter.pl www.mbbarter.pl MC Bauchemie ul. Wyścigowa 39 53-011 Wrocław tel.: (71) 339 77 44 fax. (71) 339 93 50 tel. kom.: 600 011 034 biurowroclaw@mc-bauchemie.pl www.mcbauchemie.pl MC-Bauchemie Sp. z o.o. ul. Prądzyńskiego 20 63-000 Śr więcej »

Postęp w polioksypropylenowaniu alkoholi. Progress in polyoxypropylation of alcohols

Jarosław Janik Wiesław Hreczuch Arkadiusz Chruściel Krystyna Czaja Henryk Wojdyła

A review, with 35 refs. of alk. and double metal cyanide catalysts of ring-opening addn. of oxirans to OH groups. Structure and activity of the cyanide catalysts were discussed. Powszechnie znane, alkaliczne katalizatory stosowane do polioksypropylenowania cechuje ograniczony zakres aktywności z uwagi na występujące zjawisko nieodwracalnej terminacji łańcuchów polieterowych. Z danych, głównie patentowych wynika, że katalizatory typu dimetalocyjankowego (DMC) wykazują zdolność redukcji lub eliminacji wymienionego niekorzystnego przegrupowania ugrupowań hydroksylowych. O znaczeniu przemysłowym i zastosowaniu katalizatorów DMC decyduje wysoka i nieosiągalna innymi metodami jakość otrzymywanych poliadduktów, stosowanych jako półprodukty do dalszego przerobu. Technologia produkcji katalizatorów dimetalocyjankowych jest unikalna i innowacyjna oraz dotyczy rynku produktów wytwarzanych w skali globalnej w ilości kilkunastu milionów ton rocznie. Polietery to oligomeryczne lub wielkocząsteczkowe produkty polimeryzacji cyklicznych tlenków, przebiegającej w wyniku otwarcia pierścienia oksiranowego. Do polieterów należą też polieterole, czyli kopolimery o końcowych grupach hydroksylowych, otrzymywane w reakcji poliaddycji oksiranów do substancji inicjujących, zwanych starterami i zawierających reaktywne atomy wodoru.W charakterze starterów najczęściej są stosowane cząsteczki alkoholi o względnie małej masie molowej (propanol, glikol etylenowy lub propylenowy). Poliaddycji z udziałem startera poddaje się zwykle tlenek etylenu (oksiran, 1,2-epoksyetan) lub tlenek propylenu (metylooksiran, 1,2-epoksypropan). Proces otrzymywania polieteroli zwany jest też polioksyalkilenowaniem. Schemat ogólny reakcji, na przykładzie poliaddycji metylooksiranu z użyciem alkoholu jako startera, zwanej polioksypropylenowaniem, przedstawia równanie reakcji (1), gdzie R=H lub grupa alkilowa. (1) więcej »

Profesor Edward Grzywa. Mąż stanu, naukowiec i pedagog

Jerzy Polaczek

Dziesięć lat temu Instytut Chemii Przemysłowej im. prof. Ignacego Mościckiego uroczyście obchodził Jubileusz Siedemdziesięciolecia prof. Edwarda Grzywy. W uroczystości wzięło udział wielu jego przyjaciół, współpracowników i sympatyków (Przem. Chem. 2003, 82, nr 7, 438). O jego zasługach dla polskiego przemysłu i polskiej nauki mówił wówczas prof. dr hab. inż. Jacek Kijeński, ówczesny dyrektor tegoż Instytutu, a Przemysł Chemiczny już wcześniej opublikował obszerną biografię prof. E. Grzywy w numerze poświęconym Instytutowi Ciężkiej Syntezy Organicznej "Blachownia" (Przem. Chem. 2002, 81, nr 7, 421). W lutym 2013 r. prof. Grzywa ukończył 80 lat. To doskonała okazja, aby przypomnieć jego dokonania. Wiedza teoretyczna wyniesiona ze studiów w Moskwie i Londynie, poczynione tam obserwacje realiów gospodarki planowej i wolnorynkowej, i wreszcie doświadczenie przemysłowe zdobyte w Zakładach Chemicznych Oświęcim, to była baza, która ukształtowała jego punkt widzenia na rolę badań w rozwoju gospodarczym. Szczególnie ważna była tu odwaga, której nabrał w trakcie kilkuletniej współpracy z mgr. inż. Jerzym Olszewskim, dyrektorem oświęcimskich Zakładów. Pierwszym wyzwaniem, przed którym stanął młody dr inż. E. Grzywa to było kierowanie Instytutem Ciężkiej Syntezy Organicznej "Blachownia". Tylko starsi pracownicy pamiętają, czym była oparta na dogmatach gospodarka planowa. Celem wszelkich działań było "wykonanie planu" a nie racjonalna poprawa efektywności gospodarowania. Ponieważ wartość towaru mierzona była wartością pracy zawartej w tym towarze, więc zgodnie z doktryną ustaloną przez Komisję Planowania cena toluenu była wyższa niż cena benzenu, gdyż toluen miał wyższą temperaturę wrzenia i do jego destylacyjnego wydzielenia trzeba było zużyć więcej pracy (ciepła) niż do wydzielenia benzenu (tak!). Kapitaliści "ustalając ceny" kierowali się więcej »

Reaction rate constants of amine-catalyzed synthesis of phenol-formaldehyde resins. Stałe szybkości reakcji syntezy żywic fenolowo-formaldehydowych otrzymywanych z udziałem katalizatorów aminowych

Mariusz Szemień Magdalena Cygan Bronisław Kałędkowski

Condensation of PhOH with CH2O in aq. soln. at 85+-1°C was carried out in presence of amines as catalysts and followed by titration and liq. chromatog. Four examples of calcn. of reaction rate consts. were presented. Good correlation between the consts. and the entry function was obsd. Końcowe właściwości żywic fenolowo-formaldehydowych zależą od wielu czynników, takich jak temperatura, czas syntezy, stosunek molowy formaldehydu do fenolu oraz rodzaju i ilości katalizatora1). Szczególnie ten ostatni wpływa na mechanizm i kinetykę poszczególnych etapów reakcji, takich jak powstawanie pochodnych hydroksymetylowych, jak również następcze reakcje polikondensacji. Przedstawiono wyniki badań kinetycznych dla żywic rezolowych uzyskanych z udziałem katalizatorów aminowych oraz amoniaku. Praca stanowi kontynuację badań nad kinetyką reakcji fenolu z formaldehydem w środowisku zasadowym2). W badaniach wykorzystano metodę wysokosprawnej chromatografii cieczowej (oznaczanie fenolu) oraz metodę miareczkowania potencjometrycznego chlorowodorkiem hydroksyloaminy (oznaczanie formaldehydu). Żywice rezolowe są jednymi z najstarszych syntetycznych polimerów, ale wciąż znajdują nowe zastosowania w różnych gałęziach przemysłu, m.in. w przemyśle drzewnym i materiałów drewnopochodnych, materiałów izolacyjnych z wełny mineralnej i szklanej, laminatów elektroizolacyjnych i technicznych, pianek izolacyjnych w budownic- Condensation of PhOH with CH2O in aq. soln. at 85±1°C was carried out in presence of amines as catalysts and followed by titration and liq. chromatog. Four examples of calcn. of reaction rate consts. were presented. Good correlation between the consts. and the entry function was obsd. Końcowe właściwości żywic fenolowo-formaldehydowych zależą od wielu czynników, takich jak temperatura, czas syntezy, stosunek molowy formaldehydu do fenolu oraz rodzaju i ilości katalizatora1). więcej »

Recovery of Mn and Zn by reductive acid leaching of spent batteries. Odzysk Mn i Zn z odpadowego materiału bateryjnego w warunkach kwaśnego ługowania redukcyjnego

Agnieszka Sobianowska-Turek Włodzimierz Szczepaniak Tadeusz A. Marcinkowski Monika Zabłocka-Malicka

Powdered Zn-C and Zn-Mn battery wastes were treated with H2SO4 and H2O2, (NH2)2CO or (COOH)2 to recover Mn and Zn. The addn. of (COOH)2 resulted in the highest degree of Mn recovery. The recovery of Zn did not depend on the addn. of reducing agents. Przedstawiono wyniki procesu jednoetapowego odzysku cynku i manganu w procesie kwaśnego ługowania redukcyjnego z przetwarzania zużytych baterii cynkowo-węglowych i cynkowo-manganowych. Badano trzy systemy ługujące: kwas siarkowy z kwasem szczawiowym, z nadtlenkiem wodoru oraz z mocznikiem. Zarówno w przypadku naturalnych surowców manganu (rudy), jak i odpadów (baterie), podstawowym warunkiem uruchomienia tego pierwiastka i przeprowadzenia go do roztworu jest zmiana stopnia utlenienia z 4+ (właściwego dla MnO2) na 2+ (w MnSO4). Wymagało to zastosowania reduktora skutecznego w silnie kwaśnym środowisku roztworu ługującego. W przypadku nieorganicznych reduktorów MnO2 najczęściej opisywanym dla rud manganowych jest nadtlenek wodoru. W pracy Jianga i współpr.1) przedstawiono wyniki badań ciągłego procesu ługowania manganu i srebra przy pomocy kwasu siarkowego, z dodatkiem nadtlenku wodoru. Autorzy osiągnęli wyniki odpowiadające 98% uzysku manganu oraz 85% uzysku srebra. W literaturze można odnaleźć również prace poświęcone równoczesnemu ługowaniu tlenkowych rud manganowych i minerałów siarczkowych, które to minerały stanowiły jednocześnie czynnik redukcyjny. W procesach wykorzystywano kwas siarkowy(VI) lub solny. Badania te obejmowały następujące minerały: galę (PbS)2), sfaleryt (ZnS)2-4), piryt (FeS2)2, 5-8), rudy niklu9) oraz pirytyczny węgiel brunatny10). W większości prac ich autorzy uzyskali ponad 90-proc. stopień wyługowania manganu z rud i szlamów zawierających mangan w ilości zarówno poniżej, jak i powyżej 40% mas. Kolejnym nieorganicznym reduktorem zastosowanym w celu podwyższenia poziomu odzysku Mn z jego rud manganowych była hydrazyna, a w zasadzie ekstrakt chrzanowy. więcej »

Role-type triboelectrostatic separator of mixed plastics. Elektrostatyczny separator walcowy mieszanin tworzyw polimerowych

Marian Żenkiewicz Tomasz Żuk Mariusz Błaszkowski Zbigniew Szumski

A prototype of a new triboelectrostatic device for sepn. of mixed plastics was constructed and described in detail. The separator was recommended for processing plastics waste. Przedstawiono ogólną charakterystykę procesu separacji elektrostatycznej składników mieszaniny polimerowej. Scharakteryzowano krótko konstrukcję i zasadę działania prototypowego separatora elektrostatycznego. Wskazano możliwości zastosowań separacji elektrostatycznej, głównie w procesach recyklingu poużytkowych tworzyw polimerowych. Podstawowym celem strategii zrównoważonego rozwoju, będącej obecnie jednym z bardzo ważnych elementów polityki gospodarczej i społecznej rozwiniętych państw świata, jest oszczędzanie surowców i energii. Implikuje to m.in. poszukiwanie nowych rozwiązań prawnych, naukowych i technicznych powodujących zintensyfikowanie ponownego zagospodarowania lub odzysku energii z odpadów tworzywowych. Ze względu na to, że dominującą grupę tych odpadów stanowią różnego rodzaju opakowania, działania legislacyjne Parlamentu Europejskiego i państw Unii Europejskiej (w tym też i Polski) są skoncentrowane na wdrażaniu rozwiązań organizacyjno- -prawnych dotyczących zagospodarowania zużytych opakowań1-5).Właściwe wykorzystanie odpadów tworzywowych, w tym głównie poliolefinowych, mających największy udział masowy, jest trudnym zadaniem organizacyjnym i technicznym, stojącym przed współczesną cywilizacją. Warunkiem pełnej realizacji tego zadania jest komplementarny rozwój różnych technologii zagospodarowania odpadów tworzywowych6). Jedna z podstawowych koncepcji tego zagospodarowania, lansowana głównie w państwach Unii Europejskiej, polega na wielokrotnym wykorzystaniu materiałów polimerowych. Jako główne rodzaje ponownego zagospodarowania (recyklingu) odpadów tworzyw polimerowych uznaje się recykling materiałowy (mechaniczny) i surowcowy (chemiczny). Inną formą wykorzystania odpadów jest odzysk energetyczny więcej »

Thermoplastic composites made of polypropylene and ethylene/octene elastomer. Kompozyty termoplastyczne z polipropylenu i kauczuku etylenowo-oktenowego

Maria Rajkiewicz Marcin Ślączka Jakub Czakaj

Three com. ethene/n-octene copolymers (I) were blended with a com. isotactic polypropylene (II), grafted/crosslinked with mixts. of unsatd. silanes and (PhCMe2O)2O under conditions of reactive extrusion at 170-1900C and studied for mech. properties, thermal stability and microstructure. The composite materials consisted of a semicryst. II matrix and dispersed small particles of crosslinked I. The best mech. properties were achieved when the II/I mass ratio was 55/45. Badano strukturę i właściwości fizyczne termoplastycznych wulkanizatów (TPE-V) wytworzonych w procesie reaktywnego przetwórstwa polipropylenu (PP) i elastomeru etylenowo-oktenowego (EOE) w stopie, z zastosowaniem układu sieciującego. Metodami DMTA, SEM i DSC wykazano, że otrzymane dynamicznie wulkanizaty stanowią typowy układ dyspersyjny, w którym semikrystaliczny PP tworzy fazę ciągłą, a fazę zdyspergowaną tworzą cząsteczki usieciowanego elastomeru etylen-okten, które pełnią rolę modyfikatora właściwości i stabilizatora dwufazowej struktury. Stwierdzono, że zarówno właściwości mechaniczne, jak i termiczne zależą � od udziału elastomeruw kompozycjach, poddanych działaniu naprężeń mechanicznych i temperatury. Najlepsze wyniki uzyskano dla szczepionych/usieciowanych kompozycji o składzie iPP/EOE-55/45%. Elastomery termoplastyczne (TPE) stanowią nową klasę materiałów polimerowych, łączących cechy usieciowanych chemicznie kauczuków z łatwością przetwarzania i recyklingu termoplastów1-8). Charakterystyczne cechy TPE to mikroniejednorodność fazowa i specyficzna morfologia domenowa. Ich właściwości są pośrednie i zawierają się pomiędzy tymi, jakimi charakteryzują się polimery tworzące fazę sztywną i elastyczną. Właściwości TPE, niezależnie od ich typu i budowy, są zatem funkcją rodzaju, struktury i udziału obu faz, charakteru i wartości oddziaływań międzyfazowych oraz sposobu połączenia faz w układzie. Postęp w dziedzinie TPE wiąże się z badaniami ukierunkowanymi więcej »

Urea-hydrogen peroxide complex as an efficient and ecological oxidant. Kompleks mocznikowo-wodoronadtlenkowy jako efektywny i ekologiczny czynnik utleniający w syntezie organicznej

Anna Podraza Jan Pielichowski

A review, with 54 refs. Współczesny przemysł kładzie coraz większy nacisk na stosowanie tzw. zielonych technologii, które ograniczają stosowanie substancji toksycznych, przyczyniających się do zanieczyszczania środowiska naturalnego. Odpady, to nie tylko zużyte wyroby, ale także produkty uboczne procesów produkcji nowych wyrobów. Stąd też uzasadniona presja ekologów na wdrażanie nowych "czystych" technologii, które nie pozostawią produktów ubocznych trudnych do utylizacji. Szczególnie podatne na powstawanie produktów ubocznych są przemysłowe procesy wprowadzania atomów tlenu do cząsteczek organicznych. Podatność ta wynika z dużej liczby konkurencyjnych reakcji, składu nośników tlenu oraz z dużej ilości ciepła uwalnianego w wyniku reakcji z tlenem. Dostępne nośniki tlenu (czynniki utleniają-ce) mają najczęściej postać roztworów (jest nim także powietrze), a co za tym idzie produktem ubocznym są także substancje balastowe wprowadzane z tlenem. Każde zaburzenie temperatury utleniania (a często są to procesy wielkotonażowe) prowadzi do zwiększenia zużycia surowców i pogorszenia selektywności reakcji a więc do zwiększenia ilości wprowadzanego balastu oraz niepożądanych produktów reakcji konkurencyjnych lub następczych. Poszukiwania czystych ekologicznych technologii utleniania zmierzają w kierunku zastąpienia słabo reaktywnego tlenu powietrza bardziej aktywnymi utleniaczami o wysokiej ocenie ekologicznej (zależy ona nie tylko od ilości powstających produktów ubocznych ale przede wszystkim od ich wpływu na środowisko), zmniejszenia ilości pomocniczych rozpuszczalników wprowadzanych do procesów, zagospodarowania lub utylizacji produktów ubocznych oraz opracowania stabilnych warunków procesu utleniania poprzez zagwarantowanie efektywnego odbioru ciepła reakcji i dobór katalizatorów, odpornych na krótkotrwałe lokalne przegrzania. Z rozważań tych wynika, że poszukiwany jest taki utleniacz, który nie więcej »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii

Zgł. nr 394806; B01D 53/62 POLITECHNIKA ŚLĄSKA, Gliwice Remiorz L., Chmielniak T., Dykas S., Rulik S., Kotowicz J. Sposób separacji gazów, zwłaszcza CO2 Sposób separacji gazów, zwłaszcza CO2, polega na tym, że w kanale, przez który przepływa mieszanka powietrza z CO2, generuje się, korzystnie wzdłuż szerokości kanału, falę akustyczną, korzystnie poprzeczną, o częstotliwości charakterystycznej dla składu danej mieszaniny i konstrukcji kanału, która to na wylocie kanału separuje naprzemiennie mieszankę na strefy zagęszczania lub rozrzedzania, przy czym mieszankę ze strefy zagęszczania odprowadza się do kanału/ów do ponownej separacji, a mieszankę ze strefy rozrzedzania odprowadza się do kanału/ów składników czystych. Do napędu procesu separacji może być wykorzystany silnik termoakustyczny. (2 zastrzeżenia) Zgł. nr 394872; B01D 53/62 INSTYTUT CHEMICZNEJ PRZERÓBKI WĘGLA, Zabrze Ściążko M., Sobolewski A., Więcław-Solny L., Tatarczuk A., Baj S., Chrobok A., Siewniak A., Krawczyk T. Sposób rozdziału mieszanin po absorpcji CO2 Sposób rozdziału mieszanin po absorpcji CO2 w roztworach amin w cieczach jonowych charakteryzuje się tym, że CO2 z gazów przemysłowych absorbuje się w mieszaninie monoetanoloaminy lub dietanoloaminy oraz cieczy jonowych o ogólnym wzorze 1 [Y][X], które po zakończeniu absorpcji CO2 tworzą układ dwufazowy ciecz-ciecz lub ciecz-ciało stałe, przy czym jedną fazę ciekłą stanowi ciecz jonowa, a drugą fazę ciekłą lub stałą stanowi powstająca podczas absorpcji sól kwasu karbaminowego. Do jednofazowej mieszaniny monoetanoloaminy lub dietanoloaminy oraz cieczy jonowych o ogólnym wzorze 1 [Y][X] dodaje się rozpuszczalnik organiczny. (2 zastrzeżenia) Zgł. nr 394823; B01J 13/02 WROCŁAWSKIE CENTRUM BADAŃ EIT+ SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ, Wrocław Bazylińska U., Skrzela R., Wilk K. Multiwarstwowa nanokapsuła i sposób jej wytwarzania Przedmiotem wynalazku jest multiwarstwowa nanokapsuła n więcej »

Wykorzystanie bezpłatnych narzędzi obliczeniowych do określania stref zagrożeń z udziałem substancji niebezpiecznych

Rafał Porowski Daniel Małozięć Wojciech Rudy Piotr Lesiak Martyna Strzyżewska Wojciech Klapsa Sylwester Suchecki

Dokonano analizy możliwości wykorzystania bezpłatnego oprogramowania komputerowego do oceny zagrożenia substancjami niebezpiecznymi na skutek ich niekontrolowanego uwolnienia w przemyśle chemicznym wraz z możliwością implementacji wyników obliczeń na mapach terenowych w celu zapewnienia lepszej wizualizacji wyników. W przemyśle chemicznym stosuje się wiele substancji niebezpiecznych, w tym również trujących, palnych oraz wybuchowych. Aby dobrze poznać zagrożenia związane z tymi substancjami konieczne jest określenie skali możliwego awaryjnego uwolnienia tych substancji oraz ich rozprzestrzenienia się, jak również przeanalizowanie efektów ich uwolnienia z urządzeń i instalacji przemysłowych, odnosząc się do rzeczywistych awarii w przemyśle1, 2). Program Aloha (areal locations of hazardous atmosphere)3) umożliwia przeprowadzenie obliczeń dotyczących awaryjnego uwolnienia substancji niebezpiecznych z urządzeń i aparatów procesowych wraz z wyświetleniem skali potencjalnych zagrożeń w bezpośrednim otoczeniu źródła uwolnienia. Wyniki takich obliczeń dają podstawę do podjęcia dalszych decyzji dotyczących niezbędnych działań mających na celu zmniejszenie skutków awarii. Program ten ze względu na prostą obsługę oraz szybkość obliczeń zalicza się do narzędzi wspomagających decyzje w sytuacjach mających znamiona awarii przemysłowej. Program ten umożliwia również implementację danych wejściowych do obliczeń niezawartych w menu, a uzyskanych za pomocą zewnętrznych metod obliczeniowych w zakresie właściwości fizykochemicznych substancji niebezpiecznych4) lub na podstawie badań doświadczalnych5). Niewątpliwą wadą programu Aloha jest brak możliwości bezpośredniego wyświetlania stref zagrożeń na mapach rzeczywistego miejsca awarii przemysłowej. Wymagane jest zatem dodatkowe oprogramowanie, które zaimplementuje wyniki na istniejącą mapę. Nie bez znaczenia jest tutaj spójność danych wynikowych (jednostki, skala mapy). Połączenie więcej »

X Seminarium Fundacji Swingtherm

Zofia Machowska

W dniu 23 listopada 2012 r. Sala Klubowa Restauracji Wierzynek w Krakowie już po raz 10. gościła uczestników corocznego ogólnopolskiego Seminarium zorganizowanego przez Fundację Swingtherm im. dr. nauk technicznych Jerzego Wojciechowskiego. Przesłanie Seminarium brzmiało: Nanotechnologia w kontekście ochrony środowiska. Innowacyjne technologie polskich naukowców. Otwarcia Seminarium dokonał dr inż. Jerzy Polaczek, zastępca redaktora naczelnego Przemysłu Chemicznego, który następnie, wspólnie z Panią Urszulą Sobkowicz-Wojciechowską, prezesem Fundacji, przewodniczył obradom. Seminarium rozpoczęło wystąpienie Pani U. Sobkowicz-Wojciechowskiej, która przedstawiła osiągnięcia technologiczne dr. Jerzego Wojciechowskiego pod kątem ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, podkreślając, że w swojej pracy naukowo-badawczej nawiązywał on dialog z przemysłem i starał się swoje wynalazki ukierunkować pod jego X Seminarium Fundacji Swingtherm Fot. 1. Pan dr J. Polaczek w towarzystwie Pani U. Sobkowicz-Wojciechowskiej wita zebranych (Foto: Z.M.) 92/2(2013) 205 potrzeby. Dr J. Wojciechowski prowadził nie tylko prace czysto naukowe, ale również wdrażał swoje wynalazki. Z Jego inicjatywy powstawały zespoły wdrożeniowe łączące naukowców i pracowników zakładów produkcyjnych. Proces Swingtherm utrzymuje się na rynku od ponad ćwierćwiecza i jego kolejne modyfikacje przyczyniają się do coraz wydajniejszego oczyszczania gazów poprodukcyjnych z lotnych związków organicznych, a tym samym do ochrony środowiska. Kolejny referat wygłosił prof. dr hab. inż. Marek Biziuk (Politechnika Gdańska). Referat dotyczył występowania pestycydów i zagrożeń związanych z ich stosowaniem. Pestycydy zostały wprowadzone do powszechnego użycia po to by zabijać szkodniki niszczące plony, ale jednocześnie stanowią więcej »

XIII Ogólnopolska Szkoleniowa Konferencja Naukowo-Techniczna "Ochrona Środowiska"

Zofia Machowska

W dn. 24-26 października 2012 r. w Domu Wczasowym "Jawor" w Ustroniu odbyła się konferencja "Ochrona Środowiska - przepisy, interpretacje, rozwiązania, trendy" z cyklu "Nowoczesne programy ekologiczne", zorganizowana przez gliwicki oddział Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem), Sekcję Ochrony Środowiska przy Zarządzie Głównym SITPChem i Instytut Nawozów Sztucznych Oddział Chemii Nieorganicznej "IChN" w Gliwicach. Patronat honorowy nad konferencją przyjął Minister Gospodarki, Ministerstwo Środowiska, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) w Katowicach oraz Krajowa Izba Biopaliw. W konferencji uczestniczyło ok. 60 osób z 16 ośrodków naukowych i 19 firm, w tym z 8 zakładów przemysłowych. Zebranych powitał mgr inż. Jerzy Kropiwnicki (zastępca dyrektora Oddziału IChN ds. Technicznych, wiceprezes ZG SITPChem). Poprowadził on również I sesję, którą rozpoczęło wystąpienie Pani Barbary Malkowskiej (WFOŚiGW w Katowicach) na temat działalności Wojewódzkiego Funduszu na rzecz ochrony środowiska, zasady finansowania inwestycji w zakresie gospodarki odpadami i ochrony powierzchni Ziemi. W zakresie gospodarki odpadami Fundusz dofinansowuje (w formie pożyczki lub dotacji) projekty dotyczące ograniczania obciążeń środowiska odpadami, zapewnienia bezpośredniego składowania odpadów oraz rewitalizacji terenów poprzemysłowych i zdegradowanych. Prelegentka omówiła procedurę rozpatrywaniania wniosków a także przedstawiła kilka zrealizowanych zadań, m.in. likwidacja osadników szlamów cynkowych Huty Metali Nieżelaznych Szopienice oraz rekultywacja terenu po usuniętych odpadach (koszt 28 mln zł, w tym dofinansowanie z WFOŚiGW 4 mln zł). Szczegółowe informacje na temat Funduszu można znaleźć na stronie www.wfosigw.katowice. pl. Następnie prof. Jerzy Zwoździak (Politechnika Wrocławska) polemizował, czy rtęć może zahamować rozwój energetyki w Polsce. Według Unii Europejskiej więcej »

Z prasy zagranicznej

Marian Paszkowski

Hydrogenazy u progu wielkiej kariery Chemie plus 2012, nr 10, 33 Nowoczesne katalizatory chemiczne odznaczają się dużą reaktywnością оraz chеmo-, regio- i stereospecyficznością, tak że dzięki nim wiele reakcji jest w ogóle możliwych, inne zaś przebiegają szybko i w łagodnych warunkach reakcyjnych. O niebo jednak lepszym, wprost niedościgłym mistrzem w dziedzinie katalizy jest Natura. Dzięki przebiegającym w przyrodzie, w komórkach żywych organizmów, reakcjom biochemicznym katalizowanym przez zbudowane z aminokwasów enzymy rozkwita życie na Ziemi. Bez udziału tych biokatalizatorów trudno też sobie wyobrazić możliwość rozwiązania takich trudnych problemów, jak zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, wydajne wykorzystanie gazu ziemnego oraz tanią i przyjazną środowisku naturalnemu produkcję wodoru. Dlatego mnożą się inicjatywy badawcze, przeważnie interdyscyplinarne, zmierzające do opracowania przy udziale enzymów nowych metod katalitycznej aktywacji metanu, ditlenku węgla i wodoru oraz do wykazania synergii między katalizą biochemiczną i chemiczną. Jedną z tych inicjatyw jest utworzone w 2008 r. przez niemieckie wyższe uczelnie (np. Uniwersytet Humboldta w Berlinie) i instytuty badawcze (np. Fritz-Haber Institut oraz Max-Planck Institut für Kolloid- und Grenzflächenforschung) stowarzyszenie badawcze o nazwie UniCat (Unifying Concept on Catalysis). Inicjatywa ta okazała się tak skuteczna, że w 2012 r. działalność UniCat przedłużono o dalsze pięć lat, zapewniając mu ponowne finansowanie w wysokości ponad 30 mln euro. Szczególnie duże znaczenie przypisuje się przy tym badaniom prowadzonym na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie (dr Oliver Lenz i prof. Bärbel Friedrich) nad hydrogenazami, metaloenzymami z grupy oksyreduktaz (katalizujących w komórkach reakcje utleniania i redukcji). Występują one we wszystkich organizmach prokariotycznych, takich jak bakterie oraz w niższych organizmach eukariotycznych więcej »