Uroczystość 25-lecia Instytutu Ochrony Środowiska - Państwowego Instytutu Badawczego odbyła się 1 kwietnia 2011 r. w Sali Wielkiej Zamku Królewskiego w Warszawie, według następującego programu: ● prezentacja dorobku IOŚ - PIB, ● wręczenie odznaczeń Ministra Środowiska pracownikom Instytutu, ● koncert wirtuoza fortepianu Waldemara Malickiego. W powitalnej części wystąpili: dyrektor IOŚ - PIB prof. dr hab. Barbara Gworek oraz podsekretarz stanu w Mi więcej »

"Analiza cyklu życia" (Life Cycle Analysis, LCA) ma na celu wszechstronne zbadanie wpływu produktu na środowisko przyrodnicze i zasoby naturalne. Zaczyna się ona od przygotowań do produkcji - a w szczególności od wydobycia surowców i dostarczenia energii - następnie obejmuje proces produkcji i konsumpcji, kończy zaś na zagospodarowaniu odpadu. Z uwagi na jej całościowy charakter analiza ta nosi niekiedy nazwę "od kołyski do grobu" (Craddle to Grave), a skoro właściwie "grobu" nie powinno być ze względu na recykling, to pojawia się również nazwa "od kołyski do kołyski" (Craddle to Craddle). Znana jest również pod nazwą "bilansu ekologicznego" (ecobalance) ze względu na drobiazgowe badanie wymiany materii z otoczeniem. W jeszcze innych w hipotezach, jakie jeszcze metamorfozy w przyszłości przejdzie dany odpad. Ale konkretne umiejscowienie "kołyski" i "grobu" nie powinno być dekretowane przez producenta lub użytkownika, a raczej powinno być wynikiem przyjęcia jakiejś ogólnie zaakceptowanej metody. więcej »

Baczna obserwacja minionego stulecia potwierdza, że współczesny człowiek potrafi się adaptować do bardzo różnych sytuacji. Jest istotą o takich zdolnościach przystosowawczych, że mógłby przetrwać i mnożyć się w podziemnych kryjówkach, choćby nawet jego egzystencja pozbawiała go dziennego światła i słońca, rozgwieżdżonego nieba, budzenia się życia wiosną, śpiewu ptaków i szumu wiatru - choćby miały zaniknąć wszystkie etyczne i estetyczne wartości jego życia (René Dubos, Theo Colborn, John Myers). To, że do zmian w środowisku człowiek przystosowuje się dość łatwo, jest jedną z najbardziej niepokojących stron adaptacji. Ta gotowość organizmu do przystosowywania się niemal z dnia na dzień do każdej sytuacji, warunków, zwyczajów, nawyków, może zniszczyć wartości znamienne dla ludzkiego życia. Zauważalna jest tendencja do idealizowania takiego środowiska, w którym człowiek ma wszelkie warunki do zaspokajania swych potrzeb fi zycznych, ale może żyjąc w nim, zapomnieć i zapomina o wartościach czyniących go twórczo niespokojnym, poprawnym etycznie. W amerykańskich miastach, a ostatnio na różnych kontynentach, żyją obok siebie ludzie oderwani o więcej »

Niekontrolowany rozwój cywilizacji zagraża nie tylko fl orze i faunie, ale również spuściźnie naszych przodków. Giną rzadkie gatunki roślin i zwierząt, rozsypują się historyczne zabytki kultury, "swoiste geny" nie żyjących już geniuszy. Tak pisałem 20 lat temu (AURA 5/1991). Pytanie, dlaczego się tak dzieje, kto jest tego sprawcą i czy staramy się odwrócić te tendencje lub przynajmniej je osłabić, jest nadal aktualne. W żywiołowym rozwoju przemysłu główną rolę odgrywali technicy. Oni tworzyli zręby cywilizacji technicznej, potęgę gospodarczą Wielkiej Brytanii, Niemiec, Ameryki Północnej, oni podnoszą komfort życia, zaopatrują ludzi w wodę, energię, budują domy, rozwijają transport. W tych działaniach w wielu przypadkach ucierpiała przyroda i oczywiście lokalna społeczność. Zadymiony przez prawie 100 lat Pittsburgh, londyński smog, Zagłebie Ruhry i nasz Śląsk są dobitnym tego przykładem. Wiemy, jakie są ich przyczyny, i staramy się je eliminować, ale do głosu dochodzi również natura, której nie potrafi my okiełznać, i która powoduje potężne kataklizmy. Dowodem tego jest huragan Katrina, trzęsienie ziemi na Haiti czy ostatnie w Japonii więcej »

Jeszcze dwieście lat temu o zmianach poziomów morza, tak na Bałtyku, jak i na innych akwenach, wiedzieliśmy tylko tyle, że występują. Natomiast o skali obserwowanych zmian, a zwłaszcza o procesach wpływających na ich wahania, nie wiedzieliśmy praktycznie nic. Jednak, po sukcesach związanych ze zbudowaniem pierwszych przyrządów pozwalających na precyzyjne obserwacje zmienności zjawisk w powietrzu atmosferycznym, rozpoczęto intensywne poszukiwania metod i przyrządów pozwalających na dokładniejsze pomiary zmian obserwowanych na powierzchni mórz i oceanów. Najważniejszymi punktami zwrotnymi w toku zdarzeń było zbudowanie w 1643 roku przez włoskich fi zyków Ewangelistę Torricellego i Vincenza Vivianiego pierwszego przyrządu do precyzyjnego pomiaru zmian ciśnienia powietrza [11]; a później wykalibrowanie pierwszej skali do pomiaru temperatury powietrza przez Daniela Fahrenheita w Gdańsku, w zimie roku 1708/1709 [7]. Te pierwsze przyrządy pomiarowe umożliwiły już rejestrowanie najważniejszych procesów atmosferycznych i zachęciły do poszukiwania metod i instrumentów, które by rejestrowały inne zjawiska na morzu. W tym względzie stosunkowo łatwe do technicznego rozwiązania stały się precyzyjne pomiary wahań poziomu morza. Jednak podstawową trudnością okazało się skonstruowanie oprzyrządowania pozwalającego na prowadzenie ciągłych obserwacji takich zmian i jednocześnie porównywania danych rejestrowanych w różnych miejscach przez dłuższy czas. Konieczne okazało się też utworzenie wielopunktowej sieci pomiarowej oraz wyznaczenie tzw. poziomu odniesienia w stosunku do wodowskazów i rejestratorów (mareografów) rozlokowanych w pierwszej kolejności nad Morzem Północnym i Bałtykiem. Idealnym miejscem do prowadze więcej »

Ten największy naturalny zbiornik wodny w granicach Warszawy ma 15,5 ha powierzchni. Jest usytuowany na części czerniakowskiego starorzecza Wisły. Dawniej służył głównie potrzebom rekreacyjnym. Ale - ze względu na walory i funkcje klimatotwórcze, fl orystyczne, faunistyczne, krajobrazowe, naukowe i edukacyjne - w 1987 r. został wraz z otoczeniem uznany za Rezerwat Wodno-Krajobrazowy "Jeziorko Czerniakowskie" (o powierzchni 46,63 ha). Wymogi jego ochrony - celem zachowania dla przyszłych pokoleń w ekosystemie miasta - znalazły się także w ustaleniach ogólnych i podstawowych planu zagospodarowania terenu stolicy z 1992 r., w uchwale Rady Warszawy z 25 maja 1998 r. w sprawie przyjęcia strategii rozwoju zrównoważonego. Stały się również, głównie z powodu nasilającej się presji inwestycyjnej, przedmiotem troski organizacji społecznych. Uwidoczniło się to m.in. w toku i w materiałach konferencji naukowej, zorganizowanej w 1995 r. przez Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Miasto-Ogród Sadyba i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska. Niestety, wnioski z tej konferencji wciąż czekają na realizację, a presja inwestycyjna na Jeziorko Czerniakowskie nasila się. Na jego obrzeżu mnożą się fi rmy usługowe, a przy ul. Bernardyńskiej istnieją już od wielu lat osiedla SM "Energetyka" i wspólnoty mieszkaniowej. Do budowy nowego osiedla przystąpiła fi rma Marvipol Development. Ta ostatnia inwestycja została uznana przez mieszkańców i Komisję Dialogu Społecznego ds. Środowiska Przyrodniczego w Warszawie za istotne zagrożenie Rezerwatu Wodno-Krajobrazowego "Jeziorko Czerniakowskie". Według zaprezentowany więcej »

Las to niezwykły, pełen tajemnic skarbiec natury, któremu blask i czar nadają promienie słońca. Można się tu zanurzyć w gąszczu jeżyn i ziół, oddając zielonym marzeniom, spełnianym zawsze do końca.Rok 2011 został ogłoszony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ Międzynarodowym Rokiem Lasów. Te najbardziej złożone ekosystemy lądowe pełnią na naszej planecie wyjątkową funkcję. To nie tylko fabryka drewna, bezcennego surowca, i zielone płuca Ziemi. Nie każdy zdaje sobie sprawę, że aż połowę globalnej produkcji tlenu zawdzięczamy lasom. Jednocześnie dzięki roli wodo- i glebochronnej lasy stabilizują również bilans wodny i przeciwdziałają powodziom oraz erozji. Wyjątkową rolę odgrywają także lasy w skali globalnej dzięki ograniczeniu skutków efektu cieplarnianego. Prowadząc fotosyntezę - jako że są głównymi producentami materii organicznej na lądzie - wiążą w swej biomasie ok. 54 mld ton węgla. Od 1990 roku odnotowano wzrost tej wartości o 2 mld ton. Dzięki nim następuje zahamowanie wzrostu stężenia CO2 w atmosferze. Ważna jest również społeczna funkcja lasów; obok miejsca wypoczynku, jagodo- i grzybobrań są również terapią dla ciała i ducha. W powietrzu leśnym jest aż 70 razy mniej bakterii i mikroorganizmów chorobotwórczych niż w miejskim. Kto nie pamięta żywicznej woni sosen rozgrzanych letnim słońcem? A kobierce zwiastunów wiosny zawilców i przylaszczek - czy ich widok nie sprawia, że cieszą się nie tylko nasze oczy. Trudno więc dziwić się rzeźbiarzom, malarzom, poetom i kompozytorom, że to właśnie krajobrazy leśne, leśne ostępy były i są ciągle dla nich natchnieniem i inspiracją niepowtarzalnych dzieł sztuki. Archiwalne dokumenty i sporządzone na ich podstawie mapy są jednoznacznym świadectwem, że w 900 r. lasy pokrywały prawie 80% całego naszego kontynentu. Choć ich eksploatacja ma początek w czasach rzymskich, to widoczne zmn więcej »

Pytanie: Jakie znaczenie prawne dla kwalifi kacji gruntu jako leśnego ma wskazanie w defi nicji lasu, że jest nim grunt przeznaczony do produkcji leśnej? Małgorzata Tokarek, Warszawa Odpowiedź: Ustawa z 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (DzU z 2004 r. nr 121, poz. 1266 ze zm.) w art. 2 ust. 2 zawiera defi nicję gruntów leśnych, przez które nakazuje rozumieć grunty: 1) określone jako lasy w przepisach o lasach, 2) zrekultywowane dla potrzeb gospodarki leśnej, 3) pod drogami dojazdowymi do gruntów leśnych. Punkt 1 tej defi nicji odsyła do ustawy z 28 września 1991 r. o lasach (DzU z 2005 r. nr 45, poz. 435 ze zm.), która w art. 3 zawiera defi nicję lasu jako gruntu: 1) o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokrytego roślinnością leśną (uprawami leśnymi) - drzewami i krzewami oraz runem leśnym - lub przejściowo jej pozbawionego, a) przeznaczonego do produkcji leśnej, b) stanowiącego rezerwat przyrody lub więcej »

Autorką prezentowanej książki jest dr hab. Bożena Wojtowicz, geograf, dydaktyk, podróżnik, kieruje Zakładem Dydaktyki Geografi i Instytutu Geografi i Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Związana jest ponadto z Wyższą Szkołą Umiejętności w Kielcach, gdzie kieruje Katedrą Turystyki i Rekreacji. Jest autorką ponad 180 prac naukowych. Jest również współautorką podręczników szkolnych. Problematyka książki dotyczy spraw ważnych dla Polski, zwłaszcza w świetle postrzegania nas przez resztę państw europejskich jako kraju zanieczyszczonego, o niskim poziomie edukacji ekologicznej mimo przyjętych międzynarodowych zobowiązań. Trwały i zrównoważony rozwój, do którego dąży Unia Europejska, jest szansą przetrwania ludzkości przy jednoczesnym zachowaniu środowiska naturalnego dla przyszłych pokoleń. Dlatego też wdrażanie tej tematyki powinno rozpocząć się już na etap więcej »

Składowisko odpadów płynnych zlokalizowano u podnóża skarpy tarasy zalewowej w dolinie Odry. Baseny (laguny) składowiska oddziela od tarasy zalewowej zapora ziemna o wysokości około 10 m, a jej nachylenie wynosi 1 : 2,5. Skarpę zabezpieczono wykładziną z włókniny pokrytą płytami betonowymi ażurowymi 10 x 100 x 8 cm. W dolnej części zaporę podparto murkiem ze stalowych bursów typu LARSEN. Szerokość korony wału ziemnego wynosi 6,0 m, a jej rzędne 146-148,8 (średnia 148,5) m n.p.m. Rzędne przyległej części terasy zalewowej mieszczą się w przedziale 134,2-136,0 m n.p.m. Przyległą wyżynę pokrywają utwory polodowcowe: piaski, pospółki, żwiry, gliny pylaste, gliny piaszczyste. W roku 1995 powierzchnie lagun i rzędne piętrzenia odpadów ciekłych wynosiły:  laguna 1 - 1700 m2 i 147,25 m n.p.m,  laguna 2 - 3200 m2 i 147,34 m n.p.m,  laguna 3 - 2800 m2 i 147,03 m n.p.m,  laguna 4 - 3700 m2 i 146,97 m n.p.m. Deponowane odpady zawierały około 50% wody, 8-10% oleju, trochę śluzu nasiennego i kwasów tłuszc więcej »

Azbest jest znany od kilku tysięcy lat. Jego unikatowe właściwości, nieporównywalne z żadnym innym minerałem, sprawiły, że wiek XX określany jest mianem epoki eternitu, natomiast wiek XXI będzie czasem ponoszenia konsekwencji zastosowania wyrobów azbestowocementowych na skalę globalną i stopniowej eliminacji azbestu z otoczenia człowieka [1, 2]. Asortyment wyrobów z azbestu wzrastał przez lata; na początku XX wieku znalazł zastosowanie jako surowiec w ponad 1000 procesów technologicznych, dających w efekcie ponad 3000 produktów [2, 3]. Jako jeden z najpopularniejszych i najtańszych surowców do wyrobu materiałów budowlanych w ubiegłym stuleciu, azbest zdominował przemysł budowlany, stanowiąc 85% całkowitej światowej produkcji płyt dachowych, elewacyjnych oraz rur. Zasoby azbestowe na świecie szacuje się na ponad 550 milionów ton, z czego na terytorium Polski zgromadzonych zostało ok. 15,5 mln ton wyrobów azbestowo-cementowych [4, 5]. Nagromadzenie azbestu jest nierównomierne, więcej »

Ludzkość, od swego zarania, jest podmiotem i - jednocześnie - przedmiotem rozwoju cywilizacyjnego. Rozwój ten przejawia się wieloma procesami, związanymi z wszystkimi istotnymi atrybutami człowieka jako jednostki i ludzi jako zbiorowości. Ewolucja człowieka, generalnie oznaczająca jego doskonalenie, przejawia się rozwojem fi zycznym i rozwojem umysłowym, a ewolucja ludzkości polega na rosnącym poziomie organizacji wspólnot rodzinnych, plemiennych, terytorialnych, regionalnych, narodowych, kontynentalnych. Ten ostatni czynnik - doskonalenie zbiorowisk ludzkich - oparty na rozwoju umysłowym, jest napędem rozwoju cywilizacyjnego. Proces cywilizacyjny przebiega z niezliczonymi wręcz komplikacjami. Historia, która od pewnego czasu liczonego nie tylko w setkach, lecz też w tysiącach lat jest rejestrowana i dzięki temu znana kolejnym pokoleniom, dobitnie - na ogół - informuje społeczność ludzką o meandrach tego rozwoju. Te meandry to takie - na ogół nie przewidywane - zdarzenia, stany i procesy, które zakłócają rozwój cywilizacyjny, stopują go na nieznany czas. Swoista arytmia rozwoju cywilizacyjnego jest jego permanentną cechą; dotyczy nie tylko procesów i zdarzeń, niezależnych od człowieka, zachodzących na Ziemi, w Kosmosie i wewnątrz Ziemi, lecz także tych procesów i zdarzeń, które - jak się przekonujemy - związane ze środowiskiem społecznym nie są przewidywane i wymykają się niejako spod władztwa społeczeństw. Sądzę, na podstawie licznych wydarzeń w życiu społeczeństw, że sterowanie procesami społe więcej »

Islandzka energia geotermalna dla Europy Największy islandzki koncern energetyczny planuje ułożenie najdłuższego na świecie kabla elektrycznego, którym na rynek europejski popłynie prąd uzyskany z energii geotermalnej. Będąca własnością państwową fi rma Landsvirkjun kończy już studium budowy podmorskiego przewodu, którym rocznie można dostarczyć nawet 5 terawatogodzin energii, co wystarczy do zasilenia 1,25 milionów gospodarstw domowych. Obecnie na świecie, w 24 krajach, wykorzystuje się około 10 715 megawatów mocy geotermalnej. Proponowane przez Islandczyków rozwiązanie to nawet 1900 km kabla dostarczającego energię do Wielkiej Brytanii, Norwegii, Holandii i Niemiec. Firma ma bogate doświadczenia w wykorzystywaniu energii geotermalnej, dostarczając 75% mocy na Islandii. Dotychczas głównym producentem tego typu energii były Stany Zjednoczone. W 77 elektrowniach wykorzystuje się 3086 MW mocy. Drugim światowym producentem ene więcej »

Setki lat przed podbojem przez hiszpańskich konkwistadorów, co w następstwie sprowadziło europejskich eksploratorów, autochtoni tych ziem - Inkowie, w "imię wiary" zdobywali najwyższe szczyty Andów. Świadczą o tym skremowane ciała ludzkie odkryte przez archeologów wysoko na zboczach górskich. Grobowiec z mumią młodego chłopca znaleziono również pod szczytem Aconcagui na wysokości ok. 5700 m n.p.m. Pierwszy wszedł na wierzchołek szwajcarski przewodnik Matthias Zurbriggen (kierownikiem międzynarodowej wyprawy był Brytyjczyk Edward FitzGerald), który 14 stycznia 1897 r. samotnie stanął na szczycie najwyższej góry świata poza kontynentem azjatyckim. Jednak w związku ze znaleziskiem w 1985 r. mumii przypuszcza się, iż górę osiągnęli już wcześniej Inkowie. Cerro Aconcagua jest najwyższym szczytem Andów i Ameryki Południowej. Grań szczytową tworzą dwa wierzchołki północny (6962 m n.p.m.) i południowy (6830 m n.p.m.). Leży w Andach Południowych (Kordyliera Główna), pomiędzy 32O a 33O szerokości geografi cznej południowej w środkowo-zachodniej dolarów (Jest to uśredniona cena dziesięciu największych biur podróży w sezonie 2007/2008). W zamian otrzymuje się praktycznie wszystko, od przewodnika po pożywienie i prysznic. Cena nie obejmuje transportu z/do miejsca zamieszkania, ubezpieczenia, wynajęcia mułów. Nieumiejętne zarządzanie przez ostatnią dekadę XX w. na linii człowiek (wspinacz) - środowisko doprowadziło do znacznego zaśmiecenia masywu. Aconcaguę zaczęto dobitnie określać "brudną górą" ("dirty mountain"). Władze, po więcej »

Ochrona środowiska naturalnego jest jednym z zagadnień warunkujących potrzebę wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Niemniej, istnieją takie odnawialne źródła energii, co do których nie ma wątpliwości, że ich energetyczne wykorzystanie będzie sprzyjało ochronie środowiska naturalnego. Do takich źródeł będzie należał biogaz, otrzymywany na skutek fermentacji metanowej osadów ściekowych powstających w komunalnych oczyszczalniach ścieków. Oczyszczalnia ścieków usuwa zanieczyszczenia znajdujące się w ściekach komunalnych w sposób mechaniczny i biologiczny. W pierwszej fazie oczyszczania ścieki przepływając przez kraty, pozostawiają na nich grube zawiesiny - tzw. skratki. Następnie w piaskowniku usuwany jest piasek i żwir. W osadnikach wstępnych oddzielane są od ścieków osady. Kolejno ścieki przepompowywuje się Wykorzystanie osadów ściekowych do produkcji biogazu Joanna WILK przy zachowaniu odpowiednich warunków fi zycznych. Ze względu na temperaturę procesu rozróżnia się trzy rodzaje fermentacji: psychrofi lową - przebiegającą w temperaturach niskich: 5-20oC, mezofi lową - w temperaturach 30-38oC, oraz fermentację termofi lową - w temperaturach wysokich 45-55oC. W przypadku osadów ściekowych powszechnie stosowana jest fermentacja mezofi lowa, przy optymalnej temperaturze 35-37oC. Wyróżnia się cztery fazy procesu fermentacji metanowej: więcej »

Od kilku lat trend zielony ma tendencję wzrostową, kosmetyki ekologiczne, naturalne są modne. Pojawiają się w drogeriach, aptekach i w sprzedaży masowej w marketach. Dobrze jednak mieć świadomość, co jest tylko chwytem marketingowym, wykorzystującym rynkową modę, a co naprawdę jest ekologiczne. Nie każdy kosmetyk oznaczony eko, bio, natural jest naturalny w istocie. Często taki kosmetyk zawiera jeden czy dwa naturalne ekstrakty i już producent reklamuje go jako naturalny. Ważna jest wiedza na temat oznaczeń na opakowaniach, by te potwierdziły, jak bardzo producent stara się by jego wyrób był przyjazny dla środowiska i człowieka. Znaki na opakowaniach mogą dotyczyć zawartości, materiału użytego na opakowanie, a także wymagań logistycznych i warunków transportu. Stosowanie niektórych z nich jest dobrowolne, innych zaś wymagane przez prawo. Część z nich dotyczy zagad nień związanych z wymaganiami ochrony środowiska. Opakowania Znaki ekologiczne Ten typ informacji pomaga przede wszystkim w działaniach na rzecz racjonalnej gospodar ki odpadami. Informacja ma na celu ułatwienie segregacji odpadów, potwierdzenie spełnienia przez opakowanie wymagań dla konkretnych metod odzysku, wskazywanie sposo bów właściwego postępowania z nim jako odpa dem oraz identyfi kowanie systemów zbiórki, jakim podlegają opakowania w obowiązujących rozwiązaniach organizacyjno-prawnych. Znaki o rodzaju materiału To Amerykanie po raz pierwszy wprowadzili znaki identyfi kujące materiał opakowania. Było to w 1988 roku. Tamtejsze Stowarzyszenie Przemysłu Tworzyw Sztucznych opracowało system identyfi kacji, który przyjął się również w Europie. Zyskał akceptację Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Tworzyw Sztucznych i jest stosowany, z różnymi modyfi kacjami, do dziś. Trzeba pamiętać, że znak informujący o rodzaju materiału jest realizowany przez opłaty licencyjne, wpłacane do orga nizacji odzysku, za użytkowanie określo nych znaków umie więcej »