SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Miesięcznik ISSN 0033-2496, e-ISSN 2449-9951 - rok powstania: 1917
Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem.)

Method of ε-caprolactone synthesis by chemo-enzymatic oxidation of cyclohexanone in emulsion
(ang. Metoda otrzymywania ε-kaprolaktonu przez chemo-enzymatyczne utlenianie cykloheksanonu w emulsji)

DOI:10.15199/62.2019.10.11
Magdalena Sitko Anna Szelwicka Michał Szmatoła Andrzej Skwarek Lech Schimmelpfennig Krzysztof Dziuba Magdalena Morawiec-Witczak Jolanta Iłowska Anna Chrobok

Streszczenie
Opracowano efektywną metodę otrzymywania ε-kaprolaktonu w wyniku chemo-enzymatycznego utleniania Baeyera i Villigera cykloheksanonu. Jako biokatalizator etapu generowania in situ nadkwasu zastosowano natywną formę lipazy B z Candida antarctica. Opracowano układ reakcyjny, w którym równoobjętościowa mieszanina prekursora nadkwasu (kwasu dekanowego) oraz cykloheksanonu pełniła funkcję rozpuszczalnika, a 35-proc. wodny roztwór nadtlenku wodoru w 2-krotnym molowym nadmiarze był utleniaczem. Uzyskano wysoką wydajność (81%) i selektywność (96%) produktu w krótkim czasie reakcji (2 h) w łagodnych warunkach (45°C, ciśnienie atmosferyczne). Proponowane rozwiązanie umożliwia prowadzenie procesu w sposób bezpieczny, z wyeliminowaniem stosowania dodatkowych rozpuszczalników. Dodatkowo, formowanie się emulsji zwiększa efektywność wymiany masy, dzięki czemu uzyskuje się korzystniejsze wskaźniki technologiczne niż w opisanych dotychczas procesach chemo-enzymatycznego utleniania cykloheksanonu do ε-kaprolaktonu.
Abstract
A mixt. of cyclohexanone, decanoic acid (1:1 by vol.) as well as 35% aq. H2O2 was applied. Cyclohexanone was used as both reagent and solvent. Native form of lipase B Candida antarctica was used as a biocatalyst to generate in situ an org. peracid. The high yield of product (81%) with very high selectivity (96%) was achieved after 2 h under mild conditions (45°C, atm. pressure)
Laktony są często wykorzystywane w przemyśle jako monomery do syntezy polilaktonów. Najważniejszy jest ε-kaprolakton stosowany do produkcji włókien syntetycznych, tworzyw sztucznych, folii, farmaceutyków oraz herbicydów. ε‑Kaprolakton ulega polimeryzacji z otwarciem pierścienia i przekształcany jest w poliester (polikaprolakton). Polimer ten ulega rozkładowi w wyniku hydrolizy wiązań estrowych i jest jednym z najważniejszych polimerów biodegradowalnych, stosowanym do produkcji nici i włókien chirurgicznych oraz implantów. Stosowany jest również jako dodatek do tworzyw sztucznych zwiększający ich elastyczność oraz biodegradowalność1, 2). Na skalę przemysłową ε-kaprolakton jest produkowany w procesie utleniania Baeyera i Villigera (BV) cykloheksanonu wg technologii firmy Perstorp lub BASF. W obydwu procesach producenci wykorzystują kwas nadoctowy jako utleniacz. Jest to związek relatywnie drogi oraz na tyle niebezpieczny, że jego transport i składowanie są Magdalena Sitkoa, Anna Szelwickaa, Michał Szmatołab, Andrzej Skwarekc, Lech Schimmelpfennigc, Krzysztof Dziubac, Magdalena Morawiec-Witczakc, Jolanta Iłowskab, Anna Chroboka,* 1588 98/10(2019) Mgr inż. Michał SZMATOŁA - notkę biograficzną i fotografię Autora wydrukowaliśmy w nr. 2/2019, str. 261. Mgr inż. Andrzej SKWAREK - notkę biograficzną i fotografię Autora wydrukowaliśmy w nr. 5/2019, str. 683. zabronione. Z tego względu w firmie Perstorp nadkwas jest otrzymywany w osobnym reaktorze na terenie tego samego zakładu, w którym produkuje się ε‑kaprolakton (rys. 1). Kwas nadoctowy zawiera aż do 45% kwasu octowego dodawanego w celu stabilizacji, który musi zostać zneutralizowany, co generuje duże ilości odpadów3, 4). Fig. 1. Oxidation of cyclohexanone to ε-caprolatone (Perstorp, Warrington, U.K., 15 KTA)3) Rys. 1. Utlenianie cykloheksanonu do ε-kaprolaktonu (Perstorp, Warrington, UK, 15 tys. t/r)3) Firma BASF w celu poprawy bezpieczeńst [...]

ZAKUP JEDNORAZOWY I DOSTĘP DO WIRTUALNEJ CZYTELNI
PRENUMERATA PAPIEROWA

Czytaj za darmo! »

Prenumerata

Szanowny Kliencie!
Zamów roczną prenumeratę w wersji PLUS a uzyskasz dostęp do archiwalnych publikacji tego czasopisma.
Nie zwlekaj - skorzystaj z tysięcy publikacji o najwyższym poziomie merytorycznym.

prenumerata papierowa roczna PLUS (z dostępem do archiwum e-publikacji) - tylko 780.00 zł
prenumerata papierowa roczna PLUS z 10% rabatem (umowa ciągła) - tylko 702.00 zł *)
prenumerata papierowa roczna - 690.00 zł
prenumerata papierowa półroczna - 345.00 zł
prenumerata papierowa kwartalna - 172.50 zł

okres prenumeraty:

*) Warunkiem uzyskania rabatu jest zawarcie umowy Prenumeraty Ciągłej (wzór formularza umowy do pobrania).
Po jego wydrukowaniu, wypełnieniu i podpisaniu prosimy o przesłanie umowy (w dwóch egzemplarzach) do Zakładu Kolportażu Wydawnictwa SIGMA-NOT.

Zaprenumeruj także inne czasopisma Wydawnictwa "Sigma-NOT" - przejdź na stronę fomularza zbiorczego »

Bibliografia

[1] G. Strukul, Angew. Chem. Int. Ed. 1998, 37, 1198.
[2] Pat. pol. 224672 B1 (2017). 98/10(2019) 1593
[3] Pat. USA 3625975 A1 (1971).
[4] D. González-Martínez, M. Rodríguez-Mata, D. Méndez-Sánchez, V. Gotor, V. Gotor Fernández, J. Mol. Catal. B: Enzym. 2015, 114, 31.
[5] E.M. Anderson, K.M. Larsson, O. Kirk, Biocatal. Biotransform. 1998, 16, 181.
[6] S. Schmidt, C. Scherkus, J. Muschiol, U. Menyes, T. Winkler, W. Hummel, H. Gröger, A. Liese, H.-G. Herz, U.T. Bornscheuer, Angew. Chem. Int. Ed. 2015, 54, 2784.
[7] S.C. Lemoult, P.F. Richardson, S.M. Roberts, J. Chem. Soc., Perkin Trans. 1995, 1, 89.
[8] A. Drożdż, A. Chrobok, Chem. Commun. 2016, 52, 1230.
[9] A. Drożdż, U. Hanefeld, K. Szymańska, A. Jarzębski, A. Chrobok, Catal. Commun. 2016, 81, 37.
[10] B.K. Pchelka, M. Gelo-Pujic, E. Guibé-Jampel, J. Chem. Soc. Perkin Trans. 1998, 1, nr 11, 2625.
[11] M.Y. Ríos, E. Salazar, H.F. Olivo, Green Chem. 2007, 9, 459.
[12] A.J. Kotlewska, F. van Rantwijk, R.A. Sheldon, I.W.C.E. Arends, Green Chem. 2011, 13, 2154.
[13] G. Chávez, R. Hatti-Kaul, R.A. Sheldon. G. Mamo, J. Mol. Catal. B Enzym. 2013, 89, 67.
[14] G. Chávez, J.A. Rasmussen, M. Janssen, G. Mamo, R. Hatti-Kaul, R.A. Sheldon, Top. Catal. 2014, 57, 349.
[15] A. Drożdż, A. Chrobok, S. Baj, K. Szymańska, J. Mrowiec-Białoń, A. Jarzębski, Appl. Catal. A Gen. 2013, 467, 163.
[16] M. Markiton, S. Boncel, D. Janas, A. Chrobok, ACS Sustain. Chem. Eng. 2017, 5, 1685.
[17] E.M. Anderson, K.M. Larsson, O. Kirk, Biocatal. Biotransform. 1998, 16, 181.
[18] O. Kirk, M. Würtz Christensen, Org. Process Res. Dev. 2002, 6, 446.
[19] Zgł. pat. pol. P-422994 (2017).
[20] D.R. Lide, J. Am. Chem. Soc. 2009, 131, nr 35, 12862.
[21] Cykloheksanon, Karta charakterystyki produktu, 2010, Merck KGaA.
[22] SIDS Initial assessment report for SIAM 19, 2004
[23] N.S. Osborne, H.F. Stimson, D.C. Ginnings, J. Res. Natl. Bur. Stand. 1939, 23, 238.

INNE PUBLIKACJE W TYM ZESZYCIE

Adsorpcja kwasów fenoksyoctowych na pylistych węglach aktywnych - DOI:10.15199/62.2019.10.25

Krzysztof Kuśmierek Andrzej Świątkowski Arka diusz Białek

Produkcja środków ochrony roślin stanowi istotną gałąź przemysłu chemicznego; ich stosowanie do ochrony upraw i eliminacji szkodników jest powszechną i niezbędną praktyką stosowaną na całym świecie. Zużycie środków ochrony roślin zwiększyło się wielokrotnie w ciągu ostatnich lat. Na dzień dzisiejszy ich zużycie roczne szacuje się na 2,3 mln t1). Produkcja środków ochrony roślin wymaga szczególnej dbałości o bezpieczeństwo procesów produkcyjnych, gdyż ze względu na wysoką aktywność biologiczną, mogą one niekorzystnie wpływać na ekosystem, zwłaszcza ekosystem wodny. Ważną grupę pestycydów stanowią herbicydy (środki chwastobójcze). Jednymi z najczęściej stosowanych na masową skalę herbicydów są pochodne kwasu fenoksyoctowego (PAA): kwas 2,4-dichlorofenoksyoctowy (2,4-D) i kwas 2-metylo- -4-chlorofenoksyoctowy (MCPA). Produkcja obu związków, będących podstawowymi herbicydami stosowanymi w ochronie zbóż przed chwastami dwuliściennymi, wymaga zabezpieczenia instalacji produkcyjnych przed przedostaniem się tych związków do wód powierzchniowych. Ich obecność w środowisku wodnym jest niepożądana, zwłaszcza że obydwa związki charakteryzują się dość wysoką toksycznością w stosunku do organizmów żywych2-4). Dlatego też sprawą priorytetową staje się zagadnienie ich degradacji i przeciwdziałanie przedostawaniu się do ekosystemu. Spośród wszystkich metod oczyszczania wody i ścieków, adsorpcja, ze względu na dużą skuteczność i prostotę, jest jedną z najczęściej stosowanych operacji w procesie oczyszczania5). Jako adsorbenty w powszechnym użyciu są węgle aktywne, przede wszystkim granulowane węgle aktywne. W procesie oczyszczania wody stosowane są również pyliste węgle aktywne, głównie w przypadkach gdy w wodzie pojawia się nagły lub cykliczny wzrost stężenia zanieczyszczeń i konieczne staje się zastosowanie dodatkowego procesu oczyszczania. W takich przypadkach pyliste węgle aktywne najczęściej dodawane są do komór szybkiego mieszania, do który więcej »

Aktualności

Są pieniądze na projekt Polimery Police Grupa Azoty podpisała z Hyundai Engineering i Korean Overseas Infrastructure & Urban Development Corporation (KIND) porozumienie (term-sheet) dotyczące warunków finansowania equity projektu inwestycyjnego Polimery Police realizowanego przez spółkę PDH. Koreańczycy mają wnieść do projektu 130 mln USD. Zgodnie z harmonogramem rozpoczęcie komercyjnej eksploatacji wytwórni ma nastąpić w IV kw. 2022 r. Jej zdolność produkcyjna wyniesie 437 tys. t/r polipropylenu. Podstawowa wartość projektu (core capex) to 1,18 mld euro, a całkowity jego budżet wynosi 1,52 mld euro. Ostateczny koszt będzie jednak niższy niż 1,52 mld euro i projekt zamknie się w 5 mld zł. Hyundai i KIND zobowiązali się zainwestować w Polimery Police łączną kwotę 130 mln USD (w tym 73 mln USD Hyundai i 57 mln USD KIND) poprzez wniesienie wkładów pieniężnych na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego PDH. Grupa Azoty oraz jej spółka zależna Zakłady Chemiczne Police zainwestują w projekt łączną kwotę 1,4 mld zł oraz środki uzyskane z wtórnej oferty publicznej akcji Polic poprzez wniesienie wkładów pieniężnych na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego PDH. Inwestycja Hyundai i KIND jest uzależniona m.in. od wniesienia przez Grupę Azoty oraz Police uzgodnionej kwoty, sfinalizowania struktury akcjonariatu PDH, zawarcia umowy kredytowej w ramach finansowania dłużnego projektu oraz spełnienia określonych warunków zawieszających, wynikających z dokumentacji finansowania dłużnego. Uzgodniono ponadto, że Hyundai i KIND będą uprawnieni do powołania wspólnie jednego członka rady nadzorczej PDH, dopóki będą posiadać łącznie co najmniej 5% akcji PDH. Ostateczne dokumenty finansowania equity będą przewidywać okres zastrzeżony (lock-up) od dnia przekazania przez Hyundai i KIND kwoty swojej inwestycji do upływu 3 lat od daty ukończenia projektu. Uzgodniono również procedurę wyjścia z inwestycji przez Hyundai i KIND w więcej »

Alginiany jako sorbenty w procesach usuwania radionuklidów z rozcieńczonych roztworów wodnych - DOI:10.15199/62.2019.10.26

Agata Oszczak-Nowińska Leon Fuks

Do konwencjonalnych metod usuwania metali ciężkich z wody i ścieków zalicza się m.in. chemiczne strącanie1), odwróconą osmozę2), wymianę jonową3) i metody ekstrakcyjne4). Metody te mają wiele zalet, jednak często okazują się mało efektywne przy niskich stężeniach (100 mg/L)5), generują toksyczne osady i są kosztowne. Stosowanie metod tradycyjnych do usuwania jonów metali ciężkich i promieniotwórczych z roztworów wiąże się z dużymi kosztami oraz generowaniem dużej ilości odpadów. Z tego też powodu poszukuje się metod alternatywnych. Szczególnym przypadkiem sorpcji jonów metali ciężkich i promieniotwórczych może być wiązanie ich przez materiały pochodzenia biologicznego w wyniku biosorpcji. Biosorpcja jest jednoetapowym procesem szybkiego oraz odwracalnego wiązania jonów metali z roztworów wodnych przez nieżywą biomasę6-8). Proces ten nie zależy od metabolizmu komórek tworzących materiał sorbujący. Wiązanie jonów metali może zachodzić m.in. zgodnie z mechanizmem adsorpcji fizycznej, wymiany jonowej, sorpcji chemicznej lub kompleksowania9, 10). Wśród biosorbentów naturalnych rozróżnia się materiały pochodzenia roślinnego (algi, bakterie, grzyby) i materiały pochodzenia zwierzęcego (kości zwierzęce)11). Koncepcja zastosowania mikroorganizmów, zwłaszcza alg, jako biosorbentów metali ciężkich zasługuje na szczególną uwagę ze względu na ich biologiczne pochodzenie oraz na znacznie więcej »

Analiza zmian współczynnika przewodności cieplnej wodnych roztworów izomaltu służących do produkcji cukierków bezcukrowych - DOI:10.15199/62.2019.10.4

Edyta Janeba-Bartoszewicz Robert Kłosowiaka Natalia Idaszewska Zuzanna Sydow Krzysztof Bieńczak Liliana Rak-Urbańska

Substancje słodzące, potocznie nazywane słodzikami, są dodatkami do żywności, których zadaniem jest głównie nadanie słodkiego smaku. Wykorzystywane są w przemyśle piekarniczym, cukierniczym, mleczarskim i produkcji napojów. Substancje słodzące są uznawane za zamienniki sacharozy o znacznie zmniejszonej kaloryczności, stąd uzasadniona jest ich obecność w produktach specjalnego przeznaczenia, takich jak produkty dla diabetyków, sportowców lub leki1, 2). Zapotrzebowanie konsumentów na produkty o niskim indeksie glikemicznym, bez dodatku sacharozy, spowodowało pojawienie się na rynku szerokiej gamy produktów będących substytutem cukru. Jedną z substancji słodzących jest izomalt. Jest to związek należący do grupy alkoholi cukrowych. Alkohole cukrowe należą, oprócz węglowodanów, do grupy alkoholi wielowodorotlenowych (polioli), w których grupa hydroksylowa powstała w wyniku redukcji grupy karbonylowej (aldehydowej lub ketonowej)3). Według rozporządzenia4) w krajach Unii Europejskiej dopuszczone do spożycia są takie poliole, jak sorbitol i syrop sorbitolowy (E 420), mannitol (E 421), maltitol i syrop maltitolowy (E 965), laktitol (E 966), ksylitol (E 967), erytrytol (E 968) oraz izomalt (E 953)5). Izomalt (C12H24O11, uwodniona izomaltuloza, izomaltitol) jest mieszaniną disacharydów: 6-O-α-D-glukopiranozylo-D-sorbitolu (gluko- sorbitol, 1,6-GPS) oraz 1-O-α-D-glukopiranozylo-D-mannitolu (gluko-mannitolu, 1,1-GPM) (rys. 1). W przeciwieństwie do innych słodzików z grupy alkoholi cukrowych nie występuje naturalnie Edyta Janeba-Bartoszewicza,*, Robert Kłosowiaka, Natalia Idaszewskaa, Zuzanna Sydowa, Krzysztof Bieńczaka, Liliana Rak-Urbańskab 1556 98/10(2019) Dr inż. Zuzanna SYDOW w roku 2013 ukończyła studia na Wydziale Technologii Chemicznej Politechniki Poznańskiej. W 2017 r. uzyskała stopień doktora nauk rolniczych na Wydziale Nauk o Żywności i Żywieniu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Obecnie jest pracownikiem w Ins więcej »

Badania porównawcze przyczepności powłok lakierniczych stosowanych na powierzchni kompozytów polimerowych wzmacnianych włóknami węglowymi - DOI:10.15199/62.2019.10.18

Daniel Pieniak Albin M. Wit-Rusiecki Aneta Krzyżak Leszek Gil Zbigniew Krzysiak

więcej »

Bezpieczeństwo podczas transportu materiałów niebezpiecznych w Polsce - DOI:10.15199/62.2019.10.2

Anna Pecyna Zbigniew Krzysiak Janusz Zarajczyk Agnieszka Buczaj Zbigniew Kobus Daniel Pieniak

Transport drogowy towarów niebezpiecznych jest zagadnieniem skomplikowanym i wymagającym specjalistycznej wiedzy każdej ze stron zaangażowanych w taki przewóz. Dobór odpowiedniego sposobu transportu oraz kompleksowe podejście do tego typu przewozów jest bardzo istotne. W celu zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa załadowcom, przewoźnikom, rozładowcom, uczestnikom ruchu drogowego oraz ograniczenia zagrożenia dla środowiska naturalnego konieczna jest szeroka wiedza i szczegółowe regulacje prawne1-4). Materiały niebezpieczne są głównie wytwarzane przez przemysł chemiczny i obejmują zarówno substancje chemiczne, odpady tych substancji, jak i opakowania zanieczyszczone substancją chemiczną5, 6). Transport dużych ilości tych materiałów jest problemem globalnym. W wyniku niekontrolowanego uwolnienia znacznych ilości substancji niebezpiecznych o właściwościach utleniających, palnych lub toksycznych do 1518 98/10(2019) otoczenia (wyciek podczas awarii instalacji przemysłowej, rozszczelnienie cysterny podczas transportu, wypadek drogowy) może wystąpić ryzyko katastrofy ekologicznej, co stanowi poważne zagrożenie dla ludzi oraz środowiska naturalnego7-13). W Polsce cyklicznie rejestruje się zdarzenia miejscowych awarii z udziałem substancji szkodliwych, które są wynikiem przede wszystkim nieprzestrzegania zasad obowiązujących w drogowym transporcie towarów niebezpiecznych14). Materiały niebezpieczne muszą być przewożone w sposób bezpieczny od miejsca załadunku do miejsca docelowego. Dlatego też ważny jest dopracowany łańcuch logistyczny dostaw różnych materiałów niebezpiecznych. Podlega on szczegółowym, krajowym i międzynarodowym przepisom zawartym w dyrektywach UE i rozporządzeniach krajowych15). Wszystkie dokumenty i wytyczne mają służyć poprawie bezpieczeństwa transportowego materiałów niebezpiecznych na terenie kraju. Rozwój sytuacji geopolitycznej ma również wpływ na transport krajowy i międzynarodowy oraz więcej »

Cykliczność zmian stężenia ditlenku siarki w powietrzu w środowisku miejskim - DOI:10.15199/62.2019.10.14

Szymon Ignaciuk Jacek Wawrzosek Janusz Zarajczyk

Ditlenek siarki i pył zawieszony PM (particulate matter) to dwa główne zanieczyszczenia, które są podstawą kryteriów określania zawartości zanieczyszczeń w atmosferze. Zanieczyszczenia te w ciągu ostatnich 3 lat były dominujące, chociaż ich poziom systematycznie spadał1-3). W ostatnich 2 latach kryteria alarmów smogu zimowego (III stopień zagrożenia występuje dla poziomów stężeń 24-godzinych pyłu zawieszonego PM10 powyżej 300 μg/m3) nie zostały przekroczone4-6). Mimo to np. Kraków w grupie miast liczących 100 tys. i więcej mieszkańców w latach 1994-2017 regularnie przekraczał dopuszczalne poziomy stężeń pyłów PM10 i PM2.5 oraz notował wysokie stężenia SO2 7-10). Strategie ochrony środowiska opracowywane obecnie na świecie oparte są na wszechstronnej analizie wpływu danego rodzaju zanieczyszczenia na określony receptor oraz na wykorzystaniu nowoczesnych metod matematycznych i informatycznych w celu znalezienia optymalnych rozwiązań ochronnych10, 11). Dotyczy to również strategii związanych z wpływem zanieczyszczeń atmosferycznych na środowisko. Do analizy zagrożenia środowiska przyrodniczego, zdrowia ludzkiego i środowiska materialnego, wywoływanego przez zanieczyszczenia powietrza stosuje się modelowanie zintegrowane (integrated assessment modelling). Na tej podstawie opracowano postać uniwersalnej wielokryterialnej funkcji celu. Wszystkie badania zostały przeprowadzone na tle analizy postanowień odpowiednich dyrektyw Unii Europejskiej. Modele takie służą jako systemy wspomagania decyzji, umożliwiające wybór najbardziej odpowiednich strategii ochronnych przy odpowiednio zdefiniowanej funkcji celu12, 13). Działalność antropogeniczna (w szczególności przemysł chemiczny) jest przyczyną pojawiania się w środowisku człowieka wielu związków niebezpiecznych dla zdrowia. Badania naukowe wyraźnie wskazują na wielką skalę oddziaływania związków chemicznych na przyrodę i człowieka14- 16). Obecność siarki w atmosferze w okresie przed więcej »

Emisja amoniaku do atmosfery. Przyczyny, zagrożenia zdrowotne, procedury ratownicze - DOI:10.15199/62.2019.10.16

Arkadiusz Rutkowski Dorota Karkowska Małgorzata Czarny-Działak Halina Król Monika Szpringer Karol Bielski Igor Kondzielski Barbara Gworek Jarosław Chmielewski

Amoniak (NH3) odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu całego ekosystemu. Szacuje się, że w skali rocznej w przyrodzie krąży 1-3 mld t naturalnego amoniaku1). Związek ten znalazł również dość szerokie zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Dane Głównego Urzędu Statystycznego wykazują, że aż 98% emitowanego w Polsce amoniaku pochodzi z rolnictwa2). Z szacunkowych danych Departamentu Spraw Wewnętrznych Stanów Zjednoczonych wynika, że w skali przemysłowej rocznie na całym świecie wytwarza się ok. 140 mln t amoniaku. Największymi światowymi producentami tego związku są Chiny (44 mln t/r), Rosja (14 mln t/r) i Stany Zjednoczone (12,5 mln t/r). W Polsce w 2018 r. Arkadiusz Rutkowskia, Dorota Karkowskab, Małgorzata Czarny-Działakc, Halina Królc, Monika Szpringerc, Karol Bielskid, Igor Kondzielskie, Barbara Gworeke, Jarosław Chmielewskie,* 98/10(2019) 1609 Dr Igor KONDZIELSKI w roku 2000 uzyskał stopień doktora nauk chemicznych na Wydziale Chemii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Od 2003 r. pracuje jako adiunkt w Instytucie Ochrony Środowiska - Państwowym Instytucie Badawczym w Warszawie. Specjalność - ocena ryzyka dla środowiska w zakresie losu i zachowania w środowisku środków ochrony roślin. Dr n. o zdr. Karol BIELSKI jest adiunktem na Wydziale Prawa i Administracji Uczelni Łazarskiego, radcą prawnym, członkiem Rady Ochrony Pracy przy Sejmie RP IX i X kadencji, dyrektorem Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego i Transportu Sanitarnego SPZOZ w Warszawie. Specjalność - zdrowie oraz prawo. Dr hab. Monika SZPRINGER, prof. nadzw. - notkę biograficzną i fotografię Autorki wydrukowaliśmy w nr. 1/2019, str. 42. Table 1. Ammonia gas emissions from terrestrial sources4) Tabela 1. Emisja amoniaku (N-NH3) do atmosfery ze źródeł lądowych4) Źródło Emisja, mln t/r Udział w emisji całkowitej, % Chów zwierząt 21,6 48,6 Nawozy sztuczne 9,0 20,3 Uprawa roślin 2,6 5,9 Odchody ludzkie 2,6 5,9 Gleby naturalne 2,4 5,4 Spalanie bioma więcej »

Fizyczne właściwości elementów z polilaktydu wykonanych techniką przyrostową - DOI:10.15199/62.2019.10.21

Jacek Caban Mirosław Szala Mariusz Walczak Wojciech Misztal Dalibor Barta Jan Dižoc Andrzej Marczuk

Rozwój technologiczny i rosnące zapotrzebowanie na różnorodne produkty skłania do poszukiwania nowych technologii i technik wytwórczych. Uzupełnieniem tych działań jest stały rozwój materiałów produkcyjnych, szczególnie szybki w zakresie materiałów polimerowych. Polimery pozwalają na uzyskanie bardzo dobrych właściwości mechanicznych, tarciowych oraz charakteryzuje je prosty i szybki proces wytwórczy. Dzięki tym cechom materiały polimerowe są szeroko wykorzystywane w budowie maszyn i pojazdów. Gardyński i Lonkwic1) badali właściwości fizyczne i chemiczne materiałów polimerowych stosowanych w dźwigach osobowych. Materiały polimerowe pozwalają na obniżenie masy pojazdów, co daje korzyści w postaci mniejszego zużycia paliwa i emisji gazów do atmosfery2). Ograniczenie negatywnego oddziaływania pojazdów na środowisko przyrodnicze na etapie eksploatacji w znacznej mierze zależy od przyjętych rozwiązań konstrukcyjnych (wykorzystywanie nowoczesnych jednostek napędowych, systemów spalania i neutralizacji szkodliwych emisji chemicznych i energetycznych)3). Spośród materiałów inżynierskich tworzywa sztuczne należą do najmłodszych materiałów konstrukcyjnych4, 5). Obecnie w powszechnym zastosowaniu, w różnych dziedzinach życia i gospodarki, znajduje się ponad 100 różnych (pod względem chemicznym) polimerów6). Wytwarzanie nowych polimerów jest coraz trudniejsze i droższe7). Zjawiska związane ze starzeniem się materiałów polimerowych prowadzą do nieodwracalnych zmian ich struktury i pogorszenia właściwości8). Podstawowym surowcem do produkcji tworzyw sztucznych jest ropa naftowa. Cechą szczególną polimerów otrzymywanych z ropy naftowej, takich jak polietylen, polistyren, poliakrylany, poli(chlorek winylu) i poliamidy lub poli(estry alifatyczno-aromatyczne) jest ich wieloletnia trwałość, powodująca gromadzenie się odpadów9). Dlatego też poszukuje się materiałów o cechach biodegradowalności. Jednym z takich materiałów jest bez wątpienia polilakt więcej »

Jubileusz 100 lat Polskiego Towarzystwa Chemicznego

Jerzy Polaczek

Polskie Towarzystwo Chemiczne (PTChem) powołane zostało 100 lat temu przez polskich chemików pracujących w wyższych szkołach w różnych zaborach, którzy zrozumieli, że u progu niepodległości konieczne jest utworzenie platformy jednoczącej wszystkich Polaków z tej branży. Grono założycieli stanowili m.in. profesorowie Leon Marchlewski, Tadeusz Miłobędzki, Wojciech Świętosławski, Stanisław Tołłoczko i Jan Zawidzki (łącznie 118 osób), którzy w dniu 29 czerwca 1919 r. w Warszawie podjęli uchwałę o utworzeniu wspólnej organizacji. W tym samym 1919 r. zorganizował się oddział we Lwowie, a w 1920 r. oddziały w Poznaniu, Krakowie i Łodzi. Początkowym celem Towarzystwa było skupienie w jednym miejscu i wzajemne poznanie się chemików pracujących wcześniej w różnych zaborach i za granicą. Działalność Towarzystwa polegała na organizowaniu odczytów, konferencji i wydawaniu pierwszego polskiego czasopisma chemicznego, jakim były więcej »

Kultura bezpieczeństwa w przemyśle chemicznym w Polsce - DOI:10.15199/62.2019.10.24

Katarzyna Piwowar-Sulej

Szybki wzrost gospodarczy poprzez industrializację w sposób znaczący wpłynął nie tylko na dystrybucję dochodów i jakość życia, ale także spowodował wzrost liczby wypadków przy pracy1). Aby zmniejszyć ryzyko tych wypadków, opracowano - także w formie przepisów prawa - liczne standardy bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). Przedsiębiorstwa zostały zobowiązane do zarządzania ryzykiem i zagrożeniami w miejscu pracy w celu ochrony zdrowia i życia zatrudnionych. Ryzyko to musi być systematycznie oceniane, analizowane i minimalizowane. Podmioty gospodarcze różnią się sukcesami w zarządzaniu bezpieczeństwem i higieną pracy. Wśród czynników, które mają tutaj znaczenie wymienia się m.in. brak zaangażowania, brak wiedzy, brak finansów i innych zasobów, brak sformalizowanych procedur, a także stawianie na pierwszym miejscu produktywności i rentowności, a nie zdrowia pracowników2). Jednocześnie od kilkunastu lat w każdej prawie publikacji dotyczącej zarządzania wiele miejsca poświęca się fenomenowi społecznemu, który (jak dowodzą wyniki licznych badań) decyduje o sukcesie podjętych działań. Fenomen ten nazwano kulturą organizacyjną. Jest ona wzorem wspólnych wyuczonych przez grupę podstawowych założeń rozwiązujących problem adaptacji zewnętrznej i integracji wewnętrznej. Jest to wzorzec, który sprawdził się na tyle dobrze, by uznać go za obowiązujący. Może być wpajany nowym członkom grupy jako właściwy sposób postrzegania, myślenia i odczuwania w odniesieniu do tych problemów3). W odniesieniu do kwestii kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy mówi się o kulturze bezpieczeństwa (kulturze BHP). Studenski4) parafrazuje myśl Camerona, podkreślając, że próby podniesienia stanu bezpieczeństwa bez modyfikacji kulturowych determinant postępowania zazwyczaj nie doprowadzają do pożądanych efektów, ponieważ są one w technice, organizacji czy technologii niweczone podejmowaniem ryzykownych zachowań. Wagę kultury bezpieczeństwa po raz więcej »

Kwas kapronowy jako alternatywny produkt biotransformacji - DOI:10.15199/62.2019.10.20

Filip Brodowski Piotr Oleśkowicz-Popiel

Według najnowszego raportu statystycznego1) dotyczącego zużycia energii na świecie, w 2018 r. nastąpiło podtrzymanie tendencji wzrostowej zużycia energii pierwotnej (EP). Odnotowany przyrost tego zużycia o 2,9% jest największym wzrostem od 2010 r. W celu zniwelowania skutków ciągle rosnącego zapotrzebowania na EP, które prowadzi do kurczenia się zasobów paliw kopalnych, konieczne jest poszukiwanie nowych rozwiązań energetycznych zgodnych ze strategią zrównoważonego rozwoju. Na świecie coraz większą szansę zyskują biorafinerie produkujące energię z biomasy i odpadów organicznych. Produkcja biopaliw i biochemikaliów w takich zakładach oparta jest na procesie fermentacji, polegającym na enzymatycznej przemianie związków organicznych przez mikroorganizmy do innych związków chemicznych o zwiększonej wartości rynkowej, na które jest znaczne zapotrzebowanie gospodarcze2). Jedną z alternatyw dla klasycznych procesów fermentacyjnych wykorzystujących czyste kultury bakteryjne jest zastosowanie kultur mieszanych (otwartych). W przeciwieństwie do fermentacji prowadzonej przez czyste szczepy, takie procesy nie wymagają kosztownego utrzymania warunków sterylnych, co bezpośrednio może wpływać na efektywność ekonomiczną procesu3).Rozróżnia się cztery generacje biopaliw w zależności od rodzaju wykorzystanego surowca. Biopaliwa I generacji bazują na jadalnej części roślin (np. skrobia z kukurydzy, pszenicy). Do biopaliw II generacji zalicza się produkty powstałe z lignocelulozy i organiczne surowce odpadowe (brak konkurencji z produkcją pasz i żywności). Biopaliwa III generacji wykorzystują biomasę pochodzenia wodnego, przede wszystkim glony, a niedawno wyodrębniono biopaliwa IV generacji powstające w wyniku wykorzystania mikroorganizmów genetycznie modyfikowanych4). Biopaliwa I generacji wywołują kontrowersje ze względu na konkurencję z globalnymi potrzebami żywnościowymi, zaś biopaliwa III i IV generacji znajdują się na wczesnym etapie badań więcej »

Kwasy humusowe. Ekstrakcja, analiza i znaczenie w środowisku oraz metody ich usuwania - DOI:10.15199/62.2019.10.10

Charakterystyka substancji humusowych i ich występowanie Ilość materii organicznej kształtuje żyzność gleby, w tym zawartość i jakość substancji próchniczych. Do czynników wpływających na intensywność procesów glebotwórczych i przemiany gleby należą temperatura, odczyn, zawartość tlenu, skład mikroorganizmów, zawartość szczątków roślinnych, zwierzęcych oraz innej materii organicznej1-5). Produktami rozkładu materii znajdującej w górnych warstwach gleby są kwasy organiczne OA (organic acids)6). W systemach glebowych klasyfikuje się je wg masy cząsteczkowej na kwasy organiczne o małej masie cząsteczkowej (OAMC) i kwasy organiczne o dużej masie cząsteczkowej (OADC). OAMC to głównie takie kwasy, jak kwas mrówkowy, cytrynowy, octowy, szczawiowy, mlekowy, malonowy, bursztynowy, jabłkowy, winowy i fumarowy7-9). Rośliny i mikroorganizmy produkują i uwalniają OA, aby przystosować się do stresów abiotycznych i biotycznych10, 11). OAMC wpływają na kilka procesów glebowych, w tym na sorpcję i desorpcję, strącanie i rozpuszczanie, utlenianie i redukcję, rozpuszczanie adsorbentów i zmianę ich ładunku powierzchniowego12). OADC stanowią znaczną część materii organicznej i są to głównie substancje humusowe13, 14). Głównymi ich frakcjami są kwasy fulwowe (fulvic acids) i kwasy humusowe (humic acids), które mają charakter koloidalny, polidyspersyjny i polielektrolityczny oraz budowę aromatyczno-alifatyczną. Ogólnie substancje humusowe (SH) klasyfikuje się na kwasy fulwowe (KF) rozpuszczalne w każdym roztworze wodnym i w całym zakresie pH, kwasy huminowe (KH) nierozpuszczalne w roztworach o odczynie silnie kwaśnym (pH < 2) oraz kwasy hymatomelanowe (KHym), które są częścią KH i są rozpuszczalne w alkoholach. Ostatnią grupę tworzą nierozpuszczalne huminy. Kwasami humusowymi (KHu) nazywa się KF, KH, KHym - w dowolnych konfiguracjach15- 18). Podczas biodegradacji materii organicznej uwalniane są zarówno małocząsteczkowe, jak i wielkocząsteczkowe kwas więcej »

nowa Rada programowa Przemysłu chemicznego

Prof. dr hab. Hieronim MACIEJEWSKI decyzją Prezydium ZG SITPChem z dnia 2 września 2019 r. został powołany na członka Rady Programowej miesięcznika Przemysł Chemiczny. Pan H. Maciejewski w roku 1986 ukończył studia chemiczne na Politechnice Poznańskiej. W 1995 r. uzyskał stopień doktora, a w 2005 r. stopień doktora habilitowanego na tej samej uczelni. W 2014 r. otrzymał tytuł profesora nauk chemicznych. Jest członkiem zarządu Fundacji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz zastępcą dyrektora Poznańskiego Parku Naukowo-Technologicznego. Specjalizuje się w technologiach otrzymywania związków krzemoorganicznych, syntezie, t więcej »

Nowi członkowie Izby

KGHM Polska Miedź SA została 150. członkiem Izby! Jest to firma z ponad 50-letnią tradycją. Powstała w 1961 r. a w 1991 r. została przekształcona w spółkę akcyjną. Od 1997 r. akcje spółki notowane są na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. W 2018 r. KGHM był trzecim na świecie producentem srebra i ósmym producentem miedzi. Wydobywa również molibden, nikiel, złoto, ołów, pallad i platynę. KGHM jest jedynym europejskim wytwórcą renu pochodzącego z wł więcej »

Nowy przewodniczący Narodowego Komitetu Rejestrowego Karty Zawodowej Inżyniera

Kol. prof. dr hab. inż. Bożenna Kawalec- Pietrenko, członek Zarządu Głównego SITPChem została powołana na stanowisko Przewodniczącego Narodowego Komitetu Rejestrowego Karty Zawodowej Inżyniera. Od więcej »

Ocena fizykochemicznych właściwości odpadów paleniskowych z zabudowy niskiej - DOI:10.15199/62.2019.10.8

Monika Czopa Agnieszka Petryk

W obecnym systemie gospodarczym spalanie paliw jest najczęściej występującą formą pozyskiwania energii do celów produkcji energii cieplnej i elektrycznej, napędu silników, a nawet przekształcania odpa dów. W Polsce głównym surowcem energetycznym stosowanym do opalania w gospodarstwach zabudowy niskiej, zwłaszcza na południu kraju, jest węgiel kamienny. Ma on ogromne znaczenie w polskiej gospodarce, ponieważ stanowi główny surowiec cieplny i energetyczny kraju1-4) (rys. 1). W sortymencie handlowym węgla spotyka się różne jego postacie (orzech, groszek, ekogroszek lub słaby jakościowo miał). Szacuje się, że w Polsce liczba gospodarstw domowych ogrzewanych paliwem stałym przekracza 3 mln. W piecach stosowanych do ogrzewania tych gospodarstw spalanych jest ok. 13 Tg węgla kamiennego, miału, flotu czy mułu, niestety także odpadów. Według danych Ministerstwa Środowiska w skali roku powstaje ponad 2,5 Tg popiołów i żużli z gospodarstw zabudowy niskiej. Odpad paleniskowy z zabudowy niskiej, powstający w wyniku ogrzewania budynku lub podgrzewania wody, zaliczany jest do strumienia komunalnego1-4). W zależności od sposobu zbierania tego typu odpadu w gminie (selektywnie lub nieselektywnie) sklasyfikowany powinien być pod kodem 20 01 99 - Inne niewymienione frakcje zbierane w sposób selektywny lub 20 03 01 - Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne3-7). Odpady paleniskowe (popioły), jako stały wtórny produkt procesu spalania, mogą stanowić potencjalne zagrożenie dla środowiska. Powodem jest powstawanie ich w dużych ilościach (w Polsce generowane przede wszystkim w okresie jesienno-zimowym, czyli od października do marca, w tzw. sezonie grzewczym) oraz ograniczone możliwości ich ponownego wykorzystania ze względu na obowiązujące normy. Zagrożeniem dla środowiska mogą być przekroczone stężenia jonów chlorkowych i siarczanowych w popiołach. Dodatkowo popioły paleniskowe z zabudowy niskiej charakteryzują się sezonowością, dużą zmiennością więcej »

Od redakcji

Andrzej Jan Szyprowski

Polska nauka ciągle jeszcze jest w fazie reorganizacji po reformie wicepremiera Jarosława Gowina. Po reformie szkół wyższych zmiany docierają do instytutów naukowo- -badawczych i nie sprowadzają się tylko do dodania w nazwie instytutu członu: Sieć Badawcza Łukasiewicz. Dotarły do nas informacje o planowanym połączeniu warszawskich instytutów Sieci Badawczej Łukasiewicz: Instytutu Biotechnologii i Antybiotyków (IBA), Instytutu Chemii Przemysłowej im. Prof. I. Mościckiego (IChP) i Instytutu Farmaceutycznego (IF). IChP i IF znajdują się na Żoliborzu na ul. Rydygiera 8, a IBA na Mokotowie na ul. Starościńskiej 5. Połączenie tych trzech placówek oznacza, że działania organizacyjne będą jeszcze długo przeszkadzać w normalnej pracy badawczej, a sprawa np. certyfikatów na produkcję farmaceutyczną w Instytucie Farmaceutycznym może poważnie utrudnić jego działanie pod inną postacią prawną. Tymczasem na świecie, jak donosi czasopismo Forschung & Lehre z 26 lipca br., działalność publikacyjna naukowców nie słabnie. W 2017 r. opublikowano ok. 2,4 mln artykułów naukowych, czyli o ok. 4% więcej niż w roku poprzednim. Aż 457 tys. artykułów (19% wszystkich) opublikowali Chińczycy, a wśród ich prac dominowały publikacje z nauk technicznych i chemii (Chińczycy publikują również w naszym czasopiśmie). Niewiele mniej, bo 424 tys. prac (17%) opublikowali Amerykanie. Tu dominowały prace z dziedziny biotechnologii, medycyny i nauk przyrodniczych. W Indiach opublikowano 122 tys. prac (5,1% ogółu), dotyczących głównie informatyki i komputeryzacji. Niemcy opublikowali 106 tys. prac (4,4%). Państwa Unii Europejskiej miały łącznie 26-proc. udział w tym do więcej »

Ogólne założenia do utworzenia laboratorium badawczego typu smartLab w aspekcie kastomizacji badań - DOI:10.15199/62.2019.10.1

Andrzej Wyciślik Bożena Gajdzik

Każda nowoczesna organizacja musi dostosować się do zmieniającego się otoczenia oraz rosnących oczekiwań klientów i wymogów nowej technologii. Wraz z rozwojem koncepcji przemysłu 4.0 zmieniają się organizacje, ponieważ stawiają na komputeryzację, automatyzację i robotyzację oraz pełną digitalizację, a także elastyczność działań w cyberfizycznych układach funkcjonowania systemów organizacji i zarządzania. Zmiany występują także w laboratoriach badawczych o różnych zakresach badań i usług, a także prac ekspertyzowych. Nowoczesne laboratoria do realizacji badań coraz częściej stosują elementy automatyzacji i robotyzacji w wybranych czynnościach, składających się na proces badawczy (np. automatyczne podajniki próbek), jak i używają nowoczesnych i dostępnych materiałów (smart materials), odczynników chemicznych i certyfikowanych materiałów odniesienia. Takie laboratoria cechuje automatyzacja prac badawczych i systemy robotyczne, a także pełna cyfryzacja ich funkcjonowania. W kontaktach z klientami wprowadzają dodatkową możliwość obsługi zleceń on-line z wykorzystaniem najnowszych rozwiązań informatycznych, zapewniając jednocześnie pełne bezpieczeństwo i poufność realizowanych badań. Środowisko pracy nowoczesnych laboratoriów jest elastyczne i modułowe z inteligentnymi urządzeniami oraz funkcjonalnymi powierzchniami1, 2). Poszczególne moduły obejmują realizowane etapy cyklu badawczego w przyjętych zleceniach prac naukowo-badawczych. Zastosowana nowoczesna aparatura laboratoryjna umożliwia m.in. monitorowanie i porównywanie parametrów pracy urządzeń, archiwizację i tworzenie wizualizacji wyników pomiarów oraz ich prezentowanie i publikowanie, a także propagowanie z wykorzystaniem Internetu (www, e-mail) i sieci LAN. Innowacyjne instrumentarium badawcze wraz z technologią IT umożliwia laboratoriom usprawnienie procesu badawczego i monitorowanie jego przebiegu (workflows) przez pracowników (laborantów), jak i zlecenioda więcej »

Olimpiada Wiedzy Technicznej

Jeszcze przed powstaniem Olimpiady Wiedzy Technicznej (1973 r.), przeprowadzone były zawody ze znajomości techniki dla uczniów szkół średnich województwa katowickiego. W 1974 r. doktor nauk technicznych Zygmunt Kalisz, wówczas instruktor Katowickiej Chorągwi Związku Harcerstwa Polskiego i pracownik naukowy Wydziału Technik więcej »

PERSONALIA

Mgr Waldemar G R Z E G O R C ZYK z dniem 2 września 2019 r. objął stanowisko rzecznika prasowego Grupy Azoty SA, gdzie odpowiada za komunikację zewnętrzną Spółki, w tym współpracę z mediami. Pan W. Grzegorczyk w roku 1991 ukończył studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim. Jest ekspertem w dziedzinie komunikacji z doświadczeniem w dziennikarstwie ekonomicznym. Pełnił m.in. obowiązki dyrektora wykonawczego ds. komunikacji korporacyjnej w PKN Orlen, dyrektora Biura Komunikacji i Promocji i rzecznika prasowego Ministerstwa Finansów, był też rzecznikiem prasowym ZUS i dyrektorem Biura Komunikacji Ciech SA. Jako dziennikarz ostatnio współpracował z Telewizją Republika i Gazetą Polską, wcześniej przez długie lata był związany z redakcją Rzeczpospolitej, pracował też m.i więcej »

Posiedzenie Komitetu Naukowego Kongresu ETCC2020

Maria Zielecka

Dnia 19 września 2019 r. w Warszawie, w siedzibie Zarządu Głównego Stowarzyszenia odbyło się posiedzenie Komitetu Naukowego ETCC2020. Kol. Józef Kozieł, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Kongresu omówił aktualny stan organizacji ETCC2020 ze szczególnym zwróceniem uwagi na zakres tematyczny i merytoryczny Kongresu, formy uczestn więcej »

Posiedzenie Prezydium Zarządu Głównego Stowarzyszenia

Dnia 2 września 2019 r. na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej odbyło się kolejne posiedzenie Prezydium ZG Stowarzyszenia, już siódme w bieżącej kadencji. Najwięcej miejsca poświęcono omówieniu stanu realizacji przetargu dotyczącego projektu sektorowej ramy kwalifikacji dla sektora przemysłu chemicznego w Polsce (SRK Chem), gdzie Stowarzyszenie jest podwykonawcą kieleckiej firmy EPRD Biuro Polityki Gospodarczej i Rozwoju Re więcej »

Posiedzenie Zarządu Głównego Stowarzyszenia

Dnia 11 września 2019 r. w Domu Technika NOT w Warszawie obradował Zarząd Główny Stowarzyszenia. Omawiano udział licznej delegacji przedstawicieli Stowarzyszenia w uroczystości 100-lecia Polskiego Towarzystwa Chemicznego. W trakcie tej uroczystości kol. Jerzy Klimczak, prezes Stowarzyszenia, przekazał prof. dr hab. Izabeli Nowak, prezes PTChem, okolicznościowy grawer oraz odczytał adre więcej »

Procedury ochrony personelu narażonego w pracy na działanie czynników chemicznych w postaci leków cytostatycznych - DOI:10.15199/62.2019.10.19

Tomasz A. Karkowski Halina Król Małgorzata Czarny-Działak Monika Szpringer Magdalena Florek-Łuszczki Małgorzata Dziechciaże Barbara Gworekf Dorota Karkowskag Jarosław Chmielewsk

Wzrastająca liczba zachorowań na nowotwory sprawia, że w procesie leczenia chorób nowotworowych coraz częściej są stosowane leki cytostatyczne (cytostatyki, leki cytotoksyczne). Leki te ze względu na swój skład chemiczny, jak i sposób oddziaływania istotnie wpływają na stan zdrowia człowieka. W odniesieniu do osób chorych są one stosowane w celu poprawy stanu zdrowia, zaś w odniesieniu do osób, które zawodowo są narażone na ich działanie mogą one negatywnie wpływać na stan zdrowia. Biorąc pod uwagę fakt, że na świecie jest ponad 5 mln pracowników zawodowo narażonych na działanie cytostatyków, zagadnienie to jest istotnym obszarem działania sytemu ochrony zdrowia pracowników1). Jak wykazują badania naukowe, grupami zawodowymi najbardziej narażonymi na negatywne oddziaływanie leków cytostatycznych są lekarze i pielęgniarki oddziałów onkologicznych, farmaceuci zatrudnieni w aptekach przygotowujących leki cytostatyczne oraz pracownicy koncernów farmaceutycznych zatrudnieni przy produkcji tych leków2, 3). Celem chemioterapii stosowanej w leczeniu chorób nowotworowych jest w pierwszej kolejności zahamowanie szybkiego rozrostu komórek nowotworowych, a następnie ich zniszczenie4). Leki cytostatyczne są stosowane przede wszystkim w terapii nowotworów, ale także w leczeniu niektórych chorób dermatologicznych i reumatologicznych o podłożu autoimmunologicznym. Leki te nie działają w sposób celowany (nie niszczą tylko chorych komórek), stąd ich bardzo duża toksyczność dla całego organizmu5). Cytostatyki zaliczane są do leków niebezpiecznych, o potencjalnym działaniu rakotwórczym, teratogennym lub mutagennym. Działanie to wykazują nie tylko w stosunku do leczonych pacjentów, ale także w stosunku do personelu medycznego mającego z nimi kontakt4). Ponadto cytostatyki są używane jako leki immunosupresyjne w leczeniu chorób z autoagresji, jak również w celu 1624 98/10(2019) Instytut Ochrony Środowiska-Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krucza 5 więcej »

Przemysł chemiczny w Niemczech i w Polsce. Konkurencja czy partnerstwo? - DOI:10.15199/62.2019.10.9

Irena Łącka Błażej Suproń

Polska i Niemcy to kraje sąsiedzkie, które po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. połączyły szczególnie silne więzi społeczno- -gospodarcze. Jednak nawet dziś, po 15 latach członkostwa Polski w UE, wiele je różni w zakresie stopnia rozwoju gospodarczego oraz potencjału gospodarek. Porównanie ich w tych aspektach wypada na korzyść Niemiec, które mają wyższy poziom rozwoju gospodarczego, o czym świadczą takie wskaźniki, jak wielkość PKB w cenach rynkowych oraz PKB liczony wg parytetu siły nabywczej (PPS). Biorąc jednak pod uwagę oddziaływanie członkostwa naszego kraju w Unii Europejskiej, można zauważyć, że w tym okresie doszło do zmniejszenia różnicy potencjału gospodarczego Polski w stosunku do Niemiec. W 2007 r. wartość stosunku potencjału gospodarczego Niemiec do potencjału gospodarczego Polski (mierzona wg PPS) wynosiła 4,7, a w 2017 r. 3,8, co wskazuje na zauważalne zmniejszenie dysproporcji potencjału gospodarczego między sąsiadami. Potwierdzeniem konwergencji Polski w stosunku do Niemiec jest też wzrost PKB per capita liczony wg PPS. W 2004 r. PKB na 1 mieszkańca Polski odpowiadało 45,3% PKB przypadającego na 1 mieszkańca Niemiec, a w 2017 r. relacja ta wyniosła już 56,9%1). Dane te pokazują, że dystans 1576 98/10(2019) rozwojowy Polski wobec Niemiec się zmniejsza, choć luka dochodowa nadal jest dosyć duża. Jednocześnie można zauważyć, że w latach 2007-2017 oba kraje rozwijały się szybciej niż reszta krajów unijnych, o czym świadczy wzrost ich udziału w PKB Unii Europejskiej. Procesowi konwergencji sprzyjało to, że Polska dosyć łagodnie przeszła przez okres światowego kryzysu gospodarczego i przeżyła jedynie spowolnienie koniunktury w przeciwieństwie do pozostałych członków UE, w tym Niemiec. Jako jedyna w 2009 r. odnotowała wzrost realnego PKB, podczas gdy gospodarka niemiecka przeżyła spadek tego wskaźnika. W następnych latach oba kraje osiągały wzrost gospodarczy, jednak w większości tego okresu Polska wykazy więcej »

Spotkanie z Przemysłem na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej

Jerzy Polaczek

Dnia 2 września 2019 r. w Gmachu Technologii Chemicznej PW odbyła się satelitarna sesja 62. Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Chemicznego, poświęcona współpracy Wydziału Chemicznego PW z przemysłem chemicznym. Spotkanie z Przemysłem to coroczne sympozjum organizowane przez Wydział Chemiczny PW. Jego głównym celem jest konfrontacja działalności naukowo-badawczej Wydziału z potrzebami przemysłu i zacieśnienie współpracy na linii Nauka-Przemysł, a także dostosowanie tematyki badawczej Wydziału do potrzeb zakładów produkcyjnych oraz zachęcenie firm przemysłowych do wdrażania nowoczesnych rozwiązań opracowanych na Wydziale. W bieżącym roku władze Wydziału postanowiły wprowadzić kilka zmian w formule sympozjum, aby go uatrakcyjnić a także zintensyfikować wymianę myśli oraz doświadczeń. Po pierwsze, obrady odbyły się we wrześniu, a nie jak zazwyczaj w marcu. Było to wynikiem jednorazowej "fuzji" sympozjum z 62. Zjazdem Naukowym PTChem, który w tym roku odbył się w Warszawie na terenie kampusu PW. Podkreśliło to jeszcze mocniej naukowy aspekt sympozjum przemysłowego i wniosło do Zjazdu refleksję nad koniecznością uwzględniania stosowanego aspektu w pracach badawczych. Po drugie nowością tegorocznego Spotkania z Przemysłem było znaczne "rozwinięcie powierzchni międzyfazowej kontaktów". W odróżnieniu od lat ubiegłych po krótkiej prezentacji Wydziału i współpracujących z nim firm przemysłowych przeprowadzono bezpośrednie rozmowy B2B (business-to-business) przy stolikach tematycznych reprezentujących większość zagadnień badawczych realizowanych na Wydziale Chemicznym PW. Pracownicy i doktoranci Wydziału przygotowali dla przedstawicieli przemysłu 21 stolików, przy których można było dokładnie poznać ofertę i potencjał Wydziału. Sesja, na której dokonano prezentacji Wydziału i współpracujących z nim firm przemysłowych miała miejsce w audytorium im. prof. I. Mościckiego. Obrady w tej sesji prowadził prof. Andrzej Plich więcej »

Substancje chemiczne w żywności jako zagrożenie zdrowotne - DOI:10.15199/62.2019.10.17

Ewa Ochwanowska Małgorzata Czarny-Działak Ilona Żeber-Dzikowska Boże na Wójtowicz Barbara Gworek Halina Król Małgorzata Dziechciaż Monika Szpringer Jarosław Chmielewski

Kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia ma bezpieczna i odpowiednia pod względem jakości i wartości odżywczej żywność. Żywność zawierająca substancje chemiczne stanowi globalne zagrożenie dla zdrowia,przyczyniając się do powstawania wielu chorób - począwszy od biegunek, aż po nowotwory. Zgodnie z art. 3 ust. 3 pkt 57) ustawy1) zanieczyszczenia to substancje zanieczyszczające, zanieczyszczenia biologiczne oraz ciała obce, szkodniki lub ich części. Substancją zanieczyszczającą jest każda substancja nieumyślnie dodana do żywności, która jest obecna w niej jako rezultat produkcji (w tym działalności związanej z gospodarką roślinną i zwierzęcą oraz działaniami w zakresie weterynarii), wytwarzania, przetwarzania, przygotowywania, obróbki, pakowania, opakowywania, transportu lub przechowywania takiej żywności, lub jako wynik skażenia środowiska2). Z punktu widzenia jakości zdrowotnej żywności ważną rolę odgrywa Komisja Kodeksu Żywnościowego działająca przy Światowej Organizacji Zdrowia, WHO (World Health Organization) oraz Organizacji ds. Żywności i Rolnictwa (Food and Agriculture Organization)3, 4). Do składników, które występują w żywności, a jednocześnie stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia człowieka należą antybiotyki i hormony, środki ochrony roślin, produkty obróbki technologicznej, substancje konserwujące, polepszacze smaku i zapachu. Substancje chemiczne dodawane do żywności, dopuszczone przez Unię Europejską, oznaczone są specjalnymi kodami i rozpoczynają się od wielkiej litery "E". Zagrożenia chemiczne występujące w żywności można podzielić na naturalnie występujące w surowcach, np. aflatoksyny, patulina, oraz obecne na skutek zabiegów agro- i zootechnicznych, np. pozostałości pestycydów, azotany( V), azotany(III), pozostałości leków weterynaryjnych - antybiotyki i metale ciężkie5). Do zagrożeń chemicznych żywności zalicza się również pozostałości środków myjących i dezynfekcyjnych, substancje dodatkowe dozwolone - dodaw więcej »

Sztuczna inteligencja a ochrona własności intelektualnej

Jerzy Polaczek

W dniach 5-6 września 2019 r. w krakowskim Międzynarodowym Centrum Kultury odbyło się XV Międzynarodowe Sympozjum Urzędu Patentowego RP pt. "Sztuczna inteligencja a ochrona własności intelektualnej". W tym roku tematyka obrad była szczególnie ważna ze względu na pojawiającą się na rynku coraz większą liczbę rozwiązań opartych na sieciach neuronowych i robotyce. Wykorzystanie sztucznej inteligencji AI (artificial intelligence) znacznie przyczyni się zapewne do przyspieszenia globalnego wzrostu gospodarczego na świecie w ciągu najbliższych lat. Również Polska znajdzie się w tym nurcie. AI jest wyzwaniem dla systemu prawa własności intelektualnej, ze względu na to, że zastępuje ona człowieka w podejmowaniu decyzji. Możliwość szybszego przyswajania wiedzy oraz uczenia się przez maszyny stwarza nowe horyzonty dla rozwoju gospodarki i innowacji. Warunkiem koniecznym jest jednak efektywna ochrona tego rodzaju rozwiązań. Temu zagadnieniu poświęcone było krakowskie Sympozjum, w którym uczestniczyli wybitni specjaliści i eksperci z tego zakresu, zaproszeni przez Urząd Patentowy RP. Wzięło w nim udział łącznie ponad 300 osób, reprezentujących przedsiębiorców, administrację centralną i regionalną, pracowników naukowych polskich i zagranicznych uczelni, urzędy patentowe państw członkowskich Europejskiej Organizacji Patentowej, a także instytucje wspierające startupy, procesy transferu technologii oraz zarządzanie innowacjami. Otwarcia Sympozjum dokonała Edyta Demby-Siwek, p.o. prezesa Urzędu Patentowego RP, która przywitała uczestników Sympozjum oraz krótko przedstawiła jego cele. Na wstępie zabrała też głos Alica Daly, reprezentująca Światową Organizację Własności Intelektualnej WIPO (World Intellectual Property Organization). Następnie wręczone zostały odznaki "Za Zasługi dla Wynalazczości", przyznane przez Prezesa Rady Ministrów. Wśród odznaczonych firm znalazła się Grupa Azoty z Tarnowa, reprezentowana przez Witolda Sz więcej »

Wpływ czasu fermentacji gnojowicy świńskiej na wytwarzanie i skład chemiczny biogazu - DOI:10.15199/62.2019.10.5

Edyta Wrzesińska-Jędrusiak Andrzej Myczko Kamila Klimek Agnieszka Najda

Rozwój technologii związanych z odnawialnymi źródłami energii (OZE) przyniósł wzrost zainteresowania budową biogazowni, a szczególnie biogazowni rolniczych, które powinny gwarantować stałą produkcję biogazu ze względnie stałą zawartością metanu. Określenie "biogaz" informuje, że powstał on z biomasy w procesie fermentacji metanowej1). Przyjmuje się, że biogaz składa się w ok. 2/3 z metanu i prawie w 1/3 z ditlenku węgla. Pozostałe składniki mogące występować w biogazie to m.in. siarkowodór, wodór, tlenek węgla, azot, tlen, amoniak, para wodna, pył, etan, węglowodory i związki chloroorganiczne2). W literaturze dostępne są różne dane dotyczące składu biogazu. Według Romaniuka3) zawiera on 52-85% metanu, 14-48% ditlenku węgla, 0,08-5,5% siarkowodoru i ok. 0,5% wodoru. Produkcja biogazu rolniczego odbywa się w instalacjach biogazowych w wyniku prowadzonego w kontrolowanych warunkach procesu fermentacji metanowej4), który jest procesem podobnym do naturalnego powstawania metanu w przyrodzie. Fermentacja beztlenowa, której końcowym produktem jest metan zachodzi w czterech fazach, przy udziale czterech grup mikroorganizmów, z których każda wymaga odpowiednich dla siebie, ściśle określonych warunków środowiska reakcji5). W fermentacji jednoetapowej fazy przebiegają jednocześnie, a w technologii dwu- lub wieloetapowej mogą być rozdzielone i prowadzone w oddzielnych reaktorach, w których odpowiednio dostosowuje się pH i środowiska reakcji1, 6). W I etapie (hydroliza) bakterie hydrolityczne zdolne do rozkładu złożonych związków organicznych (białka, tłuszcze, węglowodany) trawią za pomocą enzymów litycznych substrat w wyniku reakcji biochemicznych. Powstają proste związki organiczne, takie jak aminokwasy, kwasy tłuszczowe, glicerol i cukry, a porcja podanej biomasy zmienia się w pulpę. W II etapie (kwasogeneza) bakterie kwasowe przerabiają aminokwasy, kwasy tłuszczowe i cukry na kwasy organiczne, takie jak kwas octowy, propionowy i masłow więcej »

Wpływ częstości mieszania na skład i produkcję biogazu w fermentatorze - DOI:10.15199/62.2019.10.6

Edyta Wrzesińska-Jędrusiak Andrzej Myczko Kamila Klimek Agnieszka Najda Wiesław Piekarski

Biogazownia rolnicza to zespół urządzeń służących do prowadzenia fermentacji metanowej substratów organicznych wytworzonych w gospodarstwie rolnym, jak również umożliwiających ich wykorzystanie po zakończonym procesie fermentacji1). Są to systemy biologiczne, które obejmują współpracę różnych mikroorganizmów degradujących w warunkach beztlenowych materię organiczną2). Rozkład obejmuje hydrolizę, kwasogenezę, octanogenezę i metanogenezę3). Bakterie hydrolityczne, które uczestniczą w pierwszej fazie procesu fermentacji metanowej za pomocą enzymów zewnątrzkomórkowych rozkładają spolimeryzowane, nierozpuszczalne związki organiczne wchodzące w skład substratów (celuloza, ligniny, białka, tłuszcze) do związków rozpuszczalnych w wodzie, takich jak kwasy tłuszczowe, alkohole i amoniak. Wśród bakterii hydrolitycznych dominują beztlenowce obligatoryjne, żyjące jedynie w warunkach pozbawionych tlenu, który jest dla nich toksyczny (Bacillus, Pseudomonas, Clostridium, Bifidobacterium) oraz fakultatywne beztlenowce, rozwijające się zarówno w warunkach tlenowych, jak i w warunkach beztlenowych (Streptococcus, Enterobacterium)2). Optymalne dla tych mikroorganizmów warunki wzrostu istnieją przy pH ok. 6 oraz temp. ok. 30°C4). Szybkość wzrostu bakterii hydrolitycznych waha się od ok. 5 h przy rozkładzie węglowodorów do ok. 72 h podczas rozkładu tłuszczów5). Bakterie kwasotwórcze odpowiadają za rozkład produktów hydrolizy do krótkołańcuchowych kwasów organicznych, głównie do lotnych kwasów tłuszczowych (mrówkowy, octowy, propionowy, masłowy, walerianowy, kapronowy), do alkoholi (metanol, etanol), aldehydów i produktów gazowych (CO2 i H2). Pozostała część jest biodegradowana do octanów5). Niektóre z bakterii kwasotwórczych są bezwzględnymi beztlenowcami (m.in. Aerobacter, Alcaligenes, Clostridium, Escherichia). Bakterie acetogenne (Syntrophomonas sp. i Syntrophabacter sp.) przetwarzają etanol i lotne kwasy tłuszczowe do octanów oraz CO2 i H2 5, 6) więcej »

Wpływ ozonowania wody na zawartość bioaktywnych związków fenolowych i okres przydatności do spożycia świeżej kolendry (Coriandrum sativum L.) - DOI:10.15199/62.2019.10.7

Agnieszka Najda Kamila Klimek Halina Buczkowska Seba stian Balana Edyta Wrzesińska-Jędrusiak

Ozon jest w chemii jednym z najsilniejszych środków utleniających o dobrze znanych właściwościach biobójczych i szerokim spektrum działania podczas oczyszczania wody i ścieków. Surowce ozonowane nie wykazują żadnych pozostałości produktów ubocznych procesu sanitacji, co sprawia, że aplikacja ozonu wzbudza znaczące zainteresowanie komercyjne w rolnictwie i ogrodnictwie ze względu na jego nie rezydualną właściwość i elastyczność metod aplikacji w postaci gazowej lub wodnej1, 2). W przypadku surowców roślinnych, ryzyko strat produkcyjnych z powodu urazów mechanicznych podczas zbiorów oraz zanieczyszczenia mikroorganizmami fitopatogenicznymi jest bardzo wysokie. Warzywa liściowe i aromatyczne przyprawy, takie jak kolendra, są płukane przed pakowaniem w celu usunięcia nieorganicznych i organicznych odpadów i atrakcyjnego prezentowania produktu. Skuteczna dezynfekcja wody do płukania jest zatem niezbędna, aby wyeliminować ryzyko infekcji liści kolendry, które obciążone mikroorganizmami mogą infekować liście wcześniej niezanieczyszczone. W ostatnich kilku latach zastosowanie znajduje coraz więcej środków odkażających i jednym z nich jest ozon. Ozon jest silnie bakteriobójczy i grzybobójczy i nie generuje niebezpiecznych pozostałości2). Świeże produkty uznane są za zdrową żywność, a zatem rośnie zapotrzebowanie konsumentów na świeże owoce, warzywa i przyprawy. Okres przydatności do spożycia świeżych produktów jest jednak stosunkowo krótki i ograniczony przez skażenie mikrobiologiczne lub wizualną, teksturalną i odżywczą utratę jakości. Świeże zioła, przyprawy i warzywa zasiedlane są przez rodzimą mikroflorę, wśród której wyróżnić można bakterie Gram- -dodatnie i Gram-ujemne. Pierwszą grupę bakterii najliczniej reprezentują laseczki przetrwalnikowe z rodzaju Bacillus, a zwłaszcza B. megaterum oraz B. mesentericus. W obrębie tej grupy drobnoustrojów, w surowcach warzywnych i przyprawowych występować mogą również promieniowce 98/10(2019) 1 więcej »

Wpływ pH cieczy opryskowej i adiuwantów należących do różnych grup chemicznych na skuteczność działania tembotrionu - DOI:10.15199/62.2019.10.3

Łukasz Sobiech Grzegorz Skrzypczak Monika Grzanka

Gwarantem uzyskania w obecnych warunkach gospodarowania bardzo wysokich plonów roślin i dobrej ich jakości jest stosowanie herbicydów. Pozwala to również zmniejszyć nakłady pracy w gospodarstwie1). W ostatnich latach w krajach europejskich dąży się do zmniejszenia dawek oraz liczby zabiegów wykonywanych herbicydami2). Umożliwia to ograniczenie ryzyka wystąpienia negatywnego wpływu na środowisko, obniżenie kosztów ochrony plantacji oraz zmniejszenie możliwości zanieczyszczenia płodów rolnych substancjami czynnymi preparatów3). Na skuteczność działania środków chwastobójczych ma wpływ wiele czynników, do których zalicza się skład gatunkowy chwastów oraz ich fazę rozwojową, technikę aplikacji preparatów, warunki klimatyczne, skład mieszaniny herbicydów, a także formulację środka4). Istotne są również właściwości wody wykorzystanej do przygotowania cieczy opryskowej, w tym jej pH5). Niskie pH cieczy opryskowej w przypadku herbicydów o odczynie słabo kwasowym sprawia, że wykazują one bardziej lipofilowy charakter, a tym samym w lepszym stopniu przenikają przez warstwę wosku pokrywającą powierzchnię roślin6). Odczyn cieczy oddziałuje także na długość okresu półrozpadu substancji aktywnych środków ochrony roślin oraz na rozpuszczalność preparatów7). Na efektywność zabiegu herbicydowego ma też wpływ dodatek substancji pomocniczych (adiuwantów). Rozróżnia się adiuwanty aktywujące i modyfikujące. Pierwsze z nich mogą być fabrycznie włączone w skład środka ochrony roślin lub dodane do mieszaniny opryskowej w trakcie jej przygotowywania8). Dzielą się one na oleje, surfaktanty, adiuwanty wieloskładnikowe oraz nawozy mineralne i sole nieorganiczne. Odpowiednio dobrane substancje pomocnicze mogą ograniczyć negatywny wpływ warunków atmosferycznych panujących w trakcie zabiegu na zaaplikowane herbicydy oraz umożliwić zniszczenie bardziej odpornych chwastów9). Przyczyniają się do zwiększenia adsorpcji, retencji oraz docelowego przemieszczania więcej »

Wpływ produkcji butelek z tworzyw sztucznych na środowisko naturalne. Cz. I. Zastosowanie metody oceny ReCiPe 2016 w celu identyfikacji problemów środowiskowych - DOI:10.15199/62.2019.10.27

Patrycja Bałdowska-Witos Weronika Kruszelnicka Robert Kasner Jacek Rudnicki Andrzej Tomporowski Józef Flizikowski

Organizacje ekologiczne dążące do rozwoju proekologicznych zachowań ludności skutecznie komunikują o pozytywnych i negatywnych oddziaływaniach na środowisko1, 2). Ukształtowany przez lata model zachowań doprowadził do opracowania różnych metod identyfikacji występowania zagrożeń środowiskowych1). Przykładem metody skutecznie wdrażanej do praktyki przemysłowej jest coraz częściej stosowana ocena cyklu życia LCA (life cycle assessment)2, 3). Technika LCA stanowi nowe podejście do oceny potencjalnych wpływów środowiskowych procesu produkcji butelek do napojów. Butelki z PET są szeroko stosowane w przemyśle ze względu na takie cechy, jak lekkość, dobra izolacja, trwałość, elastyczność i opłacalność produkcji4). Rosnąca świadomość ekologiczna społeczeństwa obliguje zakłady produkcyjne do przeprowadzania analiz środowiskowych5). Takie postępowanie wymusza na przedsiębiorstwach ciągłe doskonalenie procesu produkcyjnego. Zmiana czy modernizacja technologii powinna ograniczać lub minimalizować negatywne wpływy środowiskowe oraz obniżać bądź eliminować negatywne skutki procesu produkcyjnego6, 7). Przedstawiono wyniki oceny wpływu na środowisko materiałów i mediów wykorzystanych w procesie technologicznym. Za cel pracy przyjęto określenie potencjalnych poziomów oddziaływań poszczególnych operacji technologicznych na stan środowiska naturalnego oraz zdrowie ludzi w całym cyklu produkcyjnym butelek do napojów. Określa on szczegółowość, wgląd i zakres badań oraz rodzaje danych potrzebnych do oceny cyklu życia1, 5). LCA to narzędzie do oceny ogólnego wpływu produktu na środowisko ("od kołyski do grobu"), a priorytetem jest wybór najlepszego procesu o najmniej szkodliwych skutkach dla zdrowia ludzkiego i środowiska8- 10). W tym celu oceniono technologiczny proces produkcji butelek z PET w Polsce. Część badawcza Metodyka badań Ocenę obciążeń środowiskowych przeprowadzono dla procesu produkcji butelek do napojów. Zebrano dane przemysłow więcej »

Wpływ produkcji butelek z tworzyw sztucznych na środowisko naturalne. Cz. II1). Analiza niepewności danych w ocenie cyklu życia polimerowych butelek do napojów z PET i PLA z wykorzystaniem techniki Monte Carlo - DOI:10.15199/62.2019.10.28

Patrycja Bałdowska-Witos Weronika Kruszelnicka Robert Kasner Andrzej Tomporowski Józef Flizikowski Adam Mroziński

Jedną z podstawowych metod ilościowego zarządzania wykorzystującego m.in. modele matematyczne, które mogą pomóc w procesie podejmowania decyzji jest metoda Monte Carlo (MC)2, 3). W rozumieniu zastosowanej terminologii norm4-6) oraz normy7) analiza niepewności określa systematyczną procedurę kwalifikacji niepewności wyników analizy zbioru wejść i wyjść cyklu życia, spowodowanych skumulowanymi skutkami nieprecyzyjnego modelu, niepewnością danych wejściowych oraz zmiennością danych. Uwaga: Do określenia niepewności wyników stosuje się przedziały błędów albo rozkład prawdopodobieństwa4, 7, 8). Aby ocenić ryzyko zubożenia zasobów, powodowane przez czynnik ludzki związany Patrycja Bałdowska-Witos*, Weronika Kruszelnicka, Robert Kasner, Andrzej Tomporowski, Józef Flizikowski, Adam Mroziński * Cz. I1) 98/10(2019) 1669 Dr inż. Adam MROZIŃSKI w roku 1997 ukończył studia na Wydziale Mechanicznym Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy. W 2005 r. obronił pracę doktorską w zakresie budowy i eksploatacji maszyn. Obecnie jest zatrudniony na stanowisku adiunkta na Wydziale Inżynierii Mechanicznej Uniwersytetu Technologiczno- -Przyrodniczego im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy. Specjalność - energochłonność wybranych procesów przemysłowych, w szczególności w aspekcie zagadnień wdrażania instalacji odnawialnych źródeł energii i zwiększenia efektywności energetycznej wybranych procesów. Table 2. Data quality criteria for LCA assessment in the process of shaping bottles for beverages made of PET and PLA Tabela 2. Kryteria jakości danych dla oceny LCA w procesie produkcji butelek do napojów wykonanych z PET i z PLA Kryterium poziom docelowy Solidność (precyzja) dane zweryfikowane, oparte na pomiarach Reprezentatywność dane pochodzące z zakładu produkcyjnego działającego na terenie kraju w roku 2017 Wiek danych 2017 r. Geograficzne źródło pochodzenia Polska Reprezentatywność technologiczna technologia produkcji stosowana p więcej »

Wpływ rodzaju ekstrahenta na aktywność antyoksydacyjną suchych ekstraktów z owoców rokitnika zwyczajnego - DOI:10.15199/62.2019.10.13

Stanisław Rudy Renata Polak Dariusz Dziki Andrzej Krzykowski Beata Biernacka Norbert Leszczyński Mariusz Rudy

Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides L.) jest krzewem liściastym z rodziny Elaeagnaceae, szeroko rozpowszechnionym w Europie i Azji. Z różnych części rokitnika wytwarza się soki, dżemy, olej, herbaty ziołowe, suplementy diety, tradycyjne leki, nalewki, barwniki spożywcze i kosmetyki (szampony, kremy i balsamy do opalania)1, 2). Owoce, nasiona, kora i liście tej rośliny są cennym źródłem składników odżywczych3). Należą do nich przede wszystkim flawonoidy, karotenoidy, witaminy (C, E i K), garbniki, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, związki fenolowe, tokoferole, fitosterole, niezbędne aminokwasy oraz wiele makro- i mikroelementów4- 7). Owoce rokitnika zawierają wiele naturalnych przeciwutleniaczy (witaminy C i E), karotenoidy, flawonoidy, polifenole, tokoferole, alkaloidy, sterole, garbniki i inne8, 9). W zależności od podgatunku zawartość witaminy C w owocach rokitnika zawiera się w granicach 360-2500 mg/100 g. Zawartość witaminy E w miazdze z owoców rokitnika mieści się w granicach 100-160 mg/100g10). Za barwę owoców rokitnika odpowiadają karotenoidy. Głównym karotenoidem występującym w tych owocach jest β-karoten. Oprócz β-karotenu występują również likopen, zeaksantyna, γ-karoten, luteina, kantaksantyna i β-kryptoksantyna11). Kolejną ważną grupą związków antyoksydacyjnych, odpowiadającą w znacznym stopniu za właściwości antyoksydacyjne są związki fenolowe. W zależności od odmiany i stopnia dojrzałości owoców zawartość tych związków zawiera się w granicach 120-550 mg/100 g12). Głównymi związkami fenolowymi występującymi w rokitniku są flawonoidy i fenolokwasy. Całkowita zawartość flawonoidów w soku z owoców rokitnika wynosi ok. 15,4 mg/100 g. Głównymi flawonoidami zawartymi w owocach rokitnika są glikozydy, izorametyna, kwercetyna i kemferol13, 14). Kwasy fenolowe występujące prawie wyłącznie w owocach rokitnika to najczęściej pochodne kwasu hydroksybenzoesowego, hydroksycynamonowego, salicylowego, p-ku więcej »

Wspomaganie decyzji w procesie doboru penetrantów fluorescencyjnych do przemysłowych badań nieniszczących - DOI:10.15199/62.2019.10.12

Dominika Siwiec Lucia Bednárowá Andrzej Pacana Marcin Zawada Miroslav Rusko

Szybki rozwój techniki powoduje, że konieczne jest potwierdzanie jakości produktów w sposób liczbowy, gdyż określenie atrybutowe jest często niewystarczające1, 2). Podnoszenie jakości wyrobów jest możliwe poprzez sterowanie, zarządzanie, ale także poprzez kontrole jakości, które umożliwiają zidentyfikowanie niezgodności wyrobu. Często stosowane w diagnostyce wyrobów są badania nieniszczące (NDT), które umożliwiają przeprowadzenie kontroli wyrobu bez jego zniszczenia3-5). Ma to szczególne znaczenie w przypadku prowadzenia tzw. procesów specjalnych6-8). W badaniach nieniszczących wykorzystywane są przeznaczone do tego celu substancje chemiczne. W przypadku metody fluorescencyjnej wykorzystuje się substancje chemiczne zwane penetrantami fluorescencyjnymi. Ich liczba jest stosunkowo duża i rośnie. Charakteryzują się one różnymi cechami, co sprawia, że pewnego rodzaju problemem dla przedsiębiorstw staje się wybranie takiej substancji, która byłaby adekwatna dla konkretnego wyrobu z uwzględnieniem aspektów jakościowych i kosztowych9-11). Dlatego też celowe staje się poszukiwanie odpowiednich metod umożliwiających podjęcie właściwych decyzji przy wyborze penetrantów. W przedsiębiorstwie MB Aerospace zlokalizowanym w Polsce południowo-wschodniej podczas realizacji badań nieniszczących metodą fluorescencyjną wykorzystywano penetranty z tzw. "niskim" oraz "wysokim" poziomem czułości. Przedsiębiorstwo ze względu na wymagania klienta potrzebowało poszerzyć swoją ofertę usługową o dodatkowy penetrant ze średnim poziomem czułości. W tym celu konieczne było przeanalizowanie różnych typów penetrantów. Przedsiębiorstwo, oprócz zapewnienia zadowolenia klienta co do wykonywania badań nieniszczących metodą fluorescencyjną penetrantem o średnim poziomie czułości, chciało uwzględnić inne istotne dla przedsiębiorstwa kryteria. Tymi kryteriami, określonymi w trakcie przeprowadzonej burzy mózgów, były czas zmywania, palność, reaktywność, dostępne poje więcej »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii (wg Biuletynu Urzędu Patentowego nr 12 i 13 z 2019 r.)

Zgł. nr 423610; B01D 53/14 NGV AUTOGAS SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ, Kraków; INSTYTUT TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO, Warszawa Rudkowski M., Borowiec R., Ślęzak M., Gis W. Układ instalacji do obróbki biogazu Przedmiotem zgłoszenia jest układ instalacji do obróbki biogazu, przeznaczony zwłaszcza do wstępnego sprężenia i oczyszczenia biogazu, stanowiący ulepszenie wynalazku będącego przedmiotem zgłoszenia patentowego P401129 w części dotyczącej układu instalacji. Układ instalacji do obróbki biogazu zawiera szeregowo połączoną dmuchawę z pierścieniem wodnym (2) i pompę strumieniową (4), do których podłączone jest doprowadzenie wody roboczej (18 i 19). Strona tłoczna pompy strumieniowej połączona jest poprzez mieszalnik statyczny (5) z separatorem ciśnieniowym (6). Do szczytu separatora ciśnieniowego (6) jest podłączone odprowadzenie obrobionego biogazu (7), zaś dół separatora jest połączony poprzez zawór redukcyjny (8) z separatorem atmosferycznym (9), z którego szczytu podłączone jest odprowadzenie koncentratu ditlenku węgla (10), zaś dół separatora połączony jest poprzez zawór redukcyjny (11) z separatorem próżniowym (12). Szczyt separatora próżniowego (12) połączony jest ze stroną ssawną pompy próżniowej (13), do której to pompy podłączone jest również doprowadzenie wody roboczej (20), a strona tłoczna pompy próżniowej (13) połączona jest z separatorem atmosferycznym (9). Dół separatora próżniowego (12) jest połączony ze stroną ssawną pompy obiegowej wody roboczej (16), przy czym strona tłoczna pompy (16) jest połączona z dmuchawą (2), pompą strumieniową (4), pompą próżniową (13) oraz odprowadzeniem wody nadmiarowej (21). (1 zastrzeżenie) Zgł. nr 423585; C04B 28/02 INSTYTUT CIĘŻKIEJ SYNTEZY ORGANICZNEJ BLACHOWNIA, Kędzierzyn-Koźle, POLITECHNIKA POZNAŃSKA, Poznań Kosno J., Twardochleb B., Fiszer R., Mitka H., Babiak M. Beton hydrofobizowany Przedmiotem zgłoszenia jest beton hydrofobizowany, który więcej »

Wykorzystanie sieci pomiarowej do określenia emisji metanu z fermy trzody chlewnej - DOI:10.15199/62.2019.10.15

Bożena Nowakowicz-Dębek Mateusz Ossowskia Łukasz Wlazło Paweł Krzaczek Marek Kułażyński

Obecna w atmosferze w dominującej ilości para wodna wchodząc w pozytywne sprzężenie zwrotne z pozostałymi gazami, w tym głównie z CO2, wzmaga globalne zmiany klimatyczne. Badania nad emisją gazów cieplarnianych z ferm trzody chlewnej są prowadzone od wielu lat. Wśród gazów tych wymienia się ditlenek węgla, metan i amoniak. Szacuje się, że krajowa emisja gazów cieplarnianych przeliczona na ekwiwalent CO2 dla metanu wynosi prawie 46 941 Gg. W odniesieniu do roku bazowego wielkość ta uległa wyraźnemu zmniejszeniu. Dominującą rolę odgrywa CO2 (ok. 81%), udział CH4 jest znacznie mniejszy i w 2016 r wynosił ok. 11%. W porównaniu z rokiem bazowym emisja tego gazu była mniejsza o 33,8%. W UE cel redukcyjny na kolejny okres zobowiązań nie może przekroczyć przyznanej emisji AAU (assigned amount unit)1). Na obszarze UE powstaje ok. 20% światowej produkcji wieprzowiny. Głównymi jej producentami są Niemcy, Hiszpania, Francja, Dania i Holandia, dając łącznie ok. 70% produkcji europejskiej. Uwzględniając dane na poziomie regionalnej produkcji, można określić problemy emisji środowiskowych. Metan powstaje w przyrodzie w warunkach beztlenowego rozkładu materii organicznej i jest głównym składnikiem "gazu błotnego". Przedostając się do stratosfery, uczestniczy pośrednio w katalitycznym rozkładzie ozonu. W fermach bydła jest uwalniany w procesie fermentacji jelit więcej »

Z prasy zagranicznej

Spada dynamika rozwoju przemysłu chemicznego w krajach azjatyckich CHEManager 2019, nr 8, 3, 4, 11, 12 W ciągu ostatnich 2 lat wyraźnie osłabło tempo wzrostu produkcji w przemyśle chemicznym i farmaceutycznym w krajach azjatyckich. Bardzo wyraźnie uwidoczniło się to Chinach, gdzie w latach 2011-2016 wartość tej produkcji wzrastała w tempie 10-20% rocznie. Od połowy 2016 r. szybkość ta spadła do poziomu poniżej 5% na rok, choć w liczbach bezwzględnych nadal produkcja ta ma monstrualnie wysoką wartość (1570 mld euro w 2018 r.!). Podobnie w Japonii tempo wzrostu wartości produkcji w przemyśle chemicznym i farmaceutycznym uległo spowolnieniu z 4% w 2017 r. do 1% w 2018 r. i 0,5% (prognoza) w 2019 r. W 2018 r. wielkość obrotów w japońskim przemyśle chemicznym i farmaceutycznym wyniosła 237 mld euro. W Indiach wielkość produkcji przemysłu chemicznego i farmaceutycznego (131 mld euro w 2018 r.) zwiększy się tylko o 3%, a w Korei Płd. wartość ta (14 mld euro w 2018 r.) wręcz zmniejszy się o 1,5%, gdyż przemysł farmaceutyczny, będący motorem zmian, ma niewielki udział w całości produkcji przemysłu chemicznego. Obserwowane spowolnienie dynamiki rozwoju przemysłu chemicznego w krajach azjatyckich zaczęło się wcześniej niż Stany Zjednoczone rozpoczęły "wojnę handlową" z Chinami, ale ta okoliczność może jeszcze bardziej osłabić rozwój chińskiego przemysłu. Ze względu na bardzo duży udział krajów azjatyckich w globalnej produkcji chemicznej, obserwowane spowolnienie może mieć wpływ na sytuację gospodarczą innych krajów (w tym również krajów Unii Europejskiej). Trudny do wyjaśnienia jest fakt, że zaistniała sytuacja nie zniechęciła firm chemicznych z krajów zachodnich do inwestowania w Chinach. Ostatnio firmy Evonik oraz Thyssenkrupp Industrial Solutions zawarły umowę licencyjną z chińską firmą Zibo Qixiang Tengda Chemicals na budowę w chińskiej prowincji Shandung wytwórni nadtlenku wodoru i tlenku propylenu (300 tys. t/r) więcej »

Z półki księgarskiej - Tomasz Cytlak, Marcin Kaźmierczak, Henryk Koroniak, Katarzyna Koroniak-Szejn Chemia organiczna. Testy egzaminacyjne z rozwiązaniami

Bartłomiej Furman

Większość mechanizmów opisujących reakcje chemiczne (zarówno związków organicznych, jak i nieorganicznych) wywodzi się z podstawowego zestawu prostych kroków. Tych elementarnych etapów należy się nauczyć i ćwiczyć ich wykorzystanie. Po opanowaniu tych umiejętności łatwiej jest naszkicować mechanistyczną ścieżkę dla danego zestawu reagentów i produktów. Recenzowany podręcznik przygotowało czworo pracowników Wydziału Chem więcej »

Zastosowanie destylacji membranowej do oczyszczania zaolejonych ścieków - DOI:10.15199/62.2019.10.22

Marek Gryta

Oleje z wodą tworzą emulsję, co utrudnia ich całkowite usunięcie z wody metodami tradycyjnymi, jak sedymentacja czy koagulacja połączona z flotacją1, 2). Tymczasem już niewielkie ilości związków ropopochodnych są niebezpieczne dla środowiska3, 4). Z tego względu wody zęzowe odprowadzane ze statków do morza, zgodnie z konwencją Marpol5), muszą zawierać poniżej 15 mg/L zanieczyszczeń olejowych. W przypadku wód śródlądowych stężenie to powinno być zdecydowanie niższe, dlatego także w przypadku ścieków przemysłowych należy dążyć do całkowitej eliminacji zanieczyszczeń olejowych. Takie możliwości stwarzają techniki separacji membranowej6). Zaolejone ścieki oprócz olejów zawierają również znaczne ilości związków powierzchniowo czynnych, soli oraz metali ciężkich1-4). Obecność takich składników utrudnia oczyszczanie biologiczne, a w niektórych przypadkach zmniejsza efektywność stosowanej koagulacji i flotacji. Wszystkie te składniki są prawie całkowicie oddzielane w procesie destylacji membranowej (MD), dlatego MD można zastosować nie tylko do odsalania wody, ale także do usuwania z niej zanieczyszczeń ropopochodnych7). Z tego względu proces ten zastosowano do oczyszczania ścieków zaolejonych (wód procesowych) powstających podczas wydobywania ropy naftowej oraz w przemyśle petrochemicznym7-9). W procesie MD hydrofobowa porowata membrana oddziela wodę zasilającą (nadawa) od otrzymywanego destylatu. Zasadniczym problemem eksploatacyjnym jest warunek, aby rozdzielane roztwory nie zwilżyły membran. Opracowano wiele nowych rodzajów memb więcej »

Zgazowanie odpadów i synteza metanolu. Analiza synergii procesów - DOI:10.15199/62.2019.10.23

Dyrektywa1) jasno określa hierarchię postępowania z odpadami wytwarzanymi przez społeczność europejską. Ze względów tech-nicznych, a także ekonomicznych, proces zgazowania odpadów jest obecnie stosowany głównie jako forma odzysku energii. Postępowanie takie nie jest do końca zgodne z wytycznymi władz Unii Europejskiej. W polskim ustawodawstwie przez "odzysk" rozumie się jakikolwiek proces, którego głównym wynikiem jest to, aby odpady służyły użytecznemu zastosowaniu przez zastąpienie innych materiałów, które w przeciwnym przypadku zostałyby użyte do spełnienia danej funkcji2- 5). Według ustawy5) poprzez "odzysk energii" rozumie się termiczne przekształcanie odpadów w celu odzyskania energii. Zgazowanie odpadów może służyć do przeprowadzenia różnych procesów spełniających te definicje. Proces zgazowania odpadów może stanowić pośrednie stadium wytwarzania paliwa gazowego, które następnie spalane umożliwia odzysk energii elektrycznej lub cieplnej. Proces odzysku dopuszcza stosowanie pirolizy lub zgazowania odpadów, jeśli produkty powstające w wyniku tych procesów technologicznych stosowane są jako odczynniki chemiczne. Polski ustawodawca dopuszcza więc stosowanie procesu zgazowania, jeśli w jego wyniku powstaje surowiec do syntezy chemicznej5). Część projektowa Syngaz Gaz zawierający w swoim składzie głównie CO i H2 stanowi cenny surowiec nie tylko dla energetyki, ale również dla przemysłu chemicznego. Wykorzystanie syngazu przedstawiono na rys. 1. Możliwości syntezy wielu związków chemicznych z tlenku węgla(II) i wodoru stanowią ogromną alternatywę dla procesów ich produkcji z innych 98/10(2019) 1643 Inż. Wojciech BUCHTA jest studentem na Wydziale Inżynierii Środowiska i Energetyki Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Specjalność - gospodarka odpadami. synteza syntetycznych węglowodorów oraz charakteryzuje się względnie małą energochłonnością6). Aby przeprowadzić syntezę metanolu, należy doprowadzić syngaz o odpowiednim składz więcej »

Zintegrowany System Kwalifikacji

System ten opisuje, porządkuje i gromadzi kwalifikacje w publicznym rejestrze. Jest to rozwiązanie systemowe, które ma na celu podniesienie poziomu kapitału ludzkiego w Polsce i wprowadza jednolite sta więcej »

ZMARLI

Prof. dr inż. Bożena N. KOLARZ, zasłużony nauczyciel akademicki Politechniki Wrocławskiej, wychowawca wielu pokoleń studentów i kadr naukowych, zmarła 4 sierpnia 2019 r. w wieku 86 lat. Pani prof. Bożena N. Kolarz w roku 1956 ukończyła studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej, specjalizując się w zakresie chemii i technologii polimerów. Stopień doktora nauk chemicznych uzyskała w 1966 r., a doktora habilitowanego w 1981 r. (za habilitację otrzymała nagrodę Ministra NSWiT). W 1995 r. otrzymała tytuł profesora nauk chemicznych. Kierowała Zakładem Fizykochemii Polimerów (1987-1990), była zastępcą dyrektora Instytutu Technologii Organicznej i Tworzyw Sztucznych PWr (1984-1987 i 1990-1993). Była członkiem Komisji Analizy Polimerów PAN (1986-1990), Komitetu Nauki o Materiałach PAN (1994-2003), Rady Naukowej Cen więcej »

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Method of &#949;-caprolactone synthesis by chemo-enzymatic oxidation of cyclohexanone in emulsion (ang. Metoda otrzymywania ε-kaprolaktonu przez chemo-enzymatyczne utlenianie cykloheksanonu w emulsji)

Prenumerata

INNE PUBLIKACJE W TYM ZESZYCIE

Method of ε-caprolactone synthesis by chemo-enzymatic oxidation of cyclohexanone in emulsion
(ang. Metoda otrzymywania ε-kaprolaktonu przez chemo-enzymatyczne utlenianie cykloheksanonu w emulsji)