SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Miesięcznik ISSN 0033-2496, e-ISSN 2449-9951 - rok powstania: 1917
Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem.)

Badania usuwania jonów metali ciężkich i amonu na naturalnych sorbentach nieorganicznych z wód osadowych z komunalnych oczyszczalni ścieków

PIOTR RUSEK ZBIGNIEW HUBICKI GRZEGORZ WÓJCIK

Badano usuwanie jonów metali ciężkich oraz jonów amonowych z wód osadowych pochodzących z komunalnych oczyszczalni ścieków. Do usuwania jonów metali ciężkich ze ścieków wykorzystano metody adsorpcyjne stosując bentonit, klinoptylolit i pałygorskit. Badano kinetykę sorpcji jonów Zn(II), Cu(II) Ni(II) i Pb(II) oraz jonów amonowych z modelowych roztworów azotanowych oraz z wód osadowych. Proces sorpcji prowadzono metodą statyczną przy różnym czasie kontaktu faz. Zawartość jonów metali ciężkich oznaczano za pomocą ICP OES a zawartość jonów amonowych metodą chromatografii jonowej (IC). Do badania mechanizmów sorpcji stosowano metody FT-IR/PAS i DRS. Opracowano technologię usuwania jonów metali ciężkich i amonowych ze ścieków z komunalnych oczyszczalni. Bentonite, clinoptilolite and palygorskite sorbents were used for removal Zn, Cu, Ni, Pb and NH4 ions from aq. solns. in municipal sewage treatment plants at 21°C and varying contact time (up to 3 h), to det. the adsorption isotherms. Bentonite was the most active sorbent. After 30 min, 67.5%, 71.1%, 63.6%, 97.6% and 32% of resp. ions were removed. Wzrastaj􀄅ce zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych przy jednoczesnym wzro􀄞cie zapotrzebowania na wod􀄊 o wysokich parametrach jako􀄞ciowych, zmusza do poszukiwania efektywnych i ekologicznie bezpiecznych metod oczyszczania wody i 􀄞cieków. Wody osadowe powstaj􀄅ce w procesie odwadniania osadów 􀄞ciekowych mog􀄅 zawiera􀃼 jony metali ci􀄊􀄪kich, takich jak Zn(II), Cu(II) Ni(II) i Pb(II) oraz substancje organiczne. Jony metali ci􀄊􀄪kich wyst􀄊puj􀄅ce w du􀄪ym st􀄊􀄪eniu (cz􀄊sto powy􀄪ej 400 mg/ dm3) oraz jony amonowe musz􀄅 by􀃼 efektywnie usuwane, bowiem ich dodatkowy 􀃡adunek doprowadzany do cz􀄊􀄞ci biologicznej oczyszcz [...]

ZAKUP JEDNORAZOWY I DOSTĘP DO WIRTUALNEJ CZYTELNI
PRENUMERATA PAPIEROWA

Czytaj za darmo! »

Prenumerata

Szanowny Kliencie!
Zamów roczną prenumeratę w wersji PLUS a uzyskasz dostęp do archiwalnych publikacji tego czasopisma.
Nie zwlekaj - skorzystaj z tysięcy publikacji o najwyższym poziomie merytorycznym.

prenumerata papierowa roczna PLUS (z dostępem do archiwum e-publikacji) - tylko 780.00 zł
prenumerata papierowa roczna PLUS z 10% rabatem (umowa ciągła) - tylko 702.00 zł *)
prenumerata papierowa roczna - 690.00 zł
prenumerata papierowa półroczna - 345.00 zł
prenumerata papierowa kwartalna - 172.50 zł

okres prenumeraty:

*) Warunkiem uzyskania rabatu jest zawarcie umowy Prenumeraty Ciągłej (wzór formularza umowy do pobrania).
Po jego wydrukowaniu, wypełnieniu i podpisaniu prosimy o przesłanie umowy (w dwóch egzemplarzach) do Zakładu Kolportażu Wydawnictwa SIGMA-NOT.

Zaprenumeruj także inne czasopisma Wydawnictwa "Sigma-NOT" - przejdź na stronę fomularza zbiorczego »

INNE PUBLIKACJE W TYM ZESZYCIE

Analiza mineralna włosów ludzkich w ocenie biodostępności pierwiastków odżywczych oraz toksycznych pochodzenia przemysłowego z żywności

KATARZYNA CHOJNACKA AGNIESZKA ZIELIŃSKAa IZABELA MICHALAK HELENA GÓRECKA MARCIN MIKULEWICZ HENRYK GÓRECKI

Przedstawiono wyniki badań wpływu nawyków żywieniowych studentów i pracowników Politechniki Wrocławskiej (rodzaj żywności, częstotliwość spożycia) na skład mineralny włosów. W tym celu poddano analizie 159 próbek włosów metodą ICP-OES. Oznaczono poziom 25 pierwiastków (Al, As, B, Ba, Ca, Cd, Co, Cr, Hg, K, Li, Mg, Mn, Mo, Na, Ni, Pb, Pt, S, Si, Sr, Tl, W, V i Zn). Otrzymane wyniki poddano obróbce statystycznej przy użyciu oprogramowania Statistica ver. 8.0. Inductively coupled plasma optical emission spectrometry was used for the detn. of 25 major and trace element concns. in scalp hair samples from a population of 159 students and employees of Wrocław University of Technology. The effect of frequency of egg consumption and drinking milk, type of consumed eggs and bread buttering, the consumption of cottage and mould cheese, the source of fruits and vegetables, degree of food processing and the consumption of meals at the academic cafeteria on the mineral content of hair was checked. The results were elaborated statistically. Analiza mineralna w􀃡osów ludzkich jest obiecuj􀄅cym narz􀄊dziem nie tylko do diagnozy nara􀄪enia cz􀃡owieka na zanieczyszczenia 􀄞rodowiska naturalnego, ale równie􀄪 do oceny biodost􀄊pno􀄞ci pierwiastków od􀄪ywczych oraz toksycznych pochodzenia przemys􀃡owego z 􀄪ywno􀄞ci1). 􀄩ywno􀄞􀃼 zajmuje szczególn􀄅 pozycj􀄊 w relacji cz􀃡owiek- 􀄞rodowisko. Stanowi jedno z najwa􀄪niejszych ogniw 􀃡􀄅cz􀄅cych cz􀃡owieka z otaczaj􀄅cym 􀄞wiatem. Wszystkie organizmy 􀄪ywe s􀄅 zale􀄪ne od 􀄞rodowiska, a przede wszystkim od sk􀃡adu gleby, na której uprawiane s􀄅 ro􀄞liny jadalne. Ro􀄞liny s􀄅 g􀃡ównym odbiorc􀄅 skИ więcej »

Badania odporności korozyjnej stopów metali stosowanych w protetyce stomatologicznej za pomocą metod ICP-TOF-MS, TOF-SIMS i AAS

MAŁGORZATA I. SZYNKOWSKA JERZY SOKOŁOWSKI JACEK ROGOWSKI ALEKSANDRA NAGRODZKAa EWA LEŚNIEWSKA JADWIGA ALBIŃSKA ALEKSANDRA PAWLACZYK IZABELA SAMLIK-FRONC

Przeprowadzono badanie składu chemicznego powierzchni stopów dentystycznych (Wirobond C oraz Ecogold) przed i po narażeniu na korozję oraz zbadano ilość uwalnianych jonów metali po przechowywaniu stopów w roztworze 0,9% NaCl z uwzględnieniem różnych zawartości stopu powtórnie przetopionego. Badania zostały przeprowadzone za pomocą metod, takich jak ICP-TOF-MS, AAS, TOF-SIMS. Two com. dental Co-Cr-Mo-W-Si-Fe-Ce (I) and Ag-Au-In- Pt (II) alloys were studied for corrosion resistance in 0.9% NaCl soln. at room temp. for 1 week and for 4 mos. The test samples (rods) were prepd. by smelting the alloys as recived or in mixt. with recycled ones. The concns. of metals in the test solns. were detd. by the title methods. The corrosion resistance of the I alloy decreased with the increasing amts. of recycled alloys. In the case of II alloy, no deterioration of corrosion resistance was obsd. after addn. of the recycled alloy. Rozwój in􀄪ynierii materia􀃡owej spowodowa􀃡, 􀄪e wspó􀃡czesna stomatologia w profilaktyce, leczeniu i rehabilitacji pacjentów dysponuje wieloma nowymi materia􀃡ami (materia􀃡y 􀄪ywicze, ceramiczne oraz metale i ich stopy) o unikatowych w􀃡a􀄞ciwo􀄞ciach fizykochemicznych. W praktyce klinicznej w wielu dziedzinach medycyny (np. w stomatologii, ortopedii lub neurochirurgii) rutynowo stosuje si􀄊 metale lub znacznie cz􀄊􀄞ciej stopy metali, które z uwagi na du􀄪􀄅 wytrzyma􀃡o􀄞􀃼 mechaniczn􀄅, znajduj 􀄅 zastosowanie jako materia􀃡y konstrukcyjne do wyrobu wi􀄊kszo􀄞ci protez dentystycznych, zespole􀄔 kostnych i implantów 􀄞ródkostnych. Mimo du􀄪ej odporno􀄞ci korozyjnej, 􀄪aden ze stosowanych metali, nie wy􀃡􀄅czaj􀄅c metali szlachetnych oraz tytanu i jego stopów, nie więcej »

Badania właściwości fizykochemicznych suspensji nanosrebra przeznaczonej do modyfikacji sorbentów hydroksyapatytowych. Badania wstępne

AGNIESZKA SOBCZAK DAGMARA MALINA ZYGMUNT KOWALSKI ZBIGNIEW WZOREK

Przedstawiono wyniki badań sorbentów hydroksyapatytowych z naniesionymi cząstkami nanosrebra. Cząstki nanosrebra zostały scharakteryzowane z zastosowaniem dyfrakcji promieni rentgenowskich (XRD) oraz spektroskopii w podczerwieni (FT-IR). Właściwości optyczne cząstek nanosrebra w roztworach badano z zastosowaniem spektroskopii UV-VIS, a rozkład wielkości cząstek analizatorem Zetasizer Malvern. Ich stabilność termiczna została określona z zastosowaniem metod TG-DTA. Com. suspension of Ag nanoparticles was studied for presence of org. stabilizers, phase compn., nanoparticle size distribution as well as IR spectral and thermal properties. The av. size of Ag particles was 75.5 nm x 38.8 nm. The suspension was mixed with natural hydroxyapatite (HAp) made of pork bones to resp. Ag/HAp composites (Ag:HAp ratio 1:1 to 1:10. The composite material was tested for the structure by X-ray diffraction anal. The presence of nano Ag particles was confirmed. W ostatnich latach zainteresowanie badaczy skupia si􀄊 wokó􀃡 nanocz􀄅stek srebra, które wykazuj􀄅 w􀃡a􀄞ciwo􀄞ci antybakteryjne i grzybobójcze. Preparaty bazuj􀄅ce na nanosrebrze maj􀄅 wiele zastosowa 􀄔, m.in. w medycynie, przemy􀄞le farmaceutycznym, spo􀄪ywczym i w􀃡ókienniczym. Mo􀄪liwa jest równie􀄪 modyfikacja materia- 􀃡ów i surowców przez osadzanie nanocz􀄅stek srebra na no􀄞nikach lub pokrywanie nimi ró􀄪nych powierzchni, tak aby wykazywa􀃡y w􀃡a􀄞ciwo􀄞ci biobójcze, dezodoruj􀄅ce, antystatyczne i impregnuj􀄅- ce1, 2). W ost więcej »

Badanie właściwości fizykochemicznych fotokatalizatorów TiO2/SiO2 i 1%Pt/TiO2/SiO2 w reakcji redukcji CO2 w H2O do metanolu

KLAUDIA NALEPA JACEK GÓRALSKI MAŁGORZATA I. SZYNKOWSKA JACEK RYNKOWSKI

Otrzymano katalizatory o różnej zawartości fazy aktywnej (TiO2) na bazie krzemionkowej. Fazę metaliczną wprowadzono z prekursora H2[PtCl6]·9H2O. Przy użyciu metod BET, TPD, TPR, XRD, SEM z analizą EDS powierzchni zbadano właściwości fizykochemiczne fotokatalizatorów TiO2/SiO2 oraz 1%Pt/TiO2/SiO2. Katalizatory 1%Pt/TiO2/SiO2 były aktywne w reakcji redukcji CO2 w H2O. Najwyższą aktywność wykazał katalizator 1%Pt/5%TiO2/SiO2. MeOH was synthesized by photocatalytic conversion of CO2 in H2O at room temp. under UVA irradn. (65 W/m2) in presence of Pt-activated SiO2-supported TiO2 catalysts. Six catalysts were prepd. by impregnation of com. SiO2 with hexane soln. of Ti(OCHMe2)4, drying and calcination at 500-900°C for 4 h in O2. The activation of the catalysts with Pt was carried out by addition of H2(PtCl6)·9 H2O, drying, calcination at 500°C for 4 h and redn. with H2 at 300°C for 4 h. The prepd. catalysts were studied by temp.-programmed redn., X-ray diffraction anal. and electron microscopy and then used for the MeOH synthesis. Only the 1%Pt/5%TiO2/SiO2 catalyst showed the expected activity in the MeOH synthesis. Antropogeniczna emisja CO2 zwi􀄅zana jest z olbrzymim udzia- 􀃡em tradycyjnych paliw w produkcji energii elektrycznej i ciep􀃡a oraz g􀃡􀄊bokimi i gwa􀃡townymi zmianami w zagospodarowaniu Ziemi. Ciep􀃡ownictwo, transport, a szczególnie produkcja energii elektrycznej, s􀄅 dzisiaj g􀃡ównym 􀄨ród􀃡em emisji ditlenku w􀄊gla. Walka ze wzrostem emisji CO2 jest jednym z g􀃡ównych 􀄞wiatowych wyzwa􀄔 XXI w. Wymaga ona przede wszystkim podj􀄊cia dzia􀃡a􀄔 prewencyjnych w celu ograniczenia emisji CO2, i jednocze􀄞nie znalezienia najbardziej ekonomicznego i efektywnego sposobu na jego wykorzystanie oraz utylizacj􀄊. Wiele grup badawczych zainspirowanych procesem f więcej »

Badanie właściwości katalizatora żelazowego pobranego z różnych części wlewka

ROMAN JĘDRZEJEWSKI EWA EKIERT ZOFIA LENDZION-BIELUŃ WALERIAN ARABCZYK

Przedstawiono wyniki badań właściwości fizykochemicznych katalizatora żelazowego pobranego z różnych części "wlewka" otrzymanego podczas wytopu tego katalizatora. Oznaczono skład chemiczny oraz fazowy, rozmieszczenie promotorów, a także aktywność katalityczną w procesie syntezy amoniaku. Wykazano, że katalizator żelazowy powstały podczas wytopu w wyniku krystalizacji stopu jest niejednorodny. Fe catalyst was prepd. by fusion of Fe3O4 with Al2O3, CaO and K2O under industrial conditions and casting the resp. ingots. Melt samples were taken from the upper and middle parts of the ingot and analyzed for chem. and phase compns. as well as for catalytic activity in the NH3 synthesis at 723 and 923 K after redn. with H2 at 473-773 K. The catalyst from the upper part of the ingot contained more Fe3O4 than those taken from the middle ingot part and was twice as active at the beginning of the synthesis, but its activity rapidly decreased during its use at elevated temp. Stopowy katalizator 􀄪elazowy jest najcz􀄊􀄞ciej stosowanym katalizatorem do syntezy amoniaku. Otrzymuje si􀄊 go poprzez stapianie magnetytu z promotorami, takimi jak Al2O3, CaO i K2O. G􀃡ówn􀄅 faz􀄅 katalizatora w formie utlenionej jest magnetyt. Oprócz niej, gdy stopie􀄔 utlenienia 􀄪elaza w próbce Fe2+/Fe3+ jest wi􀄊kszy od 0,5, wyst􀄊puje tak􀄪e wustyt oraz ferryt wapniowy1). Identyfikuje si􀄊 tak􀄪e faz􀄊 szklist􀄅, sk􀃡adaj􀄅c􀄅 si􀄊 g􀃡ównie z tlenków krzemu, glinu, wapnia i potasu. Tlenek glinu rozpuszcza si􀄊 w magnetycie tworz􀄅c roztwór sta􀃡y. Niewielkie jego ilo􀄞ci znajduj􀄅 si􀄊 w wustycie oraz w fazie szklistej2, 3). Jony wapnia Ca2+ zast􀄊puj􀄅 jony Fe2+ w fazie wustytowej oraz magnetytowej. Wap􀄔 zawarty jest takh więcej »

Badanie wpływu czynników chemicznych na właściwości wybranych substancji humusowych

MARTA HUCULAK-MĄCZKA KRYSTYNA HOFFMANN JÓZEF HOFFMANN*

Przedstawiono badania modyfikacji chemicznej węgla brunatnego w celu zwiększenia dostępności składników humusowych i nawozowych mających korzystny wpływ na rośliny. Składniki te powinny cechować się rozpuszczalnością w wodzie i roztworach glebowych oraz wykazywać wyższą dostępność dla roślin grup funkcyjnych kwasów humusowych węgla brunatnego. Surowy węgiel brunatny poddany został działaniu H2O, KOH, NH4OH, H3PO4, HNO3, EDTA, DTPA oraz TPS. Charakter, rodzaj i stężenie użytego ekstrahenta wpływają na dostępność składników nawozowych i substancji humusowych dla roślin. Najkorzystniejsze wyniki otrzymano przy zastosowaniu czynników o charakterze zasadowym. Lignite was leached with H2O and aq. solns. of KOH, NH3, H3PO4, HNO3, EDTA, diethylenetriaminopentaacetic acid and Na tripolyphosphate at room temp. for 14 days to sep. humic acids and modify the lignite structure. The leaching with KOH was most efficient. The products were considered as components of fertilizers. Ilo􀄞􀃼 i jako􀄞􀃼 materii organicznej w 􀄞rodowisku glebowym decyduje w znacznym stopniu o wi􀄊kszo􀄞ci funkcji, jakie pe􀃡ni gleba w agrosystemach. Przyrodnicza rola substancji organicznej wynika przede wszystkim z budowy strukturalnej zawartych w niej zwi􀄅zków humusowych. Substancje próchnicze (humusowe) stanowi 􀄅 uk􀃡ad zró􀄪nicowanych, ale o podobnej budowie zwi􀄅zków organicznych, do których nale􀄪􀄅 kwasy humusowe (huminowe i fulwowe) oraz ich sole (huminy). Korzystne dzia􀃡anie zwi􀄅zków humusowych na 􀄞rodowisko przyrodnicze wynika z reaktywno􀄞ci licznych grup funkcyjnych. Szczególne znaczenie w kszta􀃡towaniu fizycznych, fizykochemicznych i biochemicznych w􀃡a􀄞ciwo􀄞ci gleby ma obecno􀄞􀃼 grup karboksylowych i hydroksylowych. Grupy te mog􀄅 two więcej »

Biomonitoring zanieczyszczeń przemysłowych i toksyn z wykorzystaniem analizy mineralnej włosów ludzkich

KATARZYNA CHOJNACKA AGNIESZKA ZIELIŃSKA IZABELA MICHALAK HELENA GÓRECKA MARCIN MIKULEWICZ HENRYK GÓRECKI

Analiza mineralna włosów ludzkich może dostarczyć cennych informacji nie tylko o stanie zanieczyszczenia środowiska naturalnego, ale również o zaburzeniach równowagi biopierwiastków w organizmie ludzkim, ich niedoborach, nadmiarach oraz o obecności metali toksycznych. Użyteczność tej techniki wynika z faktu, że zawartość pierwiastków we włosach stanowi odzwierciedlenie różnorodnych zwyczajów życiowych, w tym dietetycznych, jest związana z przyjmowanymi suplementami diety czy lekami oraz ze skażeniem środowiska. Human hair as a valuable bio-resource in toxicol. used for detn. of chem. exposure and environmental interactions, also from archaeolog. and historical perspectives. With 25 refs. W ostatnich latach obserwuje si􀄊 wzrost znaczenia bada􀄔 biomonitoringowych, które umo􀄪liwiaj􀄅 nie tylko okre􀄞lenie 􀃡adunku zanieczyszcze􀄔 w 􀄞rodowisku, ale przede wszystkim ocen􀄊 ich biodost􀄊pno􀄞ci, reakcj􀄊 na nie organizmów 􀄪ywych oraz stopie􀄔 bioakumulacji. Jako biomonitory wykorzystywane s􀄅 mikroorganizmy, ro􀄞liny, zwierz􀄊ta i ludzie. Biomonitoring z wykorzystaniem matryc pochodz􀄅cych od cz􀃡owieka wydaje si􀄊 mie􀃼 najwi􀄊ksze znaczenie praktyczne, poniewa􀄪 umo􀄪liwia bezpo􀄞redni􀄅 ocen􀄊 ryzyka zwi􀄅zanego z obecno􀄞ci􀄅 zanieczyszcze􀄔 w 􀄞rodowisku i w 􀄪ywno􀄞ci. Matryce pochodz􀄅ce z organizmu cz􀃡owieka mo􀄪na podzieli􀃼 na inwazyjne i nieinwazyjne1). Matryce inwazyjne nie maj􀄅 praktycznego zastosowania w badaniach biomonitoringowych czy epidemiologicznych. Matryce nieinwazyjne obejmuj􀄅: mocz, mleko, 􀄞lin􀄊 oraz materia􀃡y keratynowe, takie jak w􀃡osy i paznokcie (r więcej »

Chromatograficzna analiza lotnych związków aromatycznych 11 kultywarów pigwowca pośredniego (Chaenomeles superba)

MACIEJ ADAMSKI ALICJA Z. KUCHARSKA ANNA SOKÓŁ-ŁĘTOWSKA ANTONI SZUMNY KATARZYNA WIŃSKA MARZENA JANCZAK

Przedstawiono analizę chromatograficzną sprzężoną ze spektrometrią mas (GC-MS) olejków eterycznych 11 kultywarów pigwowca pośredniego Chaenomeles superba. Wydajność izolowania olejków wynosiła 0,007-0,014%. Głównymi związkami występującymi w badanych kultywarach były terpenoidy ((E,E)-􀄮-farnezen, 􀄮-terpineol, linalol i jego tlenki). Obecne były również w stosunkowo dużej ilości estry etylowe kwasu heksanowego i oktanowego. Destylat odmiany B-11 może stać się wzorcem chromatograficznym (E,E)- 􀄮-farnezenu. Wyniki porównano z dostępnymi odmianami pigwowca okazałego i katajskiego. Essential oils of 11 Chaenomeles superba cultivars were isolated by steam distn. and analyzed gas chromatog. with mass spectroscopy. The yield of oils was 0.007-0.014% . (E,E) -􀄮-Farnesene, 􀄮-terpineol, linalool and linalool oxide were the main components of the oils. Ethyl hexanoate and octanoate were also present. Pigwowce nale􀄪􀄅 do rodziny ró􀄪owatych Rosaceae, podrodziny jab􀃡kowatych Maloideae, rodzaju Chaenomeles. Za kraje ich pochodzenia uwa􀄪a si􀄊 Chiny, Japoni􀄊 i Kore􀄊. W ostatnich latach obserwuje si􀄊 rosn􀄅c􀄅 popularno􀄞􀃼 tych krzewów w Europie, nie tylko ze wzgl􀄊du na ich atrakcyjny wygl􀄅d, ale tak􀄪e za to, 􀄪e stanowi􀄅 􀄨ród􀃡o jadalnych owoców. Znane s􀄅 trzy gatunki pigwowców: japo􀄔ski (Ch. japonica), okaza􀃡y (wynios􀃡y, Ch. speciosa) i katajski (chi􀄔ski, Ch. cathayensis). Wyró􀄪nia si􀄊 równie􀄪 grup􀄊 miesza􀄔ców b􀄊d􀄅cych krzy􀄪ówk􀄅 pigwowca japo􀄔skiego i chi􀄔skiego, powsta􀃡􀄅 w wyniku prac hodowlanych. Krzy􀄪ówk􀄅 tak􀄅 jest pigwowiec po􀄞re więcej »

Dezodoryzacja nawozu organicznego metodą biologiczną

SEBASTIAN BOROWSKI BEATA GUTAROWSKAa KATARZYNA DURKA MARIUSZ KORCZYŃSKI SEBASTIAN OPALIŃSKI ROMAN KOŁACZ

Przeprowadzono badania dezodoryzacji pomiotu z produkcji drobiarskiej z wykorzystaniem aktywnych mikroorganizmów, w warunkach laboratoryjnych. Użyte do badań konsorcjum mikroorganizmów zawierało szczepy bakterii i grzybów: Bacillus subtilis, B. licheniformis, B. megaterium, B. brevis, Pseudomonas fluorescens, Micrococcus sp. oraz Leuconostoc mesenteroides; zostało zastosowane w formie zawiesiny wodnej, w dawce 2,35 × 109 jtk/kg dezodoryzowanego materiału. Stwierdzono dużą skuteczność działania przygotowanego preparatu, który po 4 dobach dezodoryzacji powodował ponad 90-proc. zmniejszenie stężenia odorantów w powietrzu znad pomiotu. Działanie konsorcjum mikroorganizmów na pomiot kurzy z chowu bezściołowego polegało głównie na usuwaniu związków siarki (tiole, siarkowodór) oraz związków azotu (di- i trimetyloamina). W przypadku dezodoryzacji pomiotu kurcząt oraz gęsi z chowu ściołowego odnotowano duże zmniejszenie emisji formaldehydu i kwasu izomasłowego, a także węglowodorów i trimetyloaminy. Poultry manure from 3 poultry farms was deodorized by active microorganisms under lab. conditions. The consortium of active organisms contained strains of Bacillus subtilis, B. licheniformis, B. megaterium, B. brevis, Pseudomonas fluorescens, Micrococcus sp. and Leuconostoc mesenteroides. The consortium was applied as aq. suspension including 2,35 × 109 cfu/kg of deodorized manure. More than 90% of odorous compds. were removed after 4 days of the deodorization. Removal of H2S, thiols and methylamines, as well as of CH2O, Me2CHCOOH and hydrocarbons was obsd. Ubocznym efektem produkcji zwierz􀄊cej jest emisja do 􀄞rodowiska zwi􀄅zków zapachowych (odorów). Szczególnie uci􀄅􀄪liwe dla otoczenia s􀄅 du􀄪e hodowle trzody chlewnej, byd􀃡a lub drobiu, które wytwarzaj􀄅 znaczne ilo􀄞ci nawozów naturalnych (obornik, gnojowica, pomiot). Ju􀄪 samo wytwarza więcej »

Dwusekcyjny filtr z jonitem włóknistym do usuwania związków złowonnych z powietrza

HENRYK WASĄG

Przedstawiono wyniki badań doświadczalnych procesu dezodoryzacji powietrza za pomocą dwusekcyjnego filtra z jonitem włóknistym Fiban AK-22. Na przykładzie wytypowanego zakładu utylizacji odpadów poubojowych przeanalizowano skuteczność usuwania z powietrza zanieczyszczeń zapachowych wykazujących w odpowiednich warunkach charakter jonowy. Opisano dwusekcyjny filtr, w którym pierwsza sekcja zawiera wkład jonowymienny typu ramowego, druga zaś wkład jonowymienny typu kontaktowego, przy jednoczesnym założeniu, że jedna z sekcji regenerowana jest roztworem kwasu, a druga roztworem zasady. Opierając się na zamieszczonych wynikach analiz chromatograficznych i oznaczeń olfaktometrycznych, przeanalizowano skuteczność działania tego typu filtra w zależności od kolejności regeneracji, tzn. od tego czy pierwsza sekcja regenerowana była kwasem, a druga zasadą, czy też odwrotnie. Na podstawie wyników oznaczeń olfaktometrycznych omówiono wpływ zmian wydajności filtra na uzyskiwane efekty dezodoryzacji powietrza. Wykorzystując wyniki badań ćwierćtechnicznych, przedstawiono perspektywy zastosowania filtrów z włóknistymi materiałami jonowymiennymi do usuwania związków złowonnych z powietrza. Two-stage filter with fibrous ion exchanger was used for air deodorization in a pilot plant installed at com. meat waste processing plant. The filter was effective in removing bad smelling substances (above 90%) from air. The best results were achieved when the first stage of the filter was regenerated with aq. soln. of Na2CO3, while the second with H2SO4 soln. Odour qual. of the purified air did depend neither on initial concn. of odour substances nor on the air flow rate. W obecnych czasach zapachowa jako􀄞􀃼 otaczaj􀄅cego powietrza nabiera szczególnego znaczenia. Opieraj􀄅c si􀄊 na dost􀄊pnych informacjach, mo􀄪na stwierdzi􀃼, 􀄪e odory s􀄅 coraz cz􀄊stsz⣸ więcej »

Efektywność nanosrebra i sorbentów mineralnych w redukcji emisji amoniaku z odchodów zwierzęcych

ZBIGNIEW DOBRZAŃSKI KATARZYNA ZYGADLIK BOŻENA PATKOWSKA-SOKOŁAa PIOTR NOWAKOWSKIa MARZENA JANCZAK AGNIESZKA SOBCZAK ROBERT BODKOWSKI

Przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych mających na celu określenie skuteczności zastosowania alkoholowej zawiesiny nanosrebra naniesionej na sorbenty mineralne (wermikulit, bentonit, haloizyt) w redukcji emisji amoniaku na przykładzie odchodów owczych. Największą skutecznością odznaczał się preparat na wermikulicie (redukcja 47,4-65,2%) i haloizycie (45,4-53,8%), a najsłabsze działanie wykazywał preparat na bentonicie (21,5-43,4%). Nano Ag was deposited from an alc. suspension on vermiculite, bentonite and halloysite sorbents (5 or 10%) used for removal gaseous NH3 from sheep manure. The vermiculite sorbent was the most efficient one (removal grade 47.4-65.2%). Optymalizacja warunków utrzymania zwierz􀄅t gospodarskich jest kwesti􀄅 wci􀄅􀄪 aktualn􀄅 i istotn􀄅. Jednym z problemów zwi􀄅zanych z produkcj􀄅 zwierz􀄊c􀄅 jest emisja do 􀄞rodowiska gazów okre􀄞lanych jako odorotwórcze, w tym amoniaku. Ich 􀄨ród􀃡em s􀄅 g􀃡ównie same zwierz􀄊ta, ich odchody, zarówno 􀄞wie􀄪o wydalone, jak i sk􀃡adowane w formie ciek􀃡ej i sta􀃡ej, a tak􀄪e pasza oraz urz􀄅dzenia technologiczne. Gazy odorotwórcze uwalniane w procesach mikrobiologicznych s􀄅 obecne w pomieszczeniach inwentarskich i otoczeniu ferm, co stanowi znaczne obci􀄅􀄪enie dla 􀄞rodowiska oraz dyskomfort dla mieszka􀄔ców1-4). Maj􀄅c powy􀄪sze kwestie na uwadze podj􀄊to prób􀄊 opracowania preparatu na bazie nanosrebra, który wp􀃡ywa􀃡by na ograniczenie zarówno emisji amoniaku, jak i rozwoju drobnoustrojów w 􀄞ció􀃡ce. Dzia􀃡anie biobójcze i dezynfekcyjne srebra znane jest od dawna. W literaturze znale􀄨􀃼 mo􀄪na wiele doniesie􀄔 dotycz􀄅cyc więcej »

Elastomery zawierające związki bizmutu chroniące przed promieniowaniem X

EDYTA KUSIAK MARIAN ZABORSKI HENRYK BEM WŁODZIMIERZ BARYŃ

Badano zastosowanie w kompozytach elastomerowych związków bizmutu charakteryzujących się absorpcją promieniowania rentgenowskiego. Tlenek bizmutu, tlenochlorek bizmutu, wanadian bizmutu oraz węglan bizmutu pełniły rolę napełniaczy kauczuku naturalnego. Zastosowano klasyczny układ sieciujący. Kompozyty elastomerowe zawierające w składzie tlenek bizmutu oraz tlenochlorek bizmutu miały wysokie wartości równoważnika ołowiu zachowując jednocześnie bardzo dobre właściwości mechaniczne. Natural rubber was filled with Bi2O3, (BiO)2CO3, BiOCl and BiVO4 (75-150%), vulcanized with S and ZnO at 150°C and studied for swelling in PhMe, tensile strength and 􀈖 irradn. absorbability (60 and 120 keV). The highest gamma absorption was obsd. for Bi2O3, BiOCl and (BiO)2CO3-contg. vulcanizates. Tomografia komputerowa jest metod􀄅 umo􀄪liwiaj􀄅c􀄅 ocen􀄊 struktur anatomicznych i ewentualnych ich nieprawid􀃡owo􀄞ci w ciele cz􀃡owieka, wykorzystuj􀄅c􀄅 promieniowanie rentgenowskie. Dawka promieniowania rentgenowskiego stosowana podczas takiego badania jest wzgl􀄊dnie du􀄪a i stanowi 50% zbiorowej dawki promieniowania wszystkich bada􀄔 radiograficznych1). W zwi􀄅zku z tym istotne jest stosowanie os􀃡on skutecznie absorbuj􀄅cych promieniowanie jonizuj 􀄅ce i jednocze􀄞nie umo􀄪liwiaj􀄅cych uzyskanie "wyra􀄨nego" zdj􀄊cia tomograficznego. Absorpcj􀄊 promieni X i 􀈖 wyznacza si􀄊 z pomiaru przenikalno􀄞ci promieniowania przez materi􀄊. Opisuje to zale􀄪no􀄞􀃼2) I/Io = e-􀂗d w której I/Io oznacza cz􀄊􀄞􀃼 fotonów pozostaj􀄅cych w wi􀄅zce po przej􀄞ciu przez absorbent o grubo􀄞ci więcej »

Generowanie lotnych połączeń kadmu, ołowiu i indu. Zastosowanie do analizy próbek o złożonej matrycy

MAŁGORZATA POPKO JOLANTA BORKOWSKA-BURNECKA

Metodę generowania lotnych połączeń pierwiastków (CVG) zastosowano do oznaczania kadmu, ołowiu i indu w roztworach za pomocą atomowej spektrometrii emisyjnej indukcyjnie sprzężonej plazmy (ICP-OES). Pary kadmu oraz wodorki ołowiu i indu generowano w systemie ciągłym, stosując układ z separacją faz. Dla każdego z pierwiastków optymalizowano takie parametry procesu, jak rodzaj i stężenia reagentów, długość drogi reakcji oraz szybkości przepływu reagentów. Zoptymalizowaną procedurę generowania wodorków zastosowano do oznaczenia ołowiu w próbkach środowiskowych. Volatile Cd, In and Pb comps. (hydrides) were synthesized by redn. of resp. salts with NaBH4 in aq. solus. in presence of surface-active agents and used for anal. purposes by using at. emission spectroscopy with inductively coupled plasma. Effect of Cu, Fe, Mn, Zn, Ca, K and Na ions on the Cd, In and Pb signals on the spectra was also studied. The method was practically used for detn. of Pb in 3 dolomites. The Pb was preliminarily oxidized with K3Fe(CN)6. Kadm, o􀃡ów i ind nale􀄪􀄅 do pierwiastków, które nie spe􀃡niaj􀄅 w organizmie cz􀃡owieka pozytywnych funkcji. S􀄅 to metale wykazuj 􀄅ce w􀃡a􀄞ciwo􀄞ci toksyczne. Kadm i o􀃡ów nale􀄪􀄅 do silnych trucizn, których obecno􀄞􀃼 w organizmie jest niepo􀄪􀄅dana. Ind wykazuje s􀃡ab􀄅 toksyczno􀄞􀃼, jednak tak jak kadm i o􀃡ów zaburza wiele procesów metabolicznych organizmu, co stanowi powa􀄪ne zagro􀄪enie dla zdrowia i 􀄪ycia cz􀃡owieka1-3). St􀄅d tendencja do opracowywania nowych, bardziej czu􀃡ych metod analitycznych o coraz ni􀄪szych granicach wykrywalno􀄞ci, które umo􀄪liwiaj􀄅 bardziej szczegó􀃡owe badania biochemiczne, toksykologiczne, kliniczne lub farm więcej »

Identyfikacja związków steroidowych i olejków eterycznych z Lycoperdon perlatum

ANTONI SZUMNY MACIEJ ADAMSKI KATARZYNA WIŃSKA WANDA MĄCZKA

Przedstawiono analizę spektroskopową steroidowych związków obecnych w Lycoperdon perlatum. Wykazano obecność (S)-23-hydroksylanostrolu, 􀄮-endonadtlenku ergosterolu i jego 9,11-dehydropochodnej oraz (23E)-lanosta- 8,23-dien-3􀈕,25-diolu. Głównymi składnikami frakcji lotnej były 3-oktanon, 1-okten- 3-ol i (Z)-3-okten-1-ol. (S)-23-Hydroxylanostrol, ergosterol 􀄮-endoperoxide, ergosterol 9,11-dehydroendoperoxide and (23E)-lanosta- 8,23-dien-3􀈕,25-diol were sepd. from Lycoperdon perlatum by steam distn. and identified by mass spectroscopy. 3-Octanone, 1-octen-3-ol and (Z)-3-octen-1-ol were predominated components of volatiles. Lycoperdon perlatum Pers. (purchawka chropowata, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Basidiomycota, Fungi) wyst􀄊puje powszechnie od czerwca do pa􀄨dziernika w lasach iglastych i li􀄞ciastych, w zaro􀄞lach oraz na wrzosowiskach. Jej owocniki maj􀄅 kszta􀃡t kulistej g􀃡ówki, zw􀄊􀄪aj􀄅cej si􀄊 stopniowo w krótki i gruby trzon o bia􀃡ej barwie, która po osi􀄅gni􀄊ciu pe􀃡nej dojrza􀃡o􀄞ci zmienia si􀄊 na szaroczarn􀄅. Osi􀄅gaj􀄅 wysoko􀄞􀃼 przeci􀄊tnie 5-8 cm, a szeroko􀄞􀃼 w górnej cz􀄊􀄞ci 3-5 cm1). Jadalne s􀄅 tylko m􀃡ode owocniki, gdy ich wn􀄊trze jest jeszcze bia􀃡e i elastyczne. Ze wzgl􀄊du na specyficzny smak i zapach Lycoperdon perlatum mo􀄪e by􀃼 u􀄪ywana jako przyprawa. W tradycyjnej medycynie Indian Cherokee by􀃡a stosowana do zapobiegania krwawieniom i infekcjom p􀄊pka noworodków po odci􀄊ciu p􀄊powiny2). Z jej owocników dotychczas wyizolowano i oznaczono kwas kalwatynowy3), kwas enteridiowy4), 4-hydroksyfenylo-1-azaformamid5) o więcej »

Izolowanie fosfolipidów z liofilizowanych żółtek jaj kurzych

WITOLD GŁADKOWSKI GRZEGORZ KIEŁBOWICZ ANNA CHOJNACKA BARTŁOMIEJ PISARSKI CZESŁAW WAWRZEŃCZYK

Przedstawiono wyniki analizy składu frakcji fosfolipidowych wyizolowanych z liofilizowanych żółtek jaj kurzych i porównano je z wynikami otrzymanymi dla świeżych żółtek. Wyższą czystością charakteryzowały się frakcje otrzymane z żółtek liofilizowanych. Najlepsze wyniki pod kątem wydajności procesu, czystości frakcji fosfolipidowej i zawartości w niej cholesterolu otrzymano z zastosowaniem metanolu jako rozpuszczalnika ekstrakcyjnego (wydajność 7,7%, zawartość fosfolipidów 97,6%, zawartość cholesterolu 0,15%). Stwierdzono, że proces strącania w układzie heksan-zimny aceton jest kluczowy dla zmniejszania zawartości cholesterolu w uzyskanych frakcjach. Opisana metoda może znaleźć zastosowanie m.in. w przemyśle chemicznym i spożywczym, Hen egg yolks were lyophilized at -54°C for 18 h, extd. with Me2CO to remove fats and then extd. 3 times with MeOH, EtOH or i-PrOH for 10 min to recover phospholipids (I). The alc. exts. in hexane and the I pptd. with Me2CO at 4°C. The products were analyzed by liq. chromatog. for phosphatydylcholine, phosphatydylethanolamine and cholesterol. The lyophilization resulted in an increase of the I purity. The best results (yield 7.7% I content 97.6% cholesterol content 0.15%) were achieved when MeOH was used as the extn. solvent. Fosfolipidy, których dominuj􀄅cym sk􀃡adnikiem jest fosfatydylocholina (PC) s􀄅 szeroko stosowane w przemy􀄞le 􀄪ywno􀄞ciowym i chemicznym do wytwarzania kosmetyków i farmaceutyków. Szacunkowy udzia􀃡 na rynku produktów zawieraj􀄅cych w swoim sk􀃡adzie fosfolipidy obejmuje margaryny 25-30%, wyroby cukiernicze 25-30%, produkty o charakterze technicznym 10-20%, kosmetyki 3-5% i farmaceutyki 3%1). Najwa􀄪niejszym 􀄨ród􀃡em pozyskiwania fosfolipidów jest soja, z której mieszanin􀄊 fosfolipidów uzyskuje si􀄊 jako produkt uboczny w procesie oczyszczania oleju sojowego więcej »

Koagenty nadtlenkowego sieciowania elastomerów

MAGDALENA MACIEJEWSKA MARIAN ZABORSKI

Przedstawiono wpływ modyfikacji powierzchni nanometrycznego tlenku cynku nienasyconymi kwasami karboksylowymi na jego właściwości oraz zastosowanie zmodyfikowanego ZnO jako koagenta sieciowania nadtlenkowego uwodornionego elastomeru butadienowo- akrylonitrylowego. Aktywność koagentów oceniono na podstawie badania kinetyki wulkanizacji mieszanek, gęstości usieciowania wulkanizatów oraz ich właściwości mechanicznych. Zmodyfikowany kwasem allilomalonowym, cytronellowym, krotonowym, sorbowym i undecylenowym tlenek cynku skutecznie wspomaga sieciowanie nadtlenkowe HNBR, skracając czas wulkanizacji mieszanek, oraz zwiększając gęstość usieciowania i wytrzymałość mechaniczną wulkanizatów. Hydrogenated (CH2=CH)2/CH2=CHCN elastomer (HNBR) (CH2=CHCN content 34%) was vulcanized with (PhCMe2O)2 after addn. of unsatd. acids-modified nanosized ZnO. The modification of ZnO resulted in increasing the crosslinking d. and tensile strength of the HNBR vulcanizates. The highest mech. strength of the vulcanized HNBR was obsd. when it contained MeCH=CHCOOH-modified ZnO. The aq. dispersions of modified ZnO showed increased zeta potential values in the whole pH range. Sieciowanie elastomerów nasyconych jest z􀃡o􀄪onym procesem. Polimery te nie maj􀄅 wi􀄅za􀄔 podwójnych w swojej cz􀄅steczce i dlatego sieciowane s􀄅 nadtlenkami organicznymi. Trudnymi do przezwyci􀄊􀄪enia wadami wulkanizacji nadtlenkowej s􀄅 d􀃡ugi czas sieciowania oraz niska wytrzyma􀃡o􀄞􀃼 mechaniczna wulkanizatów. Wady te ograniczaj􀄅 praktyczne zastosowanie elastomerów nasyconych1). W celu poprawy w􀃡a􀄞ciwo􀄞ci fizycznych i przetwórstwa sieciowanych nadtlenkowo elastomerów stosowane s􀄅 koagenty sieciowania. S􀄅 to wielofunkcyjne monomery winylowe, wykazuj􀄅ce du􀄪􀄅 reaktywno􀄞􀃼 więcej »

Koncepcja technologii wytwarzania biologicznych dodatków paszowych z mikroelementami na bazie glonów morskich

IZABELA MICHALAK KATARZYNA CHOJNACKA

Przedstawiono ogólne założenia technologicznej koncepcji produkcji biologicznych dodatków paszowych z mikroelementami na bazie glonów morskich należących do gromady zielenic (Chlorophyta). Proponuje się, aby zakład produkcyjny był zlokalizowany na terenach przymorskich, dysponujących głównym surowcem, jakim jest naturalna biomasa glonów. Zielenica Enteromorpha prolifera, występująca w największych ilościach w Morzu Bałtyckim, stanowi półprodukt wymagający zagospodarowania. Dodatki paszowe mogą być wytwarzane z biomasy glonów zebranej w okresie letnim (3 miesiące) z Morza Bałtyckiego z Zatoki Gdańskiej (Trójmiasto). Baltic macroalga Enteromorpha prolifera was proposed as a carrier of Cu(II), Zn(II), Mn(II) and Co(II) ions in prodn. of feed additives. The resp. process flowsheet was presented. Akwen Morza Ba􀃡tyckiego jest zasobny w glony. Po cz􀄊􀄞ci jest to zwi􀄅zane z procesem eutrofizacji, który przyczynia si􀄊 do znacznego namna􀄪ania biomasy zielenic. W 2009 r. firma Art Design S.C. z Sopotu (www.beachcleaners.pl) zebra􀃡a tylko w wodach przybrze 􀄪nych Zatoki Gda􀄔skiej (okolice Trójmiasta) ok. 350 Mg mokrej masy glonów, za􀄞 w 2008 r. (przy lepszych warunkach pogodowych) a􀄪 1000 Mg. Od􀃡awianie zakwitów glonów z Morza Ba􀃡tyckiego w sezonie letnim mo􀄪e wi􀄊c stanowi􀃼 potencjalne 􀄨ród􀃡o biomasy do produkcji biologicznych dodatków paszowych z mikroelementami. Dodatkowym argumentem przemawiaj􀄅cym za zastosowaniem glonów w 􀄪ywieniu zwierz􀄅t jest Rozporz􀄅dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 grudnia 2006 r. w sprawie kategorii materia 􀃡ów paszowych, zgodnie z którym, glony zosta􀃡y dopuszczone do stosowania jako materia􀃡 paszowy. Koncepcja zastosowania glonów jako dodatków paszowych jest zgodna z obecni więcej »

Mechanochemiczna aktywacja rudy fosforanowej w obecności zeolitu

BOGUMIŁ KIC BARBARA GRZMIL

Zbadano proces aktywacji mechanochemicznej rudy fosforanowej w obecności NH4 +- klinoptylolitu. Określono wpływ gatunku fosforytu, stosunku masowego zeolit - ruda fosforanowa, czasu procesu oraz sposobu mielenia na stopień przejścia fosforanów z formy nierozpuszczalnej w rozpuszczalną w cytrynianie amonu o pH 7. Fosforany oznaczano metodą spektrofotometryczną i wagową. Stwierdzono, że zawartość fosforanów przyswajalnych w produktach zależała od stosunku masowego zeolit-ruda fosforanowa. Wyraźny wzrost tej formy fosforanów zaobserwowano w zakresie stosunku masowego zeolit-ruda fosforanowa od 3:1 do 5:1. Sposób prowadzenia procesu aktywacji nie miał istotnego wpływu na wzrost fosforanów przyswajalnych w otrzymywanych produktach. Four phosphate rocks of various origin were mechanochem. activated after addn. of clinoptilolite previously treated with NH4Cl. The activation was carried out in mortar or ball mills and resulted in an increase in rock soly. in aq. soln. of NH4 citrate. The P2O5 availability increased by more than 10 times with increasing the clinoptilolite/rock ratio (up to 20) and grinding time (up to 120 min). Spo􀄞ród wielu zeolitów wyst􀄊puj􀄅cych w z􀃡o􀄪ach naturalnych (ponad 40 typów) najbardziej znanym i wykorzystywanym w ró􀄪nych ga􀃡􀄊ziach gospodarki jest klinoptylolit. Jest on rozpowszechniony w przyrodzie w wielu krajach 􀄞wiata. Charakteryzuje si􀄊 dobrymi w􀃡a􀄞ciwo􀄞ciami adsorpcyjnymi, odwadniaj􀄅cymi (zatrzymanie wilgoci), ma wysok􀄅 zdolno􀄞􀃼 jonowymienn􀄅 i mo􀄪e by􀃼 stosowany jako katalizator1). Stosowanie tego minera􀃡u w rolnictwie polepsza w􀃡a􀄞ciwo􀄞ci fizyczne gleby. Dodany do nawozów korzystnie wp􀃡ywa na ich w􀃡a􀄞ciwo􀄞ci. Zeolit wp􀃡ywa efektywnie na wzro więcej »

Metoda utylizacji odpadów z przemysłu drobiarskiego na nawozy wieloskładnikowe

HENRYK GÓRECKI HELENA GÓRECKA KATARZYNA CHOJNACKA ZBIGNIEW DOBRZAŃSKI MAŁGORZATA ARTMAŃSKA MARZANNA BARAŃSKA SYLWIA BIEGAŃSKA

Przedstawiono metodę utylizacji odpadów powstających w ubojniach drobiu (kaczki, gęsi, indyki, brojlery, kury). Odpady te są uciążliwe do składowania i stanowią problem sanitarny. Istota rozwiązania polega na mineralizacji składników nawozowych w odpadach stężonym kwasem siarkowym. Zawiesina porozkładowa, po separacji tłuszczu i rafinacji do jakości tłuszczu paszowego III gatunku, jest neutralizowana amoniakiem, a następnie wprowadzana do granulatora wraz z substancjami odpadowymi (popioły). Następnie formuła nawozu jest korygowana dodatkiem chlorku potasu i fosforanu jednoamonowego. Przedstawiono również możliwość wytwarzania nawozu zawiesinowego typu NPK(S) przeznaczonego dla roślin siarkolubnych (jęczmień, rośliny strączkowe) oraz wytwarzania preparatu zapobiegającego emisji związków azotu w przechowywanej gnojowicy. Nawozy te wykazały w badaniach wegetacyjnych dobre działanie plonotwórcze. Rozwiązanie jest w trakcie realizacji cyklu badawczo-wdrożeniowego. Poultry slaughter wastes (feathers, skin, bones, muscular tissue, fat, blood) were mineralized with 65% H2SO4, neutralized with NH3, modified by addn. of H3PO4, NH4H2PO4, K salts and ashes, granulated and dried to produce NPK(S) fertilizers contg. N 6-12%, P2O5 6-18%, K2O 7-12% and SO3 12-18% (bulk d. 900-1000 kg/m3, grain strength 10-30 N). In some expts., the modified mixt. was added to stored manure to produce a suspension fertilizer (d. 1.5-1.65 kg/L, viscosity up to 1000 cP, pH 6.2-6.4) contg. N 8-12%, P2O5 5-6% and K2O 4-7%. The fertilizing activity of the products was tested on radish and cress seeds by measuring their germination ability. The fertilizers did not significantly differ in their usability (germination efficiency 65-95%). The emission of N compds. from the manure was considerably reduced. Odpady z sektora rolno-spo􀄪ywczego powstaj􀄅 g􀃡ównie w ubojniach, zak􀃡adach przetwórstwa mi􀄊snego, mleczarniach, więcej »

Metody oceny zapachowej jakości powietrza w świetle wytycznych europejskich. Ustne badania ankietowe

IZABELA SÓWKA

Przedstawiono metodykę ustnych badań ankietowych stosowanych w ocenach uciążliwości zapachowej. Opisana metodyka jest zgodna z wytycznymi VDI 3883 opracowanymi przez Zrzeszenie Inżynierów Niemieckich. A method for evaluation of odour annoyance was presented according to the German VDI guidelines. Istotnym krokiem w standaryzacji metodyki oznaczania st􀄊􀄪e􀄔 zapachu by􀃡a europejska norma EN 13725 i jej polska wersja PN-EN 13725:20071). Wymieniona w tej normie metodyka bada􀄔 odnosi si􀄊 do pomiarów st􀄊􀄪e􀄔 u 􀄨ród􀃡a, czyli emisji. W odniesieniu do st􀄊􀄪e􀄔 imisyjnych i oceny zapachowej jako􀄞ci powietrza na obszarach po􀃡o􀄪onych w okre􀄞lonej odleg􀃡o􀄞ci od wybranego obiektu, w latach 90. XX w. opracowano krajowe propozycje procedur2, 3), jednak nadal brakuje norm lub wytycznych obejmuj􀄅cych metody oceny uci􀄅􀄪liwo􀄞ci zapachowej w postaci bada􀄔 ankietowych. W Europie ju􀄪 funkcjonuj􀄅 wytyczne opracowane przez Zrzeszenie In􀄪ynierów Niemieckich VDI4-9). W Niemczech, Austrii, Francji i Holandii jedn􀄅 z metod oceny zapachowej jako􀄞ci powietrza s􀄅 badania opinii publicznej4, 5, 10). Polegaj􀄅 one na systematycznym ankietowaniu osób zamieszkuj􀄅cych obszar znajduj􀄅cy si􀄊 w pobli􀄪u 􀄨ród􀃡a emisji odorów. Dodatkowym uzupe􀃡nieniem tych informacji, a tak􀄪e powodem do wszczynania bada􀄔 na danym terenie mog􀄅 by􀃼 dane na temat skarg ludno􀄞ci na uci􀄅􀄪liwo􀄞􀃼 wywo􀃡an􀄅 zapachami, gromadzone przez instytucje ochrony 􀄞rodowiska. W Polsce mo􀄪e to by􀃼 rejestr spontanicznych skarg ludno􀄞ci pro więcej »

Metody otrzymywania nanozwiązków i ich praktyczne zastosowania

MONIKA KOWALSKA-GÓRALSKA KATARZYNA ZYGADLIK ZBIGNIEW DOBRZAŃSKI BOŻENA PATKOWSKA-SOKOŁA ZYGMUNT KOWALSKI

Przedstawiono przegląd różnego rodzaju metod otrzymywania wybranych nanozwiązków srebra, złota, glinu, żelaza, tytanu, cynku i niklu, a także zaprezentowano szeroki zakres ich możliwego zastosowania oraz znaczenie w rozmaitych gałęziach przemysłu i nauki. A review, with 74 refs., of methods for prodn. of Ag, Au, Al, Fe, Ti, Zn and Ni nanocompds. and their uses in various branches of industry and science. Nanotechnologia nie jest poj􀄊ciem nowym. Ju􀄪 od dziesi􀄊cioleci naukowcy g􀃡osili pogl􀄅d, 􀄪e je􀄞li mogliby manipulowa􀃼 pojedynczymi moleku􀃡ami, mogliby projektowa􀃼 materia􀃡y o w􀃡a􀄞ciwo􀄞ciach, których uzyskanie nie jest mo􀄪liwe w skali makro i tym samym mogliby wytyczy 􀃼 nowe granice we wszystkich dziedzinach przemys􀃡u i nauki1). Za pocz􀄅tek nanotechnologii jako wyodr􀄊bnionej dziedziny nauki mo􀄪na uzna􀃼 odkrycie w 1985 r. fulerenów, nowej odmiany alotropowej w􀄊gla. Przed ich odkryciem uwa􀄪ano, 􀄪e w􀄊giel wyst􀄊puje jedynie w 2 odmianach alotropowych (diament i grafit), ró􀄪ni􀄅cych si􀄊 struktur􀄅 krystaliczn 􀄅. W 1985 r. wiedza na temat w􀄊gla zosta􀃡a zrewolucjonizowana dzi􀄊ki odkryciu klatkowej odmiany alotropowej tego pierwiastka. Odkrycie fulerenów i ogromny rozwój bada􀄔 w tej dziedzinie poci􀄅gn􀄊􀃡y za sob􀄅 post􀄊p wiedzy o nanostrukturze w􀄊gla. Odkryto nanorurki w􀄊glowe (nanokrystality w􀄊gla o strukturze cebulkowej) oraz nanokapsu􀃡ki w􀄊glowe2). Nanotechnologia dotyczy wytwarzania struktur, urz􀄅dze􀄔 i systemów o wymiarach 1-100 nm. Jest to szczególnie interesuj􀄅ce ze wzgl􀄊du na to, 􀄪e w􀃡a& więcej »

Niskoodpadowa technologia produkcji mineralnych dodatków paszowych na bazie Spirulina maxima

AGNIESZKA ZIELIŃSKA KATARZYNA CHOJNACKA

Przedstawiono wyniki badań biosorpcji jonów Cr(III) przez cyjanobakterię Spirulina maxima w układzie zamkniętym, z wielokrotnym wykorzystaniem tego samego roztworu. Badania prowadzono przy pH 5, stężeniu początkowym jonów Cr(III) 300 mg/dm3 i stężeniu biomasy 1 g/dm3. Roztwór zawracano 7 razy. Odnotowano wzrastające stężenie jonów metali alkalicznych i ziem alkalicznych w roztworze po kolejnych cyklach biosorpcji. Po pierwszym cyklu do roztworu uwolnione zostało 8 meq/dm3, po siódmym stężenie to wzrosło do ponad 22 meq/dm3. Największy udział w ilości uwalnianych jonów stanowiły odpowiednio jony Na(I), K(I), Mg(II) i Ca(II). Nie zaobserwowano statystycznie istotnego spadku pojemności biosorpcyjnej jonów Cr(III) w kolejnych cyklach biosorpcji w układzie zamkniętym. Wykazano następujące korelacje pomiędzy uwalnianymi przez biomasę jonami do roztworu: K(I)-Ca(II) R 0,678 (p<0,1), Mg(II)- Ca(II) R 0,805 (p<0,05), K(I)-Ma(II) R 0,932 (p<0,05), Mn(II)-H(I) R -0,705 (p<0,1). Przedstawione wyniki potwierdziły, że głównym mechanizmem procesu biosorpcji jest wymiana jonowa i pokazały możliwość prowadzenia procesu wzbogacania biomasy cyjanobakterii w mikroelementy w układzie zamkniętym. Biosorption of Cr(III) ions by Spirulina maxima cyanobacteria was studied in a closed system at pH 5, initial concn. of Cr 300 mg/L and biomass concn. 1 g/L in 7 cycles. A release of Na, K, Mg and Ca ions was obsd. No significant decrease in the Cr biosorption capacity in subsequent cycles was evidenced. The Cr biosorption mechanism was based on the ion exchange. Ka􀄪dy proces w przemy􀄞le spo􀄪ywczym i rolniczym oddzia􀃡uje na otaczaj􀄅ce 􀄞rodowisko1). Projektuj􀄅c nowe preparaty i ich procesy produkcyjne powinno si􀄊 mie􀃼 na uwadze ich wp􀃡yw na 􀄞rodowisko naturalne. Celem zrównowa􀄪onego rozwoju jest osi􀄅gni􀄊cie produkcji i prz więcej »

Ocena oddziaływania oczyszczalni ścieków na stopień mikrobiologicznego zanieczyszczenia powietrza

BARBARA BREZA-BORUTA ZBIGNIEW PALUSZAK

Przedstawiono wyniki badań stężenia drobnoustrojów w powietrzu atmosferycznym na terenie Miejskiej Oczyszczalni Ścieków (MOŚ) w Toruniu oraz parametry fizykochemiczne ścieków surowych, które były źródłem emisji bioaerozoli w okresie wiosenno-letnim 2008 r. Stwierdzono niskie stężenie zarodników grzybów pleśniowych we wszystkich punktach pomiarowych, a ich liczba nie przekraczała wartości wskazujących na zanieczyszczenie powietrza, z jednym wyjątkiem w lipcu. W badanym bioaerozolu oznaczono wysokie stężenie bakterii z rodzaju Staphylococcus, które przyczyniały się najczęściej do średniego lub silnego zanieczyszczenie powietrza. Największym emitorem gronkowców oraz promieniowców okazało się miejsce składowania pryzm kompostu, a w następnej kolejności piaskowniki. Nie stwierdzono istotnej emisji aerozolu bakteryjnego z komór napowietrzania. Liczebność pałeczek E. coli i bakterii z rodzaju Salmonella kształtowała się na niskim poziomie rzędu 101 jtk/m3 w całym okresie badawczym, natomiast poza oczyszczalnią ścieków izolowano je sporadycznie, co świadczy, że nie nastąpiła emisja bakterii typowo ściekowych do powietrza przez monitorowany obiekt. Air sampled in 4 points on the premises and in the vicinity of municipal sewage treatment plant in Toruń, PL, in March-to-August 2008 was studied for microbiolog. pollution. In particular, total fungi, Salmonella, Escherichia coli, Actinomycetes and Staphylococci were mostly present in air from storage place of compost piles and from sand catchers. No significant emission of bacterial aerosol from the aeration chambers was obsd. The concn. of mould fungi spores was low in all air samples. Oczyszczalnie 􀄞cieków s􀄅 􀄨ród􀃡em emisji zanieczyszcze􀄔 zarówno chemicznych, jak i biologicznych. W procesie technologicznym oczyszczania 􀄞cieków, zw􀃡aszcza w trakcie ich napowietrzania, mieszania oraz parowania, z powierzchni 􀄞 więcej »

Ocena oddziaływania zapachowego procesów mechanicznego oczyszczania ścieków

JOLANTA PODEDWORNA ANDRZEJ KULIG ZBIGNIEW HEIDRICH GRZEGORZ SINICYN

Na podstawie wyników badań ankietowych przeprowadzonych metodą CATI w 462 polskich oczyszczalniach o przepływie ścieków powyżej 60 m3/d, dokonano oceny oddziaływania zapachowego pompowni głównych (tłoczących ścieki do oczyszczalni), punktów zlewnych i zbiorników uśredniających ścieki dowożone oraz procesów oczyszczania ścieków na kratach, sitach, w piaskownikach i osadnikach wstępnych. Ocena została odniesiona do różnych grup wielkościowych oczyszczalni, zdefiniowanych równoważną liczbą mieszkańców (RLM). Za miarę uciążliwości zapachowej obiektu technologicznego (urządzenia) do mechanicznego oczyszczania ścieków w danej grupie wielkościowej przyjęto procentowy udział oczyszczalni, w których analizowany obiekt lub urządzenie jest źródłem odoryzacji powietrza. Wykazano, że stopień uciążliwości jest zróżnicowany w poszczególnych grupach wielkościowych oczyszczalni i w dużym stopniu zależy od warunków funkcjonowania urządzeń lub obiektów technologicznych (m.in. obiekty "otwarte" lub "zamknięte"). Na uciążliwość odorową oczyszczalni, rejestrowaną przez mieszkańców, w największym stopniu wpływają stacje zlewne ścieków dowożonych taborem asenizacyjnym oraz odpady powstające podczas oczyszczania mechanicznego (skratki, piasek, osad wstępny). W ponad 80% przypadków, zasięg niekorzystnego oddziaływania zapachowego oczyszczalni nie przekracza 0,5 km. Występowaniu uciążliwych zapachów najbardziej sprzyja okres wysokich temperatur w letniej porze roku. Four-hundred-sixty-two Polish wastewater treatment plants (output more than 60 m3/d) were assessed for olfactory impact by poll among the plant administration to identify the odorant emission sources. The nuisance degree was diverse in particular size groups of treatment plants, and to a large extent depended on operating conditions (“opened" or “closed" objects). Sewage disposal stations as well as wastes from mechanical treatment (screenings, sand, primary sludge), więcej »

Ocena właściwości kompleksujących chelatów nawozowych

MAGDALENA BOROWIEC JÓZEF HOFFMANN KRYSTYNA HOFFMANN

Przedstawiono wyniki badań stopnia skompleksowania jonów Cu, Fe, Mn i Zn związkami kompleksującymi z grupy związków aminopolikarboksylowych zastosowanymi w formie kwasów lub ich soli sodowych. Trzy z tej grupy związków: kwas S,S-etylenodiaminodibursztynowy (S,SEDDS), kwas metyloglicynodioctowy (MGDA) i glutaminian N,N-dioctowy (GLDA) traktowane są jako potencjalne zamienniki substancji obecnie stosowanych w przemyśle nawozowym, czyli kwasu etylenodiaminotetraoctowego (EDTA), kwasu dietylenotriaminopentaoctowego (DTPA), kwasu 2-hy dro ksyetlenodiaminotrioctowego (HEEDTA) i kwasu nitrylotrioctowego (NTA). Wyznaczono stopnie skompleksowania mikroelementów nawozowych (Cu, Fe, Mn, Zn) z badanymi związkami chelatującymi w środowisku wodnym i w środowiskach nawozowych (N, NP, NPK) przy różnych wartościach pH i w zależności od stosunku molowego chelatora do mikroelementu. Seven chelating agents were used for complexation of Cu, Fe, Mn and Zn microelement ions in N, N-P and N-P-K fertilizing media at pH 3-7 and varying chelating agent-tomicroelement molar ratio. The complexation degree was detd. by differential pulse voltammetry. It increased with increasing pH of the medium. The highest complexation degrees (mostly 80-100% except for Cu) were obsd. for EDTA, diethylenetriaminopentaacetic acid and 2-hydroxyethylenediaminotetraacetic acid. Jednym z zada􀄔 nowoczesnych nawozów mikroelementowych jest dostarczanie ro􀄞linom pe􀃡nego zestawu mikroelementów wyst􀄊- puj􀄅cych w 􀃡atwoprzyswajalnej i stabilnej formie. Jednak przy niesprzyjaj􀄅cych warunkach 􀄞rodowiska oraz obecno􀄞ci niektórych sk􀃡adników nawozowych cz􀄊􀄞􀃼 mikroelementów mo􀄪e tworzy􀃼 trudnorozpuszczalne osady, nieefektywne w dzia􀃡aniu lub utrudniaj 􀄅ce stosowanie. Aby tego unikn􀄅􀃼 wytwarza si􀄊 ciekИ więcej »

Olej lniankowy jako nowe źródło surowca do wytwarzania biodiesla

JAN MOSIO-MOSIEWSKI MAREK WARZAŁA HANNA NOSAL

Przedstawiono zagadnienie paliw odnawialnych ze szczególnym uwzględnieniem stanu rynku biodiesla w Polsce. Wobec deficytu standardowych surowców do wytwarzania biodiesla zaproponowano wykorzystanie do tego celu oleju lniankowego, który wytłacza się z ziaren lnicznika siewnego. Scharakteryzowano właściwości i skład chemiczny oleju lniankowego z punktu widzenia jego przydatności do wytwarzania biodiesla. Opisano wyniki badań nad odśluzowaniem i odkwaszeniem surowego oleju lniankowego, a także jego transestryfikacją metanolem wobec KOH jako katalizatora metodą jednoi dwustopniową. W obydwóch przypadkach uzyskano produkt o zawartości estrów metylowych spełniającej wymagania normy na biodiesel (ponad 96,5%). Wyszczególniono występujące różnice między fazami glicerynowymi uzyskanymi w wyniku transestryfikacji oleju lniankowego i oleju rzepakowego. A review, with 14 refs., of properties and methods for processing the false flax Camelina sativa seed oils. In particular, the chem. compn. as well as the methods for degumming, deacidification and alk. transesterification of the oils with MeOH were presented and compared with those of a typical rape seed oil. 􀄝wiatowe zasoby podstawowych 􀄨róde􀃡 energii w postaci paliw kopalnych, takich jak w􀄊giel, gaz ziemny i ropa naftowa s􀄅 ograniczone i w ci􀄅gu kilkudziesi􀄊ciu lat zostan􀄅 wyczerpane. Ponadto ich u􀄪ytkowanie przyczynia si􀄊 do wzrostu efektu cieplarnianego. Poszukuje si􀄊 wi􀄊c nowych metod pozyskiwania energii ze 􀄨róde􀃡, które by􀃡yby odnawialne. Do I generacji paliw odnawialnych zalicza si􀄊 biodiesel, który produkuje si􀄊 z surowców t􀃡uszczowych. W􀄞ród naturalnych surowców stosowanych do wytwarzania biodiesla znajduj􀄅 si􀄊 t􀃡uszcze pochodzenia ro􀄞linnego i zwierz􀄊cego, wys więcej »

Opracowanie kompozycji bioaktywnego kompleksu lipidowego obniżającego poziom aterogennych wskaźników lipidowych krwi

ROBERT BODKOWSKI BOŻENA PATKOWSKA-SOKOŁA WIESŁAWA WALISIEWICZ-NIEDBALSKA ZYGMUNT USYDUS

W wyniku zastosowania procesów opracowanych lub zmodyfikowanych przez autorów pracy uzyskano znaczny wzrost stężenia kwasów tłuszczowych omega-3 (głównie kwasów eikozapentaenowego EPA i dokozaheksaenowego DHA) w oleju rybim oraz kwasów 11t C18:1 (kwas wakcenowy VA) i 9c,11t C18:2 (izomer kwasu linolowego CLA) w tłuszczu mleka owczego, a także zsyntetyzowano z zawartego w oleju winogronowym kwasu linolowego 9c,12c C18:2 jego sprzężone dieny o konfiguracji 9c,11t i 10t,12c (izomery CLA). Na bazie tych 3 preparatów lipidowych opracowano kompozycję bioaktywnego kompleksu lipidowego (BKL), który zawierał ok. 35% kwasów EPA i DHA, 8,5% sprzężonych dienów CLA i 3,9% VA. Suplementacja kompleksem BKL dawki pokarmowej szczurów żywionych dietą wysokotłuszczową bogatą w kwasy tłuszczowe nasycone spowodowała istotny spadek wszystkich aterogennych wskaźników lipidowych krwi. Zawartość triglicerydów zmniejszyła się o 32%, cholesterolu całkowitego o 27% oraz lipoprotein LDL o 28%. Uzyskany spadek był znacznie większy od tego, jaki uzyskano dla poszczególnych preparatów lipidowych wchodzących w skład BKL, co wskazuje na ich synergistyczne i bardzo korzystne działanie w opracowanym przez autorów pracy kompleksie. The grapeseed oil was enriched in conjugated 10t,12c C18:2 linoleic and 11t C18:1 vaccenic acids by alk. hydrolysis and acidification with following cryst. from urea. The sheep milk fat was enriched in 9c,11t C18:2 linoleic and 11t C18:1 oleic acids and the fish (mackerel) oil was enriched in C20:5 eicosapentaneoic and C22:6 docosahexaneoic acids by similar methods. All 3 prepns. were combined to produce a bioactive lipid complex (BKL). The supplementation of feeding dose for rats fed with a diet rich in saturated fatty acids (pork lard) with BKL resulted in a significant decrease in all atherogenic indices of blood (triglycerides by 32%, total cholesterol by 27% and lipoprotein by 28%). The decrease was significantly high więcej »

Optymalizacja tworzenia i charakterystyka hydrożelowych mikrokapsułek o kontrolowanym uwalnianiu wybranych herbicydów

MAŁGORZATA WŁODARCZYK AGNIESZKA MUSZYŃSKA HANNA SIWEK ARTUR BARTKOWIAK

Herbicydy chloridazon, trifluralinę i chlomazon wykorzystano w procesie immobilizacji w alginianowej matrycy, w celu otrzymania hydrożelowych mikrokapsułek o właściwościach kontrolowanego uwalniania. Dwa rozpuszczalniki organiczne octan etylu i olej roślinny wykorzystano w procesie tworzenia mikrokapsuł. Surowcem zastosowanym do produkcji matrycy hydrożelowej był alginian sodu w postaci 1,5-proc. roztworu. Alginianowe matryce herbicydów otrzymano temperaturze pokojowej (23±1°C) w wyniku mieszania, w odpowiednim stosunku (1:10, 2:10 i 3:10) roztworów herbicydowych z alginianem. Jako środek sieciujący zastosowano roztwór CaCl 2. W przypadku chlomazonu i trifluraliny, dzięki dużej rozpuszczalności w zastosowanych rozpuszczalnikach, uzyskano stabilne sferyczne hydrożelowe kapsułki. Chloridazon, trifluraline and clomazone herbicides were incorporated in alginate-based hydrogel microcapsules to obtain controlled release formulations. Two solvents, AcOEt and a vegetable oil were used to prep. the microcapsules. Na alginate (1.5% soln.) was used as the hydrogel matrixmixed with herbicide soln. in the ratio 1:10, 2:10 and 3:10 at 23±1°C. CaCl2 soln. was used as a crosslinking agent. For chlomazon and trifluraline, stable spherical hydrogel capsules were produced due to good soly. of the herbicides. Istotne znaczenie w nowoczesnym rolnictwie maj􀄅 chemiczne 􀄞rodki ochrony ro􀄞lin. Wykorzystywane s􀄅 one zarówno do zwalczania patogenów wywo􀃡uj􀄅cych choroby ro􀄞lin i chwastów, jak i organizmów zwierz􀄊cych niszcz􀄅cych produkty ro􀄞linne. Ich stosowanie w celu zwi􀄊kszenia wydajno􀄞ci i jako􀄞ci produkcji rolniczej niesie za sob􀄅 niebezpiecze􀄔stwo rozprzestrzeniania si􀄊 szkodliwych substancji chemicznych we wszystkich elementach 􀄞rodowiska naturalnego obejmuj􀄅cego glebh więcej »

Otrzymywanie fosforanu wapnia z mączki mięsno-kostnej

KINGA KRUPA-ŻUCZEK ZYGMUNT KOWALSKI ZBIGNIEW WZOREK

Przedstawiono wyniki badań otrzymywania fosforanu wapnia metodą ekstrakcyjną. Surowcami procesu były popioły pochodzące z kalcynacji mączki mięsno-kostnej (MMK), które zawierały ok. 16% fosforu, podobnie jak typowe surowce fosforonośne. Zawartość wapnia w popiołach wynosiła ok. 40%. Analiza rentgenograficzna pokazała, że jedyną fazą krystaliczną identyfikowaną w popiołach pochodzących z kalcynacji MMK jest hydro ksyapatyt, który może być wykorzystywany jako materiał do produkcji fosforanów wapnia. Meat-bone waste meal was analyzed, incinerated and treated with H3PO4 at 105°C to prep. Ca(H2PO4).H2O. The product contained 18.5-22.5% P and 16.0-16.5% Ca. Potencjalnym surowcem, który mo􀄪e zast􀄅pi􀃼 wyczerpuj􀄅ce si􀄊 z􀃡o􀄪a rud fosforowych s􀄅 odpowiednio przetworzone odpady przemys 􀃡u mi􀄊snego. Ich ilo􀄞􀃼 jest znaczna i tylko na rynku Unii Europejskiej wynosi ponad 18 mln t/r1-4). Dotychczas odpady te przerabiane by􀃡y prawie w ca􀃡o􀄞ci na m􀄅czki mi􀄊sno-kostne (MMK), lecz z powodu zagro􀄪enia chorob􀄅 BSE wprowadzony zosta􀃡 ca􀃡kowity zakaz stosowania m􀄅czek pochodzenia zwierz􀄊cego do celów paszowych, co spowodowa 􀃡o problemy zwi􀄅zane z ich zbytem1-5). MMK produkowana jest z odpadów i niejadalnych produktów zwierz􀄊cych, oraz zwrotów mi􀄊sa i jego przetworów. Surowce te zawieraj􀄅 ok. 40% wilgoci, a z suchej masy otrzymuje si􀄊 w 2/3 MMK, a w 1/3 t􀃡uszcz. Poniewa􀄪 proporcje poszczególnych surowców s􀄅 zm więcej »

Perspektywy zastosowania częściowego rozkładu surowców fosforowych metodą PAPR w przemysłowych instalacjach nawozowych

JAKUB SKUT JÓZEF HOFFMANN KRYSTYNA HOFFMANN

Uwzględniając uwarunkowania agroekologiczne na terytorium centralnej Europy oraz profil krajowych instalacji nawozowych alternatywnym rozwiązaniem dla łatwo rozpuszczalnych nawozów fosforowych wytwarzanych tradycyjnymi metodami superfosfatowymi może być zastosowanie fosforytów zmodyfikowanych metodą PAPR (partially acidulated phosphate rocks) do częściowo rozłożonych fosforytów. Dokonano przeglądu dostępnych technologii częściowego rozkładu krystalicznej struktury apatytowej surowców fosforowych oraz przedstawiono wyniki wstępnych badań procesu otrzymywania preparatów nawozowych typu PAPR w skali laboratoryjnej w aparaturze modelowej zbudowanej z jednostkowych elementów modułowych typu Atlas (Syrris Ltd.). Na podstawie zgromadzonych danych oraz analizy wyników testów laboratoryjnych ustalono wytyczne badawczo-rozwojowe dla modyfikowania surowców fosforowych metodą PAPR. Moroccan phosphorite was treated with 64% H2SO4 at 110°C and extd. with aq. soln. of HCl and HNO3, with 2% citric acid and with water to det. the contents of soluble phosphates. The content of phosphates soluble in strong acidic medium was 18.64-20.22% by mass at the full decompn. of the feedstock. The contents of citric acid and water-soluble phosphates were 15.08-17.79% and 13.28-16.54% , resp. under the same conditions. Produkcja nawozów fosforowych konwencjonalnymi metodami wi􀄅􀄪e si􀄊 z wytwarzaniem ekstrakcyjnego kwasu fosforowego, który niekorzystnie oddzia􀃡uje na 􀄞rodowisko poprzez py􀃡y, 􀄞cieki, zwi􀄅zki fluoru i fosfogips. Ponadto ma􀃡a zawarto􀄞􀃼 fosforanów w produktach nawozowych otrzymywanych metod􀄅 superfosfatow􀄅, a tak􀄪e periodyczno 􀄞􀃼 niektórych operacji, powoduj􀄅 w konsekwencji ograniczenie zdolno􀄞ci produkcyjnej instalacji nawozowych. Przy stosowaniu tradycyjnych technologii przetwa więcej »

Pochodne naftochinonu jako nowe substancje przeciwstarzeniowe w elastomerach

ANNA KOSMALSKA MARIAN ZABORSKI ANNA MASEK

Zbadano skuteczność pochodnych naftochinonu jako substancji przeciwstarzeniowych w kauczuku naturalnym. W roli substancji przeciwstarzeniowych zastosowano 1,4- naftochinon oraz takie jego pochodne, jak lapachol, lawson, bilawson i odpowiednik witaminy K. Zbadano wpływ tych substancji na zmiany podstawowych właściwości mechanicznych wywołane starzeniem termicznym oraz za pomocą promieniowania UV. Badania wykazały skuteczność działania badanych związków w zakresie ograniczenia niekorzystnych zmian związanych ze starzeniem wulkanizatów (zwiększenie sztywności, zmniejszenie wytrzymałości i wydłużenia), szczególnie w przypadku lapacholu, bilawsonu i lawsonu, niezależnie od rodzaju czynnika powodującego starzenie. Współczynnik starzenia, obliczony na podstawie pomiarów, wyraźnie wskazuje na większy efekt stabilizacji kompozytów elastomerowych otrzymywanych z ich udziałem niż w przypadku naftochinonu lub witaminy K. 1,4-Naphthoquinone and its derivatives (lapachol, lawsone, bilawsone, vitamin K) were used as antiageing additives in the natural rubber vulcanized at 160°C with S8 in presence of ZnO. The rubber vulcanizates were aged under action of heat (343 K for 7 days) or UV irradn. (0.7 W/m2 at 60°C for 8 h) and studied for mech. properties (tensile strength, elongation at break, stress at elongation 100 and 300%). The addn. of the stabilizers (1.2%) resulted in an increase in the ageing coeffs. in all cases. The best results were achieved when lapachol, bilawsone and lawsone were added. Materia􀃡y elastomerowe wymagaj􀄅 stabilizacji przed niepo􀄪􀄅- danymi efektami ich wytwarzania, przetwarzania, przechowywania i u􀄪ytkowania. Cz􀄅steczkowy tlen jest g􀃡ównym czynnikiem odpowiedzialnym za degradacj􀄊 polimeru oraz za uszkodzenia mechaniczne tworzyw sztucznych. Szkodliwy efekt dzia􀃡ania tlenu jest pot􀄊gowany przez wiele innych czynników, taki więcej »

Pomiar odorów za pomocą przenośnego miernika z matrycą półprzewodnikowych czujników gazu

ŁUKASZ GUZ HENRYK SOBCZUK ZBIGNIEW SUCHORAB

Przedstawiono sposób identyfikacji odorów za pomocą przenośnego miernika z matrycą rezystancyjnych, półprzewodnikowych czujników gazu. Do wizualizacji wyników pomiarów wykorzystano statystyczną analizę czynnikową PCA (principal component analysis). Identyfikacja odorów za pomocą tego urządzenia może być uzupełnieniem pomiarów olfaktometrycznych w badaniach związanych z jakością powietrza lub do monitoringu skuteczności procesów dezodoryzacji. A portable device for odor identification and measurements was constructed and used for studying the malodorous impurities in off-gases from a municipal landfill, a piggery and a meat-waste utilization plant. The results were visualized by statistical factor (principal component anal.). The gas from the municipal landfill contained mainly MeH (65.5%) and CO2 (39.5%). Ocena jako􀄞ci powietrza wymaga stosowania czasoch􀃡onnych i kosztownych bada􀄔 olfaktometrycznych. Z tego wzgl􀄊du rozwijane s􀄅 sensoryczne techniki pomiarowe, dzi􀄊ki którym mo􀄪na uzyska􀃼 wyniki zgodne z wynikami bada􀄔 olfaktometrcznych. Ludzki zmys􀃡 powonienia jest z􀃡o􀄪onym aparatem. Funkcj􀄊 detektora zapachów pe􀃡ni pole w􀄊chowe w górnej cz􀄊􀄞ci kana􀃡ów nosowych, o powierzchni ok. 4 cm2. Zawiera ono 10-30 mln receptorów podzielonych na 10-100 typów o ró􀄪nej czu􀃡o􀄞ci i selektywno􀄞ci1). Ludzie o podwy􀄪- szonych zdolno􀄞ciach w􀄊chowych mog􀄅 rozdró􀄪ni􀃼 8-10 tys. zapachów2). W jamie nosowej psa znajduje si􀄊 120-200 mln receptorów w􀄊chowych na powierzchni pola w􀄊chowego 85-200 cm2, w zwi􀄅zku z czym szacuje si􀄊, 􀄪e czu􀃡o􀄞􀃼 w􀄊chu psa mo􀄪e by􀃼 nawet kilkaset razy wi􀄊ksza od cz więcej »

Porównanie właściwości katalizatorów tlenkowych w reakcji utleniania amoniaku

MAŁGORZATA I. SZYNKOWSKA ELŻBIETA MAĆKIEWICZ ANETA WĘGLIŃSKA TADEUSZ PARYJCZAK

Przedstawiono właściwości katalityczne tlenkowych katalizatorów nośnikowych (Co, Cu, Cr, Fe, Mn, Ni, V/Al2O3), hopkalitu komercyjnego oraz hopkalitu kalcynowanego w różnych temperaturach, w reakcji utleniania niewielkich ilości amoniaku zawartego w gazach odlotowych, zawierających duże stężenia tlenu (m.in. zakłady produkcyjne, obiekty hodowli zwierząt, oczyszczalnie ścieków). Opisano podstawowe właściwości fizykochemiczne badanych układów katalitycznych (TPRH2, BET). Stwierdzono, że katalizator komercyjny - hopkalit - jest aktywny w reakcji utleniania niewielkich ilości amoniaku (100% konwersji amoniaku uzyskuje się w 250°C). Nieco gorszymi właściwościami katalitycznymi charakteryzują się nośnikowe katalizatory tlenkowe, z których najaktywniejszym był Cr/Al2O3. Al2O3-Supported Co, Cu, Cr, Fe, Mn, Ni and V oxide catalysts were prepd. by impregnation of the substrate and used for oxidn. of NH3 to N2 with O2/He mixt. at 100- 400°C. For comparison, the com. MnO2/CuO hopcalite catalyst was used after calcination at 300-500°C. The Cr, Co, Mn and Cu oxide catalysts showed high catalytic activity but only the CuO catalyst was highly selective. The hopcalite catalysts gave N oxides as main products at full NH3 conversion. Wzrost populacji ludzi, a tym samym zwi􀄊kszenie zapotrzebowania na 􀄪ywno􀄞􀃼, wi􀄅􀄪e si􀄊 ze wzrostem emisji odorów do 􀄞rodowiska. Jest to powa􀄪ny problem szczególnie dla ludno􀄞ci mieszkaj􀄅cej w okolicy takich 􀄨róde􀃡 emisji, jak zak􀃡ady przemys􀃡u chemicznego, papierniczego i spo􀄪ywczego, du􀄪ych obiektów hodowli zwierz􀄅t, oczyszczalni 􀄞cieków lub wysypisk odpadów1). Sk􀃡ad mieszanin odorowych jest bardzo skomplikowany i ró􀄪ni si􀄊 w zale􀄪no􀄞ci od pochodzenia odoru, mo􀄪na jednak􀄪e wyróh więcej »

Preparatyka i badanie nawozów o spowolnionym uwalnianiu składników mineralnych

KRZYSZTOF LUBKOWSKI BARBARA GRZMIL ARTUR BARTKOWIAK WITOLD ŁOJKOWSKI JAN MIZERACKI

Metodę suszenia rozpyłowego wykorzystano do preparatyki nawozów o spowolnionym uwalnianiu składników mineralnych. Materiałem wyjściowym był chitozan (polimer biodegradowalny tworzący matrycę) oraz wieloskładnikowe nawozy mineralne. Otrzymane w wyniku suszenia rozpyłowego produkty charakteryzowano przy użyciu SEM, XRD i FTIR. Stwierdzono, że otrzymane produkty charakteryzują się mniejszym stopniem uwalniania składników mineralnych (od 31,0% do 50,1%) w porównaniu z wyjściowym nawozem wieloskładnikowym (92%) w badanym przedziale czasowym. Uzyskane materiały nie spełniają kryteriów stawianych nawozom o spowolnionym lub kontrolowanym uwalnianiu składników mineralnych. Aq. solns. of biodegradable chitosan matrix and multicomponent mineral fertilizers were spray-dried under lab. conditions at 170°C to prep. slow-release fertilizers. The prepd. fertilizers showed lower release ability (31.0-50.1% after 60 min) than the original fertilizers (92%) but did not meet the std. requirements for the slow-release fertilizers. The resulted powders were studied for their structure by x-ray diffraction, IR spectroscopy and SEM. Mimo wzrostu produkcji rolnej oraz nawo􀄪enia przyswajanie sk􀃡adników od􀄪ywczych przez ro􀄞liny pozostaje nadal na niskim poziomie. Szacuje si􀄊, 􀄪e w przypadku azotu wynosi ono zaledwie 30-50%1, 2). Niska efektywno􀄞􀃼 przyswajania azotu stanowi powa􀄪ny problem z punktu widzenia ochrony 􀄞rodowiska2-5), jest równie􀄪 niekorzystna w aspekcie ekonomicznym, gdy􀄪 straty azotu, zu􀄪yta energia oraz wk􀃡ad pracy ludzkiej pogarszaj􀄅 bilans ekonomiczny produkcji agrochemicznej. Jednym ze sposobów ograniczenia negatywnego wp􀃡ywu nawozów na 􀄞rodowisko mo􀄪e by􀃼 rozwój, produkcja i zastosowanie nawozów o spowolnionym i kontrolowanym uwalnianiu sk􀃡adników mineral więcej »

Redukcja tlenku azotu(II) w strefie nadzłożowej reaktora fluidyzacyjnego

JERZY BARON MAŁGORZATA OLEK BEATA KOWARSKA JADWIGA ZABAGŁO WITOLD ŻUKOWSKI

Zaprezentowano wyniki badań redukcji tlenku azotu(II) w spalinach powstających w palenisku z pęcherzowym atmosferycznym złożem fluidalnym z wykorzystaniem technologii reburningu. Przy zmniejszeniu współczynnika nadmiaru powietrza w strefie nad złożem do wartości 1,0 uzyskano stopień konwersji tlenku azotu(II) do azotu ok. 50%, przy dalszym obniżaniu ilości powietrza w mieszance palnej stopień konwersji tlenku azotu(II) wzrósł do ok. 70%. Uzyskana redukcja pozwala na dotrzymanie standardów określonych przepisami. PrH was burned with air O2 in fluidized bed reactor on quartz sand (air excess 1.25-1.28) to study the redn. of NO with PrH in the reburning zone (air excess 0.92-1.28). Use of reburning system resulted in the conversion of 58-67% of NO to N2 at air excess 0.97-1.00 and short residence time (0.2-0.3 s). Wendt i wspó􀃡pr.1) jako pierwsi, na pocz􀄅tku lat siedemdziesi􀄅tych ub. wieku zaproponowali zastosowanie techniki redukcji tlenków azotu za pomoc􀄅 dodatkowego paliwa w􀄊glowodorowego. Proces ten nazwali reburningiem. Warunkiem koniecznym wyst􀄅pienia efektu reburningu jest wygenerowanie w obszarze gazów poprocesowych strefy ubogiej w tlen, ale bogatej w produkty niezupe􀃡nego spalania dodatkowego paliwa. Strefa ta, bogata w rodniki CHx, OH, CN i inne, charakteryzuje si􀄊 podwy􀄪szonym st􀄊􀄪eniem lekkich zwi􀄅zków organicznych i CO. Taki sk􀃡ad chemiczny gazów sprzyja z􀃡o􀄪onemu mechanizmowi redukcji NO opisanemu sumarycznymi równaniami reakcji2): 2NO + 2CH4 􀄺 2HCN + 2H2O + H2 + 369 kJ (1) 6NO + 2CH4 􀄺 2CO + 4H2O + 3N2 + 1793 kJ (2) Na pocz􀄅tku lat dziewi􀄊􀃼dziesi􀄅tych XX w. zaprezentowano komercyjne zastosowanie technologii reburningu3). Badania przeprowadzono w elektrowni Dawson Newey w Cassvile (Wisconsin, USA) na instalacji o mocy 100 MW z więcej »

Selen w preparatach probiotycznych

ILONA MOTYL

Oceniono parametry wzrostu (plon biomasy, plon komórek, czas trwania fazy adaptacyjnej, właściwą szybkość wzrostu), dynamikę wzrostu, oraz akumulację selenu w komórkach 3 szczepów bakterii nalężących do Lactobacillus casei i paracasei. Szczepy te spełniają wymagania stawiane bakteriom probiotycznym. Wyniki badań wskazują na przydatność stosowanej metody suplementacji selenu. Preparat probiotyczno-selenowy może stanowić nowy składnik żywności, być nowym suplementem diety lub preparatem stosowanym do wzbogacenia pasz i karmy dla zwierząt. Growth parameters of 3 strains of the Lactobacillus casei and paracasei bacteria were detd. In particular, biomass prodn., no. of cells, duration of adaptive phase, proper speed of growth, dynamics of growth, and Se accumulation in cells were measured. All strains used fulfil the requirements for probiotic bacteria. The probiotic Se-contg. prepns. were recommended as a new food component used for enrichment of fodders and foodstuffs for animals. Selen przez d􀃡u􀄪szy czas by􀃡 pos􀄅dzany tylko i wy􀃡􀄅cznie o toksyczne dzia􀃡anie. Dopiero w latach sze􀄞􀃼dziesi􀄅tych XX w. odkryto jego wa􀄪ne funkcje w organizmie. Od tego czasu selen jest zaliczany do pierwiastków 􀄞ladowych o istotnym znaczeniu zarówno dla zwierz 􀄅t, jak i dla cz􀃡owieka1, 2). O biologicznej roli selenu, nie w pe􀃡ni jeszcze poznanej, 􀄞wiadczy jego obecno􀄞􀃼 w centrum aktywnym wielu enzymów i fakt uznania selenocysteiny za naturalny, 21. aminokwas bia􀃡kowy. Pierwiastek ten wyst􀄊puje najcz􀄊􀄞ciej w po􀃡􀄅- czeniu z aminokwasami: cystein􀄅 (selenocytsteina) oraz metionin􀄅 (selenometionina)3-6). Selen obecny w organizmie ludzi spe􀃡nia istotn􀄅 rol􀄊 w profilaktyce wielu chorób cywilizacyjnyc więcej »

Solubilizacja ex situ polichlorowanych bifenyli w niejonowych mikroemulsjach

URSZULA BAZYLIŃSKA KATARZYNA ZIELIŃSKA KAZIMIERA A. WILK

Przedstawiono wyniki badań nad wykorzystaniem w procesie ex situ solubilizacji polichlorowanych bifenyli z gleby w układach mikroemulsyjnych typu olej-w-wodzie, zawierających niejonowy surfaktant (Brij 35, Tween 80 lub N-dodecylo-N-metyloglukonamid), kosurfaktant (izobutanol lub 2-propanol), olej (izooktan, mirystynian izopropylu lub butanol) oraz wodę. Otrzymane wyniki dowodzą, że wszystkie badane mikroemulsje powodują co najmniej 500-krotny wzrost rozpuszczalności kongenerów PCB. Soil-contained polychlorinated biphenyls (PCBs) were solubilized in oil-in-water microemulsions consisting of com. isooctane, Me(CH2)12COO-iso-Pr or BuOH (oil phase), (Me(CH2)11OCH2)2, polyoxyethylenesorbityl monooleate or H(CHOH)5CON(Me)(CH2)11Me gluconamide surfactants and Me3CHO or iso-PrOH cosurfactants at room temp. for 1 h, 24 h and 7 days. under mixing. A mixt. of 7 isomeric PCBs was used in the expts. The total solubilization degree 40.8-52.7% was achieved in all cases after 7 days. The degree increased with decreasing the Cl content in PCBs. Polichlorowane bifenyle (PCB) to grupa syntetycznych, chlorowanych w􀄊glowodorów aromatycznych, niegdy􀄞 stosowanych m.in. jako insektycydy, oraz w materia􀃡ach izolacyjnych i p􀃡ynach hydraulicznych, dzi􀄞 zakwalifikowanych jako szczególnie niebezpieczne. Nale􀄪􀄅 do zwi􀄅zków okre􀄞lanych mianem trwa􀃡ych zanieczyszcze􀄔 organicznych POPs (persistent organic pollutants). Ze wzgl􀄊du na swoj􀄅 budow􀄊 (tabela 1), obejmuj􀄅c􀄅 po􀃡􀄅czone wi􀄅zaniem dwa pier􀄞cienie, w których cz􀄊􀄞􀃼 atomów wodoru zast􀄅piono atomami chloru, s􀄅 zwi􀄅zkami silnie hydrofobowymi, trudno degradowalnymi i o wysokiej toksyczno􀄞ci1, 2). Dotychczas stosowane strategie usuwania PCB wymagaj􀄅 skomplikow więcej »

Sposób wydzielania struwitu ze ścieku z przemysłu nawozowego

ANDRZEJ MATYNIA BOGUSŁAWA WIERZBOWSKA NINA HUTNIK KRZYSZTOF PIOTROWSKI ROBERT LISZKA TOMASZ CIESIELSKI AGATA MAZIEŃCZUK

Przedstawiono sposób wydzielania trudno rozpuszczalnej soli MgNH4PO4·6H2O (struwit) ze ścieku z produkcji nawozów, zawierającego 0,445% mas. jonów fosforanowych(V). Badania prowadzono w dwóch instalacjach doświadczalnych o działaniu ciągłym, w których zastosowano oryginalne krystalizatory ze strumienicą cieczową o objętościach roboczych 1,2 i 15 dm3. Otrzymano produkty o średnim rozmiarze kryształów od 9 do 29 􀂗m w zależności od odczynu środowiska wytrącania i krystalizacji struwitu (pH 9-11) i od średniego czasu przebywania zawiesiny w krystalizatorach (900-7200 s). W produkcie stwierdzono obecność, obok struwitu, trudno rozpuszczalnych fosforanów, wodorotlenków oraz innych soli metali zanieczyszczeń pochodzących ze ścieku. Na podstawie wyników badań zaproponowano instalację do przemysłowego odzyskiwania jonów fosforanowych( V) o zdolności przerobu 20 m3 ścieku/h. Wastewater from prodn. of mineral fertilizer was treated with aq. solns. of MgCl2 and NH4Cl in continuous liq. jetpump crystallizer to recover the wastewater-contained P (0.444% by mass) and to ppt. MgNH4PO4·6H2O (struvite) at pH 9-11. The struvite crystals (9-29 􀂗m in size) were sepd. by filtration. A flowsheet of industrial-scale plant for recovering struvite (wastewater processing capacity 20 m3/h) was proposed. Tanimi i 􀃡atwo dost􀄊pnymi wtórnymi 􀄨ród􀃡ami fosforu mog􀄅 by􀃼 np. 􀄞cieki przemys􀃡owe, bytowo-gospodarcze, gnojowica i osady 􀄞ciekowe1, 2). Ca􀃡okszta􀃡t procesów zwi􀄅zanych z odzyskiwaniem z nich u􀄪ytecznych form fosforu przyj􀄊􀃡o si􀄊 nazywa􀃼 ogólnie recyklingiem fosforu. Istota procesu sprowadza si􀄊 najcz􀄊􀄞ciej do wytr􀄅cania z roztworów 􀄞ciekowych i krystalizacji trudno rozpuszczalnych soli fosforanowych, g􀃡ównie wapnia i więcej »

Statystyczna analiza wyników badań otrzymywania tripolifosforanu sodu o podwyższonej gęstości nasypowej

MARCIN BANACH ZBIGNIEW WZOREK KATARZYNA GORAZDA

Przedstawiono wyniki badań otrzymywania tripolifosforanu sodu o gęstości nasypowej regulowanej w granicach 0,90-0,95 kg/dm3 oraz pożądanej zawartości fazy I i fazy II TPFS. Określenie profilu aproksymacji i funkcji użyteczności umożliwiło optymalizację parametrów procesu otrzymywania produktu o pożądanej gęstości nasypowej. Prepn. of Na tripolyphosphate (I) of low bulk d. by calcination of a mixt. of Na phosphates and H2O was assessed by using a quasi-optimum D Hartley exptl. design. The bulk d. of I was 0.90-0.95 kg/L under optimum conditions (H2O/phosphates mass ratio 25/100, H2O temp. 15°C, rubbing time 5 min, max. calcination temp. 350°C or 550°C. Wytwarzane obecnie 􀄞rodki czysto􀄞ci w postaci proszków kompaktowych i tabletek charakteryzuj􀄅 si􀄊 du􀄪􀄅 g􀄊sto􀄞ci􀄅 nasypow􀄅 i podwy􀄪szon􀄅 zawarto􀄞ci􀄅 sk􀃡adników powierzchniowo czynnych1-3). Tripolifosforan sodu (TPFS) o zwi􀄊kszonej g􀄊sto􀄞ci nasypowej jest szczególnie przydatny do stosowania w tego typu detergentach4, 5). TPFS produkowany jest g􀃡ównie metod􀄅 dwustopniowej dehydratacji w suszarce rozpy􀃡owej i kalcynatorze obrotowym6). Produkt kalcynacji ma g􀄊sto􀄞􀃼 nasypow􀄅 0,55-0,75 kg/dm3. Tak ma􀃡a warto 􀄞􀃼 jest wynikiem charakterystycznej struktury "wydmuszkowej" ziaren TPFS. Mo􀄪liwo􀄞􀃼 otrzymania TPFS o regulowanej g􀄊sto􀄞ci nasypowej metod􀄅 chemiczn􀄅, wp􀃡ynie na uproszczenie technologii produkcji oraz pozwali na otrzymanie doskonah więcej »

Synteza i właściwości zapachowe estrów dimetylopodstawionych cykloheksenoli

KATARZYNA WIŃSKA JÓZEF KULA CZESŁAW WAWRZEŃCZYK

Przedstawiono wyniki syntezy racemicznych i enencjomerycznie wzbogaconych dimetylopodstawionych cykloheksenoli oraz ich estrów. Na podstawie przeprowadzonej porównawczej analizy zapachowej otrzymanych związków stwierdzono, że wprowadzenie ugrupowania gem-dimetylowego do pierścienia cykloheksenowego wpływa znacząco na właściwości zapachowe. Najbardziej korzystna pod względem właściwości zapachowych jest obecność tego ugrupowania w 􀄮-pozycji do podwójnego wiązania i 􀈖-pozycji w stosunku do grupy funkcyjnej. Stwierdzono również, że zapachy enancjomerów S, w większości porównywanych enancjomerycznych par, charakteryzowały się przyjemniejszymi woniami. Bardziej intensywne były natomiast zapachy enancjomerów R. Three geminal Me2-substituted racemic cyclohex-2-en-1 -ols (I) were synthesized by conversion of resp. dimethylcyclohex- 1,3-dions with EtOH in presence of TsOH and following redn. with LiAlH4, enriched in particular R and S-enantiomers by enzymatic esterification and following hydrolysis, esterified with AcCl or EtCOCl to I acetates or propionates, resp., and then tested for odors. The I esters with geminal Me groups in 􀄮-position to the double bond and in 􀎯-position the ester groups showed the best odoriferous properties. Odors of most I ester S-enantiomers were more pleasant than the analog R-enantiomers but less intensive. Badania sk􀃡adników olejków eterycznych wykaza􀃡y, 􀄪e zwi􀄅zki z uk􀃡adem alkilopodstawionego cykloheksenu stanowi􀄅 integraln􀄅 cz􀄊􀄞􀃼 wielu z nich. Ze wzgl􀄊du na ich w􀃡a􀄞ciwo􀄞ci zapachowe s􀄅 one wykorzystywane w przemy􀄞le kosmetycznym i spo􀄪ywczym1-3). Równie􀄪 syntetyczne pochodne alkilopodstawionego cykloheksenu s􀄅 powszechnie stosowane do tworzenia nowych, cz􀄊sto fantazyjnych kompozycji za więcej »

Termokurczliwe materiały elastomerowe zawierające jonowe węzły sieci

ALICJA KRZYWANIA-KALISZEWSKA MAGDALENA MACIEJEWSKA MARIAN ZABORSKI

Przedstawiono dane dotyczące sporządzania i badania właściwości wykazujących termokurczliwość kompozytów elastomerowych z karboksylowanego kauczuku butadienowoakrylonitrylowego. Wulkanizaty te zawierają w swej strukturze jonowe, labilne węzły sieci, odpowiedzialne za powrót materiału do kształtu pierwotnego pod wpływem temperatury. Największą termokurczliwość wykazują wulkanizaty usieciowane tlenkiem cynku o rozmiarach nanometrycznych. Carboxylated acrylonitrile-butadiene elastomer (acrylonitrile content 26.3%) was crosslinked with nanosized CaO, MgO and ZnO at 160°C. Mech. properties and crosslinks d. of the vulcanizates were examd. The labile ionic crosslinks in the elastomer network were responsible for initial shape recovery after heating. The highest shrinkability was obsd. for vulcanizates crosslinked with ZnO nanoparticles. Materia􀃡y termokurczliwe nale􀄪􀄅 do grupy materia􀃡ów inteligentnych, a wi􀄊c takich, które reaguj􀄅 na bod􀄨ce zewn􀄊trzne, takie jak zmiana pH, temperatura, 􀄞wiat􀃡o lub pole elektryczne), przejawiaj􀄅c dzi􀄊ki temu swoje specyficzne w􀃡a􀄞ciwo􀄞ci1, 2). Polimery ujawniaj􀄅ce w􀃡a􀄞ciwo􀄞ci adaptacyjne pod wp􀃡ywem zmiany temperatury, a wi􀄊c wykazuj􀄅ce termokurczliwo 􀄞􀃼, stanowi􀄅 najszersz􀄅 grup􀄊 polimerów inteligentnych3). Skurcz rozci􀄅gni􀄊tego polimeru w chwili ogrzania jest wynikiem przegrupowywania elementów strukturalnych wewn􀄅trz próbki. G􀃡ówn􀄅 si􀃡􀄅 nap􀄊dow􀄅 kurczliwo􀄞ci polimeru, pochodz􀄅cej zarówno z 􀃡a􀄔cuchów fazy krystalicznej, jak i amorficznej, jest wzrost entropii4). Entropia polimeru zmniejsza si􀄊 podczas rozci􀄅gania i zwi􀄊 więcej »

Układy elastomerowe modyfikowane pochodną oksazoliny

MAGDALENA LIPIŃSKA MARIAN ZABORSKI CEZARY DĘBEK

Kopolimer etylenowo-propylenowy (EPM) i uwodorniony kauczuk butadienowo-akrylonitrylowy (HNBR) szczepiono 2-izopropenylo- 2-oksazoliną (IPO) podczas rodnikowego sieciowania, co umożliwiło otrzymanie funkcjonalizowanego elastomeru, który mógł reagować z substancjami zawierającymi grupy karboksylowe, bezwodnikowe, hydroksylowe i aminowe. Zaobserwowano wzrost aktywności napełniaczy (krzemionka, montmorylonit) w modyfikowanych IPO wulkanizatach kauczuku EPM. Modyfikacja powodowała także poprawę wytrzymałości na rozdzieranie wulkanizatów EPM oraz wzrost ich gęstości usieciowania. Sporządzone i zbadane zostały również układy mieszane EPM/HNBR funkcjonalizowane IPO. Ethylene/propylene elastomer (EPM), hydrogenated butadiene/ acrylonitrile rubber (HNBR) and their mixts. were modified by addn. of 2-isopropenyl-2-oxazoline (IPO), filled with SiO2 and vulcanized with (PhCMe2O)2 at 160°C. The vulcanizates were studied for mech. properties (tensile strength, elongation at break, tearing strength) and swelling ability. The addn. of IPO (up to 7%) resulted in an increase in the elasticity modulus. An increase in the tensile and tearing strength was clearly obsd. only in the vulcanizates of the EPM/HNBR blends. Przez wiele lat oksazolina i jej pochodne odgrywa􀃡y wa􀄪n􀄅 rol􀄊 w chemii organicznej. Ostatnio zwi􀄅zki te s􀄅 wykorzystywane tak􀄪e w chemii polimerów. Przyk􀃡adem mo􀄪e by􀃼 tutaj u􀄪ycie funkcjonalnej oksazoliny do wprowadzenia podwójnego wi􀄅zania do polimerów1). Pochodne oksazoliny by􀃡y wykorzystywane tak􀄪e w chemii elastomerów do syntezy rozga􀃡􀄊zionych polimerów o ró􀄪norodnych strukturach2). Polimery funkcjonalizowane oksazolin􀄅3-5) by􀃡y u􀄪ywane tak􀄪e jako reaktywne kompatybilizatory mieszanek polimerowych. Oksazolina jest reaktywna wzgl􀄊d więcej »

Usuwanie lotnych związków organicznych przez biofiltrację powietrza odlotowego z tuczarni

LESZEK TYMCZYNA ANNA CHMIELOWIEC-KORZENIOWSKA AGATA DRABIK JOANNA RACZYŃSKA

Dokonano oceny skuteczności biofiltracji lotnych związków organicznych powietrza odlotowego z tuczarni. Materiał biofiltracyjny stanowiła gleba kompostowa (40%) i torf (40%) zmieszane ze słomą (złoże A) oraz zrębkami dębowymi i pokruszoną korą (złoże B). Badania wykazały znaczne wahania w skuteczności biofiltracji przy zbliżonych, kontrolowanych parametrach obu złóż i wprowadzanego powietrza. Stopień redukcji zanieczyszczeń organicznych był najwyższy w początkowej fazie doświadczenia. Średnia skuteczność oczyszczania powietrza dla złoża A wyniosła 59,9% a złoża B 64,8%. W obydwu testowanych złożach największą efektywność biofiltracji uzyskano dla metanu, cyklobutanolu, 1-propanolu i indoli. Org. beds consisting of compost soil (40%), peat (40%) and straw (20%) or oak chips (10%) and crushed bark (10%) were used for removal of org. impurities from piggery (650 pigs) exhaust air by biofiltration for 18 weeks. The air was forced with a fan (800 m3/h) and analyzed by gas chromatog. for 22 volatile org. compds. The beds contained mainly mesophilic and psychrophilic bacteria. NeH was the main impurity of the air (ca. 0.22 mg/m3). its removal degree by biofiltration was 86-89%. The removal of cyclobutanol, PrOH and indoles was also remarkable. The increase in concn. of I-PrOH and PHNe on both beds after biofiltration was rather peculiar. Lotne zwi􀄅zki organiczne wyst􀄊puj􀄅 jako uboczne produkty w wielu procesach przemys􀃡owych i stanowi􀄅 􀄨ród􀃡o zanieczyszcze􀄔 􀄞rodowiska. Spo􀄞ród ró􀄪nych 􀄨róde􀃡 emituj􀄅cych lotne zwi􀄅zki organiczne do atmosfery mo􀄪na wymieni􀃼 przemys􀃡 farbiarski, kosmetyczny, wyrobów perfumeryjnych, 􀄞rodków czyszcz􀄅cych, a tak􀄪e hodowl􀄊 zwierz􀄅t, zw􀃡aszcza hodowl􀄊 wielkotowarow􀄅. Du więcej »

Usuwanie metanu z powietrza wentylacyjnego kopalń przez utlenianie na monolitycznych katalizatorach palladowych

BARBARA KUCHARCZYK WŁODZIMIERZ TYLUS

Przedstawiono wyniki badań aktywności monolitycznych katalizatorów palladowych w utlenianiu metanu w powietrzu. Jako nośnik katalizatorów zastosowano monolit wykonany z folii żaroodpornej o przekroju "plastra miodu" pokryty warstwą pośrednią z Al2O3, Al2O3-0,1%La2O3 lub Al2O3-0,1%La2O3- 0,59%TiO2. Aktywność katalizatora Pd/Al2O3 wzrasta po wprowadzeniu do warstwy pośredniej 0,1% La2O3. Duży wpływ na aktywność katalizatorów ma sposób preparatyki warstwy pośredniej. Katalityczne spalanie metanu na katalizatorach palladowych jest dobrą metodą usuwania metanu z powietrza wentylacyjnego z kopalń o zawartości metanu poniżej 0,75%. Four monolithic Pd catalysts were prepd. and tested for their activity in the oxidn. of MeH in air. The catalysts were supported on heat-resisting honey-comb FeCrAl foils, preliminarily wash-coated with Al2O3, Al2O3-0.1%La2O3 or Al2O3-0.1%La2O3-0.59%TiO2 layers. The addn. of 0.1% La2O3 into the wash-coat resulted in an increase in the catalyst activity. The activity depended also on the method for wash-coat prepn. The MeH combustion over the Pd catalysts was recommended as an efficient method for the removal of MeH from ventilation air when the MeH concn. was lower than 0.75%. Wydobyciu w􀄊gla kamiennego towarzyszy wydzielanie si􀄊 metanu, który ze wzgl􀄊dów bezpiecze􀄔stwa musi by􀃼 usuwany z szybów kopalnianych z powietrzem wentylacyjnym. Roczne zasoby metanu w powietrzu wentylacyjnym polskich kopal􀄔 w􀄊gla kamiennego w 2006 r. wynios􀃡y 870 mln m3. Ze wzgl􀄊du na niskie st􀄊􀄪enie metanu w powietrzu, nie przekraczaj􀄅ce 0,75%, jest on wykorzystany w niewielkim stopniu i do atmosfery odprowadza si􀄊 rocznie ok. 581 mln m3 metanu1). W ostatnich latach obserwuje si􀄊 coraz wyra􀄨niejsze zmiany klimatu wywo􀃡ane przez globalne ocieplenie. G􀃡ównym czynnikiem powoduj&# więcej »

Właściwości fizykochemiczne oraz aktywność TiO2/SiO2 w reakcji utleniania amoniaku

ŁUKASZ KOWALCZYK MAŁGORZATA I. SZYNKOWSKA JACEK GÓRALSKI TADEUSZ PARYJCZAK

W ostatnich latach problem uciążliwości zapachowej stał się bardzo ważny ze względu na stale rosnącą liczbę skarg ludności. Stworzyło to potrzebę usuwania z powietrza związków odorowych, wśród których amoniak występuje w największej ilości. Zbadano właściwości fizykochemiczne oraz aktywność TiO2 naniesionego na SiO2 w reakcji katalitycznego utleniania amoniaku, jak również w tej samej reakcji wspomaganej światłem z zakresu ultrafioletu oraz widzialnego. Na podstawie otrzymanych wyników można stwierdzić, że odpowiednie modyfikacje TiO2 oraz zastosowanie promieniowania UV oraz VIS znacznie poprawiają jego aktywność katalityczną. TiO2 was deposited on SiO2 (5-15%) by impregnation with (i-PrO)4Ti and calcination at 500°C or 700°C to prep. oxidn. catalyst. The catalysts were studied for sp. surface (312-380 m2/g), acidity, basicity and catalytic activity in photochem. NH3-to-N2 oxidn. under UV and visible light irradn. The irradn. resulted in a considerable enhancement of the NH3 conversion at 300-400°C. Amoniak jest jednym z g􀃡ównych sk􀃡adników odorów w powietrzu, których usuwanie sta􀃡o si􀄊 w ostatnich latach wa􀄪nym tematem wielu bada􀄔 naukowych. W zwi􀄅zku z powstaj􀄅c􀄅 ustaw􀄅 "odorow􀄅" ju􀄪 wkrótce wa􀄪nym aspektem wielu dziedzin przemys􀃡u b􀄊dzie usuwanie zwi􀄅zków z􀃡owonnych powstaj􀄅cych w procesach przemys􀃡owych, a b􀄊d􀄅cych 􀄨ród􀃡em uci􀄅􀄪liwo􀄞ci zapachowej dla okolicznej ludno􀄞ci. W zwi􀄅zku z coraz wi􀄊ksz 􀄅 liczb􀄅 skarg mieszka􀄔ców terenów przyleg􀃡ych do du􀄪ych zak􀃡adów, takich jak chlewnie, fermy kurze, zak􀃡ady przemys􀃡u spo􀄪ywczego, w􀃡ókien i tworzyw sztucznych, rafinerie i koksownie, więcej »

Wpływ dyfuzji międzyziarnowej na aktywność katalizatorów żelazowych do syntezy amoniaku

IZABELLA JASIŃSKA* ZOFIA LENDZION-BIELUŃ WALERIAN ARABCZYK

Oznaczono aktywność mieszaniny dwóch katalizatorów żelazowych o różnej zawartości potasu w procesie syntezy amoniaku pod ciśnieniem 10 MPa. Pomiary wykonano w czasie redukcji katalizatorów mieszaniną 3H2+N2 w temp. 500°C, 525°C i 650°C. Aktywność mieszaniny katalizatorów bezpośrednio po 48-godzinnej redukcji w temp. 500°C była ok. 2 razy mniejsza od aktywności wzorcowego katalizatora przemysłowego. W wyniku wygrzewania łącznie przez 500 h w temp. 500°C i 525°C aktywność mieszaniny katalizatorów osiągnęła aktywność katalizatora przemysłowego. Wzrost aktywności mieszaniny katalizatorów jest wynikiem dyfuzji potasu miedzy ziarnami katalizatora. Three Fe catalysts for NH3 synthesis of varying K2O concns. (0.23-1.32%) were prepd. on a basis of a com. catalyst (K2O content 0.70% by mass) by leaching, impregnation or blending, reduced with H2/NH3 mixt. at 500-650oC for 50-530 h, and studied for their catalytic activity under pressure 10 MPa at 350-500°C. The max. activity was found for the com. catalyst used for comparison. Both decreasing and increasing the K2O content in the catalyst resulted in a decrease in its catalyst activity. Synteza amoniaku jest prowadzona na katalizatorze wytwarzanym z rudy magnetytowej przetapianej z dodatkiem promotorów, takich jak tlenki glinu, wapnia i potasu po redukcji otrzymanego stopu1-5). W jednostkach przemys􀃡owych syntez􀄊 amoniaku z wykorzystaniem stopowego katalizatora 􀄪elazowego prowadzi si􀄊 pod wysokim ci􀄞nieniem (13-20 MPa) i w temp. 400-500􀁱C6, 7). Katalizator 􀄪elazowy jest wyj􀄅tkowo stabilny w warunkach reakcji. Czas eksploatacji w jednostce syntezy wynosi przeci􀄊tnie 10-12 lat, ale mo􀄪e nawet si􀄊ga􀃼 20 lat. Przyk􀃡adem jest instalacja w K􀄊dzierzynie produkuj􀄅ca 1500 t NH3/dob􀄊, gdzie katalizator PS3 INS, opracowany w Politechnice SzczeciИ więcej »

Wpływ herbicydu metazachlor w formie hydrożelowych mikrokapsułek na aktywność enzymów fosfohydrolitycznych w wodach powierzchniowych

MAŁGORZATA WŁODARCZYK MARTA WASZAK HANNA SIWEK

W warunkach laboratoryjnych badano wpływ herbicydu metazachlor w postaci mikrokapsułek hydrożelowych na aktywność enzymów fosfohydrolitycznych w wodach powierzchniowych. Dodatek herbicydu spowodował znaczny wzrost szybkości maksymalnej (vmaks.) reakcji hydrolizy p-NPP katalizowanej zarówno przez alkaliczne (APA) jak i kwaśne (AcPA) fosfatazy. Stwierdzono również istotny wpływ temperatury i czasu kontaktu herbicydu metazachlor z badaną wodą powierzchniową. Metazachlor herbicide microcapsules were added to 2 water samples collected from a village pond and a cornfield minipond used for detn. of activity of the alk. and acidic phosphatases in hydrolysis of p-NO2C6H4OPO2Na2 at 4°C and 20°C for 14 days. The max. hydrolysis rate and Michaelis-Menten constant did not clearly depend on the hydrolysis temp. and time. Podstawowym zagro􀄪eniem wód powierzchniowych jest ich przyspieszona eutrofizacja, polegaj􀄅ca na wzbogacaniu pierwiastkami biogenicznymi, co w konsekwencji prowadzi do zachwiania ekologicznej równowagi ekosystemu. Bezpo􀄞redni􀄅 przyczyn􀄅 tego zjawiska s􀄅 czynniki antropogeniczne, zwi􀄅zane z dzia􀃡alno􀄞ci􀄅 ludzk􀄅. Sp􀃡ywy powierzchniowe z obszarów rolnych i le􀄞nych, obfituj􀄅ce w ró􀄪nego rodzaju nawozy oraz chemiczne 􀄞rodki ochrony ro􀄞lin, maj􀄅 ogromny wp􀃡yw na sk􀃡ad fizyczno-chemiczny zarówno wód powierzchniowych, jak i podziemnych1, 2). Badania nad rol􀄅, zawarto􀄞ci􀄅 oraz przemianami zwi􀄅zków biogenicznych w 􀄞rodowisku wodnym wykaza􀃡y, 􀄪e podstawowym czynnikiem pokarmowym, kontroluj􀄅cym rozwój mikroorganizmów planktonowych jest zawarto􀄞􀃼 fosforu1-5). Kluczow􀄅 rol􀄊 w procesie eutrofizacji odgrywa dost􀄊pno􀄞􀃼 przyswajalny więcej »

Wpływ kompozytu bakteryjnego na ograniczenie emisji odorów i dynamikę rozwoju mikroflory odpadów komunalnych

BARBARA BREZA-BORUTA MIKOŁAJ TROCZYŃSKI JANUSZ HERMANN ZBIGNIEW PALUSZAK KRZYSZTOF SKOWRON

Testowano działanie kompozytów bakteryjnych uzyskanych z kompostu i z pomiotu kurzego na odpady komunalne napowietrzane i przy ograniczonym dostępie powietrza. Badano dynamikę mikroflory, nitryfikację oraz związki lotne obecne w powietrzu nad odpadami. Testowane kompozyty bakteryjne nie wykazywały antagonistycznego działania na mikroflorę osadów komunalnych. Napowietrzanie przyczyniło się do wzrostu liczebności bakterii, promieniowców i grzybów oraz zwiększenia intensywności przemian biochemicznych. W powietrzu nad odpadami wykryto wiele związków lotnych, głównie terpenów. Nie stwierdzono obecności siarkowodoru, lotnych amin, sulfidów i tioli. W obu wariantach napowietrzania zastosowanie biopreparatów spowodowało zmniejszenie ilości związków lotnych w powietrzu, szczególnie limonenu, pinenu, mircenu, kwasu masłowego i butanolu. W warunkach ograniczonego dostępu powietrza lepiej działał kompozyt uzyskany z pomiotu kurzego. Microbiolog. composites were isolated from compost and poultry manure and used for redn. of odors of municipal wastes both with and without air access. No antagonistic interactions between the composites and a native waste microflora were obsd. The aerobic conditions contributed to an increase in the abundance of microorganisms and intensification their biochem. activity. In the headspace of the waste, terpenes but no H2S, volatile amines, sulfides and thiols were detd. The use of microbiolog. composites resulted in a decrease in the content of limonene, pinene and myrcene. The poultry manure-derived composites were more active than the compost-derived ones in unaerated waste samples. W wi􀄊kszo􀄞ci zak􀃡adów uzdatniania odpadów komunalnych nast􀄊- puje intensywny rozk􀃡ad materii organicznej na drodze mikrobiologicznej. Odpady komunalne, a zw􀃡aszcza ich mokra frakcja, mog􀄅 zawiera􀃼 bakterie, grzyby, wirusy, cysty pierwotniaków i jaja więcej »

Wpływ krzemionki z odzysku na właściwości świeżej masy katalizatora wanadowego

PIOTR GRZESIAK MARCIN GROBELA RAFAŁ MOTAŁA KRZYSZTOF MAZUREK

Podjęto badania nad kompleksowym zagospodarowaniem zużytych katalizatorów wanadowych. Przedstawiono wyniki badań możliwości ponownego zastosowania krzemionki odzyskanej ze zużytych mas wanadowych wycofanych z różnych typów fabryk kwasu siarkowego jako nośnika fazy aktywnej nowego katalizatora wanadowego. Spent V catalysts from H2SO4 prodn. in various industrial plants were leached with 20% H2SO4 or 10% KOH to recover the SiO2 support used then for prodn. of new V catalysts by mixing them with resp. amts. of V2O5 and K2CO3. The new catalysts contg. V2O5 (5.78-5.85%), K2O (9.68-9.72%) and Fe (0.22-0.70%) were tested for catalytic activity in SO2-to-SO3 oxidn. under lab. conditions. Ability of the catalysts to deactivation increased with increasing the Fe content. The alk. leaching was inefficient in recovering the SiO2 support. Zagospodarowanie zu􀄪ytych katalizatorów jest trudne, ale obecnie konieczne ze wzgl􀄊du na wymogi prawne wynikaj􀄅ce z Ustawy Ochrona 􀄝rodowiska i dyrektyw BAT. Co prawda obowi􀄅zek utylizacji tych odpadów spoczywa na producencie/dostawcy katalizatora, jednak praktyka dowodzi, 􀄪e odpady te pozostaj􀄅 u u􀄪ytkownika. Nagromadzi􀃡y si􀄊 u nich ju􀄪 znaczne ilo􀄞ci tych odpadów przemys 􀃡owych. Szacuje si􀄊, 􀄪e ilo􀄞􀃼 odpadów powstaj􀄅cych w wyniku przesiewania katalizatora wynosi 3-5% masy katalizatora, co stanowi co najmniej 40-65 Mg/r1). Przy szacowaniu wielko􀄞ci tego odpadu nale􀄪y bra􀃼 pod uwag􀄊 warunki i czas eksploatacji katalizatora. Ilo􀄞􀃼 odpadów mo􀄪e dochodzi􀃼 nawet do 20% masy przesiewanego katalizatora. Najwi􀄊cej odpadów powstaje na pierwszej i ostatniej pó􀃡ce aparatu kontaktowego instalacji typu metalurgicznego. Wskutek zmniejszenia zapotrzebowania na kwas siar więcej »

Wpływ modyfikacji technologicznych wytwarzania nawozów na emisję związków odorowych

JÓZEF HOFFMANN GRAŻYNA GRYGLEWICZ KRYSTYNA HOFFMANN STANISŁAW GRYGLEWICZ PIOTR RUTKOWSKI

Przedstawiono wyniki badań procesu suszenia produktów reakcji przemysłowego kwasu fosforowego i CaO w czasie. Badania wykonano dla próbek o wilgotności do 12% mas. H2O w próbce, przy temperaturach suszenia 125°C-165°C w warunkach statycznych i dynamicznych. Najbardziej efektywne usuwanie wilgoci z fosforanów wapniowych występuje w początkowej fazie suszenia. Dla otrzymanych serii wyników opracowano modele matematyczne. Com. H3PO4 was neutralized with CaO to a fodder Ca phosphate and dried under static and dynamic conditions of thermal anal. at 125-165°C and rise 2.5 or 5°C/ min. The humidity of the product decreased from 4-12% by mass down to 2-3% by mass. The drying kinetics was described by a polynomial model. Szybki wzrost ludno􀄞ci powoduje konieczno􀄞􀃼 zwi􀄊kszenia zasobów produkowanej 􀄪ywno􀄞ci, w tym równie􀄪 mi􀄊sa i jego przetworów. Nie jest to mo􀄪liwe bez zwi􀄊kszenia ilo􀄞ci produkowanych fosforanów paszowych. Czynnikiem dodatkowo wp􀃡ywaj􀄅cym na intensyfikacj􀄊 ich produkcji jest zakaz uzupe􀃡niania fosforu w paszach dla zwierz􀄅t przez dodatek m􀄅czek mi􀄊sno-kostnych ze wzgl􀄊du na mo􀄪liwo􀄞􀃼 wyst􀄅pienia choroby Creutzfelda-Jakoba (tzw. choroby w􀄞ciek􀃡ych krów). 􀄝wiatowe zapotrzebowanie na zwi􀄅zki fosforu na potrzeby paszowe szacowane jest nawet do 4,5 Tg. Roczne zapotrzebowanie krajowe ocenia si􀄊 na 90-150 Gg. Produkty chemiczne dla rolnictwa musz􀄅 by􀃼 dostarczane nie tylko w odpowiedniej jako􀄞ci i formie, ale w przypadku pasz równie􀄪 o sk􀃡adzie dostosowanym do konkretnych potrzeb hodowlanych poszczególnych gatunków zwierz􀄅t gospodarskich, co wi􀄅􀄪e si􀄊 z technikami przygotowywania pasz obj􀄊to& więcej »

Wpływ parametrów procesu wytwarzania tripolifosforanu sodu na jego gęstość nasypową

MARCIN BANACH ZBIGNIEW WZOREK KATARZYNA GORAZDA

Przedstawiono wyniki serii doświadczeń, w trakcie których zbadano odpowiedź obiektu badań na określone wartości wielkości wejściowych. Zastosowanie planu doświadczeń Placketta i Burmana pozwoliło na dokonanie oceny istotności wpływu dziesięciu parametrów procesu na gęstość nasypową tripolifosforanu sodu i eliminację parametrów nieistotnych. Na tripolyphosphate (I) was prepd. by rubbing a mixt. of Na phosphates and H2O under varying conditions and its calcination to a product with a grain size mostly 0.25-0.60 mm. The I d. depended significantly on the H2O mass, H2O temp. and the rubbing time only. Rynek detergentów wprowadzi􀃡 surowe wymagania dotycz􀄅- ce jako􀄞ci surowców stosowanych do produkcji 􀄞rodków czysto 􀄞ci. Detergenty ewoluowa􀃡y pod wzgl􀄊dem sk􀃡adu, formy i dawkowania w procesach prania i czyszczenia. W produkcji nowoczesnych 􀄞rodków chemii gospodarczej, którymi s􀄅 proszki do prania typu kompakt i tabletki, szczególny nacisk po􀃡o􀄪ono na parametry surowców i procesów zmierzaj􀄅cych do wytworzenia koncentratów i produktów o du􀄪ej g􀄊sto􀄞ci nasypowej, które zapewniaj􀄅 odpowiednio wysok􀄅 wydajno􀄞􀃼 czyszczenia przy ma􀃡ej dawce stosowania1-5). Tripolifosforan sodu (TPFS) o podwy􀄪szonej g􀄊sto􀄞ci nasypowej jest szczególnie przydatny do stosowania w obu tych rodzajach detergentów. Jako cel bada􀄔 do􀄞wiadczalnych przyj􀄊to weryfikacj􀄊 istotno􀄞ci wp􀃡ywu parametrów procesu na g􀄊stoИ więcej »

Wpływ pH na degradację gorzkich kwasów chmielowych przez enzymy pochodzenia roślinnego

ANNA K. ŻOŁNIERCZYK MIROSŁAW ANIOŁ ALEKSANDRA KOPEĆ

Przedstawiono wyniki badań nad degradacją humulonów i lupulonów, obecnych w poekstrakcyjnym odpadzie chmielowym, przy użyciu enzymów wyizolowanych z korzenia chrzanu pospolitego (Armoracia rusticana), marchwi (Daucus carota), buraka cukrowego (Beta vulgaris), pietruszki (Petroselinum crispim) i jabłek (Malus mill) oraz wpływ pH środowiska na przebieg procesu. Ubytek gorzkich kwasów sprawdzano za pomocą wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC). Największe wydajności degradacji badanych związków osiągnięto dla ekstraktu enzymatycznego chrzanu. Po 72 h transformacji obserwowano ich całkowity ubytek w całym zakresie zastosowanego pH środowiska reakcji. Wykazano, że zmiana pH nie wpływa znacząco na proces degradacji. Com. plant enzymes peroxidases extd. from horseradish (Armoracia rusticana), carrot (Daucus carota), sugar beet (Beta vulgaris), parsley (Petroselinum crispim) and apple (Malus mill) were added to the hop ext. (prepd. by extn. with supercrit. CO2) to degrade humulones and lupulones contained in the ext. at pH 5.4-8.2 (phosphate buffers). The highest degrdn. efficiency was achieved when the horseradish enzyme extract was used. After 72 h at 25°C, the total degrdn. of all hop bitter acids was obsd. The pH did not play any important role in the degrdn. W ostatnich latach we wszystkich ga􀃡􀄊ziach przemys􀃡u zwraca si􀄊 szczególn􀄅 uwag􀄊 na mo􀄪liwo􀄞ci zagospodarowania odpadów poprodukcyjnych. W przemy􀄞le browarniczym jednym z takich produktów odpadowych jest wytwarzany w du􀄪ych ilo􀄞ciach poekstrakcyjny osad chmielowy, potocznie nazywany wychmielinami. Znalaz􀃡y one do tej pory praktyczne zastosowanie jako nawóz1), 􀄨ród􀃡o kwasów organicznych i zwi􀄅zków zapachowych2, 3) oraz sk􀃡adnik paszy dla krów i owiec4). W ostatnich latach zyska􀃡y znaczenie jako dogodne 􀄨 więcej »

Wpływ wielkości nanokrystalitów żelaza na proces azotowania stopowego katalizatora żelazowego

RAFAŁ PELKA KAROLINA KIEŁBASA WALERIAN ARABCZYK

Promowane nanokrystaliczne żelazo o różnych wielkościach krystalitów azotowano amoniakiem. Proces prowadzono w reaktorze różniczkowym umożliwiającym jednoczesny pomiar termograwimetryczny i analizę składu fazy gazowej, pod ciśnieniem atmosferycznym, w temp. 475°C. Zaobserwowano, że ze wzrostem wielkości krystalitów żelaza stopień zaazotowania próbek wzrasta, a jednocześnie zmniejsza się szybkość powierzchniowej reakcji katalitycznego rozkładu amoniaku. Promoted nanocrystal. Fe of varying size of crystallites was nitrided with NH3 in a differential reactor under atm. pressure at 475°C. Thermogravimetric measurements, anal. of the gas phase compn. were carried out simultaneously. With an increase of the crystallite sizes, the nitriding degree of analyzed samples increased, but the rate of catalytic NH3 decompn. on the Fe surface decreased. Azotowanie gazowe metali, w którym czynnikiem azotuj􀄅cym jest amoniak lub mieszanina amoniakowo-wodorowa1-5) jest powszechnie stosowane na skal􀄊 przemys􀃡ow􀄅. Zmieniaj􀄅c warto􀄞ci potencja􀃡u azotuj􀄅cego mieszaniny azotuj􀄅cej oraz temperatur􀄊 procesu, mo􀄪na otrzyma􀃼 ró􀄪ne azotki 􀄪elaza (􀈖’-Fe4N, 􀄰-Fe3-2N, 􀈗-Fe2N)6-8). Reakcji azotowania metali i ich stopów towarzyszy powierzchniowa reakcja katalitycznego rozk􀃡adu amoniaku. Taki proces rozk􀃡adu amoniaku na no􀄞nikowym katalizatorze niklowym (Ni/Al2O3) jest w przemy- 􀄞le chemicznym stosowany w celu uzyskania mieszaniny wodoru i azotu. W warunkach przemys􀃡owych azotowane s􀄅 elementy o ma􀃡ych powierzchniach w􀃡a􀄞ciwych. Dlatego udzia􀃡 powierzchniowej reakcji rozk􀃡adu amoniaku jest mniej istotny ni􀄪 w przypadku procesu azotowania nanokrystalicznego 􀄪elaza, które charakteryzuje si& więcej »

Wpływ zastąpienia węglanu wapnia chlorkiem i/lub zastosowania kwasu benzoesowego w mieszankach dla tuczników na profil metaboliczny krwi oraz ograniczenie wydalania azotu do środowiska

EUGENIUSZ R. GRELA EDYTA KOWALCZUK-VASILEV WIOLETTA SEMENIUK

Określono wpływ zastąpienia węglanu wapnia chlorkiem wapnia i/lub zastosowania kwasu benzoesowego na efekty produkcyjne, wskaźniki przemiany białkowej krwi oraz bilans azotu u tuczników. Stwierdzono, że dodatek do mieszanek kwasu benzoesowego (2 lub 1%) pozwala na skuteczne ograniczanie wydalania azotu do środowiska przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej produkcyjności. CaCO3 was replaced with CaCl2 or CaCl2/PhCOOH mixt. in feed of 120 growing-finishing pigs to study the changes in blood (proteins, uric acid, creatinine, urea) of the pigs, their daily gains and N balance. The replacement of CaCO3 with CaCl2 did not result in any important changes except for a decrease of pH of urine. The addn. of PhCOOH resulted in a decrease in N emission to the environment without any substantial losses of meat productivity. Dodatki pochodzenia chemicznego i biotechnologicznego stanowi 􀃼 mog􀄅 istotny sk􀃡adnik post􀄊powania 􀄪ywieniowego w celu ograniczenia nadmiernego wydalania azotu do 􀄞rodowiska z produkcji zwierz􀄊cej. Do najcz􀄊􀄞ciej stosowanych dodatków nale􀄪􀄅 enzymy paszowe, kwasy organiczne, probiotyki, prebiotyki, synbiotyki i fitobiotyki. Ich zastosowanie w produkcji zwierz􀄊cej stale zwi􀄊ksza si􀄊, gdy􀄪 spe􀃡niaj􀄅 wiele wa􀄪nych funkcji w regulacji trawienia i metabolizmu sk􀃡adników pokarmowych. Stabilizuj􀄅 funkcje przewodu pokarmowego, stymuluj􀄅 rozwój po􀄪􀄅danej mikroflory jelitowej i zwi􀄊kszaj􀄅 wykorzystanie sk􀃡adników pokarmowych zmniejszaj􀄅c tym samym wydalanie wielu biogenów do 􀄞rodowiska1-3). Badania niektórych autorów4, 5) wskazuj􀄅, 􀄪e ograniczenie wydalania azotu w postaci amoniaku mo􀄪na uzyska􀃼 poprzez zakwaszenie tre􀄞ci przewodu pokarmoweg więcej »

Wykorzystanie pofiltracyjnych sorbentów glinokrzemianowych w procesie produkcji klinkieru

SEBASTIAN OPALIŃSKI MARIUSZ KORCZYŃSKI ROMAN KOŁACZ ZBIGNIEW DOBRZAŃSKI WOJCIECH GBIORCZYK

Dokonano oceny użytych do aerofiltracji haloizytu aktywowanego (HA) oraz bentonitu prażonego (BP), pod względem ich przydatności jako dodatku do granulowanego koncentratu żelaza, wykorzystywanego w zestawie surowcowym do wytwarzania klinkieru w piecu cementowym. Na podstawie analizy zawartości wybranych pierwiastków (Al, Ca, K, Mg, Na, Si, Fe, Cu, Mn, Zn, Cd, Cr, Hg, Ni, Pb, Ti, Tl) stwierdzono, że badane pofiltraty glinokrzemianowe mogą być wykorzystane jako substytut dotychczas stosowanego bentonitu sodowego. Activated halloysite and roasted bentonite used for aerofiltration were added to granulated Fe concentrates for clinker prodn. in cement kilns. The contents of Al, Ca, K, Mg, Na, Si, Fe, Cu, Mn, Zn, Cd, Cr, Hg, Ni, Pb, Ti and Tl in the spent sorbents and in the Fe concs. were detd. The contents did not exceed allowable values. Dzia􀃡alno􀄞􀃼 gospodarcza cz􀃡owieka, b􀄊d􀄅ca 􀄨ród􀃡em emisji zwi􀄅zków odorotwórczych, wywieraj􀄅cych negatywny wp􀃡yw na ekosystemy, spowodowa􀃡a potrzeb􀄊 poszukiwania nowych rozwi􀄅za􀄔 ograniczaj􀄅cych przedostawanie si􀄊 chemicznych zanieczyszcze􀄔 powietrza do 􀄞rodowiska naturalnego. W 􀄞wietle przygotowywanych uregulowa􀄔 prawnych, takich jak np. "ustawa antyodorowa" (ustawa o przeciwdzia􀃡aniu uci􀄅􀄪liwo􀄞ci zapachowej), opracowywana przez Ministerstwo 􀄝rodowiska, problem wydaje si􀄊 by􀃼 bardzo istotny1, 2). W􀄞ród wielu metod ograniczaj􀄅cych emisj􀄊 substancji z􀃡owonnych do 􀄞rodowiska du􀄪e zainteresowanie budz􀄅 te, w których wykorzystywane s􀄅 materia􀃡y mineralne z grupy glinokrzemianów. Wykazuj􀄅 one wysok􀄅 zdolno􀄞􀃼 sorpcyjn􀄅 w stosunku do więcej »

Wykorzystanie wody morskiej do usuwania fosforanów z roztworów rozcieńczonych

NINA HUTNIK ANDRZEJ MATYNIA BOGUSŁAWA WIERZBOWSKA AGATA MAZIEŃCZUK

Przeprowadzono serię badań dotyczących ciągłego procesu wytrącania i krystalizacji struwitu z roztworów wodnych zawierających 0,2-2,0% mas. PO4 3- i 0,038-0,380% mas. NH4 + w krystalizatorze ciągłego działania DT MSMPR z mieszadłem i rurą cyrkulacyjną, wykorzystując jako źródło jonów magnezu wodę morską o standardowym składzie chemicznym. Zadany stosunek molowy [PO4 3-]:[Mg2+]:[NH4 +] = 1:1,2:1 regulowano poprzez zmianę stężeń poszczególnych reagentów i proporcji strumieni masowych wody morskiej i roztworu wodnego NH4H2PO4. Proces prowadzono przy ustalonych wartościach parametrów (298 K, pH 9, czas 900 s). W wyniku krystalizacji z reakcją chemiczną otrzymano mieszaninę kryształów soli magnezu i wapnia: struwitu MgNH4PO4·6H2O (w ilości 90% mas.) i hydroksyapatytu Ca5(PO4)3OH, a także innych współstrącających się w tych warunkach soli. Na podstawie analiz składu ziarnowego otrzymanych produktów krystalicznych określono wartości szybkości zarodkowania (3,4-21)·108 1/(s.m3) i wzrostu (9,85±0,25)·10-9 m/s kryształów struwitu w badanym układzie technologicznym. Do obliczeń kinetycznych w krystalizatorze MSMPR przyjęto najprostszy model SIG. Zwrócono uwagę na towarzyszące zjawiska aglomeracji, ścierania oraz na znaczne zróżnicowanie pokroju kryształów struwitu. MgNH4PO4·6H2O (struvite) was crystd. from dild. aq. solns. NH4H2PO4 in presence of sea water as Mg source in a continuous draft tube crystallizer with mixed suspension mixed product removal under size-independent growth conditions at PO4 3-:Mg2+:NH4 + = 1:1.2:1, 298 K and pH 9 for 900 s. The product contained mainly struvite (90% by mass) and Ca5(PO4)3OH (hydroxyapatite). The crystal nucleation and linear growth rates of struvite were detd. (3.4-21)·108 1/(s.m3) and (9.85±0.25)·10-9 m/s, resp.) from the product crystal size distribution. The agglomeration and attrition effects as well as significant diversification in t więcej »

Wytwarzanie bezchlorkowej soli potasowej z konwersją chlorku potasu do wodorosiarczanu potasu w reaktorze membranowym

MARIA U. TOMASZEWSKA AGNIESZKA M. ŁAPIN

Prof. dr hab. inż. Maria U. TOMASZEWSKA w roku 1969 ukończyła studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Szczecińskiej. Pracuje w Zakładzie Technologii Wody i Inżynierii Śro dowiska, Instytutu Technologii Chemicznej Nie organicznej i Ochrony Środowiska tej uczelni. Specjalność - technologia chemiczna, membrany i procesy membranowe. * Autor do korespondencji: Instytut Technologii Chemicznej Nieorganicznej i Inżynierii Środowiska, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, ul. Pułaskiego 10, 70-322 Szczecin, tel.: (91) 449-47-30, fax: (91) 449-46-82, e-mail: maria.tomaszewska@zut.edu.pl Mgr inż. Agnieszka M. ŁAPIN w roku 2005 ukończyła studia na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, specjalność - inżynieria chemiczna i procesowa. Obecnie jest uczestnikiem Studium Doktoranckiego na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej tej uczelni. Specjalność - technologia chemiczna, mem brany i procesy membranowe. CH3OH 89/4(2010) 565 Część doświadczalna Badania procesu konwersji KCl z kwasem siarkowym do KHSO4 Surowce Chlorek potasu (czda, POCh SA), kwas siarkowy 95% mas. (czda, Chempur), metanol (czda, POCh SA). Metodyka badań Badania prowadzono w opisanej wcze􀄞niej6, 7) laboratoryjnej instalacji bezpo􀄞redniej kontaktowej destylacji membranowej (MD). Instalacja sk􀃡ada􀃡a si􀄊 z modu􀃡u membranowego, obiegu ciep􀃡ego i obiegu zimnego. Modu􀃡 membranowy zawiera􀃡 hydrofobowe, mikroporowate membrany kapilarne, wykonane z polipropylenu (prod. Membrana GmbH). 􀄝rednica kapilar wewn􀄊trzna i zewn􀄊trzna wynosi􀃡a, odpowiednio 1,8 i 2,6 mm. Powierzchnia robocza membran wynosi􀃡a 0,0112 m2. W obiegu ciep􀃡ym mieszanina ze zbiornika roztworu zasilaj􀄅cego (nadawa), ogrza więcej »

XXXIV Międzynarodowe Seminarium Naukowo-Techniczne "Chemistry for Agriculture"

W dniach od 29 listopada do 2 grudnia 2009 r. w hotelu "Sandra" w Karpaczu odbyła się XXXIV Seminarium "Chemistry for Agriculture". W Konferencji uczestniczyło 196 osób z krajowych wyższych uczelni technicznych, instytutów naukowo-badawczych, uniwersytetów i zakładów przemysłowych a także goście z Belgii i Republiki Czeskiej. Otwarcia Konferencji dokonali prof. dr hab. inż. Hen ryk Górecki (wiceprzewodniczący Rady Nauki przy Ministrze Nauki i Szkolnictwa Wyższego) i prof. dr hab. inż. Zbigniew Dobrzański (z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu). Stroną organizacyjną Seminarium zajmowała się Pani Teresa Frosztęga z PWr. Na Konferencji przedstawiono 21 referatów naukowych, 3 referaty promocyjne oraz 96 doniesień plakatowych. Pierwszym prelegentem Seminarium był prof. Henryk Górecki (Politechnika Wrocławska), który wygłosił referat o aktualnych problemach i możliwościach finansowania badań naukowych w Polsce. Jako Kraj wydajemy na naukę rocznie 100 zł/obywatela. Aż 57% tych nakładów pochodzi z budżetu Państwa, a tylko 43% to nakłady z przemysłu. Największe nakłady w Polsce na badania ma Bank BRE, ale nikt nie wie na co są one przeznaczane. Dziesięć najlepszych firm w Polsce wydaje o rząd mniej na badania niż 10 najlepszych firm w Austrii lub Irlandii! Firma Glaxo- SmithKline wydaje na badania ponad 5 mld euro/r a cała Polska 1 mld euro/r. Na prace innowacyjne dostaliśmy z Unii Europejskiej wielkie dotacje, sięgające 11,2 mld zł. Ale z tego tylko ok. 10% przeznaczone jest na naukę. Przedsiębiorstwa high-tech stanowią w Polsce tylko 4,5% ogółu przedsiębiorstw. Dotacja statutowa ma bardzo znaczny udział w budżetach instytucji naukowych w Polsce. Na projekty celowe wydajemy tylko ok. 100 mln zł rocznie, a aż 56% wyników tych projektów zostało wdrożone. Każda złotówka wydana na te projekty dała 12 zł efektów. Projekty rozwojowe istnieją od 2005 r. i aż ok. 40% wniosków projektów uzyskuje finansowanie. W ramach prog więcej »

Z prasy zagranicznej

Malej􀄅ce zasoby ropy naftowej z jednej strony oraz du􀄪y post􀄊p technologiczny z drugiej powoduj􀄅, 􀄪e znaczenie biotechnologii przemys􀃡owej, tzw. bia􀃡ej biotechnologii opartej na surowcach odnawialnych, ro􀄞nie równie􀄪 w dziedzinie produkcji chemikaliów masowych. W rezultacie, przemys 􀃡 chemiczny stoi dzi􀄞 u progu hybrydowej, petrochemiczno-biotechnologicznej fazy swego rozwoju, a biotechnologia przemys 􀃡owa staje si􀄊 jedn􀄅 z g􀃡ównych 􀄨róde􀃡 jego innowacyjno􀄞ci. Jednak􀄪e, mimo stale rosn􀄅cej roli, jak􀄅 biotechnologia odgrywa w przemy􀄞le chemicznym, ci􀄅gle jeszcze ponad 90% wszystkich chemikaliów przemys􀃡owych, w tym prawie wszystkie chemikalia masowe i produkty ci􀄊􀄪kiej syntezy chemicznej, s􀄅 oparte na przeróbce ropy naftowej i gazu ziemnego; uboczne produkty jednych syntez staj􀄅 si􀄊 przy tym baz􀄅 surowcow􀄅 dla innych syntez chemicznych, co umo􀄪liwia efektywn􀄅 i rentown􀄅 produkcj􀄊 szerokiej palety ró􀄪nych zwi􀄅zków chemicznych. Sytuacja taka ma jednak swoj􀄅 odwrotn􀄅, mniej korzystn􀄅 stron􀄊. W wypadku bowiem syntez zwi􀄅zków o skomplikowanej budowie oraz czystych enancjomerów procesy petrochemiczne okazuj􀄅 si􀄊 zbyt kosztowne i zdecydowanie ust􀄊puj􀄅 miejsca ta􀄔szym i bardziej od nich skutecznym metodom bia􀃡ej biotechnologii. Na przyk􀃡ad, bia􀃡ka otrzymuje si􀄊 dzi􀄞 wy􀃡􀄅cznie metodami biotechnologicznymi. Do niedawna uchodzi􀃡o za pewnik, 􀄪e im bardziej dany zwi􀄅zek chemiczny jest skomplikowany, tym wi􀄊ksze s􀄅 więcej »

Zagospodarowanie półproduktów i odpadów z przemysłu mięsnego

KINGA KRUPA-ŻUCZEK ZYGMUNT KOWALSKI ZBIGNIEW WZOREK

Realne zagrożenie chorobą BSE spowodowało poszukiwanie nowych alternatywnych rozwiązań zagospodarowania odpadów z przemysłu mięsnego. Proponowanym rozwiązaniem tego problemu może stać się produkcja bezodpadowa z wykorzystaniem zasad czystszej produkcji. Popioły po kalcynacji odpadów mięsnych zawierają fosfor na poziomie typowych produktów fosforonośnych, dlatego mogą być wykorzystane jako substytut rud fosforu. Fazą krystaliczną popiołów z termicznej utylizacji odpadów mięsnych jest hydroksyapatyt Ca5(PO4)3)OH, który może być wykorzystywany jako surowiec do produkcji kwasu fosforowego i fosforanów. Three bone sludges from meat industry were incinerated in a chamber furnace at 600-900°C to produce P-containing ashes. The ashes consisted mostly of grain fractions below 0.01 mm (53-59%) and contained total P 17.8-18.5% and Ca 38.2-39.5%. The can be treated as a source of hydroxyapatite. W zwi􀄅zku ze stopniowym wyczerpywaniem si􀄊 z􀃡ó􀄪 surowców fosforowych i wzrostem zapotrzebowania na nawozy fosforowe zacz􀄊to szuka􀃼 nowych alternatywnych 􀄨róde􀃡 tego surowca1-3). Rozwi􀄅zaniem problemu mo􀄪e sta􀃼 si􀄊 pozyskiwanie tego surowca z odpadów z przemys􀃡u mi􀄊snego. Odpady z przetwórstwa surowców rze􀄨nych zaliczane s􀄅 do odpadów organicznych, zawieraj􀄅cych powy􀄪ej 50% zwi􀄅zków organicznych w przeliczeniu na such􀄅 mas􀄊. W Polsce produkcja wyrobów mi􀄊snych prowadzona jest w 100 zak􀃡adach zaliczanych do przemys􀃡u kluczowego, które wytwarzaj􀄅 ok. 60% wyrobów. Pozosta􀃡e 40% produktów mi􀄊snych wytwarzane jest w 2000 ma􀃡ych zak􀃡adach. Ocenia si􀄊, 􀄪e zak􀃡ady te wytwarzaj􀄅 ok. 840tys. t/r odpadów pochodzenia zwierz więcej »

Zastosowanie badań ankietowych do określenia uciążliwości zapachowej na terenach przyległych do przemysłowych źródeł emisji odorów

IZABELA SÓWKA JERZY ZWOŹDZIAK ALICJA NYCH MIROSŁAW SZKLARCZYK MARIA SKRĘTOWICZ PAWEŁ ZWOŹDZIAK

Przedstawiono wyniki ustnych badań ankietowych przeprowadzonych w wybranych okresach 2009 r. na obszarach położonych wokół 4 obiektów przemysłowych. Badania wykonano zgodnie z metodyką zawartą w wytycznych Zrzeszenia Inżynierów Niemieckich VDI 3883. Na podstawie analizy porównawczej metod opisu słownego i liczbowego uciążliwości zapachowej oceniono możliwość zastosowania ankietyzacji ustnej do oceny jakości zapachowej powietrza. Odour annoyance in the neighbourhood of 4 foodprocessing and chem. plants was studied by oral polling the population to check the applicability of method. The annoyance was detd. both verbally and numerically (11 score rating). A quite good correlation between the verbal and numerical assessments was obsd. Nie mo􀄪na w sposób prosty okre􀄞li􀃼 bezpo􀄞redniej, jednoprzyczynowej zale􀄪no􀄞ci mi􀄊dzy bod􀄨cami w postaci czynników w􀄊chowych a powodowan􀄅 przez nie uci􀄅􀄪liwo􀄞ci􀄅. Uci􀄅􀄪liwo􀄞􀃼 zapachowa jest bowiem wynikiem oddzia􀃡ywania kilku czynników, które mog􀄅 nasila􀃼 lub zmniejsza􀃼 reakcj􀄊 wybranej osoby na odbiór zapachu1-8). Poza czynnikami w􀄊chowymi, na percepcj􀄊 zapachu mog􀄅 wp􀃡ywa􀃼 czynniki zewn􀄊trzne. Nale􀄪􀄅 do nich9, 10) stan 􀄞rodowiska oraz zagospodarowanie przestrzenne na obszarze wyst􀄊powania uci􀄅􀄪liwo􀄞ci zapachowej (obecny poziom zapachów, struktura socjalno-ekonomiczna w obszarze zamieszkania, architektura), a tak􀄪e inne ni􀄪 w􀄊chowe w􀃡a􀄞ciwo􀄞ci 􀄨ród􀃡a zanieczyszczenia (ha􀃡as, wibracje, zapylenie). Ponadto, takie samo nat􀄊􀄪enie zapachu mo􀄪e wywo􀃡a􀃼 odmienne st więcej »

Zastosowanie metody PCA do klasyfikacji odorów mierzonych urządzeniem wieloczujnikowym

ŁUKASZ GUZ HENRYK SOBCZUK HENRYK WASĄG

Przedstawiono sposób identyfikacji związków odorotwórczych za pomocą matrycy z półprzewodnikowymi czujnikami gazu. Przebadano takie związki, jak aldehyd octowy, aceton, chlorobenzen, metyloamina, amoniak, kwas octowy, dimetyloamina, toluen oraz ich proste mieszaniny. Przy prezentacji wyników wykorzystano metodę analizy głównych składowych PCA, umożliwiającą graficzne przedstawienie wielowymiarowego zbioru danych. Badania wykazały, że jest możliwe zidentyfikowanie pojedynczego związku w próbie, natomiast mieszaniny całkowicie zmieniają cechy odpowiedzi matrycy. Principal component anal. was used for identification of some odorous compds. and their mixts. in air with semiconductor resistance sensors. The results of the study on PhCl, Me2CO, MeNH2, AcH, NH3 and NH3/MeNH2 mixt. were presented as a multidimensional data sets. Wspó􀃡czesne techniki analityczne, takie jak chromatografia gazowa, po􀃡􀄅czona ze spektrometri􀄅 masow􀄅, pozwalaj􀄅 zarówno zidentyfikowa􀃼 zwi􀄅zki chemiczne wyst􀄊puj􀄅ce w 􀄞rodowisku, jak równie􀄪 okre􀄞li􀃼 ich st􀄊􀄪enie. Instrumentalna ocena jako􀄞ci zapachowej powietrza zanieczyszczonego tymi zwi􀄅zkami jest jednak bardzo s􀃡aba w porównaniu z ludzkim zmys􀃡em powonienia. Znane techniki pomiarowe, mimo post􀄊pów, nie s􀄅 w stanie precyzyjnie sklasyfikowa􀃼 zapachów, nie mówi􀄅c o ocenie hedonicznej jako􀄞ci zapachowej. Dlatego wci􀄅􀄪 wykorzystuje si􀄊 eksperckie zespo􀃡y osób oceniaj􀄅cych1). Istnieje jednak tendencja do wypierania drogich i czasoch 􀃡onnych bada􀄔 eksperckich przez pomiary sensoryczne, które mog􀄅 by􀃼 wykonywane w trybie ci􀄅g􀃡ym, a ponadto charakteryzuj􀄅 si􀄊 obiektywizmem, któr więcej »

Zastosowanie mineralnego krzemianu warstwowego w kompozytach elastomerowych

ANNA LASKOWSKA MARIAN ZABORSKI

Wyznaczono charakterystyki właściwości powierzchniowych i strukturalnych mineralnego, niemodyfikowanego krzemianu warstwowego o nazwie hektoryt, a także podjęto próby zastosowania go jako wzmacniającego napełniacza elastomerów. Sporządzono kompozyty kauczuku butadienowo-akrylonitrylowego (NBR) oraz karboksylowanego kauczuku butadienowo-akrylonitrylowego (XNBR) z dodatkiem hektorytu w ilości 30 phr przy zastosowaniu klasycznego układu sieciującego. Oznaczono jego wpływ na właściwości mechaniczne wulkanizatów (wytrzymałość na rozciąganie, rozdzieranie, właściwości histerezyjne, gęstość usieciowania). Structural and surface properties of unmodified and unrefined hectorite were detd. The mineral was used as a filler for butadiene-acrylonitrile and carboxylated butadiene-acrylonitrile rubbers. The addn. of hectorite resulted in an increase in the tearing strength, stress at elongation and tensile strength at break of the rubbers after vulcanization. Minera􀃡y warstwowe (montmorylonit, hektoryt, hydrotalkity) s􀄅 nape􀃡niaczami, zbudowanymi z p􀃡ytek o grubo􀄞ci nanometrów. W porównaniu do standardowych nape􀃡niaczy pochodzenia nieorganicznego, dzi􀄊ki ma􀃡ym rozmiarom cz􀄅stek fazy zdyspergowanej, kompozyty je zwieraj􀄅ce wykazuj􀄅 znacznie lepsze w􀃡a􀄞ciwo􀄞ci wytrzyma 􀃡o􀄞ciowe i fizykochemiczne1). Elastomery w wi􀄊kszo􀄞ci zastosowa􀄔 wymagaj􀄅 nape􀃡niaczy, które je wzmacniaj􀄅 i zwi􀄊kszaj􀄅 wytrzyma􀃡o􀄞􀃼 na rozci􀄅ganie, rozdzieranie i 􀄞cieranie. Obecnie sadza jest najwa􀄪niejszym nape􀃡niaczem przemys􀃡u gumowego, jej efekt wzmacniaj􀄅cy jest bezkonkurencyjny. Ze wzgl􀄊du na brak mo􀄪liwo􀄞ci barwienia wyrobów nape􀃡nionych sad więcej »

Zastosowanie preparatów nanosrebra do oczyszczania powietrza z instalacji klimatyzacyjnej zakładów mięsnych

ZYGMUNT KOWALSKI AGNIESZKA MAKARA MARCIN BANACH MAREK KOWALSKI

Przedstawiono wyniki badań zastosowania roztworu nanosrebra do nasycania worków filtracyjnych powietrza w instalacji nawiewnej zakładów mięsnych. Stwierdzono, że w wyniku tej impregnacji zmniejszyła się zawartość bakterii i grzybów pleśniowych w oczyszczanym powietrzu. C fiber filtration bags used in the sloughterhouse air-conditioning system were impregnated with dild. aq. soln. of nano-Ag and tested for bactericidal and fungicidal capacities. A decrease in bacteria and mould contents in the air (by 85% and 100%, resp.) was obsd. Zanieczyszczenie produktów mi􀄊snych drobnoustrojami jest jednym z g􀃡ównych problemów przemys􀃡u mi􀄊snego. Mikroorganizmy mog􀄅 zosta􀃼 do nich wprowadzone podczas rzezi, przechowywania w ch􀃡odni oraz w trakcie przetwarzania mi􀄊sa1, 2). W celu zapobiegania zanieczyszczeniom nale􀄪y przestrzega􀃼 dobrych praktyk produkcyjnych oraz warunków sanitarnych. Strategie polegaj􀄅ce na klasyfikacji produktów i odpadów mi􀄊snych oraz ich odpowiedniego przetwarzania3- 9) pozwalaj􀄅 na ograniczenie mo􀄪liwo􀄞ci rozwoju mikroorganizmów. Jednak drobnoustroje mog􀄅 si􀄊 tak􀄪e rozprzestrzenia􀃼 podczas przechowywania i przetwarzania produktów mi􀄊snych. Znacz􀄅cym 􀄨ród􀃡em zanieczyszcze􀄔 mikrobiologicznych jest powietrze10, 11). Zanieczyszczenie mikrobiologiczne powietrza atmosferycznego powstaje wskutek przedostawania si􀄊 do niego mikroorganizmów, w tym równie􀄪 chorobotwórczych, z ró􀄪nych 􀄨róde􀃡, zarówno naturalnych (woda, gleba, gnij􀄅ce resztki pochodzenia zwierz􀄊cego lub ro􀄞linnego), jak i wskutek antropopresji na 􀄞rodowisko sk􀃡adowisk odpadów komunalnych i oczyszczalni 􀄞cieków12, 13). Powietrze atmosferyczne jest naturaln więcej »

Związki złowonne z drożdżowni. Identyfikacja oraz próba degradacji ozonem

ADAM PIOTROWICZ JANUSZ OZONEK JACEK CZERWIŃSKI

Spośród wielu metod dezodoryzacji gazów odlotowych w praktyce przemysłowej stosowanych jest tylko kilka. Jedną z mniej konwencjonalnych technik jest proces ozonowania. Stosowanie ozonu w procesach dezodoryzacji polega głównie na wykorzystaniu jego zdolności utleniających. W porównaniu z metodami klasycznymi metody z zastosowaniem ozonu odznaczają się wysokim stopniem usuwania zanieczyszczeń o cząsteczkach trwałych i trudno biodegradowalnych. Umożliwiają także usuwanie odorantów występujących w bardzo małych stężeniach. Przedstawiono wyniki badań związków odorowych powstających w procesie produkcji drożdży w lubelskiej drożdżowni. Wykorzystując analizę chromatograficzną połączoną ze spektrometrią masową, zidentyfikowano w gazach odlotowych kilkanaście związków złowonnych, głównie węglowodorów aromatycznych. Omówiono wybrane parametry fizykochemiczne oznaczonych związków. Następnie, korzystając z uzyskanych informacji, 4 substancje wytworzono laboratoryjnie i poddano procesowi ozonowania w fazie gazowej. Rozkład związków badano pojedynczo oraz w mieszaninie, otrzymując w pierwszym przypadku dla 3, a w drugim przypadku dla 2 z 4 badanych substancji wydajność degradacji ponad 70%. Fourteen malodorous compds. (mostly hydrocarbons) were identified in off-gases from yeast production by gas chromatog. coupled to mass spectrometry. Three of the compds. were subjected to degrdn. with O3 sep. or in the mixt. The efficiency of sep. degrdn. was 74.2-96.1%. Degrdn. degree of 1-hydroxmethyl-2,5-ditertbutylbenzene (ref. compd.) and of resp. mixt. was lower. Odory, powoduj􀄅c dyskomfort w odbiorze 􀄞rodowiska zewn􀄊trznego, stanowi􀄅 obecnie jedno z najcz􀄊􀄞ciej wskazywanych przez spo- 􀃡ecze􀄔stwo 􀄨róde􀃡 uci􀄅􀄪liwo􀄞ci. Ze szczególn􀄅 niech􀄊ci􀄅 traktowane s􀄅 zlokalizowane w obr􀄊bie s więcej »

Zwiększanie gęstości nasypowej tripolifosforanu sodu metodą chemiczną

KATARZYNA GORAZDA MARCIN BANACH AGNIESZKA MAKARA ZBIGNIEW WZOREK

Przedstawiono wyniki badań zwiększania gęstości nasypowej tripolifosforanu sodu (TPFS) metodą chemiczną. W badaniach wykorzystano półprodukty pochodzące z instalacji produkcyjnej. Gęstość nasypową zwiększano poprzez ucieranie mieszaniny stałych fosforanów sodu, po procesie suszenia rozpyłowego, z roztworem ortofosforanów sodu, po procesie neutralizacji, a następnie kalcynację uzyskanych mieszanek w temp. 350-550°C. Wyniki badań pozwoliły na określenie zależności między stężeniem dozowanego roztworu ortofosforanów sodu a gęstością nasypową produktu uzyskanego po kalcynacji. Bulk d. of Na tripolyphosphate was increased by rubbing the solid Na phosphates with Na3PO4 soln. after spray drying, neutralization and calcination at 350-550°C. The highest bulk d. increase up to 0.926 kg/L (by 119%) was achieved after calcination at 550°C. Tripolifosforan sodu (TPFS) to zwi􀄅zek powszechnie stosowany jako wype􀃡niacz aktywny kompozycji pior􀄅cych. Jest on konkurencyjny w stosunku do swoich zamienników niefosforanowych1), gdy􀄪 􀃡􀄅czy w sobie korzystne w􀃡a􀄞ciwo􀄞ci wp􀃡ywaj􀄅ce na jako􀄞􀃼 prania. Podwy􀄪szenie skuteczno􀄞ci dzia􀃡ania formu􀃡y pior􀄅cej, eliminacja wype􀃡niaczy nieaktywnych oraz ni􀄪szy koszt jednostkowy prania to efekt pojawienia si􀄊 na rynku 􀄞rodków kompaktowych, koncentratów i superkoncentratów charakteryzuj􀄅cych si􀄊 du􀄪􀄅 g􀄊sto􀄞ci􀄅 nasypow􀄅2). Zmiana charakt więcej »